16 Nisan 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 11

16 Nisan 1939 AKŞAM Sahife 11 (Baştarafı 1 nci sahifede) l Emâz samimi beyanat elde edebilir. | Berse dünya sulh dâvası ileri bir adım pamış olur.» | Avrupadan uzak bir milletin şefi Hitler ve Mussoli- sıfatile Roosevelt, niye şöyle diyor” «Aşağıdaki kil milletlerden hiç birinin topraklarına veya müstem- Jekelerine müsellâh kuvvetlerinizin taarruz etmiyeceğine veya bunları İs- #lâ eylemiyeceğinç dar teminat ver- meğe hazır mısımz? O memleketler şunlardır Finlâdiya, Estonya, Letonya, Li- tuanya, İsveç, Norveç, Danimarka, Holanda, Belçika, Büyük (Britanya, Fransa, Pörtekiz, İspanya, İsviçre, Lichtenştayn, Lüksemburg, Polonya, Macaristan, Romanya, Yugoslavya, Rusya, Bulgaristan, Yunanistan, Tür- Kiye, Arap devletleri, Suriye, Filistin, Misir, İran.» Roosevelt, mezkür devletlere hiç de- ğilse on sene müddetle ve «Daha ileri gitmeğe cesaretiniz varsa çeyrek asır- hik» bir garanti verilmesini teklif ey- Temekteğir. Eğer böyle bir teminât verilirse bu- nu Roosevelt alâkadar hükümetlere bildirecektir. Böyle bir teminat bütün dünyayı derhal ferahlandıracaktır. Roosevelt, derhal şu iki meselenin müzakereye konulmasını ileri sürmek- tedir: 1 — Ezici silâhlanma yükünün ha- fifletilmesi çaresinin aranılması, 2 — Bütün milletiçrin aynı müsa- vat dairesinde dünya piyasalarından ahş veriş etmeleri ve kendi muslihane ekonomik hayatları için lüzumlu olan iptidai maddeler elde edebilmeleri için enternasyonal ticaret yolunun açıl ması, Radyonun verdiği tafsilât Vaşigton 15 — Amerika Cümhur- reisi B. Roosevelt, B. Hitlere, Ameri- ka Hariciye Naziri 'B. Hulde B. Roosevelt namına B. Mussoliniye bir mesaj göndermişlir. İkisi de birbiri- min ayni olan bu mesajda, iki hükü- met beynelmilel bir silâhları bırak- ma ve iktisad konferansına davet edilmektedir. Mesajda deniliyor ki: «Yer yüzünde yüz milyonlarca in- #an yeni bir harp korkusu içinde #yor. Bu endişe Amerika için de büyük! bir düşüncedir. Büyük bir harp mah- dvd o)s4 bile Amerika üzerinde de tesir yapacaktır. Dünya son zamanlarda büyük bir endişe içinde yaşadı. Bu sebeble siyasi ve iktisadi meselelerin silâha müracaat etmeden halli için size müracaat ediyorum. Harp olursa bütün dünya, galip milletler, mağlüp milletler, bitaraf. lar ıztırap çekeceklerdir. Büyük mil- Tetlerin reisleri memleketlerini bu felâketten kurtarmakla mükelleftir. ler. Son zamanlarda Avrupada 3, Af rikada 1 millet, istiklâllerinin kay- | bolduğunu gördüler. Uzak Şarkta bir memleket komşusu tarafından işgal edildi. Diğer müstakil milletlere de taarruz ihtimali vardır. «Ne Alman, ne İtalyan milleti harp İstemiyor» deniyor. Bu doğru İse harp *lâmaz. Beynelmilel meseleler bir masa etrafında halledilebilir. Konfe- Yans salonlarında herkes hüsnüniyet- İe müzakereye girişmelidir. Herkes silâhını salonun kapısında bırakma- hair, Siz hiç bir müstakil memleketin * Rusya, Fenlandiya, Estonya, ya, Lituanya, — İsveç, Norveç, , Hollanda, Belçika, İngil- tere, Fransa, Portekiz, İspanya, İsviç- *8, Lihtenştayn, Lüksemburg, Polon- Ya, Yugoslavya, Macaristan, Bulga- Romanya, “Türkiye, Yunanis- Arap hükümetleri: Suriye, Mısır, in ve İranın tamamiyetine ta- wruz etmek niyetinde olmadığınızı ederseniz on senelik, hattâ *ğer