3 Şubat 1940 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 7

| ZAEŞAM Sümer ve Etibankların birleştirilmesi lâyihası Yeni Sümerbankın sermayesi 150 milyon lira olacak Banka nasıl idare edilecek? - Tesis ve işletme kredileri - Memur ve müs- tahdemlerden yeni bankaya alınacakların hakları mahfuz tutulacak Ankara (Akşam) — Büyük Millet Meclisinin önümüzdeki içtima devresin- de müzakere edeceği mühim kanun pro- jeleri arasında Sümer ve Etibankların birleştirilmesi, Devlet sanuyi ve maadin teşekküllerine bünye ve hususiyetlerine wyacak yeni ve muhtar bir idare şekli verilmesi hakkındaki kanun projeleri de vardır. Büyük Millet Meclisine kış tatilinden az önce verildikleri için müzakereleri yaz devresine kalmış olan bu mühim projeler, Dr. Refik Saydam hükümetinin iktisadi Devlet teşekküllerine vermekte Yüzüm ve fayda gördüğü yeni veçhe ve hstikameti tayin etmek itibarile de mü- bim telâkki olunmaktadır. Hükümet, Sümer ve Etibankların bir- leştirilmelerine dair olan lâyihanın es babı mucibe mazbatasında buna neden lüzum gördüğünü şu suretle izah etmek- tedir: «İktisadi Devletçiliğimizin tatbikat vasıtaları teşkil eden muhtelif Devlet din sahasında mazhar olduğu seri inki- şahın sirrna ve hususi şartlarına intibak ettirmek ve ilk kuruluş devresinin tecrü- be ve derslerinden faydalanmak ihtiy ve zaruretidir ki, Devlet sanayi ve man- din işletmelerinin kredi o muamelelerini yapmakla mükellef Sümerbank kurul ması hakkındaki kanın Jâyihasının tan- ziminde âmil olmuştur.» Mazbatad arın ihtiva ettiği hu susiyetler hakkımda da şöyle denilmek- tedir: «.. Lâyibanın ihtiva ettiği bususiyet- lerin başında; Sümer ve Etibankın (ban- kacılk) fonksiyonları ile fabrika ve ma- den tesis ve işletme işlerinin birbirinden ayrılması esası yer almıştır. Bir taraftan işletmeğe fült müdahale salâhiyeti ile kredi tevzii vazifesinin tek elde toplanması; diğer taraftan iktisadi Devletçiliğimizin tabit bir neticesi olarak her gün daha fazla şümüllenen, vüsat kesbeden iki büyük temerküz hareketi- nin, mali ve sanaj konsantrasiyonun, hükümetin yüksek Meclise karşı deruh- te ettiği mesuliyetlerle telifi müşkül ad- dedilecek derecede tasarruflarında ser- bestii harekâta sahib bulunan müessese- lerde tecelli etmesi mahzurlu görülmüştür. 4... Bu itibarladır ki, hususl sanayie de şamil olmak üzere Devletin bütün sanayi ve mhadin teşekküllerinin tesis ve işlet- me kredilerini, işletmecilikten tamamen ayrılmış bir mahiyet iktismb eden yeni bir malt müessesenin temin etmesi mu- vafık görülmüştür. «Bu münasebetle şurasını da ehem- miyetle tebarüz ettirmek icab eder ki Devlet sanayi ve maadin programlarının başarılması keyfiyeti milli gelirimizin Devlet bütçesinde veya Devlet itibarın- da tecellt eden şekillerile derpiş edilmiş- tir. Bu sebepledir ki, lâyiha müstakbel çerçevesi içinde daha büyük bir hassa- siyet ve ttizlikle mütalâz edilmesindeki zaruret gözönünde tutuknak (suretile mütalân edilmiştir.» Projenin esasları Bu lüzum ve düşüncelerle hazırlanan projeye göre yeni Sümerbankın serma- pesi yüz elli milyon lira olacak ve bu para; Sümer ve Etibanklardan devralı- nacak sermayeler, bankanın yıllık safi kârından 3460 sayılı kanun mucibince ayrılacak mebaeliğden bakiye kalacak kısımlar ve Devletin yapacağı yardım- larla temin edilecektir. Banka, umum müdür de dahil olmak üzere bir reis ve beş âzadan mürekkep bir idare meclisi tarafından idare oluna- caktır. İdare meclisi reisi İktsad Vekâ- İetinin teklifi