31 Mart 1931 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

Cumhuriyet jı ı>>j Kaç yeni mebfas gelece Yeni bir tahmin: Meclis 25 nisanda toplanacak! (Birinci sahifeden mabait) Sehir ve memleket haberleri Şirketihayriye 1 «I» Styasîiemal Romanyada istikrarsızîık Balkan devletlerinin ne dahilî, ne de haricî ahvali ve münasehatı bir türlü istikrar ve salah bulamıyor. Romanya harbi umumiden sonra bir kaç misli büyüdüğü ve nüfusu o nisbette arttığı halde dahilî vaziyeti düzelemedi. Romanya'da işlerin fena gitmesi yarım asırdanberi hüku rneti inhisar altına alan liberallerin ve bunlarm basında buîunan Erati ano kardeşlerinin sui idaresine ve istibdadına atfolunuyordu. Faka* son intihabatta millî Çiftçi fırkası kahir bir ekseriyet kazanarak liberalleri hâkim vaziyetten iskat ettikten sonra dahi işler yoluna girmedi. Bu defa da memleketin basında kuvvetli bir reisi hükumetin bulunma ması idarenin zafına sebep addedildi. Bu maksatla sabık veliahtı memlekete getirdiler ve tahta çıkardılar. Lâkin gene Romanya ahvali iyileş medi. Nihayet Çiftçi fırkası liderini Başvekâletten uzaklastırdılar. Ye rine M. Mironesco geldi. Fakat bu tebeddüle rağmen Romanya'nın dahilî ahvali ve iktisadî vaziyeti bir kat daha fenalasmıştır. Şimdi iki haftadanberi Roman ya'nın Londra sefiri M. Titulesco Bükreş'te bulunuyor ve muhtelif f ırkalar ile müzakereler yapıyor. Bu müzakerelerden maksat yeni bir kabine teçkilidir. Mumaileyh fırkaların haricinde olmak üzere memle ketin en maruf ricalinden yeni kabineyi teşkil etmek istiyor. Kral, büyük itimat beslediği bu diplomatı sureti mahsusada Bükreş'e davet etmiş ve yeni bir hükumet teşkil et meğe memur etmiştir. Eğer M. Titulesco istediği ricali kendisi ile teşriki mesaiye ikna edebilecek olur ise paskalyadan sonra yeni kabineyi teşkil edecektir. Bu zatın mühim bir vazife ile Londra'dan davet edilmesi münasebetile Romanya'nın haricî siyaseti değişeceği ve Kralın Almanya ve İtalya ile müttehit bir siyaset takip edeceği hakkında rivayetler çıkmış ve Avrupa'da yeni bir heyecan u yandırmıştı. Lâkin bu rivayetler tekzip edildi. Yeni hükumet teskili tasavvuru ve teşebbüsünün daha zi yade dahilî siyasetteki müşkü'âttan iferî geldiğine şüphe yoktur. Şu kadar var ki dahilî müşkülâtın bir an evvel bertaraf edilmesi arzusunda haricî vaziyetin mühim tesiri vardır. Küçük İtilâfı müselles devletlerinin amal ve makasidı arasında büyük fark olduğundan tam tesanüt yok tur. Romanya daha ziyade Karadeniz'e ve Rusya'ya ehemmiyet veri yor. Karadeniz'de Rus donanması nın kuvvetlenmiş olmasından endi^e ediyor. Halbuki Çekoslovakya ve Yugoslâvya Rus'ya ile alâkadar olmıyorlar. Çekoslovakva, Macaristan ile Almanya'ya ve YusrosHvva ise İtalya'ya ehemmiyet veriyor. Bu vaziyet karşısında Romanya Kralı devIetin dahilî vaziyetini sa?lamlaştır I Berberler ihtilâfı Zabıt varakalarına göre polisin esnafı tazyik ettiği anlaşılıyor Berberler cemiyeti heyeti idare ainin müctemian istifa ettiklerini yazmıştık. İstanbul Vali ve Belediye reisi Muhittin Bey, bu istifanın geri almmasını şifahen talep etmiş ise de, heyeti idare bunu bir prensip mes'elesi sayarak istifada ısrar et miştir. Bugünkü vaziyete