26 Ocak 1932 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

[Haltaîılc maTî Tamirat Ve borçlar Gürültüler devam ediyor Aimanya'nıc tamîrat bedellerîni artık odiyemiyeceği hakkında Her Brünin&r tarafından vaki olan beya • natm bilhassa Fransa'da yaptığı derin tesîrler devam ediyor. Bu mes'ele hakkında Fransız ve Alman matbuatı arasında şiddetlice bir mütıa • kaşa zemini aç'lmıştır. Fransa Baş • vekili M. Laval dahi gecen hafta yeni kabinesinin beyannamesini okurkrn Fransa'nm mtı&hedelerle teyit ediIen v e Fransa'nm esaslı müttefiklerine dokunan sureti tesviyeleri kabul etmiveceğini ve tamirattan mütevellit haklsrmın ihlâline müsaada edilmiyecegini dermevan eylemiştîr. Paris Hukuk Fakültesi ve Darüîfünunu profesörierinden meşhur Albert Aftalion (Alman jraribesi) serlevhasile dört gün evvel yazıdığı bir makalede hulâsaten diyor ki: «Almanva'nın ma'î ve iktisadî vaziyetini tetkik eden Bale komitesinin raporu 1931 de 3 küsür milyar mark bir fazlalık gösteren Alman ticarî müvazenesinin büyük ehemmivetini ve Almanya'nın şimdilik tediyatta bulunamıyacaŞmı kaydediyor. Halbuki Alman hükumeti tedive ka • biliyetsizliğinin muvakkat de*fl, daimî olduğunu iddia ediyor. Garip tir ki Aîmanya, ticarî müvazenesi muhtel olduîhı zamanda tediyatta bu» lunmustur. Şimdi ise müvazenesi temin edilmiş iken malî iktidarsızlığmı ileri sürüyor. Bu hayli gariptir.» I Esbak Başvekil M. Herriot'nun makalesi de şayani dikkattir. Hulâsaten şövle diyor: «Verilen söze ve mukavelenamelere konan imzaya artık inanmıyacağımız geliyor, ?fne geriye, muahedeleri pacavra adde • den siyasetlere rücu ediliyor. Almanya harp kaideleri hilâfma yaptığı tahribat icia haraç veriyor zanne diyor. Haibııki keyfiyet öyle değii • dir. Yapılan tahribatın tamiri bir vazîfe ve mecburiyeti ahlâkiyedir. Biz hüsnü niyet sahibiyiz. Almanya'nın vaziyetîni tetkik edecek bir komisyonun ( B a l ) de toplanmasma razi olmuştuk. Komite tetkikleri neticesinde Almanya iktisadî ve malî salâhmı tekrar temin edebilir mütaleasında bulunmuştur. ' Haibuki Almanva tamiratı tamamîle reddediyor. Bu tarzı hareket vaktinden evvel Ren havalisini tah • live etmeklifimizin mükâfatı mıdır? Fransa haklarından ferağat etmiyecekîir.» Buna mukabil Almanya Maliye Nazırı Dr. Hermann Dietrich neş • rettiği uzun bir makalede Alman • ya'nın malî vaziyeti pek müşktil oldufunu, harp malullerine, yetimlere ve harp dolayısile zarar gören Alman'lara ver : len tazminatm mühim bir yekun tuttuğunu ve 1931 büt çesinde masarif yekununun 9 milyar ve 300 milyon marka baliğ olduğunu sövlüyor. Beş ay sonra müddeti bitecek olan Hoover moratoryomtır>nn bir sene daha temdidi hakkında lngiltere tarafından Almanya'ya yapılan teklif kabul edilmemiştir. Almanya tecil mes'elesini de£il, tamiratm ademi tedi yesini ileri sürmektedir. Alman'lann bu tarzı hareketinden asabileşen Fransız'lar, Amerika'hların Avrupa 1 daki tamirat islerine karışmak istememelerine de kizmakta ve bunun için Amerika'daki