10 Şubat 1940 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 6

Amerika donanmasını takvi- yeye neden lüzum görüyor? İstikbalin dehşetli deniz muharebeleri Büyük Okyanusta hattâ Amerika sularında vukubulacaktır “Avrupa kıtasıda devam eden harp bali müttefik devletleri garp cep! takviyeye icbar ettiğinden Japonyanın Çini istilâ plânma İngiltere ve Fransa #igeller çıkarmaktan artık vaz geçmiş bulunuyorlar. Esasen bugünkü Avrupa buhranı içinde Uzak Şarkı ve Çini dü- günmeğe fırat yoktur. Japonya demek» yasi devletlerin kendi başlarının çaresi- De düşmüş vaziyetinden istifade ederek Çinin hesabını çabuk bitirmek için olan. €a gayretini sarfetmeğe karar vermiş ve son Kabine tebeddüliyle bu karannı tat bik sahasına koymuştur. Yirminei asırda dünya siyasi buhranlarından âzami isti- fade etmekte Japonya kadar hiç bir devlet meharet gösterememiştir. Geçen ümumi harpte Almanyanın Uzak Şark- taki müstemlekelerini kolayca ele geçir- miş, Çine taarruz siyasetinde Antiko- Minter paktına dayanarak Sovyetlerin müdahalesine meydan bırakmamış, şim- di de Çindeki Avrupa imtiyazlarını tas- fieye başlamıştır. İngiltere dünyanın en mühim pazarla- fından birini Japonlara terkederken, Amerika Çindeki menfaatlerini her ne bahasına olursa olsun korumağa azmet- müş bulunuyor, Çünkü Amerika Çine #on yirmi sene zarfında beş yüz milyon doları mütecavüz büyük bir sermaye ya” tırmış ve bundan âti için yüksek ç- ar elde etmeği tasmim etmiştir. Çinin en zengin ve münbit yerlerini teşkil eden Sarı ve Mavi nehir havzalarında sakin Üç yüz milyon halk Amerika mamulâtı- mi sarf ve istihlâke alışmış, buna muka- bil istihisalâtının kısmı âzamı Amerikan İnhisarı altına girmiştir. Bir memleketin harici ticaretini genişletmek için bundan daha müsait vaziyet olamaz. Ancak Bü- yük Okyanustan geçen Çin ticareti yeka) tamamen emniyetli bir halde bulunmak gartile. Amerikanın Çinle ticari münasebatı- Bın vasıtası gemileridir. Bu maksadla büyük bir tcaret filosu vücuda getirmiş ve en modern çileplerini bu hatta seyrü- sefere tahsis etmiştir. İnkişafa çok mü- said olan bu deniz ticaretini idame et- mek için Amerika Büyük Okyanusun emniyette bulunmasını arzu etmektedir. Fakat Amerikadan Çine giden yol üze- rinde Japon adalarının bulunması seyrü- sefer emniyetini tehdid eden bir vaziyet İhdas etmektedir. Japonyanın Çinde ma- ruz kaldığı mukavemetin başlıca sebebi yabanci devletlerin müdafilere yardımı olduğundan Japonya Çinin bütün bütün sahillerini donanmasile kontrol etmeği kâfi görmiyerek yabancıların Çinle te- masını tamamen kesmek lüzumuna kani . Bu itibarle Çinde Amerikanın Japon menafüle karşı karşıya gelmiş bulunmaktadır. Amerika ya Ja- pon arzusuna boyun eğecek, yahut Ja- ponların tehdidine kuvvetle mukabele edecektir. Amerika inci şık üzerinde yürümeği tercih örünüyor. Madem ki Amerikan t hedefine gidilen yol denizdedir ve menfaatin deniz üzerinde idame edil- meni lâzımdır, © halde deniz kuvvetini ni donanmayı Japon donanmasına ik kılmak zarutei vardır. Çünkü deniz ticaretini korumak davasında kullanıla» pak yegüne kuvvet donanmadır. Acaba Amerikanın bugünkü donanması maksada kâfi