7 Mayıs 1931 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

<£» YEDİNCİ SENE No. 2503 Baçmul'iarrlrt YUNUS İDAREHANESh IKivunuuıuuınıjfl lun>ısında daırei sıLsasa • Telgraf: İstanhul Cumhuriyet Posta kutusu: N» 2 4 6 Başmuharrlr 22369 r h l müdürU • 23236 Tahrlr üdü Idare müdürü 22365. Matbaa 20473 • umhuriy •"™""'"™"" PERŞÇMBE 7 MAYIS 1931 ABONE ŞERAtTt ! MÜDDET: İT0RKİYE İQÎN f HAÇİÇ İÇİM | Seneliği : 1400 Xr. \ 2700 \ 6 Ayhğı \ 7so Kr. 1450 Kr.. J3 Ayjıg, { 400 Kr. j * 800 Kr.i NOshası her yerde MUslakiller HUkumete İtimat Reyi Verecekler mi 7 Teşkilâtı esasiye Etrafmdaki münakaşa Ankara 6 mayıs (Başmuharriri mizden, Telefonla) Dünkü ma kaleme zeyildir: Halil Beyin ortaya attığı mes'elede hakikatin nerede olduğunu anlıyabilmek için Türk teşkilâtı esasi yesinin nasıl doğduğunu ve nasıl tekâmül ettiğini gözönünde bulundurmağa pek kat'î bir ihtiyaç vardır. Umumî harbin mütarekesine meş^ rutî saltanat başımızda püsküllii belâ olarak vasıl olmuş olduğumuzu şimdi bütün fecaatile hatırlıyahm. Bir miitareke ki bir taraftan guya galip düşmanların istilâ ve işgalüe vatanı mahıv ve müzmahil olmak tehlikesine maruz bulunduruyor, Diğer taraftan saltanat denilen başbelâ«ı her ne pahasına olursa olsun yalnız kendi keçesini sudan çıkarabilmek için millet aleyhinde ihti yar olunabilecek fedakârhklann kâffesini göze almış bulunuyordu. Pek iyi bu badirede millet ne ola caktı ? Onun kendi hayatına taalluk eden bu kocaman oyunda söyliyeceği hiç bir söz yok mu idi? İstanbul'da sarayla düşman kuvvetleri ittifak ederek 16 mart bas • kını ile oradaki Meclisi meb'usanı dağıttıklarında artık vaziyet millet nazarında bütün vuzuh ve sarahatil anlaşılmış idi. Sıvas'tan hareketle Ankara'yı merkez ittihaz ederek vaziyeti buradan tarassut eden Mus tafa Kemal, bu hâdise önünde milleti Ankara'da toplanmağa davet etti. Bu davet bütün vatanda mü tehalik bir icabetle karşılanarak her taraftan Ankara'ya meb'uslar gönderilmesine müsaraat olundu, ve ekseriyet nisabmın ilk tahassulü üzerine 23 nisan 1920 de milletin haklkî Mecli&i ilk içtimamı burada akdatti.Hakimiyetin kayıtsız ve şart sız olarak millette olduğunu ilân eden bu Medis bugün dördüncü devresini idrak etmiş olan Türkiye B. M. Meclisidir. İşler olup bittikten sonra görüyor ve anlıyoruz ki ilk Türkiye B. M. Meclisi şekil ve mahiyet itibarile bir çok noktalarda Fransız'Iarın konvansiyon meclisleri ile müşabe • het arzeder. Fakat şu farkla ki Türkiye B. M. Meclisi içinde bulunduğu ahval ve şeraitin kâffesine tahakküm ederek ifasına med'uv ol duğu vatan vazifelerini tamamen başardıktan başka Türkiye'yi mua sır milletler içinde muhterem bir mevki işgal edecek veçhile sağlam temeller üzerine oturtan yepyeni bir devlet te kurdu. Bu neticeye vasıl olmak için Türkiye B. M. Meclisi haricî düşman larla mücadele etti, ve dahilde de sarayla avenesinden ibaret dahilî düşmanlarla çarpıştı. Her iki cep hede muvaffak olmak için Türkiye B. M. Meclisi milletin devlet şeklinde tecelli edecek bütün kuvvetlerini kendi eline almış bulunuyor ve onu pek sıkı bir kıskançlıkla muhafaza ediyordu. tlk zamanlarda İcra VekiIIerinin dogrudan doğruya Medis tarafm dan intihap edildiklerini hep hatırlarız. Bilâhare tatbikatm icap ettirdiği kolaylıklar kabul edilmekle beraber Türkiye B. M. Meclisi teşri salâhiyeti ile beraber icra kudreti • nin dahi esasen ve ancak kendisinden nebean edebileceği hakikatinden bir an bile feragat etmemiştir. Türk teşkilâtı esasiyesinin kabul ettiği bütün tekâmüllere rağmen bu esasın mahfuziyetine bakılarak denilebi Hr ki yeni