muvafık görürseniz 25 senelik Me sulh temini için devletlere müra- #deceğim. Bu devletlerin de ay- teminatı vermeğe razı olup olma- diklarını soracağım ve verecekleri te- Minatı size derhal bildireceğim. Bu Karşılıklı teminat, dünyanın üzerine Şöken endişe ve ıztırabı hafifletecek, Mamur ve istirahati inde edecektir. Konferansta iki esaslı mesele görü- Amerika Reisicümhuru, Hitler ve Mussoliniye bir telgraf gönderdi şülecektir. Amerika bu konferansa memnuniyetle İştirak edecektir. Kon- efransta görüşülecek meselelerden biri milletler için tahammülfersa bir İ yük teşkil eden silâhlanma masraf- larının tedrici surette azaltılmasıdır. İkinci mesele de, beynelmilel ticaret yolunu âçmaktır. Her millete müsa- vat dairesinde mal almak ve satmak imkânmın temini için bir dünya ik tisad konferansını içtiman (odavet için Amerikanın önayak olacağını vâdediyorum. Hükümet ricali, müstakbel senelerde beşeriyetin akibe- betinden mesuldürler. Bu mesajı büyük bir hulâsile gönderiyorum. Bunu kabul etmeyenleri tarih mesul tu- tacaktır.» Fransa teklifi kabul etti Paris 15 (A.A.) — Rooseveltin me. sajı bütün siyasi mahafilde dehşetli bir heyecan uyandırmıştır. Mahafil, mezkür mesajı sulhün en kuvvetli garantisi olarak telâkki ey- lemektedir. İngiliz ve Fransız beyâ- natlarını hemen takib eden bu mesaj emniyet işine muazzam bir manevi müzaheret teşkil eder, Roosevelt bütün Amerikayı fiilen tanhhüd altına koyan bu hareketinin fevkalâde ehemmiyeti tebarüz ettiril. mektedir. Paris 15 — B. Daladier, B. Roose- veltin B. Hitlerle B. Mussoliniye gön- derdiği mesaji haber alır almaz Ame- rikanın Parise sefiri B Bulüt yasıta- sile cevap vermiştir. B. Daladier bu cevabında Fransanın, insanların hür- riyetine ve tesanüdüne olan bağlılı- ğını ve bütün milletlerin İstiklâline olan riayetini kaydediyor ve Ameri- kanın teklifini Fransa namına mem- nuniyetle kabul ettiğini bildiriyor. Londra.mahafilinin fikri Londra 15 — Amerika Cümhurre- isinin mesajı Londrada çok derin bir intiba uyandırmıştır. Londra ma- hafilinin fikri şudur: İnsaniyetin s8- si B. Rooseveltin mesajı İle işitilmiş- tir. B. Roosevelt bütün beşeriyetin hissiyatına tercüman olmuştur. Dün- yanın rasyonel organizasyonunu te- mine matuf olan böyle bir teklifi reddetmek büyük bir mesuliyeti mu- cib olacaklır. B. Hitler B. Mussolini ile müşavere edecek Paris 15 — Berlinden" bildiriliyor: Alman efkârı umumiyesi B. Roose- veltin mesajını henüz öğrenmemiştir. Alman ricali bu mesajı'tedkik edecek: | lerdir B, Hitler B. Mussolini ile mü- şavere ettikten sonra Almanyanın va- ziyeti anlaşılacaktır. Berlin 15 (A.A) Rooseveitin mesajı hakkında Alman mahafilinde deniliyor ki: «Almanya Atlantiğin Öte tarafın- dan insaniy nazariyelerine artık aldanamaz, çünkü umumi harbin fer- dasında Amerikan nazariyelerini acı Acı tecrübe etmiştir.» İtalyan mahafili ne diyor ? Roma 15 (AA) Rooseveltin mesajı hakkında İtalyan mahafilin- de hakiki bir sulhun ancak hakka ve adalete istinat edebileceği ve binden- aleyh fakir milletlere yapılmış olan haksızlık tamir edilmedikçe hakiki sulhun teessüs edemiyeceği söyleni: yor. Gümrük resminden muaf olacak plâklar Ankara 15 (Telefonla) — Öğretici piâikların gümrük resminden muaf olarak memlekete ithali hakkında bir proje hazırlandı. Proje yakında Mec- lise verilecektir. Mısır Kredi Fonsiye keşidesi Kahire 15 (A.A.) — Yüzde 3 faizli ve ikramiyeli Mısır Kredi Fonsiye tah- villerinin bugünkü çekilişinde: 1903 senesi tahvillerinden 747,874 numara 100,000. 