5 Eylül 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 5

POLİTİKA Harbin sebebleri Lehistan topraklarında ve bahusus Koridorda şarki Prusya ile asi Al manya arasında karada ittisal temini için gayet şiddetli barpler devam ederken alâkadar Devlet adamları da harbin çıkması sebeplerini izah için uzun nutuklar yahnd beyannamelerle izahatta bulundular, Bunlardan İn- giltere ve Fransa Başvekilleri Almanya ie belli başlı bir meseleleri olduğun- dan değil sırf beynelmilel münasebatın esaslarından biri olan ahidlere riayef prensipi uğrunda harbe çaresiz girdiklerini anlattılar. Bugün şarktaki ahidlere riayet etmeyen Almanyanın yarın garpte daha kuvvetli ve hâkim olarak taleplerini zorla kabul ettirmek isteyeceğinden İngiltere ile Fransanın selâmet ve emniyetleri tehlikede kalacağını düşün. düklerini beyan ettiler. İngiltere ile Fransa Danzig ve Koridor işleri hallolunamıyacak mesele» ler olduklarından değil ancak sulh ve müzakere yolu yerine silâh ve kuvvete müracaat edilmesinden dolayı kendilerini harbe sürüklediğini izah etmiş- lerdir, Bunlara karşı Almanya bir tebliğ ile Lehistanın Almanya ile mez- kü: »neseleler üzerinde anlaşması mümkün bulunduğu halde sırf İngiltere- nin Lehistanı iltizam ve müdafaa eylemesinden harbe bais olduğunu uzun uzadıya izah etmiştir. Henüz harbe iştirak etmemiş bulunan Sovyetler Birliğinin, Başvekili Molotof da son Moskova müzakereleri hakkında Sovyetlerin büyük mecli- sinde verdiği izahatta İngilterenin Sovyetlerle anlaşarak kendisi kuyvet bulmak istediği halde Sovyetleri kuvvetlendirmekten korktuğunu ve bunun için Lehistanı Sovyetlerin yardımmı kabulden imtina etmeğe sevkeylediğini söylemiştir. Molotofa göre Sovyetler Almanyadan emin olmak için, İngiltere ve Fransa ile anlaşmağa imkân görmemesi üzerine, kendisi ile anlaşmağı tercih tıniştir. AKŞAM İngilterede iaşe mevaddı istihsalâtı arttırılacak İngiliz tebaasının düşman memleketlerle muamele yapması yasak edildi Londra 4 (AA) — Ziraat Nazırı, iaşe mevaddı istihsalâtını artırmak Üzere İngilterenin her tarafında fi aliyete geçmiş olan harp ziraat ko- mitesi icra reisliğine tayin edilmiştir. Londra 4 (A.A.) — Ticaret Nez&- İ reti, İngiliz tacirlerinin, mücehhiz. | lerinin ve bütün İngilizlerin istis- nat ahval ve şerait hariç olmak Üze- re, düşmanlarla muamelede bulun. malarini menetmiştir. Düşman, tabi. Tİ düşman memleketinde bulunan bütün tacirfere, ticaret müesseseleri- ne, merkezi düşman memleketinde bulunan müesseselerin diğer memle- ketlerdek şubelerine ve bir düşman memleketin kanunlarına göre teşek- kül etmiş olan bütün müesseselere şamildir. Bilhassa düşman memlekete tedi- yalla bulunmak, sermaye veya hisse senedleri göndermek veyahut düş manın para tedarik etmesine medar olabilecek muameleler yapmak mem- nudur. Düşman memleketle ticari bir iş hakkında muhabere etmek arusun- da bulunan kimseler, yazacakları mektupları açık olarak «düşmanla ticaret» servisi bürosuna tevdi elme- ğe mecburdurlar, Bu gibi mektuplar, bitaraf bir memleketteki herhangi bir mutavassıta gönderilebilir, mektup sahibi bu muhaberenin esbabı muci- besini edüşmanla