Türkiye devletinin sıklet merkezi daima B. M. Meclisi olmuş ve daima B. M. Meclisi kalmıştır. ~ 5 Knraştnr ^ Dün Fırka grupu toplanarak reîs Şair Nazım Hikmet B.in Heyeti Vekile cumartesi Mecliste muhakemesi dün yapıldı okuyacağı programı hazırlıyor Muhakeme hararetli oldu, iddia makamı şairin beraetini istedi, karar pazara Kongre pazara toplanıyor "" •»'•«•"».. iHiiMiıııınııııımHiıııııı nıınııııı •ıııııııııımmııııııııııııııınııınnınııııııınunnmnmınmmm „„„„, Komünist şairin muhakemesi vekillerini ve idare heyetini intihap etti Grup cumartesi sabahı tekrar toplanarak hükumetin programını dinliyecek! Nazlm Htkmet B mustantik kararnamesini dinlerken Dorduncu B M Meclısının uk içtima celsesıne bir nazar Ankara 6 (Telefonla) Fırka kongresine iştirak edecek murahhaslarm kısmı azamî şehri mize geimişlerdir. Kongre pa zar günü saat iki buçukta içtima edecektir. Evvelâ Gazi küşat nutkunu irat edecek, reis ve kâtpler seiçilecek, müteakıben umumî heyet iidarenin raporu okunarak raporun ve besabatın tetkiki için müteaddit encümenler teşkil edilecek ve encümenlerin mesaisine fırsat verilmek üzere bir, iki gün içtimaa fasıla verilecektir. Gazi Hz. nin Fırka kongresini küşat edecek nutukları çok uzun olmıyacaktır. İsmet Pasanın beyanatı mufassal olacaktır. şanın riyasetinde içtima ederek intihabat yapılmıs, reis vekillikIerine Aîi (Afyon), Cemil (Tkirdağı), grup heyeti idaresine de Kılıç Ali, Cemal (Antalya), Rasih (Antalya), Ali Rana (tstan bul), Abdülmuttalip (Malatya), Rasitn (Sıva»), Zamir (Adana), Hakkı Tarik (Giresun), Ali Şu uri (Bahkesir) Beyler intihap edilmişlerdir. Şair Nazım Hikemt Beyin, neş rettiği beş şiir mecmuası komünist propagandası mahiyetinde görüle • rek hakkında dava açıldıgını ve şairin ikinci ceza mahkemesine veril diğini yazmıştık. Bu muhakemeye dün Sğleden sonra başlanmıştır. Mahkeme salonu, bu şayani dikkat muhakemeyi dinlemek üzere gelen kalabaîık bir samîîn kütlesile dol muştu. Genç mekteplüer, hanımlar ve bazı şairler samiin meyanında bnlunuyorlardı. Nazım Hikmet B., reîs tarafından sorulan suallere cevaben muharrir olduğunu, muhtelif gazetelerde çahştığını, evvelce Ankara Ağırceza mahkemesinde komünistlikten do • layı üç ay hapse mahkum olduguna soylemiş, badehu müstantik karar namesi okunmuştur. Müstantik kararnamesinde maznunun neşrettigi şiirlerin bir zümrenin hâkimi yetini temin etmek gayesine matuf olduğu ve halkı cürüm üuuna ve kanun aleyhme teşvik mahiye tinde gorüldügü biktirilmekte ve ceza kanununun 311 ve 312 inci maddeleri mucibince tecziyesî talep e • dilmekte idi. Kararname okunduktan sonra reis Hâmit B., Nazım Hikmet Beye şu suali sormuştur: (Mabadi 4 üncü sahifede) Program hazırlamyor Ankara 6 (Telefonla) Yeni Heyeti Vekile bugün İsmet Pa B M Mecltsinin kuşat celsesinde Gazı Sz, şanın riyasetinde içtima etmiştir. Kâzvm ve İsmet Pş yemin ederlerken Heyeti Vekile, hükumetin Büyük İsmet Paşa kabinesinin meclis Millet Meclisinde okuyacağı progte okuyacağı beyanname ile ya ramı hazırlamakla meşgul ol kından alâkadar olmaktadır. muştur. Bilhassa bazı mes'eleler üzerin Gazi Hz. ve program deki f ikir V£ mütalealarını Baş • Ankara 6 Reisicumhur Hz. «Cumhuriyet» in Peşte seyahati Sergiye iştirak edecek kafile dün akşam Peşte9ye hareket etti Fırka grupunda Ankara 6 (Telefonla) Fırka grupu bugün öğleden evvel ve öğleden sonra Başvekil İsmet Pa Halil Beyin fikrine kimse iştirak etmiyor! Meb'uslar arasmdaki anketimiz Ankara 6 (Telefonla) Türk teşkilâtı esasiye kanununa göre Reisicumhur intihabının ne vakit yapılması lâzım geldiği hakkında