1903 senesi tahvillerinden 743,874 mara 50,000 frank ikramiye kazan- mışlardır. Ingiltere Gebelüttarık'a tekrar asker gönderiyor (Baş tarafı 1 inci sahifede) Bununla beraber paskalya dolayı- sile verilen izinlerin U kaldırılmasına lüzum görülmemiştir. Londra 15 (AA) bir İngiliz taburu sevkedilecektir. Tanca ve İspanyol Fası Roma 15 — Havas ajansı bildiri- yor: Roma siyasi mahfilleri Fransa ve İngilterenin 'Tancayı ve İspanyol Fasını istilâ elmek niyetinde olduk- larını ima ediyorlar, Bu tahrikâmiz #maların burada muhtemel bir hare- keti hazırlamak ve haklı göstermek için bir manevra olup olmadığı ve İspanya sularına bir Alman filosu- nun gönderilmesile alâkası bulunup | bulunmadığı düşünülmeğe lâyıktır. Giornale d'İtalia Tancanın sivil kıyafetinde Fransız zabitlerile doldu- ğunu, İngiliz ve.Fransız makamları- nın bir müzakere yaptığını iddia edi- yor. İtalyan ajansının tebliği Tanca 15 (A.A.) — Stefani ajansı bildiriyor: Birkaç haftadanberi göze çarpan bazı alâmetler Fransa ile İn- gillerenin beynelmilel Tanca mınta- kasını işgele hazırlandıkları kanaa- tini teyid etmektedir. İngiliz âmirelının sayfiyesinde bir kaç gün evvel yapılan içtimaa büyük bir ehemmiyet âtfedilmektedir. Cebe- lüttarık emniyet servislerinin şefi Me beynelmilel Tanta idaresinin yüksek memurlarından “biri bu içtimaa işti- rak etmişlerdir. Söylendiğine göre içtima esnasın- da tehlike anında İngiliz bahriye si- Jâhendazierının karaya çıkmasına intizaren şehirde bütün salâhiyetleri haiz hususi bir komitenin teşkili me- selesi görüşülmüştür. Fransız gazetelerinin makaleleri Paris 15 — Bütün gazeteler Garbi Akdeniz vaz'yetinden o bahsetmekte- dir, Jour gezetesi Almanya ve İtalya- nın İspanyada büyük bir propaganda yaptıklarını söylüyor, gönüllülerin ayrılması işini geçiktiren zafer geçid resminin mütemadiyen geri atılma- sından şikâyet ediyor. Journal gözetesi Alman filosunun İspanya sulanna gitmesi İtalyayı teşvik için olduğunu söylüyor. Petit Jourmal Almanyanın, İtalyanın İs- panyadan askerini çekmemesini arzu ettiğini yaziyor. İspanyanın Londra sefiri Burgosta Burgos 15 (A.A) -— İspanyanın »dra sefiri Due d'Albe, Hariciye Nazırı General Jordana ile uzün bir mülâkat yapmıştır. Duc'ün bugün Londraya hareket edeceği zannedil- mektedir. Amerika deniz sigortaları arttırıldı New - York 15 (A.A:) — Deniz si- gortaları Baltık, Akdeniz ve Karade- niz limanlarına gönderilen veya bu limanlardan gelen eşyanın harb teh- Jikelerine karşı sigorta bedellerinin yeniden arttıtıldığını bildirmektedir. ler. Kral Carol'un kardeşi gizli bir vazife ile Londraya gitmiş Londra 15 (A.A) — Daily Express güzetesiniri diplomatik muharririnin bildirdiğine göre Romanya Kralı Ca- rol'un biraderi prens Nicolas «gizli bir vazife» ile Londrada bulunmaktadır, 22 Nisanda Cebelüttarık'a Prens, geçen çarşamba günü Lon- draya gelmiştir. Siyasi konusmalar (Baş tarafı 1 inci sahifede) ve İngiltere tarafından şarki Avrupa devletlerine verilen şimdiki garantiler muvakkat bir müddet için muteber. dir. Bu müddet zarfında bir takım iki