8 Kasım 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 8

Keğiza ii Gigi sonra Laheyden ayrıldı (Baş tarafı 1 inei sahifede) Güz başlamamışken sesimizi bir kere daha yükseltmeği bir vazife telâkki ediyoruz. Bir müddet evvel, muharibler, âdi- Mine bir sulh için emin ve makul #sasları tedkik etmekten imtina eyle miyeceklerini beyan etmişlerdi. İnti bamnız şudur ki, bugünkü şartlar içinde sarih şekilde fikirlerini izah etmeleri ve bu fikirleri birbirine ya kınlaştırmaları doğrudan doğruya de, bir anlaşmayı kolaylaştırmak ve buna hâdim olmak için elimizdeki bü- ilin vasıtaları ve bizzat kendilerinin dostane bir anlayış zihniyetile bize verecekleri vasıtaları kullanmaya ha- arız. Bizce bu, kendi milletlerimizin iyi- liği ve bütün dünyanın menfaati İk- tizası olarak yapmıya mecbur oldu- fumuz bir vazifedir. Öyle ümid ede riz ki, bu teklifimiz kabul edilecek ve bu suretle de devamlı bir sulh tesisi yolunda İlk adım atılmış olacaktır.» Belçika Kralı Laheyden yrıldı a Löhaye 7 (A.A.) — Belçika hrah Leopold bugün saat 15 de Belçikaya dönmek üzere buradan hareket ets miştir. Brüksel 7 (A.A) — Belçika Harici. ye Nanrı Spak Lâhayeden saat 17 de Brüksele dönmüştür. Nazır geldikten birüz sonra Kabi- ne fevkalâde bir toplantı yapmış ve Lâhaye mülâkatı hakkında Spâkın verdiği izahatı dinlemiştir. Brükselde umumi intiba Brüksel 7 (AA) — (Havas): Böl landa kraliçesi Ne Belçika kralı tara. ından yapılan müşterek sulh tavas- sut teklifi hakkındaki ilk intiba bü- yük bir ihtiraz ve ayni zamanda tam bir hayret kelimelerile hülâsa edile- bilir. Kabinenin akdettiği fevkalde top- lantıtlan sonra neşrolunan tebliğ Ha dir. Bu böyle giderse Avrupa sulhunu, büyük derletlerin olduğu kadar küçük devletle- rin de menfnatlerine uygun olarak tesis gt- mek mümkün olamıyacaktır.» İki hükümet üzerindeki tazyikler Paris 7 — Diplomasi mahafili, Al man kıtaatının Hollanda ve Belçika hudutlarında toplandıkları bir sira- dise addetmektedir. Bu hususta de- niliyor kiş in Almanya, Belçika ile Hollandayı, kendisine muvafık bir yol tutmaları için, tazyik ediyor. Belçika, Hollanda ile müşterek bir müdafaa plânı ka- bul edetek olursa bunu dostluğa mü- gayir telâkki edeceğini, diplomasi yo- -| Ele bu hükümete ihtar etmiştir. İş te iki hükümdar bu vaziyeti görüş bunun için bir toplantı yapmakta- âırlar, Almanya, kendi noktai nazarmı teknik ve ticari sahadan çıkan bir şekilde zorla kabul ettirmek istiyor. Hatta İngiliz - Fransız tezi ile Alman tezi arasında mutavassıt bir bal su- reti kabul ettikleri takdirde Belçika ie vazifelerini ifa etme- be YA gküme. Londra 7 — Belçika kralı Leopol- dün yanında Hariciye Nazırı olduğu Hollandaya seyahati ve Lâhey de Hollanda kraliçesile görüşmesi ehemmiyetle karşılanmıştır. Buraya gelen haberlere göre iki hükümet bir taarruza karşı müşterek hareket et- meği görüşmektedirler, Hollandaya Almanya tarafından bir -taarruz Dlursa Belçika da Hollandanın yanın da yer alacaktır. Yarı resmi Belçika ajansının t > Brüksel 7 (A.A.) — Kral Teopold, kraliçe Wilhelmine'nin kendisini sa- bahleyin kabul etmiş olduğu Lâhaye Sarayında Belçika ve Hollanda Hari- ciye Nazırları ile görüşmüştür. Belga ajansı, bir tebliğ neşretmiştir. Bu detlendirmesi Üzerine Almanyanın bitaraf memleketleri korkutmağa te- şebbüs etmesine ihtimal veriliyor. içika bir vaziyet hâdis olunca icap eden hattı hareketi tayin edecektir. Herhalde yeniden bir