Mec lisin ilk celsesinde Izmir meb'usu Halil Bey tarafından vaki itiraz üzerine meb'uslar arasmda açtığım ankete bugün de devam ettim. Gazi ve Ld. Athlen Nirist gazetesi Gazi'yî faıgiltere'ye davet ediyor İngiliz hanednından Lort Athlon ve refikasınm Ankara'yı zi yaretleri Londra'da iyi bir tesir bırakmıştır. Bu münasebetle Virist gazetesi yazdığı bir makalede bu ziyaret iki taraf münasebetIerinin kolayhkla samimileştirildiğine kâfi bir delil addettiğini söyledikten sonra Gazi Hz. nin cumhuryetçi Türkiye'yi üstadane bir meharetle yetiştirdiğini ve (Mabadi 4 uncü safofede) nıııımııııııııı «Cumhunyet* ıre tertıp ettiği Peşte seyahatıne iştırak ve dün akşam hareket eden karüerimiz Sirkeci garmda yataklı vagonlanntn ontinde, Urfa meb'usu Ali Saip Bey de bu Buna nazaran intihap devresinin mes'ele hakkındaki mütaleasını şu teceddüdünde tatbikat itibarile bir cümlelerle izah etti: taraftan icra kuvvetinin reisi, diğer « Halil Beyin mütaleası varit taraftan sa Türkiye B. M. Meclisideğildir. Çünkü teşkilâtı esasiye kanin kanım mucibince tabiî reisi bunununun ahkâmına göre icraî ve teşlunan Türkiye Cumhuriyeti Reisinin riî salâhiyeti haiz olan B. M. Meclisi intihabını tazelemek zarureti kendihali içtimada bulunduğu zaman teşliğinden anlaşıhr. Bizde Meclis fev riî salâhiyetini bizzat istimal etmekkinde değil, hatta Meclis haricinde le beraber icra salâhiyetinin istimali bir Cumhur Reisi düsünmek ihtimali hakkı da kendine vekâleten Reisiyoktur. Halil Beyin bunu mümkün cumhur, İcra Vekilleri heyetine vergibi görmek istiyen nazariyesini miştir. Meclisin her ne suretle evvelTürk teşkilâtı esasiyesile telife imden tetdidi halinde eski Meclisin kân bulunamaz. milleti temsil salâhiyeti kalmıyacağı ve bu hakkın eski Meclisi istihlâf eOnun icindir ki bu intihap devre den yeni Meclise ait olacağı aşikârsinin ilk içtimaında dahi teşkilâtı esasivenin ruhuna mutabık pek mu dır. Bihaenaleyh yeni Meclis, icra salâhiyetini kendi azası meyanın vafık bir iş olarak Cumhur Reisimizin intihabı dahi tecdit olunmuş ve IIMIllMIIIIIIIIIIItllirlUIIIIIIIIMIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIII bu sayede millet işlerinin millet natada Avrupa hukuku esasiyesine niszarında makul ve tabiî cereyanı tebetle dlkkate lâyık bir tekâmül safmin ve ikmal kıhnmıştır. Şiiphe yok hası arzetmektedir. ki Türk teşkilâtı esasiyesi bu nok . YUNUS NADİ Urfa meb'usu Ali Saip B. in cevabı Budapeşte'de tesis edilen beynelmilel sergiyi ziyaret maksadile gazetemiz tarafından tertip olu • nan seyahate iştirak eden 25 kişilik heyet dün akşam saat 19 da Peşte'ye müteveccihen hareket etroişlerdir. Seyahat için son iki gün zar fmda yüze yakın müracaat vaki Lutfen Sayfeyl çeviriniz Refık B (Konya) Alı Saip B. (Urfa) dan intihap edeceği Reisicumhura ve merasimi mahsusuna tevf ikan tesekkül edecek yeni Vekiller heye tine vereceği tabiidir.» Konya meb'usu Refik Bey de dedi kİ: « İzmir meb'usu Halil Beyîn Reisicumhur intihabına müteallik Meclisteki fikir ve mütaleaları teş kilâtı esasiye kanununun kat'î ve vazih metinleri karşısında tamamen yanlıştır. Halîl Bey, hakikaten samimî olarak söylediği teşkilâtı esasiye kanununu daha iki gün evvel okuyabildiği için kanunun hükmü umumisini ve bilhassa üçüncü faslı ihtiva eden mevaddı esaslı olarak (Mabadi 4 unciı sahifede) Gazi çiftliğinde yıldönümünün tes'idinden intibalar Refik Beyin mütaleasi Gazi Hz ve Kâztm Pş. çiftliğin methcdinde Bahçede bir grup: Ali Sait, Kâzım, /« Bir başka grup: tsmet Pş., Recep, Cemil ve Refik Beyler met Pş.lar, Yun.ua Nadi ve Zekcd B.ler