tarafı paktlarla daha geniş bir mü. tekabil emniyet sistemi vücude geti- rilecektir. Petit Parisien ne diyor? Paris 15 (A.A.) — Petit Parislen gezetesinin yazdığına göre Baltık denizinden küçük Asyaya kadar uza- nan zincir, Türkiyenin iltihakile ta- mamlanmak üzeredir. Rusyanın muaz- zam insan ve ham madde deposu da bu sisteme girmekte gecikmiyecektir. B. Roosevelt'in nutku büyük akisler yaptı —————— İngiliz mahafili nutuktan Amerikanın her türlü mesuliyete girmeğe hazir olduğu manâsını çıkarıyör Alman gazeteleri B. Roosevelte şiddetle hücum ediyor Londra 15 (AA) — Selâhiyettar mahfiller, Rooseveltin nutkunu, bil- hasan nutkunun «Amerikan milletinin dünyada nizam ve asayişin - tetssüsü için-sesini yükselteceğiz ne dair olan kısnmıni müsald bir şekilde karşıla” maktadırlar, Bu kısım Amerikamn beşeriyetin sulh içinde inkişafını ko- rTumak için her türlü mesuliyete gir- meğe hazır bulunduğu şeklinde tefsir edilmektedir. Alman gazetelerinin hücumları Berlin 15 (A.A.) — Matbuat, Roo- sevelti İngiliz Kabinesi tarafından ta- kib edilen muhasara siyasetine yar- dım etmekle itham etmektedir. Ak man istihbarat bürosunun Vaşington muhabiri yazıyor: «Roosevelt, Chamberlain ve Wi- son'un İzleri üstünde yürüyor, Ame- rika devletlerine lüzumsuz bir garan- ti vadediyor ve Avrupa işlerinde kati bir rol oynamak iddiasında bulunu- yor» Yari resmi Deutscher Dienst gaze- tesi, «Roosevelt harbe teşvik ediyor» başlığı altında Amerika Reisicum- hurunun tahrik yolile sendelemekte olan haksızlık cephesini Hitler ve Mus- soliniye karşı müdafaa etmek istedi- ğini yazmakta ve bu iki devlet ada- muının cesaret ve azimle Avrupada ye- ni bir adalet tesis ederek garb demok- rasilerinin sebeb oldukları karışıklık- lan izale etmeğe çalıştıklarını ilâve etmektedir. Bitaraflık kanunu müzakeresi Vaşington 15 (A.A.) — Hariciye en- cümeni reisi sol Bloom, bütçe encü- meninin salı veya çarşamba günü bitaraflık kanununun tadili hakkın- da yapılacak teklifleri - dinliyeceğini söylemiştir. Lindberg Amerikada Nevyork 15 (A.A) Lindberg «Aguitanis» vapurile buraya gelmiş- tir. Sivil polisler tayyareci karaya çi- kıncaya kadar kamarasını muhsfaza altına almışlardır. Lindberg, seyaha- tinin sebeleri hakkıfida matbuata söy- liyecek birşeyi olmadığını beyan. et- miştir, Yüzlerce kişi, rıhtımda Lind- bergi beklemekte idi, Fransız gazetelerinin makaleleri Paris 15 — Matbuat, B. Rooseveltin beyanatını memnuniyetle karşılamak, ta ve fakat bunun daha kati olmama- sından dolayı teessür göstermektedir. Epogue gazetesi, harb zamanında Amerikanın silâh ve ham madde şek- Jinde müzaheret etmesini istiyor ve: «Bu hususta karar . verilmesi için kaybedilecek vakit yoktur.» diyor. Boussard, Petit Journal gazetesin- de diyor ki: «Bize barış ve harb zamanında tay- yare satmak kâfi değildir. Amerika çok daha iyi şeyler yapmalı ve bunu şimdiden dünyaya bildirmelidir. » Oeuvre gazetesi, Amerikada, B. Rooseveltin ihtiyatlı ve yorulmaz İc- raatı sayesinde, demokrat bir memle- kelin her hangi bir kararı için elzem olan efkârı umumiyenin tebellürünü müşahede ve tesbit etmekle beraber: «Bu hareketin memleket zimamdar. Jarına sansasyonel beyanatta bulun. mak imkânını verecek derecede İler. lemediğini teessürle kaydedebiliriz. diyor. Humanite gazetesinden: