7 Kasım 1947 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 7

|$ M2? İKTİSADİ MANZARAMIZ! Hakkı Kâmil AK De U senelerde mevcut çimento, de- mir vesaire gibi inşaat malzemesi- nin yokluğuyla karşı karşıya kalın- masında, Havzadaki bu lüzumsuz in- şaatın büyük tesirini inkâr etmek mümkün olamaz, Bugün dahi Umumi Müdürün otu- rabilmesi için, bu memleket evlâdın- dan hiçbirisinin kendi parasiyle yap- tırmağa muktedir olamıyacağı mu- azzam kâşaneler mevcut olduğu hal- de, içinde 500 kişinin serbestçe dans edebileceği yeni. ve muazzam bir umumi müdürlük evi yapılmaktadır. İçinin eşyasiyle beraber bir mil- yon liraya mal olacak olan bu mu- azzam konağın yapılmasına neden lü- zum görüldüğünü, ne Etibank teşek. külü ve ne de İdare Meclisi sormağa muktedir değildir. Milyonların nasıl insafsız ve tah- ripkâr bir'elle akıp gittiğini ve bunu beşer vicdanının nasıl sızlamadan ya- pabildiğini, insan ancak Havzada gö- rebilir Saymakla tükenemiyecek bu mi- rasyedice israflar ve idaresizliklere rağmen devletin beklediği istihsal artışı bir dirhem bile tahakkuk edememiştir, Fakat ie kimse söy- lemeğe cesaret edemi Resmi alir” y> gibi görünür : Hakikati kısaca arzedelim : Kömür Havzası -tetkik edildiği takdirde görüleceği veçhile - fevkalâ- de bir ihtimam gösterilmeden her sene tabii olarak istihsalini 150 - 200 bin ton etrafında artırmaktadır. Bugün geçen senelere nazaran arttığı görülen miktarların “birinci sebebi budur. Bundan başka aşağıdaki âmiller de istihsalin arttığı zehabını vermekte- dir : iddia zit a — Eskiden satılık kömür, piya- saya W11l kül ile arzedilirdi. Dört, beş senedenberi kül haddi 9; 14 e çıkarılmış bulunmaktarır. Buda satılık kömür miktarında takriben yüzbin tonluk bir artış kaydettirmiş bulunmaktadır. Mukayese edebilmek için son se- nelerden kömür diye satılan kül far- kını çıkarmak icabeder. Kaldı ki, bu had resmen O yükseltil. miştir, (Hakikatte satılan o kömürdeki > nisbetinin 27 18- 0 ye çıkmış oldu- — Devlet Deniz- yolları, Devlet De- miryolları gibi sözü dinlenir alıcılar is- bat edebilirler, b — Ocaklardan çıkan kömür arabaları, istihsalin fazla görünmesi için 400 kilo etrafında doldurulmakta ve fakat stoklara kaydolunurken 500 kilo olarak geçmektedir. Bunun te- min ettiği fazlalık da senede 100 - 200 bin ton etrafındadır Havzanın (lâvuvar) zayiatının tetki- ki ve bilânçolarda görünen stok nok- sanlıkları, bu hakikati isbat edebilir. c — Ocaklardan çıkan kömürle- rin noksanlığından mâda kömürlerin bililtizam ayıklanması da, istihsali faz- la göstermek gayesine matuftur. Yapılacak mukayeseli (kalori) he- sapları bu noktanın aydınlanmasını temin edebilir. Burada Havzanın muvaffakiyetle çalıştığını göstermek için çevrilen ve insana dehşet veren işlerin an- cak bir kısmından bahsetmiş bulu- nuyoruz. Sırası gelir ve icab ederse diger noktaları da açıklamak mümkündür. Fakat burada asıl söylemek iste- diğimiz şey, bütün bunlara kimsenin bir çare bulamaması ve hadiseler bu feci şekilde cereyan ederken