üzerine Vekiller Heyetince Meliy, işleri umum müdürü ile Türkiye Cümhuriyeti Merkez bankası umum müdür muavini, İktisad Vekületi sanayi ve maadin umum mü- dürleri idare meclisinin tabit âzası ola- caklar ve ayda maktuzn yüz lira tahbsi- sat alacaklardır. Banka umum müdürlüğü bir umum müdürle, muhtelif Devlet sanayi ve max- din teşekküllerinin banka ve kredi mua- melelerini idere ile mükellef müdürle- rinden > terekküp (edecektir. Bunların adedi İcra Vekilleri heyetince tesbit olunacaktır. Tesis ve işletme kredileri Projeye göre banka, sanayi ve man- dir” tesis ve işletmelerine aid olmak üze- re iki türlü kredi açabilecektir. Tesis iş- İetmelerinin mlkdari ile bütün hesosi sanayie tefrik edilebilecek kısım ve bu mikdarlar üzerinden kredinin tevzi şekil ve tarzları, teşkil edilecek bir kredi ko- mitesi tarafından tayin ve tesbit oluna- caktır. Kredi komitesi Maliye, İktisad ve Ti- caret Vekillerile Cümhuriyet Merkez bankam umum müdürü ve banka idare meclis reisile umum müdüründen terek- küp edecektir, Komite toplantılarına İk- tisad Vekilinin bizzat riyaset edeceği projede ayrıca tasrih edilmiştir. Devlet sanayi ve maadin teşekkülleri: ne açılacak tesis kredileri faizlerinin âzami haddi projede gösterilmiş, humus sanayle açılacak tesis kredileri faiz had- lerinin tayini salâhiyeti kredi komitesi ne bırakılmıştır. Bankanin açabileceği işletme kredile- rinin mikdar ve tevzi şekilleri banka re meclisi tarafmdan hazırlana: tisad Vekâletince tasdik edilecek Vi kredi plân va talimstnamesile tesbit olu- nacaktır. Banka mali menabiini arttır- mak için neler yapabilecek Yeni Sümerbankın mali menbalarıni arttırmek için yapabileceği muameleler de proje gösterilmiştir. Bu munmeleler şunlardır: 1) İcra Vekilleri heyetinin o kararile faizle veya faizsiz ikramiyeli veya ikra- i; temettü hisselerine iştirakli ve- iz tahviller ve tahvil hükmün- de bonolar ihracı; on beş seneye kadar vadeli istikrazlar akdi, 1) Kredi komitesince tesbit olunacak şartlar dahilinde mevduat kabulü, 3) Dış piyasalardan müteamil şartlar» la kredi temini, Banka bunlardan başka yapmağa me- zun bulunduğu işlerin ehemmiyetile alâ- kah her nevi sigorta muamelesi de ya" pabilecektir. Projeye eklenen muvakkat maddenin bir fıkrasında ilga edilen bankaların me- mur ve müstahdemlerinden yeni banka teşkilâtna alınacakların hakları barem kanununun bükümleri dahilinde mahfuz tutulacağı tasrih edilmiştir. Ankaradaki cinayet | Bir chat dansı Ebe Naciye, doktoru kendini müda- faa maksadile öldürdüğünü söylüyor Ankara 2 (Telefonla) — Haseki i , mütehassıs Naciy de devam edildi. Tahkikat neticesinde tevkifine karar verilen Naciye cinayeti kendini müdafaa omaksadile işlediğini iddia etmektedir. Naciyenin ifadesine göre, Mehmed Ali oteldeki odasına gir dikten sonra kendisinden alacağı olan 500 lira yüzünden aralarında (şiddetli bir münakaşa olmuştur. Bu münakaşa #anasında Mehmed Aliye kendisini Sıh- hiye Vekâletine şikâyet edeceğini söy- lemiştir.. Bu söz üzerine Mehmed Ali Üzerine saldırmış ve boğazını mkarak kendisini öldürmek (istemiştir. Bunun üzerine Naciye yastığı alında bu- tabancayı çıkarmış ve Mehmed Aliye nteş etmiştir. Mehmed Ali ile bundan beş sene ev» vel Konyanın Kadınhan kazasında hü- kümet doktorluğu yaparken tanıştığını ve nişanlandığını söyliyen 8 sorU- lan swallere cevaben kendisinin ebeliğe ik başladığı gündenberi tabanca taşıdı. İlmi söylemiştir. Müddeiumumilik Naciye ile Mehmed inin münasebetlerini | tesbite