24 Haziran 1932 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

DOKUZUNCU SENE No. 2920 ve BBşmuharrlrl CÜMA 24 HAZiRAN 1932 Y U N U S INJADİ İDAREHANESİ: DBycnnomaraiK karşısındd tlaıreı fflahsus* Telgraf; İbtanbul Cumhuriyet Posta k u t u s u . N° 2 4 6 Başmuharrir Tahrir müdürU idare mUdürU 22365, Matbaa 22368 2323$ 2047% m h u riyet mıı.ıı,Hiııı.iH.mıiH..m ıımHiııiMiıı mmnmnn, , A'BÖNEİŞERAİTİ fMÜDDEtt JTORKİYEİÇİNJ HARİÇ İÇİN, 4 Seneligi t 1400 Kr. : 2700 | 6 Aylıgı i 750 Kr. I 3Ayl.gif 400 Kr. f 800 I Aylıgı? 150 Kr. Nfishasıf her T yerde 1 l l l m m ' ll "" """ 1 Hariciye Vekili DUn MUhim Beyanatta Bulundu '«"«"•"»""« •iHiıııuıııııııııiHraıııiHiMiHiıııımııııııı J Dünya buhranmın Sebepleri önünde Bu sebepleri bir çırpıda şunlardır ve sunlardır diye sıralamak mümkün değildir. Şimdiye kadar dünyada ne kadar iktisat âlimi varsa hemen o kadar sebep ve o kadar çare söylendi. Bu, mes'elenin çok çapraşık oldu ğunu gösterir. Bununla beraber üzerinde herkesin îttifak edeceği bazı basit hakikatler meyanında umumî harp sonu haya tında rasyonel istihsalâtın çokluğu ile bunları satabilmenin gittikçe artan müşkülâtını ilk plâna koymak mümkündür. Bu vaziyete temas etmek, dünya muvazenesinde husule gelen büyiik sarsıntıyı tahlile giriş mek demek olur. Mr. Hoover'in bomba Hariciye, Nafıa, İktisat ve Ziraat Ve gibi patlıyan teklifi killeri bir çok suallere cevap verdiler Amerika Reisicumhuru, ordu ve donanTevfik Riiştü B. siyaseti hariciyemizi ve son seyahatleri nıanm derhal üçte birine tenzilini istiyor anlattı, İktisat Vekili iktisadî muvazenemizi izah etti Dört bütçe daha çıktı m ,,,m( nnmniMUHiıiHiiHiııiHiıııı ,„„„„„„ Aferin Amerika Reisicumhuruna! i 4 4 v Dünya muvazenesi söyle bozuldu: Umumî harp on milyonlarla insan zayiatından başka ve milyonlarca müdahhar serveti mahvetti. O zamana kadar para kıymetinm esasını teskil eden ve her meralekette az çok bulunan altın sahiplerinin kesele rinden ve kasalarından çıkarak mahdut memleketlere intikal etti. O zamana kadar para denilince yalnız madenî altını hatırhyan insanlar, yavaş yavaş bu f ikri terkederek şu itibar ve Nafıa Veküt Haricîtfe bu kıymete ve ezcümle devletin Humi B. Tevfik haysiyetine istinaden kâğıt paralar Ankara 23 (Telefonla) Meclis çıkarmak kolaylığını alabildiğine saat 2 de Kâzım Paşa Hz. nin riya • kullanmağa geçtiler. Paranın eski mahdudiyet ve zorluğuna mukabil bu setinde toplandı. kolayhk ve bolluğu insanların bir denbire havsalalarma sığdırabilecekHariciye bütçesinin müzakeresine leri bir şey değildi. Beşeriyet asırlar geçildi. ve asırlar imtidadınca paranın mah • Hariciye Vekili Tevfik Rüştü Bey dut bir mata ve müstakır bir kıymet bu münasebetle beyanatta buluna olduğunu öğrenmişti. Bu suretle ilk rak dedi ki: işlerden biri olarak para mefhumu « Haricî siyasetimizin tarzı ve ortadan kalkmıştır. hedefi üzerinde yeni maruzatta buEskiden meselâ 100 altın lira ollunacak değil im. Sebebi dünyada ve «iukça hatırı sayılır bir kıymet ve hariciyenizde faaliyetin azaldığın • hele 1000 lira bir servetti. 