herke- sin bu işleri güllük, gülüstanlık gös- termek istemesidir. Bu işlerden doğrudan doğruya mesul olan ve fakat hakikatte işe kurnazca hâkim > (klik) in bir kuklasından başka bir şey olmıyan ig tıksırıklı PE Meclisinden hesap sorarsanız bu işler hakkında Başbakanlığa bağlı Umumi Mürakabe Heyetinin de kendilerini ikaz etmedi. ğini söylerler. Ve hemen ilâve ederler: «Ne ya- palım? Havza Umumi Müdürünü Cum. hurbaşkanı tavsive, Vekildde tâyin etmiş; biz ne yapabiliriz ki...» İşte size bir cevap ki, Abdül. mecit paşaları bile bundan parlağını veremezler... Mamafih İdare Meclisinin şahsiyet- sizliğine bir delil olan bu cevapta bir hakikat kokusu da yok değildir... Filhakika yukarıda da arzedildiği gibi Cumhurbaşkanı tarafıadan salâ- >hiyeti vasia ile tâyin edildiği propa- gandasını gayet kurnazca usullerle etrafa yaymış olan Havza Umumi Mü- dürü, İdare Meclisine kendi emirlerini (12) âdeta (dikte) eder. Ve bunda « Vekil beyefendiye veya Başvekile, Cumhurreisi hazret- leri tarafından verilen direktif muci. bince...» kaydı: mevcuttur. Havzayı tek mürakabe eden (or- gan) Umumi Murakabe Heyetidir. Fa- kat bu heyetin raporlarında görülen küçük tenkitler yine Havza müdürü- nün müsaadesiyle rapora geçirilen ve cevabı evvelden hazırlanmış ten- kitlerdir. Bu raporlar dikkatle görülür ki, mi hava, methi etrafında esmektedir. Çünkü heyet namına rapor ya- zanlar, Havza Umumi Müdürünün, mek- tep, kadeh, çapkınlık arkadaşlarıdır; ve Havzaya rapor yazmağa gittikleri vakit bunlar çoluklariyle, çocuklariyle, devlet nam ve hesabına mükellef bir şekilde aylarca beslenirler, Mecliste Havzayı tenkid edecek bir. babayiğit göremezsiniz. Çünkü vza Umumi Müdürü aynı zamanda Zonguldak Vilâyeti Cumhuriyet Halk Partisi vilâyet idare heyeti reisidir. Kısacası İttihatçıların Kara Kema- İlnin büviyeti, Havza Umum Müdürü- nün şahsında toplanmıştır. Misal bir parça uzun tutulmuştur; fakat bir hakikattir ve İktisadi Dev: let Teşekküllerinin ve müesseselerinin idare tarzını göstermesi itibariyle (karakteristik) tarafları ihtiva etmek. edir, 5 — Sümerbank, Etibank gibi ana teşekküller, kuruluş gayeleri itibariyle müstahsil devlet müessese- lerini takviye etmesi lâzım gelen birer teşekküldür, Fakat bu teşekküllerin bu gaye- leri tamamen kaybolmuş ve bunlar lüzumlu lüzumsuz geniş kadrolar ve emsalsiz (personel) yüküyle hakiki müstahsil müesseselerin sırtından ge- çinen birer çiftlik ağasına benzemiş- okunursa Havzanın ii > ir, Dikkat edilirse bu. teşekküllerin zarar ettiğine hiç tesadüf edilmez. Çünkü bunların bütün masrafları fazlasiyle müstahsil müesseselere yük- lenir ve teşekkül kâr bile kaydeder. Bittabi müesseseler de bu masraf- ları maliyetlerine ilâve suretiyle ka- patırlar. Bu külfete mukabil teşekküllerin müesseselere olan hizmeti hiç mesa- besindedir, Bunların. lâğvı, umumi maliyetler üzerinde *; 10 uisbetinde müessir olacak kadar ehemmiyetlidir. 6 — İktisadi Devlet Teşeklülleri- nin sigorta işleri de ayrıca tetkike değer bir mevzu halindedir. sapa