lüzum Görmüş ve bu maksadla İstanbul müd- deiumumiliğinden bazı malümat istemiş tir. Bu malâmat gelir gelmez Naciyenin muhakemesine başlanacaktır. Naciye 30 - 35 yaşlarında iri yapılı, kapar, kara gözlü bir kadındır. Bugün- tü isticvaba esnasında kendisini tutam yarak ağlamıştır. izde yaptığımız tahkikat Bu acı birime katil» ve makta! vazi- | > yahiyetlerin. önce | ti İstanbulda bulunmuş olmaları dolayısi- Je bu cinayet dün burada da alâka ile karşılanmıştır. Maktul doktor Kilisli B, Mehmed Ali çocuk doktorudur. Bu sene içinde çocuk hastalıkları mütehassısı doktor B. Ali Şükrünün yanında asistanlığını ikmal et- mek suretile mütehassıs sertifikasını al- muştır. Doktor OB. Ali Şükrü; maktul doktoru yanında asistanlık ettiği sırada tanıdığını ve iyi bir adam olarak bildi- ğini söylemektedir. Maktul döktor B. Mehmed Ali; uzun müddettenberi Haseki hastanesinde do- ğum işlerile meşgul olmakta idi. Geçen- lerde memleketi olan Kilise gitmiş; oradan da on gün kadar evvel Ankara- ya gelmiştir. Maktul doktor; Kadınhanda tanıştığı bayan Naciye ile Kiliste de karşılaşmış ve ona İstanbula dönmesini; kendisinin de Ankara tarikile İstanbulu geleceğini bildirmiştir. Bayan Naciye; kendi iddia- sina göre: müstakbel zevci ölacak olan bu doktorun sözlerine istinaden şehrimi- ze gelmiş ve Etfal hastanesindeki kabi- lelik vazifesine devam etmiştir. Bayan Naciyenin kulağına bu sıralar- da, doktor Mehmed Alinin Ankaradan Avrupaya gitmek üzere bulunduğu ha- | beri “çalınmış ve bunu duyar düymaz kalkıp Ankaraya gitmiştir. Bayan Neciye; geçen seneye kadar | şehrimiz ağır ceza mahkemesinde kâtip | olarak bulunmuş, geçen sene bu vazife- sinden istifa edetek kabile mesleğine | sülük etmis ve muhtelif hastanelerde va- zile almıştır. Son olarak Etfal hastanesi kabi ğinde bulu: diasma göre; maktul doktor B. Meh İ med Al ile izdivaç cim, miş; bu arada da ke Mahkeme salonunu zabıta kordonu altına almak icab etti Ankara 2 (Telefonla) — Ankara ağır ceza mahkemesi bundan bir müddet evvel Çorumun Sungurlu kazasında işlenen ei- hayet davasını görmekle meşyuldür. Ek. soriyetini Çorum ve Sungurlulu teşkil et mek Üzere yüzlerce kişi tarafından taki» edilen bu davanın gürülmei esnanniı intizam ve asayişi muhafaza için mahk:- me salonuru zabıta kordonu altına almak #enb etmiştir. Esasen Çorumda rüyetinie | mahalli asayiş bakımından tehlike görül düğü için bu dava, temyiz m bir karerile Çorumdan Aik mahkemesine intikal ettirilmiştir. Etrafında bu derece geniş Jayan bu davanın kahramanini b tüccarlarından Mustafa ile ur rkadaşlarıdı Mustafa eniştesi Bayburt mühacirlerindeti Çorum havalisinde tatınmış tüccarlardan Azabey sdımdaki zatı bir gece kahveden evine dönerken öldürmekle müttehimdir. Davanın bugünkü öelsesinde bir kısım şi hitler dinlenmiş ve diğer şahitlerin din- lenmesi için muhakeme başka güne bizi- kalmnıştar. Elektrik malzemesinde pahalılık İbtikârin mücadele komisyonu dün mın- taka ticaret müdürlüğünde toplanmıştır. Toplantıda mukuvva ve kâğıd ihlikârı ha<- kındaki ihbarlar görüşülmüştür. Komlayon, daha bazı ihbarlar daha u- maktadır. Bu arada elektrik fistlerinde de Yüzde yüz yi komüsyoı ira vermiştir. Son zamanlarda dok kendisin- den uzaklaşmak terss östezdiğini hisseden bayan. Naciye: bu işe kati bir k vermek üzere yakanda da zikret” tiğimiz gibi doktoru Ankarada bülüşta, “Sahife 7 içtimai yardım teşkilâtımız Kızılay, yani bir organizasyonla senede en aşağı 2 milyon lira temin edebilir Bu kadar