göre, Berberler idare heyeti müstafi sayılmaktadır. Ancak evvelce intihap edilen ihti yat idare heyeti azaları, yeni idare heyetini teşkil etmek isterlerse vaziyet bugünkü şeklini muhafaza edebilecektir. Maamafih ihtiyat azadan ikisi de yeni heyeti teşkil etmemek için istifa etmeğe karar ver mişlerdir. Bu takdirde, yeni idare heyeti kanunen teşekkül edemiye cek ve yeniden intihabat yapılması icap edscektir. İstifa eden idare heyeti, arzu edilmiyen bir sui tefehhüm dolayısile berberlerle Belediye arasında zu hur eden son vaziyetten çok müte essir görünmektedirler. Geçen cuma günü Fatih kaymakamlığı mıntakası dahilinde bulu nan, Eyüp, Defterdar, Fatih ve ci varlarında zuhur eden bazı vukuat zabıt varakalarile tesbit edilmiş ve dün öğleden sonra bir takrir ile İs tanbul Vilâyetine veriimiştir. Zabıt varakalarında, bu mahallelerde çalışan otuzdan fazla berberlere, cuma günü dükkânlarını aç mak için zabıta memurları tarafından tavsiyelerde bulunulduğu ve bazı berberlerin de polis merkezine çağınldığı yazılmaktadır. Zabıt varakalarından anlaşıldı ğına göre, birisi sivil, diğeri resmî olan iki memur yalnız Fatih mınta kasındaki otuzdan fazla berber lere giderek tavsiyelerde bulunmuşlar ve cuma günleri dükkânlarını açmak için nasihat etmişlerdir. Bundan başka, şayet cuma günleri dükkânlarını açtıktarından dolayı Berberler cemiyetinden bir tecavüze maruz kalacak olurlarsa zabıtanın bu müdahaleyi menedeceğini söylemişlerdir. Cemiyet heyeti idaresi, bu zabıt varakalarında yazılı olduğu şekilde zabıta memurları tarafından vaki olan müdahaleyi kanun ve mantıkla kabili telif görmemektedir. Heyeti idareden birisi bir muharriri mize demiştir ki: « Hükumet resmen emretsin, kâmilen açalım. Fakat bine yakın berber kütlesi cuma günleri istira hat maksadile dükkânları kapamak için imza vermişlerdir. Bu imzanın mürekkebi kurumadan zabıta me murları tarafından berberleri tesvik ile dükkân açtırmak cihetine gidilmesinin ne mâna ifade edeceğini siz takdir edin. Şayet dükkânları açtırmak mes'elesi mevzuu bahis ise bu mes'eleyi halletmek, gene he yeti umumiyeyi toplıyarak verile cek umumî bir kararla kabildir. Yoksa bir kaç berberi zabıtanın teşviki ile açtırmak kanunlara muhalif bir vaziyet almaktan başka bir mâna ifade etmez. Bu vaziyet karşısmda artık heyeti idarenin mevkii esasen kalmamış demektir. Biz istifa ettik. Yeni heyet gelsin, heyeti umumiyeyi top lasın. O zaman açmak ve kapamak mes'elesi kanunî şekilde taayyün etmiş olur. Bu noktayı düşünecek artık biz değiliz.» bizzat teyit ve işleri takip için buraya gelenler de pek çoktur. Ricanameler arasında garip leri vardır. Meselâ birisinde şöyle denilmektedir: «Efendim, çocuk babasıyım. Kazancım ayda 90 liradır. Çocuklarımı okutamıyorum. Ma lekete hizmet etmek üzere Fır kaca namzet gösterilmemi rica ederim.» Numan ustanın namzetliği Ankara 30 ( Telefonla ) Esbak İstanbul rneb'usu Nu man usta buraya gelmiştir. İşçi meb'usu olmak üzere namzet liğinin muhtemel olduğu söyleniyor. Nüfusu artan Vilâyetler Dahiliyeye gelen malumat bu intihapta Ankara, Kasta monu, Tekirdağı, Aksaray vilâyetlerinin birer meb'us fazla çıkaracakları merkezindedir. Mersin'le Çorum'un da