100 bin dan değildir. Bilâkis her tarafta faliradan hahsetra*lc k*rk*ua barcı aliyet her Vakitten fazladır. Harîcideğildi. Milyonlar ise ancak efsaneyeniz, ite her »ene geçen sensden daler gibi konuşulurdu. ha çok çalışılıyor ve daha iyi çalı • şacaktır. Ancak Cumhuriyet Türki Paranın kâğıt bolluğile ortalığı ye'sinin haricî siyaseti müstakar yoîstilâ. etmesi neticesi olarak yiiz liralar, bîn liralar her kahvede herkesin lunu ve mukadder tekâmülünü takip etmektedir. Müstakar dedim: Çünkü kolaylıkla konuştuğu adi Iâflar sırao ötedenberi bey an ve ilân ettiğimiz sına geçti. Milyonlar oyuncak oldu. Bütçeler asla miitehayyir olmaksızın sulh yolunda şaşmaksızın yürüyor. milyarları kaydetmeğe başladılar. Bu milyonları ve milyarları zih nen altın esasına irca etmekle mümkün olduğu kadar hakikatle teması kaybetmemek imkânı yok değil idise de bu zihni yorucu ameliyeyi herkesten ve hatta %99 nisbetinde bir ekseriyetten beklemeğe hakkımız ol • madığı cihetle bu sahada büyük bir değişiklik olmuş olduğunu ve bunun da kendine göre bir takım neticeler sürükleyip getireceğini kabul etmekliğimiz lâzımdır. Hulâsa: Yeni para, yeni âlem! Vekm tktisat Vekm Hariciye bütçesi Rustu B. Mustafa Şeref Mukadder, dedim: Çünkü o mazinin derslerinden çıkan ibretlerle, büyük inkılâbımızın ilhamlanile, Büyük Şefimizin ve milletimizin büyük kudret ve kabiliyetile, Büyük Meclisin yükaek idare ve rehberliğile ve hâdiselerin, coğrafyamızm icabı ile, Ismet Paşa hükumetimizm anlayışla, hulâsa maddî ve manevî kudret ve za • ruretlerin sevk ve izamile çizilmiştir. İşte bu siyasetin mahiyetini bir cümlede tarif için diyebilirim ki: O Briand Kellog misakının ruh ve esası dahilinde tekâmül etmektedir. Bu misakı misal almaktan maksadım, umumî fcaibir hâlâ hatıraları y&kan fncialarından çıkan en veciz intibah vesikası bu olduğu içindir. Moskova ve Roma seyahatleri Hariciyenizin bu senki yani 19311932 deki faaliyetine gelince bu hu • susta en başta muhterem şefim Is met Paşanm refakatinde olduğum Teklıfe g&re üçte bfrinitı imhası lâgım gelen Amerikan donanmasvndan Bahn muhiti kebır fuosu bir ma ^vra esnasındu "borda yüruyusünde* B. Cenevre 23 (A. 7 . ^ 0 ? * , mur etanistir. halde, seneye ve faaliyetlerimize damA.)Tahdidi tes~ M. Hoover, bu talimatında tahdidi gasını vuran, bizzat yaptığı ziyaret lihat konferansının teslihat sahasında en makul terakkiyab lerden bahsetmeliyim. Her biri ayrı umumî komisyonu tahakkuk sahasına isale miisait usuller ayrı olan, evvelâ Moskova ve miiteanun dünkii heyeti hakkmda daha evvelce heyetler ara • kıben giderken ve gelirken Atina'ya umumiye celsesmsmda müzakerelere girişümis olduğunu uğramak suretile yapılan Roma se de Amerika he • beyan etmektedir. yahatleri, Hariciye Vekilinizin Tah yeti murahhasası TafsOât ve teferruata girifilmiyerek ran ve Sofya ziyaretleri, bu senenin reisi M. Gibson, işi kua kesmek ve bütün mületlerin çafaaliyetine renk ve şeklini veren hâ asağıdaki beya Iısan sınıfı için büyük bir yük teşkil etdiselerdir. Bu ziyaretlerin mahiyeti ve natta bulunmus • mekte olan teslihabn ezici yükünü haneticeleri giinö gününe intişar eden tur: fifletmek zamanı gelmiştir. resmî tebliğlerde karşılıklı söylenen « Amerika Re • Bu keyfiyet, iktisadî kaUanmağa doğnutuklarda aynile ve hakkile