ticaret» servisine bildirmek mecburiyetindedir. Varşova 4 (A.A) — Fransanın İn- gitereye iltihak etmiş olduğu ve bu iki devletin beraberce Polonyayı müdafaa edecekleri haberi, Varşo- vada büyük bir şevk ile karşılanmış- tır. Ahali, Fransa ve İngiltere sefa- rethaneleri önünde nümayişler yap- mıştır. Nümayiş yapan halk kütlesi, pek kalabalık olduğundan münaka- lât durmuştur. Bütün sokaklarda Marseyez ile İngiliz milli marşı te. rennüm edilmiştir, Bir çok evler Fransız ve İngiliz bayraklarile donatılmıştır. Birçok kimselerin sevinç içinde haykırdık. "ları işitilmektedir. . Polonyanın bir çok şehirlerinde payıtahttaki nüma» yişlere benzer nümayişler yapılmış olduğu haber verilmektedir. Bulgar gazeteleri Bulgaristan bitaraf kalacağını yazıyorlar Kral Boris nazırlarla istişare halindedir. Bazı maddelerin Sofya 3 — Bulgaristanda Leh - Alman harbine müteallik bütün ha- diseler, büyük wâka ile takib ediliyor. Solyada halk, yeni bir havadis öğren: | mek için gazete idarehaneleri önünde | birikmektedir. Gazeteler, Bulgarista nın sulhe müzaheret ederek bitaraf kalmakla devâm edeceği hakkında neşriyatla bulunuyorlar. Kral Boris, naurlarla istişarede bulunuyor. Evvelki gün Harbiye Na- ziri general Daskalovu, Maliye Nazırı Bojilovu, Maarif Nazırı profesör Filovu kabul etmiştir. Başvekil .Köseivanov ân Sofyanın Türkiye elçisi All Şevki Bekeri, İngit- tere sefiri Rendeli, Almanya elçisi | Von Rithofeni ve Bulgaristanın An kara sefiri Dr. 'T. Hristov ile Atina se- | firi D. Şişmanoyu kabul etmiştir. Sofyada çıkan 3 tarihli Zora gaze- tesine Bükreşten telefonla bildirildi. ğine göre, Akdenizde bulunan İngilia ve Fransız gemi ve vapurları İstanbul limanında toplanmaları emrini almış- lardır, Karadenizde bulunan Alman gemileri de Rus Ilmanlarında demir. Jeyeceklerdir. emeller madleler ihracı menedildi Mf üzerine Kral bir iradesile Bulga- ristanda yeniden 60 nevi maddenin ihracını menetmiştir. Menedilen şey- der şunlardır: Telgraf ve telefon cihazları, tıb Alât ve ederâtı, cep, el fenerleri, fasulye, mercimek, nohut gibi hububat, her türtü motörlü arabalar, ilâç madde- leri, siçim, İp, kınap, otomobil, bisik- let, motösiklet lâstikleri, gliserin, her türlü hayvan, elektrik nakleden tek ler, kauçuk mamulğtı, her türlü şe- ker, kunduracılık, saraç mamülâtı, kablolar, karpit, patates, mukayvalar, nebâti ve maden! katran, beygir ve öküz arabaları, ayakkabı çivisi, şar râp hamızı, elektrik ampulleri, kau- çuk, sebze konserveleri, donyağ, ye necek hayvan yağları, ağaç İnşaab levazımı, sıhhi levazım, taze ve kon- serve halinde et, maadin ve halita ları, yün veya pamuklu battaniyeler, muşambalar, pirinç ve arpa, parafin, kumaşlar, peynir ve yağlar, salam, su- cuk gibi et mamülâtı, kırmızı ve kara biber, her türlü sabun, yazı, matbaa kâğıdları, çuvallar vesaire, Türkiyenin yeni tayin edilen Berlin büyük elçisi Hüsrev Gerede, Parise Polonyanın tarihi Bu memleket asırlardan beri Alman ve Rus meddü cezri ortasında mütemadiyen ıztırab çekmiştir Dünyanın gözleri Lehistana çev- rilmiş bulunuyor. Bu memleketin şi. yasi hayatı tekrar tehlike geçirmek. tayken tarihine