B. Roosevelt- tin gösterdiği teşvik ve teşçi Fransa ve İngiltereyi daha kati surette ileri. ye sevketmelidir, SzA il İngiliz infiraddan ayrılıyor» diyor Londra Rooseveltin dünkü nutku hakkında tefsirlerde bulunan matbuat Amerika. nın klâsik infirad umdesinden geniş mikyasta ayrıldığını ittifakla kaydey. lemektedir. "Times gazetesi, sulh taraftarı olan bütün dünya milletleri tarafından it- tihaz edilen Kararın Amerika Reisi. cümhurunun dikkate şayan nutkile iyice takviye edildiğini yazmaktadır. Amerika gazetelerinin makaleleri New - Yok 15 (A.A.) — Gazetelere göre Rooseveltin nutku, yeni bir Ame- rikan ittihad; ümdesini orta; tmak- tadır. Ecnebi ve bilhassa Alman umdeleri. Yin cenubi Amerikaya sokulması Reis sicümhurun nutkuna istinad eden New « York Times gazetesine şü tefsir- leri telkin etmektedir: «Bu istilâya karşı verilecek musli- hane bir ceyab vardır. Bu cevabı ise Reisicümhurun bahsettiği «İktisadi müzaheret. i temin etmekten ibaret- tir, Filistin kozieransı Maverayı Erdün Başvekili muharririmize beyanatta bulundu Londradâ toplanan Filistin konfe- ransından avdet eden Maverayı Er- dün Başvekili Tevfik paşa yarın sa- bah memleketine gidecektir, Tevfik paşa dün Perapalas otelinde gazete- cilerin suallerine cevaben şunları söylemiştir: — Filistin konferansına iştirak ct- mek üzere Londraya gitmiştim. Bu- radan Toros ekspresile memleketime döneceğim. İngiltere, Londra konfe- ransı mukarreratında iki tadilğt yap- mayı teklif etti, Mısırın Londra elçisi bu teklifleri hamilen Kahireye hare- ket etmiştir. Alâkadarlarla müzake- Telere başlanmışlır. Mevzuubahis ta- dilât, meselenin teferrüatına aid ol- makla beraber esasına da temas et- mektedir. Mısır elçisi Londradan ay- nlirken bu hususta befiim de reyimi aldı. Müzakerelerin son safhası hek- kında malümatım yoktur. Kahirede bir anlaşma hasıl olmazsa İngiltere, meseleye vâziyed edecek ve Londra projeshini tatbik edecektir. — Maverayı Erdünde vaziyet na- sıldır? — Geçenlerde bazı hadiseler cere- yan etti. Fakat halen memleketin her tarafında asayış temin olunmuş- tur. Suriyeden gelen bir çete köyleri- mize musallat olmak İstemiş, lâkin hükümet ricsli askeri kuvvetlere mü- racaat ederek çeteleri dağıtmıştır. Ce- reyan eden müsademeler neticesinde çetelerden 43 kişi ölmüştür. Çetelerin Maverayı Erdünde bir isyan çıkarmak istedikleri anlaşılmıştır. Tevfik paşa Irak Kıralı majeste Ga- zinin vefatı münasebetile de demiştir ki: — Bup acı kayıp bütün Arapları müteessir etmiştir. Merhum Kıralın yerine Irakın mukadderatını eline alan nalb bütün Arapların muhab- bet ve itimadını kazanmış çok zeki ve münevver bir gençtir. Filistin için anlaşma olmuş Kahire 15 (A.A.) — Resmi Misir mahfillerinde gösterilen Uketumiyete rağmen siyasi Kahire mahfillerinde Filistin konferansının bir anlaşma ile neticelendiği beyan edilmektedir. Bu anlaşma ile Filistin'in müstakil bir devlet olarak ilânı için konulan müd- det, 10 sene olarak tesbit edilmiştir. Mısır'ın Londra sefiri müzakerele- rin neticesini İngiltere Hariciye Ne- zaretine bildirmek için pazar günü Londraya hareket edecektir. Fransa ve İngilterede yaz saati Paris 15 (A,A.) — Fransa ve İngil. terede 16 nisanda sabahın saat 2 sin- den itibaren . Grenwieh saati - yaz #aati tatbik edilecektir.