altınlannı g*"ri çekmektedirler. Diğer taraftan tngiltere gümrük tarifesine ithalâta karsı yeni takysdat koymaktadır. Bulçaris»an, borçlarının malî v e iktisadî nizammı bozmakta olduğunu dermeyan derek kendisine kolav lıklar yapılmasmı istiyor. Yunanis • tan da fena bir manzara jröstercn malî vaziyeti hakkında tetkikat yapılmasmı Cemiyeti Akvamdan talep ediyor. Görülüyor ki tamirat ve borçlar mes'elesi ve bevnelmilel ti • caret işleri şimdilik salâh emareleri göstermemektedir. | ve iktisadî ilâve Cumhuriyet Salt 26 kânanusani 932 "• haftda Bir defa çıkar rılllılıııııiMiııı ıffinnmı Ihracatımız niçin azalıyor? İktisadî hayatımızın inkişafı için düşünülen tedbirlerin başında iktisadî bilgi ve terbiyenin tamimi ve hariçten de sermaye celbi keyfiyetleri de olmahdır 200 Beynelmilel takyidatın ve cihan buh Salâhiyettar bir tütün mütehassısınin ranmın bu sukuttaki tesiri nelerdir? gazetemize verdiği izahat Genîş mîkyasta tütün işlerüe iş • tigal eden ve ahi • ren şehrimize gelen Mflâs eşrafından bir zat tütüncülüğümüz ve hassaten Ege mıntakası tütSnleri hakkında bize şn şayani dikkat izahati vermiştir: «^ Elge mıntakasmın 1931 tü tün mahsulö 18 milyon kadar tahmin edilmiştir. Bu • nun yalnız 7 mil > yonu sahlmış olduğuna göre 11 mil > yon tutün zürraın elinde kalmıs de • Eğe mmtakasında bir tütün tarlası mektir. Ege mm la • Milâs tütünleri de 130 kurusa sa takasından tütün alan Amerikan kum • hlmış iken bilâhare bu fiatlar hayli düfpanyalan dörttür ve isimleri sunlardır: müstür. 4 0 5 0 kurusa arzedOmekte Glen, Olstan, Di Amerikan sark, geri. olan iyi cins tütünler bile müşteri bu Milâs ve Muğla'dan tütün alan yalnız lamiyor. Bir sene evvel 200 kurusa saGeri ve Glen'dir. Bunlar, mubayaatmı tılan tütünlerin böyle 30, 4 0 kurusa tebitirmişlerdir. tki yerde satılan tütün nezzül etmesi cidden feci şeydir. Ev miktan ancak bir milyondur. Halbuki amum tütün miktan 4 milyondu. Şim • velleri Almanya'da epey tütün alıyor * du. Bu sene almadı. diki halde Bodrum ve Çine'de yedişer yüz bin tütün mevcnttur. Fethiye'nin 700 bin okka tütünden ancak 2 0 bini Geri kumpanyası tarafından mubayaa edilmiştir. Marmaris tütünlerinden bir okka bile sablmamısür. Olston kum • panyası, bn sene tütün almamıstır. Çünkü bu kumpanyanm isleri iyi gitmemis, eshami düsmüstür. Amerika kumpanyalarmm bn sene az mubayaat yapma . lan sebebi iktisadî buhranm Amerika'da da fazla mahsus olması ve lüks sigara satışının azalmasıdır. Amerika kum panyalarına rakip müşteriler olmamasmdan dolayı da fiatlar bu sene çok düşiik olmustur. tptidalarda İzmir'in Akhisar tütünleri 1 4 0 1 5 0 kurusa ve Muğİş, Osmanh ve Ziraat Bankalan ta • rafmdan zürraa yardım edilmek üzere verdikleri para miktan bir milyon lira kadar tahmin edilmektedir. MüstahsilIer borçlarmı ödeyemiyorlar. Amerikan kumpanyalanndan maada sahr sene • Ierde mubayaat yapan tâli derecedekî tüccann da vaziyeti fenadır. Tütün Inhisar İdaresi, depolarmda stok tütün bulunması ve bütün memle • kette mevcut otuz milyon liralık tü tünü mubayaa edemiyecek bir vazi yette olması hasebile tütünciil^re yar dım edememektedir. Fikrîmce tütün buh« ranının önünü almak için zer'iyab bir sene için menetmelidir. I utunculuğumuzun Hakikî vaziyeti ıço .8O I7O I6O I5O lllllllll lllllllll I92y 186^ \ I73> \ 1 I58 / \ I55S \ \ I4O 130 •* \<9r\ = t£O lllllllll IIUİIIII 110 İOO .. 