ifade e • isicumhuru, bent ru atılacak en miihim adımı teşkfl ededflmis bulunmaktadır. Biitün bu zi hali. hazırda u • cek ve teslihat yüzünden basıl olan sui yae^'erde memnuniyetle kayde sa mumun ıttıhuna ar« tefehhümlerin tevlit eylediği endiseleri yan olan bir husus ta şudur: Girtlg zolunan bir be tanrlp ennek sureoie ıtımaaı yeniaen te« miz bütün bu dost memleketlerde hü yannamenin met sis eylemek çaresini bahşeyliyecektir. Roover kumet vo halk hakkımızda büyük hüs nini tebliğe me (Mabadi 5 ind sahifede ) nü kabul ve misafiroerverlik göstermisler ve ziyaretlerimiz her birile aramızdaki kuvvetli itimat ve emniyetin izharına imkân vermis ve yer yüzünde kredinin (Mabadi 4 üncü Ziraat Vekm Muhtis B. Gayrimübadil bonoları Müzayedelerdeki yolsuzluklar için kanunî takibat yapılabilir mi ? Yolcu vapurları inhisarı Lâyihayı tetkik için Fırkada teşekkül eden komisyon dün faaliyete geçti Türkiye Kraliçesi Umumî harp müdahhar servetleri mahvetti demiştik. Beşeriyet harp sonuna büyük ihtiyaçlarla yetişti. Şimdi yakılıp yıkılarak yerine konulamıyan eşyayı mebzuliyetle imal etmeli idi, ve kim daha çabuk ve daha çok yaparsa o kazanırdı. Bu yolda başlıyan müsabaka Amerika'nın rasyonel sistemine kat'iyen imtiyazlı bir rüçhan mevkii verdi. Günde 10 bin otomobil seri inşaat yapan büyük müesseselerin sistemi su bardaklarına ve lâmba şişelerine kadar her şeye teşmil olundu. Bu usul sayesinde eskiden makine ile beraber 100 adama gördürülen bir iş şimdi belki daha büyük mikyas ile yalnız 10 adama ve makineye gördürülüyordu. Umumî harp diğer neticeleri arasında fennin ve tatbikatının fevkalâde büyük inkişafına da meydan vermişti. Insaniyete şeref olmak lâ zım gelen bu terakki isnaların işini karıştırıyor ve ezcümle onların bir çoklarının işine mâni oluyordu. Bu çok imalât için çok sermayeye ihtiyaç vardı. Halbuki altın esasını kaybeden para kâğıt şeklinde bollandıkça bollanmıştı. Onu şimdi herkes, kolaylıkla ve mebzulen tedarik edebiliyordu. Para infilâsyonu, kredi infilâsyonunu doğurmuştu. Bunlara galip devletlerin tanzim ettikleri muahedelerin haksızhklarını ve ağır yüklerini de ilâve ettîkten sonra vaziyeti mütaleada devam edebiliriz: Bu kadar mebzul para ile bu kadar fazla imalât ne olacaktı? Bunlar satılmalı idi tabiî. Ve bir müddet için satıldılar da tabiî. Fakat sonra? Evet, fakat sonra? Satın almak için satabilmek lâzımdı. tşte pek az uman mürurile burada bol para ve Haydar Rüştu B. lizmir) Mahmvt Celâl B. (İzmir) Zamir B. (Adana) Ankara 23 (Telefonla) Fırka nizli), Ahmet (Elâziz), Tahsin (Elâziz), Mehmet Nahit (Kırklareli), grupu idare heyeti milîî vapurculuTevfik Fikret (Konya), Şevket (Orğun inhisar altına ahnması mes'eledu), Hamdi (Ordu), Atıf (Rize), sini tetkik için bir komisyon teskil Ethem (Samsun), Nazım (Tokat), etmiştir. Heyet Mahmut Celâl (İzAli (Rize) Bylerden mürekkeptir ve mir), Raif ( Trabzon), Zamir (Adahemen bugün tetkikata başlamış • na), Muzaffer (Balıkesir), doktor tır. Komisyon icap ederse hükumetGalip (Bursa), Haydar Rüştü (De ten malumat ve izahat alacaktır. ıııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııı ııııiHiiHiMMiııııııııııımııııııııııiiiıııııııııııııiHiııııııııııııııııııııııı