gelmiyor mu? Buna cevap erebilmek her iki rakip donanma ara- mnda bir kuvvet mukayesesi yapmak- aşar 1 A Vi daponya | 9 12 12 29 80 6 İkmerika (o 15 $ İZ 17213 90 Görülüyor ki Amerika vektile büyük Bahri devletler arasında akdedilen V. şington ve Londra deniz konferan #mukarreratına göre Joponyaya k - 5 nisbetini muhafaza etmektedir. ii Japonya bundan üç sene evvel kararı tanımadığını ilân etmiş ise de benüz donanma kuvveti bak Amerikadan aşağı mevkide bulu sü 6 - 3 yani sı Jspon donanması" olucaktır. efkân umumiyesi | ! Filhakika bu müstakbel tefevvuk Ja- pon donanmasına karşı kahir bir faiki- yeti istihdaf etmektedir. Bu programda en calibi dikkat olan nokta kruvazör inşaatının fazlalığıdır. Bu yeni kruvazör- İer 12 - 20 bin tonluk ağır kruvazör olup Okyanupslardaki Amerikan tcare- tini himayeye elverişli bulunmaktadır. Filhakika Japonya coğrafi durumu itiba- rile Amerikanın Asya ile olan ticaret yol- İarına hâkim olduğundan Japonya için gok müsaid olan bu sevkülceyşi vaziyet halihazırda Amerikaya karşı donanma- sının zaafını telâfi etmektedir. Binmen- aleyh Amerikanın bugünkü donanması Büyük Okyanus tcaretini emniyete al- mağa kâfi değildir. Bu sebebledir ki Amerika Japonyaya en az iki misli bir tefevvuk teminine karar vermiştir ve bü tefevvuku Japonya Çinde azim masraf- lara katlanarak çok meşgul bulunduğu gu sıralarda elde etmek fırsatına da ma liktir, Haddizaında Amerikanın donanma ya bu kadar ehemmiyet vermesini yalnız | Çin ile ticaret meselesi üzerinde teksif etmek ve davayı sırf bu zaviyeden gör- mek şümullü bir mütalâa olamaz. Elbette ki Japonya bugünkü bütçesinden Ame- rikan bahriye programı mikyasında bir donanma inşa plânını tahakkuk ettire- cek tahsisat ayıramaz. Fakat Çini yeddi- servetini İ zaptına geçirip bu vasi ülkenin işletmeğe ve beş yüz milyon Çinliyi Ja- pon menafii uğruna istismar etmeğe müu- vaffak olduktan sonra muhteşem bir do- nanma vücuda getireceğine şüpbe yok- tur, Bunun pek uzak olmadığını gören Amerika şimdiden hazırlanmak mecbu- riyetini hissetmektedir. İşte o zaman Ja- ponya büyük Asya imparatorluğu satvet ve kudretile Büyük Okyanusta müessir bir hâkimiyet iddia edecektir. Esasen Amerika bahriye programınm — başlıca hedefi Amerika sahillerinin müdafaasını temine matuftur. Bu gayeyi istihsal için bir taraftan Büyük Okyanustaki ni tahkim etmekte, diğer taraftan le“ rinde müstahkem mevkiler vücuda ge- tirmektedir. Hattâ deniz kuvvetlerini At- İ Das Okayunusile Büyük Okyanusa ayır. mayı muvafık görmiyerek şimdiden top- Is bulundurmak için teşkilât yapmakta” Anlaşılıyor ki Avrupa harp badiresi içinde meçhul ufuklara doğru giderken dünyanın diğer iki kıtasında ihtiras dal. gaları büyümektedir, Avrupa milletleri- nin denizlere yayılmış olan menfaatle- rinin tesadümünden nasıl ki bugün bu kı- tada harp felâketi doğmuşsa (Asyalı idealist bir milletle yeni dünya sanayici- lerinin şiddetli rekabetinden cibanşümul bir harp ateşinin zuhur etmesine kuvvet- le ihtimal verilebilir. Bu sebeledir ki Ja- ponya büyük imparatorluk idealini ta- hakkuk ettirmezden evvel Amerikanın karada olduğu gibi denizde de şimdiden hazırlanması