kuşbakışı bir nazar atalım, Milâttan sonra 1000 senelerine doğru, ayni dili konuşan Slav kabi. leleri Oder ve Vistül nehirleri havza. sında yaşıyorlardı. Cermenler bun. lara Poleni yahut Polani adını veri- yorlardı. Slavca; «Ovada oturanlar» manasınadır, Wolin'den Dantzige kadar Baltık sahasını kapladılar. Çok geçmeden Sakson'lardan Silezyayı alarak mem- leketlerini genişlettiler. İşte bu sıra- lardadır ki huristiyanlık Leh kabile- lerine girdi. Her ne kadar katolikliği samimiyetle benimsedilerse de cer. menleşmeğe bir türlü yanaşmadılar. Üç asır fütuhatla yahut parçalan- malarla geçti. Bu müddet zarfında Boleslas hanedanının tesis ettiği krallık kuvvetiendi ve olgunlaştı Buna rağmen Töton Şövalyeleri Dantzigi aldılar; Pomeranya'yı da * A devletlerinin politika oyuncağı hali. ne geldi. Avusturya hanedanının rağmna olarak Fransa, Leh tahtına Henri de fethetmeğe giriştiler. Polonya, Oder | Valois'yi geçirdi. ve Baltık kıyılarından uzaklaştırıldı. Lâkin bu ziyanmı cenuba doğru ya- yılarak telâfi etti: Galiçyayı ve Mol- davyayı ele geçirdi. Keza, şarkta Volhinya'ya ve şimalde Litvanyaya yayıldı. Bu büyüme bir sülâle buhranı yü- zünden tevakkufa uğramıştır. 1370 - 1382 senelerinde taç Macar kralı ikin- ci Anju'ya, ondanda kızı Hedvij'e geçti. Kızcağızı henüz çocukken Habsburg'larden Vilhelm'e verdiler. Bu prens, Avusturya imparatoru Le- opold'un oğluydu. Asilzadeler bu sıralarda bir takım imtiyazlar ele geçirmekte ve milif birliği entrikaları yüzünden bozmak. taydılar. Fakat Polonya yine de par- lak bir talihe ermişti. Hedvij'in ikin- ci kocası Litvanya büyük dukası Vla- dislas Jağellon Polonya kralı oldu. Devleti Memelden Karndenize ve Moskova kapılarına kadar yayılıyor- du, Bu arada Litvanya ayrı bir ida- reye sahipti. Töton şövalyelerine karşi mücade. leye girişildi. Bunlar Jagellon'un devletini yok etmek istiyorlardı. 1410 da Polonya - Litvanya müttefik- leri, Prusyaya girdiler. Grünwald ve 'Tannenberg'de cermenlere karşı pek mühim bir zafer kazandılar. O ta- rihte Polonya, mukavemet edilemez bir hale gelmiş bulunuyordu. Jagellon ailesinin en mühim hü - kümdarı olan Casimir Baltık sahasi- nı Lahistana geri verdi. 1466 da 'Tourn sulhu ile Vistül Pomeranyası ve Dantzig krallığa tekrar ilhak olundu. Tötom'ların şefi Casimir'e tabilik yemini etti. Polonya, böylelikle büyük bir in. kişafa nall olmuştu. Fakat Jagellon- lar şark eyaletlerini Moskova hü- kümdarı üçüncü İvana kaptırdı. Di- ger taraftan Habsburglar kuvyetlen- di; Macar ve Bohemya façlarını aldı, 'Tötonların şefi Albert Hohenzollem protestanlığa geçti; devletini kuv- vetlendirdi, Prusyada tehlikeli bir devlet teşkil etti ve Baltik ahalisini cermenleştirmeğe başladı. Sigsmoud - Auguste TI tehlikenin farkına varıp devletini kuvvetlen- dirdi. Polonya ve Litvanya ikiliğini gidererek iki eski merkez olan Vilma ve Krakovi yerine bunların ortasın. da Varşovayı merkea ittihaz etti, Fakat bu hükümdardan sonta ar tık Jagellon sülâlesi inkıraza uğra- mıştı. Polonyada sulistimaller başla. dı ve siyasi istiklâlin kaybolmasına sebebiyet verdi. Krallar seçiliyordu. Her seçişte yeni krala