1 •• • t . . 1 , 1 . ... ,M .I,M, ....l.ı.ı l l l l l l l l l l l l l l l l l l i»924 «925 1926 I 927 »928 » 9 2 9 göstertr grajik »93o % . 1931 Sekiz senellk harUA tica.retim.izin vaziyetini Geçen 1931 senesîne ait ihracat ve ithalât istatistiklerinin tetki • kinden çıkan neticeye göre îthalâtı mız 126.382.085 ve ihracatımız da 126.939.243 liradan ibaret bulunmuş yani ticari muamelelerimizde mu • vazene hâsıl olmuştur. Ticarî vazi yetimizin ne raddede bulunduğunu anlamak için yukarıdaki rakamları evvelki senelerin rakamlarile mu • kayese etmek lâzım gelmektedir. Uzun süren harp, mütareke ve mücahede senelerinden sonra millî birlik 1922 zaferile husul bulduğundan ve memleketin muttarit hayatı ve »stikrarı 1923 ten sonra teessüs ettiğinden mukayeselerimizde başlangıç olarak 1924 tarihini esas tutacağız. ithalât Sene ihracat 1924 1925 1926 192Î 1928 1929 1930 1931 193 611.048 242 453.732 234.699.737 211 398.184 223.531.775 256.138.207 147.344.911 126 382.085 158.767.957 192 884.575 186 422.755 158.420.998 173 537 489 155.373.026 151.480.382 126.939.248 Yekun 1.635.559.679 1304.126.430 Şu rakamlara göre 8 sene içinde memleketimize 1 milyar 635.559.679 milyon liraltk eşya ithal edilmiş ve buna mukabil 1 milyar 304.126.630 liralık eşyamız harice sevkedilmiş • tir. Vasatî bir hesapla senevî ithalâtımız 204.444.956 ve ihracatımız ise yalnız 163.015.805 milyon liradan ibaret olmustur. Demek ki sekiz senelik ticarî mübadelelerimiz ithalât lehine cereyan etmiştir. Yukarıdaki rakamlardan anlaşıldıgı üzere ihracatımız maalesef 1925 senesindenberi tedricî surette azalmıştır. İthalâtımız da 1929 dan sonra azalmağa baslamıştır ki bu, memnuniyete lâ • yıktır. Aktif iktisadî faaliyetin en mü him tezahürü haricî ticaret olduğuna göre bu nevi ticaretin inkişafı için her türlü tedbirlere müracaat etmek vazif esi karşısmda bulunuyoruz. 1930 ve 1931 senelerinde ticarî muvazene temin edilmiş diye fazla sevinmeğe gelmez. Çünkü 1930 se nesinde ithalâtm azalması 1929 da yeni gümrük tarifesinin tatbiki hasebile tüccar tarafından fazla mal celbedilmesinden, 1931 de ise buhran sebebile memleketin iştira ka • biliyetinin azalmasından ve hükumetin kambivoya ve ithalât eşyası üzerine takyidat kovmasından ileri gelir. Fakat normal zamanîar avdet ettikten sonra ithalâtla ıhracatımız arasında muvazenenin îdamesi için bilhassa dahilî sanayiin mkisafına dikkat etm^mîz lâzım jyelecektir. İhracatı şimdiki şerait dairesinde kendi haline bırakırsak daba ziyade azalacaktır. Binaenaleyh bu iste devletin büyük yardımına ve mtınHıam teskilâtına ihtivaç vardır. Sırf