birer fazla meb'us intihap etmesi muhtemeldir. Buna mukabil şu vilâyetler den eksik meb'us çıkaracaklardır: Urfa 1, Mardin 2, Ayintap 2, Trabzon 1, Gümüşane 1, Konya 1, Edirne 1.. Meclisin temsil nisbeti Yeni meclis intihabatında memleket nufusunun mülk ve züm ııııııııııııııııııııııııııiMiııııııııııııııııiiiıııııımııııımııııı relere ayrılışına göre meb'us seçileceği yazılmıştı. Dün An kara'dan verilen bir habere göre nüfusumuzun tasnifi yüzde itibarile şu netice veriyor: Ziraatçiler 32,05, san'atkârlar 2,20, ticaret mensupları 1,89 devletten maaş alanlar 1,84, serbest meslekler erîoabı »1,28 ve mesleksizler 60,74.. Bu taksime göre 320 meb'us intihap etmek lâzım gelirse 194 mesleksiz, 103 çiftçi, 7 san'atkâr, 6 ta cir, 6 memur 4 serbest meslek meb'usu, eğer mesleksizler nazari itibara alınmazsa 263 çiftçi, 17 san'atkâr, 15 tacir, 15 me mur, 10 serbest meslek meb'usu seçilecektir. Eski meclisin hüviyeti Üçüncü Büyük Millet Meclisi azasının şöyle bir cetveli yapılmıştır. Buna göre mecliste 54 Harbiye, 52 hukuk, 49 mülkiye, 38 hususî tahsil görmüş, 23 tıbbiye, 19 rüşdiye, 18 idadî, 14 medrese, 8 yüksek muallim mektebi, 8 ziraat, 6 bahriye, 5 e debiyat f akültesi, 5 lise, 5 mühendis mektebi, 3 ticaret mektebi me zunu bir posta ve telgraf müte hassısı, birer de baytar, Darüşşafaka, eczacı, fen fakültesi, Liyon Darülfünunu, Mülkiye mektebi Riyaziye fakültesi, Sorbün mezunu var idi. ııııımıııııııııııııı Bu sene beher hisseye bir lîra veriyor Hissedarlar heyeti dün içtima etti Şirketihayriyenîn senelik umumî içtimaı dün melisi idare reisi Nec mettin Molla Beyin riyasetinde aktedilmiştir. Hissedarlardan bir çoğu ictimaa istirak etmişler ve 1930 senesine ait Meclisi idare ve murakıplar raporu okunduktan sonra müttef ikan kabul edilmiştir. Bundan sonra heyeti i darede müddeti hitam bulan üç azalık için intihap yapılmış ve eski azalar tekrar intihap edilmiştir. Şirketihayriye bir sene zarfında şayani memnuniyet neticeler veren bir mesai raporu ve blânço hazırla mıştır. Bu blânçoya göre, amortis man olarak yüzde beş hesabile (90) bin lira tefrik ettikten sonra hisse darlara hisse başına birer lira kâr tevzi etmiştir. Şirketin bir senelik varidatı 1,123,443 liradır. Bu paranın bir kısmı sermayenin ikinci kısmmın im hasına tefrik edilmiştir. Hasıl olan kârdan bir kısmı tekaüt sandığı ihtiyat akçesine ilâve yapılmıştır. Geçen sene zarfında şirket va purları 10,112,140 yolcu taşımışlar. Rumeli cihetinde en çok yolcu adedinî gösteren iskele 316,697 adedilc Büyükdere olmuştur. En az yolcuyu (1816) ile Kuruçeşme kaydetmiştir. Anadolu cihetinde (358,591) yolcu ile Çengelköy en büyük yekunu göstermiş ve (3345) yolcuyu da Sütlüce kaydetmiştir. Üsküdar (2,163,531) yolcu ve bu cihette Salacık iskelesi de en az yolcu adedini gösteren (51,330) rakamını kaydetmiştir. Şirketihayriyonin kırk yedi senelik varidat ve masarîfini ve yolcu adetlerini gösteren bir cetvel, heyeti idare raporile birlikte azaya tevzi olunmuştur. Bu cetvele göre: 1884 tarihinde şirket vapulan (8,328.865) yolcu nakletmişler ve o sene şirket, altın para hesabile (109,165) lira hasılat yapmıştır. Şirket, (1911) senesinde en fazla yolcu taşımıştır. O senenin yolcu adedi (18,613,453) tür.Bilet hasılatı altın para(209,881) lira olmuştur. Bundan sonra yolcu adedi on milyon ile on üç milyon arasında tehalüf ejmiştir. 