kavvetli bir gelir kaynağına dayanan bir cemiyetin imdad ve muavenet faaliyeti de o nisbette verimli ve şümullü olur Hastaya ilâcini parasız veren | fıkara dispanserleri çok İizumlu ve faydalı müesneselerdi: ir, Bilhassa parasız ilâç meselesi, ilâçların müstehzarat şekline girmesi üzerine çok pahalandığı şu sırada üzerinde durul mağa değer bir mevzudur. Yalnız fakirler için değil, orta halliler için bile tahammül | edilmez bir hale gelen ilâç pahalılığının sebeblerinden biri de hekimlerimizin ec- nebi spesiyalitelerine karşı gösterdikleri zanltır. Yabancı kimyevi sanayiinin bizim gi- bi müstehlik memleketler aleyhine in- kişafına hizmetten başka bir işa yaramı- yan bu mülrit apesiyalite temayülü, mil- İetimizin sıhhi bünyesine olduğu kadar iktisadi hayatına da manlesef zararlı oluyor. Bir eczane İâboratuvarında kolaylıkla hazır ve âzami yirmi, yirmi beş kuruşa elde edilebilecek (slelâde ilâçların yerine bile ecnebi müstahzeratı tercih ediliyor. Bunların en ucuzu dahi iki misli pahalıdır. Bu zararlı temayü- Yün devamı, ilâ; parasına kesesi müsait olmıyan hastaların tababetin şifa verici mubitinden o uzaklaşmalarına ve güç Yükle yüz çevirdikleri kocakarı ilâçları- Ba tekrar tevcih etmelerine sebeb olu- yor, Halkın sıhhat telâkkisini, umum! bıf- ashha terbiyesini yanlış ve zararlı bir istikamete sevketmek tehlikesini göste- ren bü vaziyet karşısında gönül, Kımi- ayın, içinde gazocağı ve bassas terazisi, havanı ve potası işliyen mütevazi bir eczanesi bulunan fıkara dispanserlerini çalışır bir halde görmek arzusundan ken- dini alamıyor. İlkmektep çocukları arasında İyi gıda alamıyan, kışın şiddetine mukavemet edecek derecede giyinemiyen o yavrula- rın veziyetile slâkadar olan mahalli te- şekküllerin çoğalmakta olduğunu mem- nuniyetle görüyoruz, Yeni nesle karşi gösterilen bu şefkath ihtimamın devamlı ve bir ayarlı olmam icab eder. Şimdiye kadar görülen o misallerden anlıyoruz ki bu iş bam müntakalarda muvaffak olmuş ve diğerlerinde yürütü- İememiştir. Niçin? Bütün bu hayırlı te Me şahsa bağlı kalıyor da onun BE bir yardım komitesi kurulu- yer, o komiteye girenler arasında tesa- düfen bir veya bir kaç faal kimse varsa ve eğer bu kimseler de giriştikleri hayırlı işi yalnız manvei haz uğruna başarmağı kabul etmişlerse, o komitenin işi o sene muvaffakıyetle devam edebiliyor. Erte #i sene o faal kimseler şu veya bü sebeb- le o muhilten uzaklaşmış iseler iş tam a tables add yerdenlarle BE yırlı leri yarı is hi- maye edenleri de, onlardan yardım gö- zen çocukları da yele ve 5 sevkediyor. Her hangi bir yardım komi- Zaranın köy Zara 2 (A.A.) — Kasabamızda dün sabah 1,40 ve 3,15 de 5 er saniye de- vam eden oldukça şiddetli yer sarsıntı- sn olmuştur. İlk zelzeledön zarar görmüş binalardan birkaçı ile Kaplan köyünde 20 ev YAN Ankara 2 — Gelen malümata göre Niksar ve Çorumda hafif zelzeleler ol- smuytür. Zara 2 (A.A.) — Suşehrindeki yar: dım işini bitirerek avdet eden Ameri- kan yardım grupu reisi doktor Şepart şehrimiz Kızılay şubesine -500 lira te- berrü etmiştir, Hayırsever doktor Şepar- ta kasaba namına teşekkür olunur. Yunanistanın teberrüü 3 milyon drahmiyi buldu Atina 2 (A.A:) — Guzeteler Anado: lu zelzelesi felâketzedeleri için aç olan milli ianenin dördüncü İistesini heştetmektedir. Ümümi yekün Üç mil- yon drahmiye varmıştır. Teberrünt de vam etmektedir. Dün de 5362 lira teberrü edildi Dün de şehrimizin Kızılay şubelerine 5362 “ira teberrü ; edilmiştir. » Bununla İ danlarla beraber