8 Kasım 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 10

Kral Leopold dün öğleden sonra Laheyden ayrıldı (Baş tarafı 1 inci sahifede) Belçika Kralı Laheyden ayrıldı Lâhaye 7 (A.A) — Belçika krah Leopold bugün saat 15 de Belçikaya dönmek üzere buradan hareket et- miştir, Brüksel T (A-A.) — Belçika Harici- ye Nazırı Spak Lâhayeden saat 17 de Brüksele dönmüştür. Nazır geldikten biraz sonra Kabi ne fevkalâde bir toplantı yapmış ve Lâhaye mülâkatı hakkında Spâkın verdiği izahatı dinlemiştir. Brükselde umumi intiba Brüksel 7 (A.A.) — (Havas): Hol. landa kraliçesi ile Belçika kralı tara- fından yapılan müşterek sulh tavas- sut teklifi hakkındaki ilk intiba bü- yük bir ihtiraz ve ayni zamanda tam bir hayret kelimelerile hulâsa edile. bilir, Kabinenin akdettiği fevkalâde top- lantıdan sonra neşrolunan tebliğ Ha- rciye Nazırının Lâhaye'e Kral tara tndan yapılan ziyaret ve enternas- yonal vaziyet hakkında umumi iza met gösterdiklerini ve Hollanda yapurlâ- rmun İngilizlerce tesbit edilen İmanlara kuzu gibi gittiklerini görmekle mübeessir- 'Bu böyle giderse Avrupa sulhunu, büyük olduğu kadar küçük devletle- rin de menfnatlerine uygun olarak tesis ot- mek mümkün olamıyacaktır.» İki hükümet üzerindeki tazyikler Parts 7 — Diplomasi mahaflli, AL man ktaatının Hollanda ve Belçika hudutlarında toplandıkları bir sıra da Belçika kralı le Hollanda krali çesinin görüşmesini mühim bir hâ- dise addetmektedir. Bu hususta de- niliyor ki; , MN. sa Almanya, Belçika ile Hollandayı, kendisine muvafık bir yol tutmaları için, tazyik ediyor. Belçika, Hollanda ile müşterek bir müdafaa plânı ka bul edecek olursa bunu dostluğa mu- gayir telâkki edeceğini, diplomasi Ule bu hükümete ihtar etmiştir. te iki hükümdar bu vaziyeti görüş müşlerdir. İktisadi bitaraflık meselesi ikinci plânda kalmıştır. Maamafih bu mes6- le de ehemmiyet & kesbetmektedir. Çünkü Pransız - İngiliz tezi ile Al- man tezinden birini tercih etmek l4- um gelmektedir. Oslo grupunu tep- kil eden Belçika, Hollanda, Dani- marka, İsveç, Norveç murahhasları bunun için bir toplantı yapmakta. dırlar. Almanya, kendi nokta! nazarını teknik ve ticart sahadan çıkan bir şekilde zorla kabul ettirmek istiyor. Hatta İngiliz - Fransız tezi ile Alman tezi arasında multavassıt bir hal sü- reti kabul ettikleri takdirde Belçika Ne vazifelerini ifa etme- miş hareketinin Belçika ve Hollandaya karşi yapması mwhtemel hareketler için bir mazeret olarak ileri sürüle- ceği kanaatindedir. Müşterek hareket kararı Zondra ” — Belçika kralı Leopol- dün yanında Hariciye Nazırı olduğu halde seyahati ve Lâhey de Hollanda kraliçesile görüşmesi ehemmiyetle karşılanmıştır. Buraya gelen haberlere göre iki hükümet bir taarruza karşı müşterek hareket et- meği görüşmektedirler, Hollandaya Almanya tarafından bir taarruz olursa Belçika da Hollandanın yanın- da yer alacaktır, Yarı resmi Belçika ajansının tebliği Brüksel 7 (A.A.) — Kral