Gayrimüba • diller cemiye Bir çok müesseseler tinin yeni he yeti idaresi dün hediye hazırhyorlar sabah Danüp hanında içtima Güzellik müsabakamıza bir kaç etmiştir. Heye gün kaldı. Dün de yazdığımız gibi ti idare reisli intihap edilecek Kraliçenin 13 temğine îsmail muzda Brüksel'de bulunması lâzım Müştak, ikinci olduğu için müsabakanın temmuzun reisliğine Esat îlk günlerinde yapılması mecburi Paşa, kâtibi u • {Mabadi 3 uncu sahifede) mumiliğine Tra' ya Gayrimü Emir Faysal dün gitti Dun intihabatı yaptian gayrimübadiUer idare heyeti badiller müme;içtıma hattnde... sili Hamdi Bev. iştirak eden ve kıymetlerinden fazla muhasipliğe de Makidonya Gayri • mübadiller mümessili Hasip Bey in müzayedeleri arttıranlar hakkında Müddeiumumilikçe takibat yapılması tihap edilmiştir. Gayrimübadil bonolarının kıymet için teşebbüsatta bulunulacaktı. Geçenlerde kıymeti hakikiyesinin lerini muhafaza için Maliye Vekâ sekiz misline kadar arttırılan bir mülletince yeniden bazı tedbirler alına kün müzayedesi nazari dikkati celbetcağı haber alınmıştır. Bundan maada miştir. Esasen ahkâmı kanuniyemiz gayrimübadil bonolarını noksan fiat müzayedelerde fahiş zamlar yapan larla tedarik ederek müzayedelere lar hakkmda takibata müsaittir. bol imalât duvarlara çarptı. Filhakika çok geçmeden görüldü ki bol para ve bol istihsalin mah • reçleri eskisi kadar bol değildir. Eğer mahreçler eskisi gibi olsaydı imalâtın bu bolluğu gene sarfoluna mazdı. Halbuki mahreçler azalmış ve değişmişti. Evvelâ yeni muahedeler Avrupa'nın hudutlarını hercümerç ederek ortaya millî hudutlarında kıskanç ve onları daima daha yüksek duvarlarla örtraeğe mütemayil yeni devletler veya eskiden küçük iken alabildiğine büyültülmüs devletler çıkardı. Saniyen dünyanın dörtte birine muadil Rusya kapanarak bir Avrupa pazarı olmaktan çıktı. Salisen eskiden hep Avrupa eşyasi alan bir takım memleketler millî sanayi kurmak yoluna döküldüler. Bu suretlerle sanayi ken di sarfedebilmekten di imalâtım sarfedebilmekten âciz kaldı. Halbuki Avrupa'da son zamanlara kadar bütün kıymet sanayie verilerek koylerin ahalisi yavaş yavaş şehir lere ve sanayi merkezlerine akın etmişti. Şu silsileye nazaran ve artık müstemleke veya yan müstemleke memleketlerin yavaş yavaş kendi istiklâllermi ele almak yoluna döküldükleri göz önüne alınarak şimdi toprağa avdet şeklinde yeni bir cereyanın meydan almasını beklemek lâzımdır. Ancak köyden şehre inmek daha kolay ve şehirden köye gitmek daha müşkül olduğu için bu ameliye az çok ıztıraplı olacaktır. Fakat az çok zamana muhtaç olsa da muvazene ancak böyle teessüs edebilecektir. YUNUS NADİ mıııımııııım Misajır Prensin tesyiinden bir intîŞa Hicaz ve Necit Kralı Melek Ibnisuut Hz. nin oğlu Emir Faysal Hz. dün akşam Palestina vapurile Ba • tum'a hareket etmişlerdir. (.Mabadi 3 üncü sahifede) < ^ Istanbıü: 3 Ankara: 3 İstanbul Ankara muhtelit takımlarııtsn dün ~Ankara'da yaptıkları maç 33 berabere neticelenmiştir. Müsabakanın tafsilâtı 3 üncü sahifemizde. son haberlerimizdedir. Bir de Boğaziçi tenhalaşıyor diye şikâyet ediyorlar, baktana nerede ise iki taraf ta 8 katlı apartımanlarla dolacak !..