ferdî teşebbüsler haricî ticaret isini başaramazlar. ' H. M. ihracat mallarımızın nelerden ibaret olduklarını görelim: Başta tütün gelir, ki umum ihracatımızın dörtte ve bazen üç buçukta birini teşkil e der. Ikinci derecede üzümü görü • yoruz ki vasatî bir tahminle senevî ihracat kıymeti on milyon liradır. Ondan sonra incir, yumurta, fmdık, pamuk, zeytinyağı, vün, tiftik, afyon, halı, ipek, palamut, hububat, meyva gibi şeyler gelir. thracat eşyamızın çoğu ihtivacatı zaruriyeden olmadıkları jribi fiatları da son zamanlarda düsmüstür. Çünkü bu esyayi alan memleketlerin îştira kabiliyeti buhran dolavısîle azalmıştır. Bundan maada mallanmızı alan memleketlerin iktisadî siyase • tinde büyük değisiklik olmustur. Hemen hepsi ya gümrük tarifelerini yükseltmisler ve vahut bazı eşyanın ithalini tahdit eyliyen Contingente • ment usulüne müracaat etmislerdir. Yani oralardaki tüccar ve fabrika torlar hariçten istedikleri *ibi mal ithal edemivorlar. Serbestii ticaret ortadan kaikmış, yerine iktisadî mücadele kaim olmuştur. Memleketler arasmdaki münasebetler daralmıs tir. Her mîllet, di&erine karşı dayin vaziyetinde kalmak istiyor. Hemen bütün memleketlerin ticarî müvaze neleri bozulmustur. Kredisizlik v e sermayelerin itimatsızlığı paranın piyasadaki miktarını azaltıyor v e mevcudivetini tahdit edivor. Bunun icindir ki hemen bütün devletler millî paralarını koruyacak tedbirler almışlar ve kambiyo murakabe kanunları tanzim evlemislerdir. MiVî ik tîsatcıltk hiikam aSrmektedir. Sahsî menfaat her şeyin fevkinde tutulu yor. Her millet, etrafmda tehlikeler görüvor ve hinaenaleyh mevcudi yetini korumak irin tasarrufkârane yasamak ve kendi istihsalâtile î.dare edümek yo'unu ihtiyar ediyor. Iktisadî kanunlar aerbeatçe cereyan et • mivor. Bu kanunlarm pek yakında eski vaziyetlerini bnlacaklarını v e binaenaleyh serbestii ticarete ve kambiyoya mevzu tahdidatm cabuk kalkaca?mı zannetmek te hatadır.Mister Makdonald'ın dediği gibi iktisadî cidal icin hazırlıklı bulunmalıvız. Bu mülâhazadan sonra şunu da ilâve edelim: rekabet gördüğrümüz ve bundan maada metot ve bilgi dairesinde çalışmadığımız için seneden seneye tenezzül etmiştir. Anlaşıldı ki devletin müdahalesi olmaksızm bundan sonra ileri gîkmemfcin imkânı yoktur. Devletin teşkilâti muntazam ve ihtisas ve bilgiye istinat ettikçe muvaffakiyet temin etmeraek mümkün değildir. Buhranın devamı müddetince ithalâtla ihracat arasında muvazene idame etmek dahi bn muvaffakiyet sayılır. Fakat ikti? ^ refahımız namına atiye matuf ik. sadî siyasetimizi şimdiden tesbit etmiş bulunmalıyiz. Tütü . nün hal ve atisini teemmül etmek üzere yakında akti mukarrer kongre bu cihetten şayani memnuniyettir. Başlıca ziraî istihsalâtımız ne kadardır? Karilerimizden A. Nurettin Bey Başmuharririmize yazdığı bir mektupta bu seneki ziraî istihsalâtımız miktarını soruyor. Gerek muhterem kariimizin arzusunu tatmin etmek ve gerek istihsalâtımız miktarları hakkında umumî bir fikir vermek için başlıca