14 Ağustos 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 5

POLİTİKA İ Ispanyada neler oluyor? Halihazırda Avtupa politikasının en nazik noktaları Danzig ile Orta Av- rupa olduğu halde, Avrupanın garp ve şark müntehalarındaki vaziyetler dö? umumi siyaset üzerinde, ileride büyük tesir yapacağından, dikkatle takip olu- muyor. Avrupanın garp müntehasını teşkil eden İspanyada üç sene devam eden dahili harp, gencarl Franco'nun bayrağı altında toplanan milliyetçi unsur. ların üstün gelmesi ile nihayet bulduktan sonra, memleketin idaresini ve kati rejimini tanzim etmek zamanı gelmiştir. Lâkin harp cephesinde beraber yürüyen muhtelif nusurlar, rejimi tayin hu- susunda noktai nazarları başka başka bulunduğundan, ittifak etmeleri güç olmuştur. Harp ve harekâtı idare eden askeri erkân; daima memleketin siya- si ve mülki idaresi üzerinde müessir olacak faik bir mevki almak istemişler» dir. Hükümdarlık taraftarları da eski, yahut yeni krallık hanedanlarından birine tekrar memleketin mukadderatını teslim etmek istemişlerdir. Parlâ- mento ve demokrasi taraftarı sağ cenah mutedilleri ise, üç sene evvelki va- ziyetin olduğu gibi iadesinde ayak diremişlerdir. Harp zamanında Franco'ya istinadgâh olay milliyetçi ve ayni zamanda ameleyi sendikalara bağlamak taraftarı olan Falangist teşkilâtı ise, tek parti- nin hâkim olması için bütün gayret ve nüfuzunu sarfetmiştir. Nihayet general Franco, bu tek parti, yani milli sendikalizm esası üzeri- rine ve komşusu Portekizde ve İtalya ile Almanyada ve diğer tek partili bazı memleketlerde cari olan bir liderin mutlak otoritesi tarzında bir rejim kur- muştur, Kendisi devlet şefi olduğu halde, Almanyadaki Hitler ve Amerikada- ki Roosevelt gibi, ayni zamanda Başvekâleti de deruhte etmiştir, Kabinesini de kendisi şimdiden teşkil etmiştir. Mili sendikalizm partisine ve bir liderin mutlak otoritesine dayanan bu | rejim, memleketin dahili vaziyetini katileştirmiş oluyor. Fakat harici siyase. tinin kati istikameti henüz tenyyün etmiş değildir. Şu kadar var ki yeni İs. panya dahi iki yüz sene evvel olduğu gibi, Avrupa haricinde, temeli Şimali Afrikada olarak, bir imparatorluk kurmağı şimdiden kararlaştırmış görü. nüyor, AKŞAM GÜNÜN ANSİKLOPEDİS Manidar bir şekilde mezarı ziyaret edilen Mareşal Pilsudski Polonyalılar bu sıkışık günlerinde mareşal Pilsudski'. nin mezarı önün- de tören yaptılar, Krakovi'den ayrı- hrken, Oo mareşal Bmigiy - Rydz ba- yan Pilsudski'nin elini öptü. 1867 de. doğup 1935 te ölen Pik Sudski Leh ordusu kumandanlığında, Leh Devlet reisli- ğinde bulunmuş ve istiklâl uğrunda mücadele (o etmiş meşhur mareşal. dır. Zulowv kasaba. Binda doğdu. Kra- kovi'de hekimlik Mareşal Smigiy - Rydz bayan Pilsudski'nin elini tahsil ettiği sırada Polonyalılar teşekkülüne girdiği için Çar hükümeti onu üniversiteden kov- üraya topladı. 1900 da tevkif edildi. Muhakeme edilmek üzere Petersbur- hürmetle öperken meydana getirdi. 1917 de Almanlar kendisini tevkif ettiler. 