çok isabetli ve hayati bir tedbirdir. Çünkü istikbalin dehşetli de- niz muharebelerinin Büyük Okyanusta ve bati Amerika sularında vukubula- cağı bir hakikattir. A.B. “Adana mektupları Adanada maarif hayatı ve mektep itiyaci Maarif müdürlüğünün umumi meclise verdiği Ta- 'porda bilhassa öğretmen ihtiyacından bahsediliyor Adana (Akşam) — Adana maarifi | işlemesi menedilen iki tekerlekli çifçi işlerinde bugün nasıldır? Ve nasıl bir sekil alma” sına çalışılmaktadır? Adana maarif mü- dürlüğü birkaç gün evvel umum! mee- Hee bu hüsusta mufassal bir Tapor ver | miştir. Raporda en ziyade şu noktalar | dikkate şayandır: Bugün vilâyetin şehir kasaba ve köy- lerinde faal bulunan 167 lik tedrisat mü- esscsesi var. Bu mekteplerde 123 öğret- men, 36 eğitmen çalışmakta ve 15113 ü erkek ve 6677 si kız olmak üzere 21,790 talebe okumaktadır. 935 yılı talebe mev- sudile 940 yılı kadrosu arasında 6635 rakamını bulan bir artış görülüyor, Yani 935 yılında ilk tedrisat müesseselerinde İ Mfi> kurulmaktadır. Bu teşk 13,190 talebe okurken, bugün bu rakam | 21,790 1 bulmuştur. yor ki: Raporda denili- Halkın okuma sevgisini canlı bir m. | rette anlatan talebe artışına karşı öğret- men sayısı yeteri kadar çoğaltılama:mış- tir. Bu yüzden ihtiyacı karşılamak Türk çocuğunu okuluz bırakmamal gayretile sınıflar gittikçe kalabalıklaştı- rılmaktadır. Resmi kayıtlara göre vilâ- yette beş yılda 6635 talebe artışma kar- ve nı kadroya ancak 23 öğretmen ilâve edil. | miştir. Bu artışı karşılamak için bütçe ile yalnız öğretmen maaşını vermek, bi- pa ve ders vasıtalarının köylerde oldu- ğu gibi şehir ve kasabalarda da halkın yardımile temininden başka çare göre- miyoruz.» Bu rapora göre, vilâyette mevcud 701 köyden 99 u öğretmenli 30 tanesi de eğilmenli olmak üzere 129 okul vardır. Şu hale göre bugün Seyhan vilâyetinin 600 köyü mektepsizdir. Bu köylerde okuma çağında kaç çocuk vardır? Bu- Bu tahmininiz güçtür. Söyliyelim: 32,806. Maarif davasinın yurdün en zengin ve verimli bir parçam olan Çukuroyada kı sa bir zamanda tahakkuk ettirilmesi lâ- #9: Çukurovada tahsilsiz kalan 32,000 çocuğu okutmak için, kadroya im ve 400 eğitmen ister Su, otobüs meseleleri leri meselesini ele almı iş ve akkulunu kararlaştırmıştır. lis son topl da bazı kararlar vermiştir. Buna göre, evvelce arabalarının tekrar çifçi kulla. nılması faydalı görülmüştür. Aynı za- manda Belediye ile Sayhan muhasebe. sinin iştirakile kurulmuş olan ve fakat gayri faal bir halde bulunan Adana imar birliğinin lâğvolunması da karar- Jaştırılmıştır. Adanada tarım satış kooperatifi Adanada bir «Tarım satiş koopera- it kusmak için, Ticaret Vekâleti B. Şakir Büker- manı Adanaya göndermiştir. Adana ünde müstahsile temin edeceği fay- İnlar üzerinde harsretli görüşmeler y pılmıştır. Çifçiler birliğinde de aynca bir toplantı yapılarak kooperatifin ana mu- kavelesinin bazı maddeleri okunmuş, kooperatifin maksad ve gayeleri üzerin- de konulmuştur. Bu kooperatif i. le Çukurova çil in mal olacaktır. Teşkilât şubatın ortasına kadar bitecek- tir, Hava tehlikesine karşı korunma tecrübeleri Şehrimizde hava tehlikesine karşı pa- sif korunma tecrübeleri