umumi yekün 3,5 tesi bir kere bu vaziyete düşünce, onu faal bir elin himmetile yeniden canlan- dınlması istenilse bile, © muhitte eski İtimadı, ayni himaye ve sahabeti göre- miyor. Bu ve daha büna benzer bir çok se- bebler bize, bu işin de Kızılayın hirnaye- sinde tecrübeli ve becerikli bir teşkilâtın elinde toplanmasını zaruri gösterecek Kadar kuvvetli görünüyor. Bundan sevvelki yazılarda (*) izah ettiğimiz gibi Kızılayın sulh zamanında dokuz yapabileceği içtimat hizmetleri kısma ayumrak hülâsa etmiştik. Biri di- ğerinden mühim olan, ük bir orga- nizasyora ve geniş bir eye mütevak- kıf bulunan bu hizmetleri Kızılayın ma- nevi şahsiyetinde toplarsak, acaba bu teşekkül bütün ba işleri başarabilir mi? ei hiç tereddüd etmeden: — Evet, Cevabını verebiliriz. Çünkü, yarım asırdanberi, devamlı ve hayırlı varlığını gösteren ve memleketin en buhranlı, en sıkıntılı zamanlarında en çetin larını muvaffakıyetle geçiren bi yiz müessesemiz Kızılaydır. Son zelze- İs Kfeti dolayısile olgunluğunu, kudret ve kebiliyetini bir kere daha isbat etmiş olan bu muhterem ve mukaddes cemi- yetin bundan sonra da kendisinden iste- mecek hizmetleri ciddiyetle ve tam bir intizamla başarabileceğine o inanmamak bakikatı inkâr etmek olur. Bu hakikat kabul ve teslim olunduktan sonra, yer yer teşekkül etmiş, bir ç muvaffak olamamış ve bir kısmı yayele- rine göre dar bir sahada kalmış olmakla beraber Fili hizmetlerile muvaffak sayıl- miş olan hayır cemiyetlerinin Kızılayın çerçevesi İçine girmeleri, © cemiyetler müessislerinin yüksek insani gayelerine yapabilecekleri en büyük hizmet olur. Böyle bir kararla Kızılağın bu: kuvvet ve kudreti bir kat daha art ve bu suretle içtimai yardım teşkil 'da yeni ihtiyaçlara uyzun bir ölçüd nişletmek imkânı kendisine bahşedilmiş olur. Tekrar ediyoruz: Memleketimiz bir tek hayır semiyetini severek ve sevine- rek ve âzami yardım imkânların esirge- miyerek besliyebilir. Eğer bu-hayır cemiyeti, temenni etti- Zimiz gibi, Kızılay olursa, bu birliğin ra- kamla ifadesi, her sene için en aşağı iki milyon liradır. Kızılayın bütün memlekete şamil ola- rak yapacağı yeni bir organizasyon, bu senelik geliri yalnız inne menbaından ol- mak üzere kolaylıkla temin edebilir. Bu esad kuvvetli bir gelir "dayanan bir cemiyetin imdad ve mum- venet faaliyeti de o nisbette verimli ve gamüllü olur. o Bedri Nedim Göknil (1) Evselki yanlar Akşamın 8-12-19-77 ikincikânun müzhalarındadır. Yeni zelzeleler Kaplan ünde 20 ev yıkıldı iFelâketzedelere yardım devame diyor. Yuna- ,/nistanın teberrüü 3 milyon drahmiyi buldu zelzele felüketzedelerine İstanbul halkı- nın yaptığı teberriat yekünu CİKTİ 545 liraya baliğ olmuştur. Bir iki gün içinde yapılacak yeni bir milyon temin edileceği muhakkak görülü- yor. Bösüllüş ball tek üü Beşiktaş halkının zelzele felâketzede- İerine ikincikânun sonuna kadar nakden yaptığı yardım yekönu olan 23505 lira 43 kuruş merkez milli yardım komitesi namına İş bankasına yatırılmıştır. Eşya teberrüü 18 bin parçayı bulmuştur. Bun- lardan 16,800 parçası sevkedilmiştir. Bir kısmı da buradaki felâketzedelere dağıtılmaktadır. Kurban etlerinden 30 tenekede 513 kilo kavurma (felâket mıntakasına sevkedilmek üzere Kızılay deposuna teslim edilmiştir. Umumi yekün Ankara 2 — Dün Kızılay umumi e yatırılan teberüat yekünu ra 98 kuruştur. Evvelce yatın 7 v2 lira 87 kuruşu beliğ olmuştur. F zedeler için pafa, eşya ve yiyecek e berrüatınn memleketin her tarafında hararetle devam olunmaktadır, NN