Leopold, kraliçe Wilhelmine'nin kendisini -sa- bahleyin kabul etmiş olduğu Lâhaye sarayında: Belçika ve Hollanda Hari- ciye Nazırları ile görüşmüştür. Belg& ajansı, bir tebliğ neşretmiştir. Bu tebliğde bilhassa şöyle denilmekte. dir. «Kral Leopold'un ziyareti, Brükzeldeki ve ecnebi memleketlerdeki siyasi mahalli fevkalâde hayrete düşürmüştür Deveran eden bazı şaylalar hilifına olarak, icram- ba &ön dakikada karar verilmiş olmakla beraber, bu seyahatin Beiçika ve Hollan- da'da vaziyetin vahamet kesbelmiş olduğu suretinde tefsir edilmemesi lâzımgelmekte- dir. Oslo grupu mümessilleri arasındaki te- maslar, şık sık vaki olmuştur. Bu temasları yapmaktan maksad, kati bir teşebbüs icra- sım görüşmek olduğu gibi, alelâde noklaj nüzar tentisi de olabilir. Alman tayyarelerinin Belçi- ka üzerinde uçuşları Almanyanın bitaraf memleketleri korkutmağa t- şebbüs etmesine ihtimal veriliyor. Belçika bir vaziyet hâdis olunca icap eden hattı hareketi tayin edecektir. Herhalde yeniden bir takım askeri tedbirler (alınması düşünülmüyor. Çünkü evvelce alınmış olan tedbirler her ihtimale karşı koymak için kâ fidir. Brüksel 7 — Alman tayyareleri Belçika üzerinden geçerken Liyoj, Malin ve Brükselde tayyare müdafaa topları ateş açmışlardır. Bundan böyle Belçika üzerinden geçecek bü- ye - İş AKŞAM Fransız tayyatelerinin parlak muvaffakiyeti (Baştarafı 1 inci sahifede) «Bu muharebe, Fransız pilotlarının yüksek meziyetlerinin yeni bir delili olup Fransız tayyareciliği malzeme- inin kıymetini göstermektedir. Hattı müstakim üzerinde Messerschnidis ler, biraz daha seri hareket edebilir- lerse de akrobasi mevzuubahsolduğu saman, Fransız tayyarelerinin faiki- yetinden şüphe edilemez.» 9 Fransız tayyaresi de Amerikan mamulâtı idi Pariş 7 (A.A) — İyi bir menbadan öğrenildiğine göre dünkü hava mu- harebesine iştirak etmiş olan bütün Fransız tayyareleri Curtiss markah Amerikan tayyareleridir. Daily Mail'in bir suali Londra 7 (A.A) Dünkü hava muharebesinden bahseden Daily Mail, soruyor: «Goering'in namağlüp hava kuvvetleri, hani nerede?» Bu güzete ilâve ediyor: «Ne İngiliz tayyareleri, ne Fransız tayyareleri bu namağlüp hava kuvvetlerine tesadüf etmiş değildirler. Bu harbin en bü- yük hava çarpışması olan dünkü hava muharebesi, müllefik tayyare ve tayyarecilerinin faikiyetini âşikâr bir surette isbat etmektedir. İngiliz tayyareleri Almanya üzerinde keşif uçuşu yaptılar! Londra 7 (AA.) — İngiliz tayya- releri, garbi Almanya üzerinde 4 is. Ükşaf uçuşu yapmışlar ve birçok kıy» metli fı almışlardır. Bu tay- yarelerden biri, üssülharekesine dön- Fransiz gazetelerinin memnuniyeti Paris 7 — Bütün gazeteler Fransız tayyarelerinin dünkü muvaffakıye- tinden büyük takdirle bahsetmekte- dir. Excelsior gazetesi diyor ki: #Dokuz “Fransız tayyaresi “yirmi yedi Alman tayyaresile harbe giriş mekten çekinmemiş ve neticede mu- vaffak olmuştur. Bu, Almanları