takım askeri tedbirler (o alınması düşünülmüyor. Çünkü evvelce alınmış olan tedbirler her ihtimale karşı koymak için kâ, fidir, Brüksel 7 — Alman tayyareleri Belçika üzerinden geçerken Liyej, Malin ve Brükselde tayyare müdafaa topları aleş açmışlardır. Bundan böyle Belçika üzerinden geçecek bü. n| Fransız tayyatelerinin parlak muvaffakiyet! (Baştarafı 1 inci sahilede) «Bu muharebe, Fransız pilotlarının yüksek meziyetlerinin yeni bir delik olup Fransız tayyareciliği malzeme- #inin kıymetini göstermektedir. Hattı müstakim üzerinde Messerschnidis ler, biraz daha seri hareket edebilir. yetinden şüphe edilemez.» 9 Fransız tayyaresi de Amerikan mamulâtı idi Paris 7 (A.A.) — İyi bir menbadan öğrenildiğine göre dünkü hava mu- Fransız tayyareleri Curtiss markalı Amerikan tayyâreleridir. Daily Mail'in bir suali Londra 7 (A.A) — Dünkü havs muharebesinden bahseden Daily Mail, soruyor: «Goering'in namağlüp hava kuvvetleri, hani nerede?» Bu gnzete ilâve ediyor: «Ne İngiliz tayyarelöri, ne Fransız tayyareleri bu namağlüp hava kuvvetlerine tesadüf etmiş değildirler. Bu harbin en bü- yük hava çarpışması olan dünkü hava muharebesi, müttefik tayyare ve tayyarecilerinin faikiyetini âşlkâr bir surette isbat etmektedir» İngiliz tayyareleri Almanya üzerinde keşif uçuşu yaptılar Londra 7 (AA) — İngiliz tayya- releri, garbi Almanya üzerinde 4iş tikşaf uçuşu yapmışlar ve birçok kıy- metli fotoğraflar âlmışlardır. Bu tay- yarelerden biri, üssülharekesine dön- memiştir. Fransız gazetelerinin memnuniyeti Paris 7 — Bütün gazeteler Fransız tayyarelerinin dünkü muvaffakıye- tinden büyük takdirle bahsetmekte. dir. Excelsior gazetesi diyor ki: «Dokuz “Fransız tayyaresi “yirmi yedi Alman tayyaresile harbe giriş meklen çekinmemiş ve neticede mu- vaffak olmuştur. Bu, Almanları dü- şündürecektir. Göring, «Tayyareleri- mizle İngiliz ve Fransızları diz çök- meğt mecbur edeceğiz.» diyordu. Bu ümidi tahakkuk etmemiştir. Harp başladığı zaman İngiliz ve Fransızlar aded itibarile geride idiler. | Fakat malzemeleri çok üstündü. Şim- di âded itibarile gerilik de doldurul- maktadır. Bahusus ki Amerikadan da tayyare satın alınmaktadır. Almanlar «İngütere artık bir ada değildir» diyorlardı.. Evet böyledir, İngiltereye havadan gitmek kabildir, Fakat İngiliz tayyazeleri de Hamburg ve Berline gitmeğe muktedirdirler, Bunu pekâlâ isbat etmişlerdir. Her darbeye ayni suretle mukabele ede- ceğiz.» Fransız tebliği Paris 7 (A.A.) — 7 leşrinisani sa bah tebliği: Gece, sakin geçmiştir. Paris 1 (A.A.) — 7/11/9839 akşam tebliği: Cephenin muhtelif noktala- rında mevzii keşif kolları ve topçu faaliyeti olmuştur. Alman bahriyelilerinin cesedleri defnedildi Londra T (A.A) — Geçen hafta Kent sahilinde bulunan dört Alman bahriyelisinin cesedi bugün bir askeri merasimle gömülmüştür. 4 Cenaze merasimine bütün İngilis” askeri garnlzonları mümessilleri ve yardımcı servise mensup kadınlar işti. râk etmişlerdir, Tubutlardan ikisi Al man ve Nazi bayraklarile örtülü idi, oesansarsasananassnnansass081010aaNAA anesenea tün tayyarelere ateş edilecektir. Hollandanın işgali takdirinde... Londra 1 (A.A.) — Yorkshire Post gazetesinin askeri müharriri Hollan- danın işgali takdirinde bu işgalin İngiltere hakkında nasıl bir netice tevlid edeceğini tetkik ederek İngil- tere havacılık mabfillerinin Alman hava Üslerinde bir yaklaşma tehlike- sinden endişe etmediklerini yazmak. tadır. Bu