1918 de Polonya Kuvvetlerinin başına geçti. Ertesi sene memleketi. nin Devlet reisi oldu. 1920 senesinde Bolşeviklerle harb çıkınca resmi ha- yattan çekildiyse de gene Cümhur. reisliğine geldi. Devlet reisliğini dos- ga götürülürken kaçtı, Rus - Japon | tu Moşiçki'ye bırakarak Harbiye Na- Muharebesi esnasında Tokyoya gitti. | zır oldu. İki defa Başvekillik yaptı. Juponları Polonya istiklâli lehine : Çevirmeğe uğraştı. Sonra memleke. | Mareşal Pilsudski 68 yaşında olarak öldüğü zaman memleketinin milli İinde askeri teşkilât yaptı. Büyük | kahramanı sayılıyordu. Yarpte Ruslara karşı harb etti. Po- Monya gönüllülerinden bir teşkilât Bir çok makaleleri ve Polonya ih. tilâlini anlatan eserleri vardır. Surye, Mısır, Irakla telefon muhaberesi | (Baş tarafı 1 nci sahifede) ! >> Bu tesisat tamamen bitmiş ve Yapılan tecrübeler muvaffakiyetie İesbii için Fransızlarla müzakere halindeyiz. Yakında bitecek olan bu a akezeleri müteakip bu hatlar da uşmaya açılacaktır, Mf İstanbulda bir posta telgraf ve on matbaası kurulacaktı? v — Şimdilik bundan vazgeçilmiştir. ing Sas - Erzurum telefon hattının ali, tina ne zaman başlanacaktır? ikadaş vatan itibaren Erzuruma Bin ha, aPilacak yeni telefon hatti âtün malzemesi hazırlanmıştır. akında, v gilecektir. burada da faaliyeta ge Da Bugün mahdut bazı memleket- eni iler olan havale teatisi elesinin diğer bazı memleket lere daha teşmili için teşkilât vücu- da getirilecekti? — Postanelerde pul yerine soğuk damga kullanılması hakkında bir te. şebbüs vardı? — Postanelerde pul yerine soğuk damga kullanılması yeni posta ka- nunile de kabul edilmiştir. Yakında bunu bazı merkezlerde tatbik etme. ğe başlayacağız. ' Mübarek Regaib gecesi İstanbul müftiliğinden: Ağustosun on altıncı çarşamba günü receb ayının. birine müsadif olduğundan ertesi per. şembe günü akşamı (cuma gecesi) Leylel regaib olduğu ilân olunur, Askeri ve iktisadi tedkiklerin vardığı netice: Mihvercilerin tahtelbahirleri kahredici bir silâh olamaz Almanya ve İtalyanın tayyareleri ingiliz ve Fransız donanmalarını bir hamlede darbelemek kuvvetinde midir Yazan: Winston Woodside Acaba bir harp fllosu havadan yapılacak bombardımanla mahvedi. lebilir mi? Büyük Harpten sonra, senelerce, hatti harp gemisi mi? - bombardıman tayyaresi mi? müna- kaşası yaplımıştır. Bazı mütehassıs. ların, iddiasına göre, havacılıktaki inkişaf dolayısile, müstakbel harp. lerde hattı harp gemileri ancak açık denizlerde karakol vazifesi görebile- ceklerdir, Bir harp gemisi için, düş- man sahillerine yaklaşmak veya, şi- mal ve Baltık denizlerile Akdeniz gibi, üsleri karada bulunan hava kuvvellerile müdafaa edilebilen, ka- palı sularda harekât yapmak imkân. siz olacaktır. 935 senesine kadar İngiltere hava nezaretinde bu kanaat beslenmiş ve bunun neticesi olarak da, İtalya - Habeş harbi esmasında, İngiltere Ak. deniz donanması, Maltanm hemen yakınındaki Siciiyadan © gelebilecek hava taarruzu tehlikesinden kurtul- mak için, alelâcele bu Üssünü terke- derek daha uzaktakf İskenderiyeye iltica etmişti. Bugün, artık, hava kuvvetleri kar- şısında peşinen mağlübiyeti kabul eden, sakin) kanaat kökünden atıl- maş; bulunuyor, İngiltere, büyük harp gemileri in- şasına yeniden başlamış, ve Akde- niz filosu, bütün kuvvetile, Malta ya dönmüştür. Ötedenberi, tayyare dafi vasılalarının da bombardıman tayyaresinden gelecek tehlike ile boy ölçüşmeğe kâfi bir şekilde tekâmül edebileceğini ve ettiğini iddia eden- ler bugün hak kazanmış bulunuyor- lar, Son zamanlarda müthiş tayyare dafi silâhları yaplımış ve gerek yeni gerek eski harp gemilerinin üst kı- sımları kalın zırhlarla kaplanmıştır. 