dü- şündürecektir. Göring, #Tayyareleri- mizle İngiliz ve Fransızları diz çök- meğe meobur edeceğiz.» diyordu. Bu ümidi tahakkuk etmemiştir. Harp başladığı zaman İngiliz ve Fransizlar aded itibarile geride idiler. Fakat malzemeleri çok üstündü. Şim- di aded itibarile gerilik de doldurul- maktadır. Bahusus ki Amerikadan da tayyare satın alınmaktadır. Almanlar «İngiltere arlık bir ada değildir» diyorlardı. Evet böyledir, İngiltereye hayadân gitmek kabildir, Fakat İngiliz tayyareleri de Hamburg ve Betline gitmeğe muktedirdirler, Bunu pekâlâ isbat etmişlerdir. Her darbeye ayni suretle mukabele ede. ceğiz» Fransız tebliği Paris 7 (A.A.) — 7 Leşrinisani sa bah tebliği: Gece, sakin geçmiştir. Pariş 7 (A.A) — 7/11/939 akşam tebliği: Cephenin muhtelif noktala- rında mevzii keşif kolları ve topçu faaliyeti olmuştur. Alman bahriyelilerinin cesedleri defnedildi Londra T (A.A.) — Geçen hafta Kent sahilinde bulunan dört Alman bahriyelisinin cesedi bugün bir askeri merasimle gömülmüştür. Cenaze merasimine bütün İngilin” askeri garnizonları mümessilleri ve yardımcı servise mensup kadınlar işti- rak etmişlerdir. Tabutlardan ikisi Al man ve Nazi bayraklarile örtülü idi, —.ranesarsansasasanassunenss sarsa aaassananana tün tayyarelere ateş edilecektir. Hollandanın işgali Londra 7 (A.A) — Yorkshire Post gazetesinin askeri müharriri Hollan- danın işgali takdirinde bu işgalin İngiltere hakkında nasıl bir netice tevlid edeceğini tetkik ederek İngil. tere havacılık mahfillerinin Alman hava üslerinde bir yaklaşma tehlike- sinden endişe etmediklerini yazmak. tadır, Bu muharrir diyor ki: Modem tayyarelerin süratine rağ- men deniz el'an müessir bir kalkan mahiyetini muhafaza (etmektedir. Düşmanın havadan yapacağı taarrus su Üzerinde kırılacak ayni zamanda oldukça uzun sürecek olan intizar devresi esnasında İngiliz hava daf topçusu hazırlanmak imkân bula” caklır, MEŞRUTİYETTE SARAY ve BABLÂLİ Yazan; SÜLEYMAN KÂNİ İRTEM — Tercüme, iktibas hakkı mahfuzdur. Tetrika No, 116 İngilterenin ittihatcısı - Türkiyede ilk mason locaları — Kefil vermesi icap eden ben de- | Şark Jocasında tekris edilmişti. ğllim. Sadrazamdır. Bir daha bana zulmetmiyeceğine kefaleti kaviye ver- mezse şu kapıdan dışarıya adım st- mam! (1) Filvaki Kâmil paşanın sukutu gü- nüne kadar Ubeydullah efendi Bekir ağa bölüğündeki odasının kapısın- dan dışarıya ayak atmadı! Babıâli baskını vaki olduğu gü nün gecesini de gene orada geçirdi. An- cak ertesi sabah kendi kendisini tah- diye etti! İngilterenin İttihadçısi Son zamanlarda ecnebi sefaretlo- rin tercümanları arasında Rusya baş- tercümanı Mandelştam ile İngiltere baştercümanı Fitch Morris Türk düş- manlığı ile temeyyüz eylemişlerdi. Fiteh Morris, 'Türk muhipliği siya- setinin şiddetli mürevvici Urgubart'n sıddına Gladston gibi Türkleri hiç sev- miyanlerdendi. Yalnız memuriyeti ve münasebet iktizası, zevahiri muhafa- zaya dikkat ederdi. Hele İttihadcıları hiç