devam etmekte. dir. Yangın ve gaz bombalarile yapılan tecrübelerden iyi neticeler alınmıştır. Bugünlerde tahrib bombalarile büyük bir tecrübe yapılacaktır. Bu tecdübeler, Be- | İediye daimi encümeni kararile maili in- bidam görülerek yıkılmasına karar veri- İen evler üzerinde yapılacaktır. Ekipler tarafından enkaz temizleme, enkaz &l- ndan yaralı çıkarma, yaralıların teda- visi talimleri yapılacaktır. Çocuğunuza Dadı Bulmak için un KÜÇÜK İLÂ | Esa Şubat 1940 Haftalık piyasa Dış ticaretimizde gittikçe genişleme var - İhracat maddelerinin vaziyeti Bu hafta, piyasada geçen haftaya nisbetle büyük bir fark görülmemiş- tir. Diş ticaret münasebetlerinde gün geçtikçe bir genişleme hissedilmek- tedir. Bilhassa Balkan memleketle- ile olan münasebetlerimiz artmak- tadır. Balkan devletleri şimdiye ka- dar, bizden almadıkları ihracat mad- delerini istiyorlar. Bunların başında, pamuk, keçi kılı, tiftik ve yapağı gibi dokuma ham maddeleri bulunmakta- dır. Gerek Balkanlardan ve gerekse di- ğer memleketlerden opamuklarımıza karşı talepler artmaktadır. Fakat bu talepleri tatmin edecek derecede pt muğumuz yoktur. Her çeşid istihsa- Jâtı arttırmak, beli başlı hedefleri- mizden biridir. .Pamuğa karşı olan talep karşısında, pamuk zürraı, da- ha geniş bir sahâda zeriyat yapmak- tadır. Avrupa harbi devanı ettiği müd- detçe geniş mikyasta pamuk zeriyati. yapmakta fayda vardır, Fakat bu: nun aksini de düşünmek lâzım... Gü; nün birinde, pamuğa karşı olan talep azalırda, o zaman bir flat düşkünlü- gü olmıyacak mı? Bizden başka di. ğer pamuk müstahsili olan memle- ketler de bunu düşünmektedir. Meselâ: Yugoslavyada pamuk zeri- yat sahası birkaç misli artmıştır. Bu- rada istihsal edilen pamuklar Alman- yâya sevkedilmektedir. Acaba günün birinde, Almanya pamuk alamıyacak vaziyete gelirse, Yugoslavya pamuk sürrâı için bir buhran olmuyacak mı? Bu, pamuk mevzuunu, harp talep- lerine karşı bir misal olarak getir. dik, Harbin vücuda getirdiği bu ta- leplere karşı istihsali arttırmak çare- leri düşünülürken, yarının ihtimal- lerini de gözönünde tutmak Jâ- xımdır. Dış ticaretimizdeki münasebetler- den bahsederken İtalyaya da büyük bir yer ayırmak lâzımdır. Evvelce de yazdığımız gibi, son beş ay içinde İtal- ya dış ticaretimizde ehemmiyetli bir yer almıştır. Türk ithalât ve ihracat tacirleri, gerek ferdi olarak ve gerek- se bir heyet halinde İlalyaya giderek ticari o münasebetleri arttırmakta. dırlar. Bunlardan manifatura heye- tinin memnun olark avdet ettiğini haber vermiştik. Boya, kimyevi maddeleri Almanya- dan ithal etmek mümkün olamadığı için, muhtelif firmalar, İtalya ile mu- ameleye başlamışlardır. Şimdiye ka- dar İtalyan boya fabrikalarının Tür. kiyede mümessili mevcud değildi. İtal- yadan yeni dönen bir iş adamının anlattığına , şimali İtalyada ye- niden böya, kimya . fabrikaları açıl maktadır. Bu fabrikalar Yakın Şark- ta, hettâ Asya memleketlerinde bile Almanyanın boşluğunu doldurmak- Amerika ile ticaretimize gel son aylar İçinde akredetif mua; sinin tesirile, bu memleketten deri, katıçuk, demir tedarik ediyoruz. Ticaret Vekâlelinin te; sİle kuru demir daha gelecektir. dar