muharrir diyor ki: Modem tayyarelerin süratine rağ- men deniz el'an müessir bir kalkan mahiyetini muhafaza (etmektedir. Düşmanın havadan yapacağı taarruş su üzerinde kırılacak ayni zamanda oldukça uzun sürecek olan intizaş devresi esnasında İngiliz hava dafi topçusu hazırlanmak imkân caktır, » N MEŞRUTİYETTE SARAY ve BABIALİ Yazan: SÜLEYMAN KÂNİ İRTEM — Tercüme, iktibas hakkı mahfuzdur, Tefrika No, 116 İngilterenin ittihatcısı - Türkiyede ilk mason — Kefil vermesi icap eden ben de- zülmetmiyeceğine kefaleti kaviye ver- mezs8 şu kapıdan dışarıya adım at mami (i) Filvaki Kâmil paşanın sukutu gü- nüne kadar Ubeydullah efendi Bekir liye etti! İngilterenin İttihadçısi Son zamanlarda ecnebi sefaretle- rin tercümanlar: arasında Rusya baş- tercümanı Mandelştam ile İngütere baştercümanı Fitch Morris 'Türk düş- manlığı ile temeyyüz eylemişlerdi. Fiteh Morris, Türk muhipliği siya- setinin şiddetli mürevvici Urguhart'ın gıddına Gladston gibi Türkleri hiç sev- miyanlerdendi. Yalnız memuriyeti ve münasebet iktizası, zevahiri muhafa- zaya dikkat ederdi, Hele İttihadcıları hiç çekemez, İt- tihad ve Terakki muhaliflerini tahrik- ten, Leşeiden hali kalmazdı. O kadar ki siyasetini takdir etme- diği Loyd Core için: — İngilterenin İttihadcısıdır! Derdi, Farmason şeyhislâm ile libre penseur sadrâzam! Osmanlı ülkesinde farmasonluğun nasil tesis ve tamim edildiği, teşkilA- ti hakkında muntazam bir tarihçe neşredilmemiştir; yahut varise ben görmedim. Öğrendiğime göre İstan- bulda en eski olarak Areti — Fazilet locası teşekkül etmişti, Bundan son- ra 1856, yahut 1857 de İngilizler; İn- giliz grandoryanına tâbi olmak üze- re (Oryant 1oc) namlle bir Joca te- sis eylemişlerdi. Bu Oryant loc'u da İtalya grandoryanına tabi Çİtalia Rizorta) locası takip eylemişti. Fransa Meşrıkı âzamına tabi Etoile de Bosphore -Boslor yıldızı. 1858 de, Ermeni (Ser) locası ile (Proodos) lo- cası da 1868 de açılmıştı. İ “Beşinci Sultan Murad yakayiinde İ mühim roller oynamış olduğunu yaz- İ mış olduğumuz Kleanti Skalieri bu Proodos locasının müessislerindendi. Âzasının ekseriyeti Rum olan bu lo- caya Türklerden de birçok zevatın dahil oldukları 1873 tarihli bir mat- ricule — esami defterinden anlaşılı- yor. Bu meyanda 33 sıra numarasında A. S, diye kayıtlı birzat vardı. Bu- nun saltanat hanedanından birisi ol- ması pek muhtemeldir, Locanın müessisleri arasında on 86- kiz dereceli Abdürrahman Hilmi bey görülüyor ki, buna göre bu zatın Pro- odosun teşekkülünden evvel mason- lukta bu dereceye kadar yükselmiş ol- ması lâzım geliyor. 1872 de tekris edilmiş âza arasında Saffet Ali, Mehmed Kemal Namık, Ahmed Seyyid, Mehmed Emin Ramiz, Mehmed Ragıp, Mehmed Memduh, Âdem Cemal, Ahmed Kadri, Mehmed Tevfik, Mehmed Nuri, Âli beylerle Sa, lim efendi isimlerine de tesadüf edili- yor; bu isimler arasında şahsiyetleri tarihe geçmiş olanlar açıkça temyiz halinden sonra mason localarırıni ve İngiliz vellahdinin tahrik ve teşvikile İsveç Kralı Oskar İstanbula gelmiş ve «bir biraderin» yani beşinci sultan Muradın hayatına dokunmıyacağı hak- kında, Abdülhamidden bir taahhüd. name almıştır, Abdülhamidin İmza sını havi olan bu taahhüdnamenin hayli seneler Fransa grandoryanında mahfuz kaldıktan sonra çalındığı da mason mahfillerinde ayrıca rivayek olunur.) Masonlukta on sekiz dereceye çık. mış olan Sultan Muradın dahil oldu. ğu Proodos locası cuyuyups Ziyayı Şark locası «uyandıktan; ve meşruti- yetlen sonra Sultan Muradın büyük oğlu Salâhaddin efendide Ziyayı locaları Şark locasında tekris edilmişti. Mason localarında bulunan önlük, pergel, gönye, kiliç, tokmak gibi eşya eşhasa mahsus değildi. Bunlar localarda hıfzolunarak kimlere iktiza ediyorsa locada kullanılmak üzere onlara verilirdi. Masonluk tabilyeleri (önlükleri) de şahsa değil, derecelers ald idi. Beşinci Sultan Muradın tekrisin- den sonra bir defa takmış olduğu on sekizinci dereceye mahsus önlük umumi harp mütarekesinde 1918 den sonra mifzedilmek üzere İstanbu- Tun en eski masonlarından bay Yu. sufidise tevdi olunmuştu; oYusufidi. sin evi yandığı sırada bu da mahvok muştur, Abdülhamid zamanında İstanbul. da Türkler arasında faaliyet gözte- remiyen mason localar: Selânikte hele meşrutiyete yakın bir kaç senede Türklerden bir çok ebiraderler» kay. deylemişlerdir. Selânikte İtalya grandoryanına bağlı mason locaları bu senelerde hürriyetperverlere biribirlerile tanış- mak , görüşmek için emin birer mers kez olmuştu. Bu sebehle Selânikte İttihad ve Terakki cemiyetine ilk gi- renler arasında mason olmuşlar çok- tu, Buralarda vatanın uğradığı felâ- ketlere dair yapılan hasbihaller, dert- Jeşmeler nihayet İtlihad ve Terakki cemiyetinin dahilde Ihyasına medar olmuştur (2). Bir kısmı mason oklüplerinde biri- birlerile tanışan hürriyetpetverler İlk toplantıyı Mithat Şükrü beyin Yalı. lardaki evinin selâmlık dairesinde yapmışlardı. Bu toplantıya şu zevat iştirak eylemişti: Bursalı Tahir, Yüzbaşı Naki, Talât, Mithat Şükrü, Rahmi, Kâzım Nami, Ömer Naci, Hakkı Baha, İsmail Can. bulat, Edip Servet beyler. Âza arasında masonluk teşkilâtı. na benzer usul ve işaretler kullanıl. masına da bu foplantıda karar veril mişti. AÂzanın biribirini tanimesi için pa- rola baş ve şahadet parmaklarile yapılan hilâl işareti iat; İşareti ve ren iptida (muğin) kelimesinin ük harfi olan (mimi) telâffuz ederdi; muhatabı bu kelimenin ikinci harfi olan ayın - g İle, son (ye) harfine (nun) İle mukabele ederdi; Biri — Mim! Öteki — Ayıni — Yel — Nun! Bir müddet sonra bu parolalar kak dırılmıştı. Terakki ve İttihat cemiyetinin teşek. külünde mason localarının oynadığı Tol Selânikten Abdülhamide jŞurnal edilmiş, saray şifreli tolgraflarla Ma- kedonyada nerelerde mason locaları bulunduğunu tahkike koyulmuş, fa- kat padişah ecnebi himayesinde ol- 'duklarım bildiği için bu localar hak- kında birşey yapamamış idi. Meşrutiyetin ilânından sonrada cemiyetie mason locaları arasında rü bıtalar kesümemişti. İstanbulda da cemiyete dahil olanlar» dan bu localara intisab eden edene olmuştu. O kadar ki Avrupadaki mason teş- kilâti Osmanlı meşrutiyetini biras da kendi eseri gibi talâkki eyliyordu. Mason localarında itad edilen nutuk- larda bu yolda tefahürler görülüyor. du. 1908 de Selânikte Veritas loca- sının Pariste grandoryanda mü- Mmessili sıfatile bulunan Dupouy ta- rafından grandoryan - içtimaında İrad edilen bir nutukta: (Biz genç, ihtiyar bütün masonlar Fransiz bü- yük İhtilâlinin franmasonluğun €se- ri olduğuna kanliz. Zavallı Türkiyeniy ne fena ve elim vaziyette ok duğu malümdur, Türkiye buğün hüm riyetin doğduğunu selâmlıyabiliyorsa bunu gençliğe medyundur, Biz de unutmamalıyız ki bujön (Arkası var) (1) Süleyman Nazif: Yıkılan mütsmesa, (2) İttihad ve Terakkiye dair makölelo« rimizde cemiyetin teşekkülü hakkında müs fasa) malümat vezildiğini hatırlatırım.