yeni şartlar Derken Habsburglar ikinci Maksi- milien'e kumanda ettiler, On altıncı asrın sonundan 1668 senelerine ka- dar ise İsveçli Wasa hanedanı Polon- yanın başına geçti, Bunlar dahili is- yanları bastırmak üzere kuvvetlerini sarfettiler, Harici tehlikelere (karşı mücadele edemediler. Hariçten ise, kazaklarla Osmanlı. lar Lehistanı tehdit edip duruyorlar- dı. Derken Sobictski gibi bir milli kahraman zuhur etti, Zaferler ka zandı, Viyana surları önünde Os manlıların haçlılar tarafından bozul- masına sebebiyet verdi. Fakat Sobletski'nin yirmi senelik idaresinden sonra Avusturya impa- rTatoru ile Rus Çarı Lehlerin Diyeti- ne Saksonyalı ikinci August'ü Sia. nislas Lecszinski'ye karşı tercih et- tirdi, Saksonya kralının Rusyaya daya- nan taraftarlarına karşı mücadeleler Ingilizlerin Alman Leh hududu GÜNÜN ANSİKLOPEDİSİ ilk harp ganimeti remen transatlantiği bir asır kadar sürdü, Müsbet bir ne- ticeye erişilemedi. Bundan sonra Polonyanın parça lanması devresi başlamıştır. Bu da üç safhada oldu Prusyalı ikinci Frederik, Rusyanın İkinci Katerini ve Avusturyanın Ma- rie - Therese'i Lehistanı parçaladı lar, Kosciuzko'nun 6000 kadar kah- raman arkadaşına rağmen 1795 de Polonyanm taksimi tamamlandı. Napolyon Avusturyayı zaafa uğ- ratmak geyesile Polonyayı yeniden diriltmek teşebbüsünde bulunmuş- tur. Fakat Fransız hükümdarının sukutile beraber bu emeli de tahak- kuk edemedi. Yalnız Krakovi cüm- huriyeti bir müddet dahn yaşadı. Pakat Rusyadaki Lehlilerin isyan bastırılınca burası da 1846 da Avus- turyaya ilhak olundu. Lehliler 1861 dede birisyan tertip ettilerse de kanlı bir surette bastırıldı. Ancak Umumi harbi müteakip Polonya yeniden ihya edildi. Yirmi senelik bir mevcudiyet gösterdikten sonra İşte yine mevcudiyeti için dö- vüşmek mecburiyetinde kalıyor, k Bremen İngilizlerin ilk harb ganimeti olan Bremen Alman 'Transatlantiği Europa isimli diğer gemisile aynı evsaftadır. Bremen, Almanların en büyük vapuru- dur. 51737 tonluktur, 1929 senesinde yapılmıştır. Süreti 31 mildir. Bu Trans- atlantik 1533 yılının mavi kurdelesini almıştır. (Mavi kurdele, Amerika ile Avrupa arasında sürat rekoru demektir.) Şimdi mavi kurdele İngilizlerin Çueen - Mary gemisindedir. Sürat şerefi geçen yıl bu Transatlantikle Normandie arasında zaman zaman paylaşıldı. Mevi kurdeleler, muhtelif senelerde şu gemilerin olmuştu: Seneler oo Millet Oo Gemininüdi —— 1907 İngiliz Mauretânia »1 İngiliz » 1938 Alman Bremen 1933 İtalyan Rex 1933 Fransız Normandie 1938 İngiliz Çucen - Mary 1937 Fransiz Normandie Ton © Beygir kuvveti Sürati (Mü) — 32000 68000 23,69 » » 27,04 52000 90000 28,51 51000 100000 28,92 83423 160000 30,31 80714 200000 30,63 83423 160000 30,58 RR n koşuluyor, elindeki iktidar zayıflatı. yordu, Liberun veto diye bir usul tatbik ediliyordu. Yani asfizadelerin Diyet meclisinde azadan biri «Ol mazi» derse harekete mani olabil mi Yugoslav büyük elçiliği Yugoslav kral naibi 23 ağustos ta rihli emimamesile Ankara sefaretini büyük elçiliğe tahvil etmiştir. Beraber yaşadığı kadını dövdü Kızıltoprakta Mehmed isminde biri, bir müddettenberi beraber yaşadığı canun |