gelen demirler, & edildiği gibi, mal almıy dır. Halbuki demir ithali mü olamadığı zaman, piyasada demir ta- €irleri büyük bir telâş gösteriyordu. İngiltere ve Fransa ile olan ticare- timiz, gün geçtikçe daha geniş bir a girmekledir. Bilhassa İngiliz fi arile dâha emin ve devamlı bir şekilde msi aegi girilmektedir. en İn İstanbul, İzmir ticâret odaları, bu gibi seyahatlere vasıta olmalıdırlar. Esasen İstanbul ticaret odasının, Marsilya ticaret odasına mukabil bir ziyaret yapmak fikri de mevcuddur. Son dostluklar ve anlaşmalar mü- nasebetile bu ziyareti yapmak lâ- zımdır. İhracat maddelerimizin vaziyeti Kuru meyvâl&r — Ege mu dan alınan haberlere gör yasası, harp şartlarma ri bir devre geçirmiştir. Halbu. İlanından en ziyade endişe e den biri de, üzüm tacirler sene üzümlerimizin en büyük n terisi İngltere, sonra Fransa olmuş- tur. Fındığa gelince, mevsim vaziyet ümldsizdi, Halbuki 50: lar içinde fındık ticareti durgu tan kurtulmuştur, Bilhassa — Balkan memleketlerine olan ihracat ârt- muştar. Dokuma ham maddeleri — Pamuk hakkındaki taleplerden, yazımızın baş tarafında müalümat verdiğimiz için, bu mevzuu tekrar etmeğe lüzum yoktur. Tiftik ve yapağıya gelince, son hâf- ta içinde tiftiklerimizin en büyü üşterisi İngiltereydi, Sovyetler he- n piyasayla alâkadar değildir İtalyadan da tiftik üzerine ta İepii başlamıştır, Fakat bu taleplerin mik- darı azdır. Alâkadar tacirlerin sine göre, piyasada tiftik ve ya Üzerine bir balya bile stok k na imkân yoktur. Esasen birkaç sonra, yeni mahsul piyasa: tır. Kış Ortez Anadoluda lefatına sebebiyet vermediği önümüzdeki mahsul devresinde bol mikdarda tifük istihsal edileceğine şüphe yoktur. Müteferrik olarak diğer maddeler- den bahsetmek lâzumgelirse, balık ih- racatı üzerinde durmak icap eder. Balık satışlarında, fa rette hararet vardır. Her g nımızda adedi yirmiden eksik yan İtalyan, Yunan bandirali balık- çı gemileri bulunmaktadır. İhraç edilen balıklar torik, orkinostur. Son günlerde könsevre balığı da isten. mektedir. Yaş meyva ticareti için lenecek bir şey yoktur. Yalnız Mısıra, 8 yeye elma gönderilmektedir. Fakat bunun mikdarı pek azdır. Suriyeden di elma istenilmektedir. Portakal ihracatı yok gibidir. Böy- le olmakla beraber, fiatler geçen se- nekinden farksızdır. Halbuki lerce Dörtyoldan gazetelerin bi yazılan bir mektupta, portal sulünün geçen seneye nisbetle ed Bu haber doğruysa, ihracat sina rağmen, bol portakal me karşısında, portakal fiatleri pahalılığa hayret etmemek mü değildir. Bilhassa bu pahalılık Koo- peratiflerin satış şubelerinde g lürse, hayretimiz bir kat daha art- maktadır. Hüseyin Avni İstanbul futbol ajanlığındaki Ankara 9 (Akı rasyonu reisi B. lunmakta Kırdan ziy culuğu; hakkıda görüşmüştür. Bu görüşme esnasında İs- tanbul futbol ajanı B. Abdullakın istifa- si da bahis mevzuu olmuştur. Buraya gelen hususi malümata B. Abdullahın istifası; bazı gazel yazdıkları gibi saha meselesinden değil, son İstanbul - Ankara muhtelit maçla- tina iştirak eden oyunculara rak verilen pâra dolayısile kanlığı ile ajanlık arasında çık tlâftan ileri gelmiş İşçi sigortalarına | aid kanun projele Krş 9 TY Ak