1929 senesinde (10,835,887) ve 1930 senesinde ise (10,112,140) yolcu naklolunmuştut. Gerçi evvelki senenin safi hasılatı, bu seneye nisbetle fazla bir rakam göstermekte ise de şirket 1930 se > nesinde Boğaziçi'ne fazla rağbet celbetmek için çok faideli masraflar yapmıştır. Şirket Umum Müdürü Ziya Bey, bu seneki yapılacak işler hakkında bir muharririmize demiştir ki: « Şirket, Boğaziçi'ne rağbet temini ve İstanbul halkının yaz mev sitnindeki tenezzüh ve istirahati için bir çok fedakârlıklar yapmaktadır. Bu cümleden olarak, bu sene Altınkum plâjlarını daha asrî bir ha!e sokuyoruz. Plâjı elektrikle tenvir edeceğiz. İstihlâkât fiatlarını, banyo ücretlerini çok ucuzlattık. Daha şimdiden bir çok istihzaratımız var. Bu sene Altınkum halkın her tabakasını rnemnun edecektir. Vapur bjletlerinde de tenzilât yaptık. Bun dan başka Sütlüce'de de yeni tesisat yapıyoruz. Harem ve Salacak iskel lelerinde gazino ve deniz hamam lan açılacaktır. tstanbul halkı ko layca buralardan istifade edecek tir. Bu sene zarfında da Anadolu sahillerinde de elektrik tenviratı yapılacaktır. Belediye bu havalinin yolları, köprüleri için çalışıyor. Bizde bütün gayretimizle Boğaz'ın güzelleşmesine çahşıyoruz.» Kıdemli talip! Dr. Hasan Rıza Bey meb'usluk peşinde.. Sabık sosyal demokrat fırkası reîsi Dr. Hasan Rıza B. dün intihabat heyeti teftişiyesine bir istida ile müracaat ederek İstanbul meb'usluğuna müstakillen namzetliğini koy muş ve heyeti teftişiye de istidayi muameleye koymuştur. Hasan Rıza B. her meb'us inti habatında namzetliğin müstakilien vazetmeği adet edinmiştir. Dün kendisi ile görüşen bir muharririmize demiştir ki: « Vatan ve milletin saadet ve selânietine münhasır mevadı mevkii icrada görmek için kavanini demokrasiyenin tanzimi icap eder. Ben 60 yaşındayım. Bu yaşın 40 senesini Avrupa'da, Anadolu'da ve Rume li'nde geçirdim. Bir çok tecrübeler gördüm. Bu tecrübelerden hark si müstefit etmek isterim. Rüfeka n *• cizanem beni iyi bilirler ki efkin vataniyem ne merkezdedir? Ârife tarif lâzım gelmez. Fazla söz söy lemeği de lüzumsuz görüyorum. Meb'us olacağımı ummıyorum am • m, ne yapayım. Bazı yerlerden böyle istiyorlar?» Elhamdülillâh! Rasataneye göre nihayet bahar geliyormuş! Bir kaç gündenberi devam «den soğuk ve kar dün en son şiddetini göstermiştir. Derecei hararet ( l ) e kadar düşmüş ve öğleye kadar kar devam etmiştir. Dün sabah şiddetli bir tipi başlamış ve bu sırada îsen rüzgârın sür'ati saniyede (20) metreyi bulmuştur. öğleden sonra barometre (763) dereceyi bulmuş ve bundan sonra hava sakinlemiştir. Rasataneden aldığımız malumata göre: Bugün hava ekseriyetle açık olacak ve rüzgâr Iodos ile poyraz arasında mütehavvil esecektir. Rasatanenin verdiği malumata nazaran artık bahar ha valarının başlanıasına intizar etmek icap etmektedir. Cuma ruhsatiyesi Farelerin istilâsı Da. Encümen bazı Sıhhiye Müdürü izahat verdi tadilât yapacak Belediye bile ilk önce Asmaltı'nda f are hücumu vaziyeti yoktur kanunu ihtnal etmiş Cuma günleri dükkânlarını açan