50 kadar eski hattı harp gemisi ve mubrip, yardımcı tayyare defi gemi- leri olarak hususi bir şekilde techiz edilmiştir. Yakında donanmaya iltihak ede- ? Çeviren: H. Kip Acaba, iddia edildiği gibi, Almanların bu silâhı... vaziyet karşısında, ve ber türlü bas- kın ihtimalleri de ortadan kalkmış bir halde, Almanya ve İtalyanın, ani bir hava taarruzile bu kadar kuvvetli bir İngiliz - Fransız donan. masını mahveimelerine ve bu su- retle şimdiki ümüdsiz kuvvet nisbet. sizliğini (İngiliz ve Fransızların 2 hattı harp gemisine karşı 6 hattı harp gemisi ve ceman 2 1/4 milyon tonajına mukabil 3/4 milyon ton) bir hamlede lehlerine bir fnikiyet şeklinde değiştirmelerine inanmak çok güç olur. . Eğer mihver devletleri bir tecrübe yapmak istiyorlarsa ve bu tecrübe- nin sonunda da yanılmış oldukları. nı, deniz kuvvetlerinin hâlâ harpte- ki ananevi rolünü muhafaza ettiği ni görürlerse, o zaman donanmaları cidden müşkül bir çıkmaza girmiş olur, Alman donanmasının, nisanda İspanya sularma hareket ettiği za- bir şeklide şöyle izah edilebilir: manya; icabında, üç <cep kruvazö- Tür nü ve yarım düzüne diğer tip kruvazörlerini, İngiliz - Fransıs kuy- vetlerini dağınık bulundurmak ve bilhassa bunların O -bombardıman tayyaresi, tank ve denizaltı gemisi tarafından netice alınıncaya kadar. İtalyaya ağır bir darbe indirmelerine mani olmak üzere, ticaret genfleri. ne taarruz için, korsan gemisi gibi kullanmağa hâzır bulunmaktadır. Bu tarzı hareket, bugün Alman siya- setini idare etmekte olan zihniyete pek uygundur, Eğer Almanya ve İtalyanın, hattı harp gemisine karşı bombardıman tayyaresinin faikiyetine inanmaları, kısmen, donanma inşasında İngilte- re ve Fransa ile boy ölçüşemiyecek- lerini bilmelerine atfedilse bile, inşa- sına Son derece ehemmiyet verdikleri görülen denizaltı gemilerine bu dere- ce güvenmeleri ne ile izah edilebilir? Bu, diktatörlerin bizi korkutup her ne bahsına olursa olsun sulhü mu- hafaza etmeğe mecbur etmek üzere, tepemizde Damoklesin kılıcı gibi kul- lanmak istedikleri bir silâhtır. Hal- buki, kalkıp, o kılıcı yerinden indir- mek hiç de güç değildir. Almanlar; 1 şubat 1916 da kayıtsız şartsız de- nizaltı harbı açmalarından itibaren üç ay zarfında, habersiz, binden faz- la İngiliz, müttefik ve bitaraf gemi. si balırışları, buna rağmen, o sen&- nin sonlarında, taarruza uğrayanla- rın cesareti ve ibda kudretleri UV. botların rolünü o derece aksine çe- virmişti ki, World Crisis (dünya buhranı) adh kilabında, Vinston Churehillin söylediği gibi: «Takip eâllmekten kurtulmak için kaçacak delik arayan onlar; maneviyatı kırı. lıp bitkin bir hale gelen de genco U- botların tayfası olmuştu» Denizaltı gemilerinin torpitolarn için daha mükemmel hedef teşkil edeceği Iddiasile senelerdenberi terke- dilmiş olan Konovi sistemi (ki tat- bikatta, çok daha az hedef arzettiği görülmüştür) U. botlara Karşı ilk tedbir olarak ortaya çıkarılmıştı. 1916 ilkteşrin ayına kadar, İngiltere adasına, Konovi sistemile, 1500 den fazla gemi getirilmiş ve bunlardan ancak on tanesi Konovi içinde tor- pillenmiş, 14 ü de Konovlden ayrıl. mak yüzünden kajbolmuştur. Çok müessir olan ve U- botlardan çoğunu saklayan müdafaa vasıtalarından biri de, derinlerde yapılan mayın ağ- larıdır. Döver boğazında yapılan ve İngiltere ile Fransa sahilleri arasın- da mütemadiyen mekik dokuyarak; geceleyin de denizaltı gemilerini de- rinlere dalmağa mecbur eden kuv- vetli projektörleri ve tenvir mermi. lerile “karanlığı gündüze çevirerek, karakol yapan muhriplerin takviye (Devamı 9 uncu sahifede) ij