mahsulâtımızın üç senelik vazıyetini zirde gösteriyoruz: İstihsal seneleri Mahsulün ismi 1929 1930 1931 Buğday 2.758.000 2.826.000 Ton 3.000.000 Ton ton Arpa 1.824.000 » 1.587.000 » 2.000.000 » Tütün 42.000 » 45.000 » 45.000 » Adana pamuğu 150.000 Balye 100.000 Balye 133.000 Balye 35.000 » İzmir pamuğu 35.000 » 30.000 » 35.000 Ton Kuru üzüm 51.000 ton 31.000 » 25.000 » İncir 33.000 » 28.000 » 36.300 » Zeytinyağı 14.250 » 12.000 » Fmdık 80.000 Kantar 1.000.000 Kantar 450.000 Kant. Tiftik 27.000 Balye 41.000 Balye 45.000 » Afyon 2.500 Sandık 6.500 Sandık 4.000 Sandık Koza 2.000.000 Kilo 1.650.000 Kilo 1.000.000 Kilo metin bütçesi müsait değilse diğer memleketlerde oldu^u gibi hususî ticaret mekteplerî de tesis edilmeli ve mevcut ticarî mektepler Avrooa'daki emsali derecesine çıkarılmalı dır. Ticaretin ancak bilgi ve ihtisasla yapıldığı ve bunsuz zengin ve mes'ut olmanın imkânı olmadığı kanaat halinde fikirlerde yerleşmelidir. Bey nelmilel ticaret genis malumat istilzam eder. Dünya piyasalan ve bunl a n n ihtiyaçlan, milletler arasmdaki ticarî usul ve teamüller ve ticarî mübadelelerde kullanılan Ksanlar bi linmezse beynelmilel ticarette mevki almanın imkânı yoktur. maye ve kredi oradan derhal firar eder. Demek ki sermaye, ona ihtiyaç gösteren yerlerden ziyade iktisadiyatl ve siyasî vaziyeti sağlam ve müemmen olan yerlere girer. Isviçre ve Ho« lânda'ya hariçten fazla sermaye akmasının bashca sebebi bu memlekeJS Ierdeki siyasî ve içtimaî hayatın sağ» lamlığıdır. Bu gibi yerlerde sermaye» nin neması az bile olsa vaziyeti kan« şık olan yerlerden ziyade iş görür. Fakir memleketlere hariçten gele • cek sermayeler onların istihsalâtımn tanzimine, sınaî tesisatının tekem • mülüne ve hayat şartlarının iyiles « mesine hizmet edebilir. O şartla ki gelen sermaye sırf istismar ve gasp siyasetile hareket etmemelidir. H a ı » dolsun, memleketimizin siyasî ve içtimaî vaziyeti salim ve müemmen • dir; iktisadî inkişaf çarelerine de tevessül edilmiştir. Binaenaleyh muzmer maksatlar beslemiyen ecnebi ser» mayeleri emniyetle iş görebilirler. Hariçten sermaye gelmesini kolay • lastıracak bir şey varsa o da ecne • bilerin bizî daha iyi tanıması ve bazı düsmanların ve bethahların bak • kımızda ik'de birde çıkardıklan ga» rerkârane isnatları cürütecek kuv • vetli propaganda yaoılması lâzımdırv ingiltere'nin ticaret müvazenesi bozuktur Geçen senenin 11 aymda tngîlte' r e ' y e vuku bulan ithalât ve ihracatla evvelki senenin ayni müddeti icindeki umumî ticareti hakkında yapılan istatistik şu neticeyi vermiştir: f 1930 1931 fthalt 955 181.000 785.206.000 İhracat 532.094.000 357.086.000 Tekrar ihraç olunan eşya 81.736 000 5? 