çekemez, İt- tihad ve Terakki muhaliflerini tahrik- ten, teşciden hali kalmazdı. O kadar ki siyasetini takdir etme- diği Loyd Core için: — İngilterenin İttihadcısıdır! Derdi, Farmason şeyhislâm ile libre penseur sadrâzam! Osmanlı ülkesinde farmasonluğun nasıl tesis ve tam'in edildiği, teşkilâ- tı hakkında muntazam bir tarihçe neşredilmemiştir; yahut var ise ben görmedim. Öğrendiğime göre İstan- bulda en eski olarak Areti — Fazilet locası teşekkül etmişti. Bundan son- ra 1856, yahut 1857 de İngilizler; İn- giliz grandoryanına tâbi almak üze- re (Oryant 10c) namile bir locate sis eylemişlerdi. Bu Oryant loc'u da İtalya grandoryanına tabi (İtalla Rizorta) locası takip eylemişti. Fransa Meşrıkı âzamına tabi Etoile de Bosphore -Bosfor yıldızı. 1858 de, Ermeni (Ser) locası İle (Proodos) 1o- cası da 1868 de açılmıştı. Beşinci Sultan Murad yakayiinde mühim roller oynamış olduğunu yaz- mış olduğumuz Kieanti Skalleri bu Proodos locasının müessislerindendi. Âzasının ekseriyeti Rum olar bü lo- caya Türklerden de birçok zevatın dahil oldukları 1873 tarihli bir met- ricule — esami defterinden anlaşılı- yor. Bu meyanda 33 sıra numarasında A, S, diye kayıtlı bir zat vardı Bu- nun saltanat hanedanından birisi ol- ması pek muhtemeldir. Locanın müessisleri arasında on 80- kiz dereceli Abdürrahman Hilmi bey görülüyor ki, buna göre bu zatın Pro- odosun teşekkülünden evvel mason- Tukta bu dereceye kadar yükselmiş ol- ması lâzım geliyor. 1872 de tekris edilmiş âza arasında Saffet Ali, Mehmed Kemal Namık, Ahmed Seyyid, Mehmed Emin Ramiz, Mehmed Ragıp, Mehmed Memduh, Âdem Cemal, Ahmed Kadri, Mehmed Tevfik, Mehmed Nuri, Âli beylerle Sa- lim efendi isimlerine de tesadüf edili. yor; bu isimler arasında şahsiyetleri tarihe geçmiş olanlar açıkça temyiz olunabilir. Kicanti Skalieri, Proodos locasının eski matrikülünü «esami defteri» im- ha ederek bu 1873 tarihli matrikülü yeniden tanzim eylemişti. (Rivayete nazaran Sultan Muradın halinden sonra mason localarıcın ve İngiliz vellahdinin tahrik ve teşvikile İsveç Kralı Oskar İstanbula gelmiş ve «bir biraderin» yani besinci sultan / Muradın hayatına dokunmıyacağı hak- kında Abdülhamidden bir taahhüd: name almıştır. Abdülhamidin imza- sını havi olan bu taahhüdnamenin hayli seneler Fransa grandoryanında, mahfuz kaldıktan sonra çalındığı de, mason mahfillerinde ayrıca rivayef olunur.) Masonlukta on sekiz dereceye çık- miş olan Sultan Muradın dahil oldu- ğu Proodos locası «uyuyup» Ziyayı Şark locası «uyandıktan; ve meşruti- yetten sonra Sultan Muradın büyük oğlu Salâhaddin efendi de Ziyayı Mason localarında bulunan önlük, pergel, gönye, kılıç, tokmak gibi eşya eşhasa mahsus değildi. Bunlar locslarda hıfzolunarak kimlere iktiza ediyorsa locada kullanılmak üzere onlara verilirdi. Masonluk tabilyeleri (önlükleri) da şahsa değil, derecelers aid idi. Beşinci Sultan Muradın tekrisin. den sonra bir defa takmış olduğu on