esnaftan Beledtyenin istemekte ol duğu ruhsatiye rüsumu için vermiş olan mühlet bugün nihayet bulacaktır. Belediye cuma ruhsatiyesi kanunile tahsil edeceği vergiden senede altmış, yetmiş bin liradan fazla bir varidat ümit etmekte idi. Filhakika yalnız berberlerden 30 bin lira tah»iline imkân vardı. Fakat tarif edeki nisbetsizlik esnafı gücendirmiş ve ruhsatiye için müracaat müddetinin bitmiş olmasına rağmen müracaat edenlerin pek az miktarda olduğu anlaşılmıştır. Şuna nazaran henüz ruhsatiye almamış olanlar badema cuma günleri dükkânlarını açamı yacaklardır. Diğer taraftan Daimî Encümen ruhsatiye resmi hakkında esnafın vaki olan itirazlarını tetkik etmiş ve bunları haklı bularak azamî ve asgarî olarak 550 lira üzerinden varidatı gayri safiyeye göre alınmakta olan resmin tadili için Şehir Meclisine teklifatta bulunmağa karar vermiştir. Asıl mes'ele azamî ve asgarî olarak tayin edilen miktarın tadilidir. Bunun için B. M. Mec lisine yeni teklifatta bulunulması muhtemeldir. Diğer taraftan ikinci bir mes'ele daha hasıl olmuştur. Anlaşıldığına göre Belediye, kanununun tebellüğünden hatta beş ay geçtiği halde esnaftan cuma ruhsatiyesi tahsil edileceğinin farkına varmamış, eski usul üzere on, on beş kuruş gibi cüz'î resim mukabilinde ruhsatiyeleri tebdile devam etmiştir. Nihayet vazi yet anlaşılınca geçmiş aylara ait ruhsatiye resminin de tahsiline kı yam edilmiştir. Şimdi dükkân sahipleri diyorlar ki: « Belediye bize evvelce haber vermiş olsaydı biz dükkânlarımızı açmazdık. Binaenaleyh yeni resmi haber verdiği aydan itibaren tahsil edebilirler» demektedirler. Belediye ise kanunun mevkii mer'iyete vazedildiğinden her hangi bir vatandaşın haberdar bulunması iktiza ettiğini söylemekte ve bunun için de kanunun Ceridei resmiyede intişarını ileri sürmektedir. Bu vaziyet karşısında hukukî mütalea ser • dedenler de kanunda «tebliğ edilir» kaydı mevcut olduğu takdirde esnaBalıkpazarı'nda ve Hasır iskele > si'nde bazı dükkânları farelerin istilâ ettiği yazılmıştı. İstanbul Sıh hiye Müdürü Ali Rıza B. bir mu harririmize bu mes'ele hakkında şu izahatı vermiştir: « Şehirde hastalıklı fareleri sıkı surete takip ediyoruz. Arasıra muhtelif yerlerin, bilhassa şüpheli hastalıklar zuhur ederse mıntaka lardan fare yakalattırarak kanmı tahlil ettiriyoruz. Bu vazife ile daimî surette meşgulüz. Alelâde fareler ise hemen, he • men her evde ve her dükkânın gizli mahallerinde bulunabilir. Bunları öldürmek ev veya dükkân sahiplerinin kendi menfaatleri iktizasından dır ve bittabi herkes kapan ve saire ile buna çahşıyorlar. Balıkpazarı'nda ve Hasır iskele si'nde fare istilâsı mes'elesi hasta lıkla alâkadar değildir. Olsa, olsa Belediye bu dükkânların temizlettirilrnesini sahiplerinden istiyebilir. Anlaşıldığına göre o civarda evvelce yiyecek eşya satan bir iki dükkân bir müddet kapalı kalmış, fa reler dolmuş, bilâhare açıldığı zaman bunlar etrafa kaçışmışlar. Mes'ele bundan ibarettir, ve bittabi fare istilâsı mevzuu bahis değildir.» Solhîhat O^OaırO M. Naum Et. nin ailerine maaş Daülkelp tedavihanesi, müdürü müteveffa Hayım Naum Efendi dersten avdet ederken vefat etti ğinden ailesine vazife başında ölenler faslından maaş tahsis edilecektir. Hayım Naum Efendinin yerine kendi kıymetinde bir mütehassıs henüz bulunamamıştır. mak istiyor. M UHARREM FEYZ1 Devairde ınesai Memurlar iş bitinciye kadar calısacaklar Devairde nisanın birinden itiba ren mesai saatlerinin tebdiline dair Vilâyetten devaire şu tamim tebliğ edilmiştir: 1 Bir nisan 1931 den itibaren memurin saatleri aşağıdaki gibi tesbit edildi: Sabah aat 9 dan 12 ye, aksam saat 13,5 tan 16,5 a kadar. 