4Q<5 0 0 0 thracat yekunn 613.830.000 415.585.00( Bu rakamlara göre ithalât ihra • cattan fazladır. Bu fazlalık 1930 da 341.3S1.000 ve 1931 de de 369.621.000 rakamlarUe ifade edilmijtir. İhracatımız niç'n azalmıştır ? Bu suale cevap vermezden evel Muvaıeneyi idame etmek ve ihracatımızı çogaltmak için ne yapmalıyız ? İhracatımız, yukarıda hulâsa ettiğim sebeplerden maada haricte mümasil esya tarafından da müthiş bir thracat ticaretimizi yükseltmek için ne yapmalıyız? Sualine karşı şu mülâhazalar hatıra gelir: 1 Memleket dahilindeki iktisadî faaliyeti teksif etmek lâzımdır. Sa nayiimiz inkişaf ettikçe memlekette îşsizlik azalacak, hareket artacak ve dahilî servet çoğalacaktır. Bu sayede mamul eşya cihetinden harice olan ihtiyaç ta mahdut kalacak v e normal zamanlarda ecnebi mallarına karşı takyitkâr tedbirler almağa lüzum kalmıyacağı için ecnebi memleketlerin mallanmıza karşı mukabele bilmisilde bulunmalarına sebebiyet verilmiş olmıyacaktır. 2 Bilhassa buhran devam ettiği müddetçe harice karşı olan ihtiyaçlarımızı asgarî hadde indirmeli v e lüks eşyaya muvakkaten olsun veda etmeliyiz. Millî sermayelerin memleket dahilinde kalması, kambiyonun harice çıkmasının mümkün mertebe mahdut kalması ve dahilde yetişmiyen bazı ecnebi mallarmın yerine ikame kanununa tevfikan mütnasili yerli eşyanın istimali zaruridir. 3 Mahreçlerimiz azalmış ol • duğundan hem bunları tekrar ka • zanmak ve kem de yeni mahreçler aramak mecburiyetindeyiz. Bize fazla mal göndermekte olduklan halde memleketimizden az eşya alan memleketler vardır. Brezilya, Hindistan ve Japonya gibi memleketlerden al • dısjımız milyonlarca liralık mala mukabil bunlara olan ihracsjtımız hiç mesabesindedir. Rusya, Cekoslovakya ve Belçika pibi memleketlerle de İhracat eşyalarımızm mühim bir olan ticarî mübadelelerimizde va kısmı ziraî mahsulâttır. Bunlann i<e ziyet menfidir. Binaenaleyh bizden kıymetleri yukarıda dedi&imiz fibi az mal alan memleketlere fazla ih son senelerdc hayli düsmüstür. İt • racat temin etmeliyiz. Haricte ma halât esyası ise bilhassa smaî ve ma mul eşyamızın ve meselâ sigaralan • mul esva olduğundan fiatları ziraî mızın satışını çoğaltmak mümkün • mahsulâta nazaran yüksektir. Bi • dür. naenaleyh az miktarda ithal edece 4 İhracat koooeratifleri ve tü ğimiz esvamn kıym<»ti bile cok tı'k tün. üzüm gibi maddeler için hususî tarda yapacağımız ihracata tekabül teskîlât ve meselâ Yunanistan'da ol • eder. du?u ffîbi ofi^ler vücude getirilmesi teemmül edilebilir. Bir taraftan bu sribî teşkilâta müracaat edilirken di^er taraftan mîllet efradı ve hususîle yeni nesiin cocukları arasında iktisadî ve binnetice ticarî terbiyenin, ticarî tedrisahn ta ammümünü temin etmeliyiz. Huku • Hariçten sermaye gelmeüdir Haricî ticaret, pasif muamelelerini örten yegâne âmil değildir. He saplarımızın, tediye müvazenemizin açığı veya fazlası memlekete giren sermaye miktarına göre değişir. Yani bu sermayelerin ehemmiyetine göre de muvazene temin edilebîlir. Bir memleketin menfaatine haricte dahi yapılan islerin ehemmiyeti o mem leket'n sivasî, iktisadî ve iftimsî vaziyetile mütenasip olur. Her hangi bir memlekete emnivet ve itimat edildi mi sermaye ve kredi rabuk ve kolay oraya girer. Bilâkis emnivetMzlik ve itimatsızhk gösterildi mi ser • HAÜL MlTHAT