sekizinci dereceye mahsus önlük umumi harp mütarekesinde 1918 den sonra hıfzedilmek üzere İstanbu- lun en eski masonlarından bay Yu- sufidise tevdi olunmuştu; oYusufldi- sin evi yandığı sırada bu da mahvol- muştur. Abdülhamid zamanında İstan da Türkler arasında faaliyet remiyen mason hele meşrutiyete yakın bir Kaç senede "Türklerden bir çok <biraderler; kay- deylemişlerdir. Selânikte İtalya grandoryanına bağlı mason localari bu senelerde hürriyetperverlere biribirlerile tanış. mak , görüşmek için emin birer mer- kez olmuştu. Bu sebeble Selânikle İttihad ve Terakki cemiyetine ilk gi- Trenler arasında mason olmuşlar çok- tu, Buralarda vatanın uğradığı felâ- ketlere dair yapılan hasbihaller, dert- leşmeler nihayet İttihad ve Terakki cemiyetinin dahilde ihyasına medar olmuştur (2). Bir kısmı mason klüplerinde biri- birlerile tanışan hürriyetperverler ilk toplantıyı Mithat Şükrü beyin Yalı lardaki evinin selâmlik dairesinde yapmışlardı. Bu toplantıya şu zevat iştirak eylemişti: Bursulı 'Tahir, Yüzbaşı Naki, Talât, Mithat Şükrü, Rahmi, Kâzim Nami, Ömer Naci, Hakkı Baha, İsmal) Can- bulat, Edip Servet beyler, Âza arasında masonluk teşkilâtı. na benzer usul ve işaretler kullanıl. masına da bu toplantıda karar veril- mişti, AÂzanın biribirini tanıması İçin pa- rola baş ve şahadet parmaklarile yapilan hilâl işareti İdi" İşareti ve- ren iptida (muğin) Kelimesinin ilk harfi olan (imimi) telâffuz ederdi; muhatabı bu kelimenin ikinci harfi Olan ayım — g ile, son (ye) harfine (nun) İle mukabele ederdi; Biri — Mim! Öteki — Ayınl — Yel — Nun! Bir müddet sonra bu parolalar kak dırılmışta. Terakki ve İttihat cemiyetinin teşek. külünde mason localarının oynadığı rol Selânikten Abdülhamide jurmnal edilmiş, saray şifreli telgraflarla Ma- kedonyada nerelerde Yason localart bulunduğunu tahkike koyulmuş, fa- kat padişah ecnebi himayesinde ol- duklarını bildiği için bu localar hak- kında birşey yapamamış idi. Meşrutiyetin ilânından sonrada cemiyetie mason locaları arasında rü» bılalar kesilmemişti. İstanbulda da cemiyete dahil olanlar. dan bu localara intisab eden edene olmuştu. O kadar ki Avrupadaki mason teş- kilâtı Osmanlı meşrutiyetini biras da kendi eseri gibi telâkki eyliyordu. Mason localarında itad edilen nutuk- larda bu yolda tefahürler görülüyor. du. 1908 de Gelânikte Veritas loca sının Pariste grandoryânda mü messili sıfatile bulunan Dupouy ta- rafından grandoryan - içtimaında İrad edilen bir nutukta: (Biz genç, ihtiyar bütün masonlar Fransız bü- yük ihtilâlinin franmasonluğun ©s8- ri olduğuna kanliz. Zavallı Türkiyenin ne fena ve elim vaziyette ol duğu malümdur, Türkiye bugün hün riyetin doğduğunu selâmlıyâbiliyorsa bunu gençliğe medyundur, Biz de unutmamalıyız kk bujJön (Arkası var) (1) Süleyman Nazif; Yıkılan mütssesa (2) İttihad ve Terakkiye dair maknielos rimizde cemiyetin teşekkülü hakkında müs İassal malümat verildiğini hatırlatırım,