2 Devam jurnallan saat 9 u 10 gece imza edilrıiş ve verilmiş ola caktır. Zevalden sonrası için 10 dakika sonra gene imza alınacaktır. 3 Her memur akşam avdetten evvel masasmda o gün ikmali lâzım gelen iş bulunmadığını dairesi âmirine ihbar ve amirin mezuniyetini istihsal edip çıkma§a mecburdur. O günkü mürettep işi bitirmiyen me mur işîn hitamına kadar çalıştırılacaktır. 4 Müdürler kendi mevkilerinde kaldıkça her kalemden birer nöbetçi memuru bulundurmak suretile mesai saatinin hitamından sonrakî müstacel ve ehemmiyetli işleri tanzim edebilirler. Cenaze merasimi Dünkü nüshamızda Ankara'da irtihal edip İstanbul'a nakledileccğini yazdığımız sabık Hariciye tercüme kalemi müdürü ve Vanderze şirketi vekili umumisi Sadık B. mer humun cenazesi bugün saat 13 bu çukta Ankara trenile Haydarpaşa'ya muvasalat edecek ve Karacaahmet aile kabristamna defnolunacaktır. Dilsizler himaye istiyorlar! Çimento fabrikaları Çimento satışları durmuştur. Buna sebep olarak İstanbul ve Ana dolu'da inşaat işlerinin azlığı ve ecnebi çimento ithalâtının geçen senelere nisbetle artması gösteril mektedir. Çimento tacirleri kendi hudutlarımız dahilindeki nakliye vasıtalarının tarife yüksekliğindsn şikâyet ediyorlar. Buradan Mersin'e bir ton çimentonun nakil ücreti 7 lira olduğu halde Hambvrg'tan Mersin'e nakil ücreti 2 liradır. Çimento fabrikaları vazi'eMn ıslahı için aralarında bir anla«ma yapmağı icap ederse bir tröst ha linde birleşmeği tasavvur etmek tedirler. Bu hususu müzakere için yakında bir içtima yapOacaktır. fın haklı olduğunu, bu kayıt olmadığı takdirde resim tahsil edilebümekle beraber bunun esnafa bazı haklar bahşedebileceğini söylemektedirler. Profesör Gurjero Cemıyet azasından bir grup tstanbul dilsizleri dün gece cemiyet merkezinde bir içtima aktederek kendilerine ait mes'eleler üzerinde uzun müzakeratta bulunmuşlardır. Bilhassa dilsizlerin umumî hidematta himaye olunması için cemiyelin teşebbüsatta bulunması hakkında görüşülmüştür. Sinan'ın hayatına dair Muallimler Birliğinin tabettirdiği resimli bir eser halka dağıtılacaktır. Gece Tiirkocağında Edirne maarif mıntakası mimarı kıymetli mimarlarımıtdan Kemalettin B. ve Dr. Rifat Beyler birer konferans vereceklerdir. Bü tün Trakya'da ve Çanakkale'dc mimar Sinan için ihtifal yapılacak, Trakya'da çıkan gazeteler Sinan nüshası neşredeceklerdir. Dr.Akil Maıhtar B. Pr. Gurjero şerefine dün Tokatlıyan otelinde bir öğle ziyafeti vermiştir. Ziyafetle Ziya Nuri, Besim ömer Pş. larla Tıp Fakültesi müderrislerinden M.Muse, Hulusi Behçet B. ve Fransız hastanesi müdürü Dassen bulunmuşlar dır. Profesör Gurjero dün öğleden sonra İngiliz konsoloshanesi me murlarının refakatile şehrimizîn görülmeğe değer yerlerini ve cami lerini gezmiştir.