18 Mart 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 3

.. 18 Mart 1939 AKŞAM Sahife 3 AKŞAMDAN AKŞAMA “Çekay,, tabiri Türkçenin kazandığı hayatiyeti ispat ediyor Evvelâ tertib hatası sandım: — Niçin böyle yaparlar?.. Otuz ali puntolu serlâvhada da yanlış bi- rakilır mı?.. Hele bak: «Çekya» ya zacaklarına «Çekay» yazılmış... - diye eseflendim. Sonra metni okudum. Oradada hep: Çekay... Bu, yeni doğan bir mefhumun yeni bir ifadesidir. Çekoslovakya parça- landıktan sonra hasıl olan üç kısım- dan ikisi için zaten İsimler Rütenya, Slovakya... Fakat Çeklerle meskün araziye ne diyecektik? Bu memleketin böyle bölme bölme kopup ayrılıvermesi yalnız diplomasi noktasından değil, lisaniyat için de sürpriz teşkil etti... Ne demeli? Nasıl ifade etmeli?.... Kimse bilemiyor... Uzun uzun tereddüde düştü Çekistan mı?... Müânasız!... Bu farisi intiha ile ancak Bülücistan, Hindis- tan, Arabistan tarzındaki ötedenberi malüm Asyâi memleketleri ifade eği- yoruz... Avrupanın göbeğinde 1939 da - hilkati âlemden beri mevcud bü- tün tevellüd kanunlarını wtüst edercesine altı saat içinde - doğan bir memleketi anlatmak üzere İrandan kelime eki sipariş ve celbine ne İm- kün ve vesait, ne de lüzum var! Öyleyse türkçe bir ek?.. Yok mu?... Meselâ «Arnavudluk» daki gibi. Fakat «Çeklik» tabiri, evvelâ telâf- fuzu noktasından hoş düşmüyor. Hele kafiye cihetinden!.. Çantada keklik vesaire gibi... Ayni zamanda da - Arnavudluk tabiri müstesna » «lik» intihası coğrafi bir bölgeyi ifa de etmeğe müsaid değil... Daha siya- de manevi bir camlayı gözlerimizde canlandırıyor: Türklük, Arablık» di- yoruz. «Çeklikx i de onun mukabilin- de kullanabiliriz... Peki hangi tabiri bulmalı?,.. Diğer memleketlerin sonları hep «e, a, yas diye geliyor. «Çeka» ?.. Olamıyor.. Bambaşka bir mefhum... «Çekyan... Muvafık gi- bi... Zaten «Türkiye» de ayni suret- le bitmiyor mu?... Amma, eski hoca- lar şöyle derlerdi: «Memaliki Tür- kiyye» den muhaffeftir.. İddia ne dereceye kadar kabule Şayan? Malüm değil.. Çünkü haydi «Rusya» da «Memaliki Rüsiyes den hafifletilmiş diyelim; ya «Almanyas? Ya «İtalya»? Bunların diğer milletler tarafından sukut eder, Onun için «Çekya» demek hiç de aykırı değildi o Bununla beraber «Çekay» diye yazılıyor. Hatay tarzında, Demek ki, dilimiz yepyeni bir lâhi- ka kazanmış oluyor. Fariside «istan» karşılığında bir inliha ki, «Kamu. tay», «kurultay», «kurmay» âlh gibi kelimeler de kolaylıkla kullanabiliyo- | ! | ŞEHİR HABERLERİ Belediyede müfettişlerin faaliyeti Müfettişler Karaağaç mües- sesesile eski oktruva idaresinin de muamelelerine bakacaklar Belediyenin ön senelik muamelâ- tını tetkike memur olan mülkiye znü- fettişleri dün de belediyedeki dairele. rinde meşgul olmuşlardır. Mülkiye müfettişleri bir taraftan muhasebe, diğer taraftan iktısad müdürlüğüne taalluk eden İşleri tötkik etmektedir. ler. Müfettişler mezbaha, pay yeri, büz fabrikası, soğuk hava deposun- dan ibaret Karaağaç müesseselerinin. hesaplarile muamelelerini de kontrol edeceklerdir. Karaağaç müesseseleri evvelce idare meclisile idare edildiği halde bilâhare idare meclisi feshedil- miştir, O zamanderiberi bir müdürlük vasıtasile idare edilmektedir. Gerek meclisi idare, gerek müdü- riyet zamanlarına ait muamelât ta- mamile tetkik ve teftiş edilecektir. Mülkiye müfettişleri muhasebe mü dürlüğüne merbut mülga oktruva ida- resinin de hesaplarını tetkike lüzum görmüşlerdir. Muhasebe ve iktisnd müdürlüğünün hesaplarile beraber bu müesseselerin de muameleleri bitirildikten sonra belediyenin diğer şubelerinin muame- lelerini tetkike başlıyacaklardır. İktısad müdürlüğie sıkı surette alâ- kası görülen hâl-idaresi 'kantariye idarelerinin de dosyaları tetkik olu- nacaktır. Mülkiye müfettişleri hamal işleri- le yakından alâkadar olduklarından mevcut hamal kadrolarının listeleri kendik verilmiştir. Beyoğlu malmüdürlüğü Eski Şişhane karakolu yerinde yeni bir bina yapılıyor Bon zamanlarda yıktırılan Şişhane 'karâkolu İle çeşmenin yerinde Kule- kâpı maliye şubesi ve Beyoğlu mal- müteahhide ihale edilmiştir. 81 bin liraya münakasaya konulan bu bina yakında inşa edilecektir. Ancak Azapkapıdan Taksime doğ- ru açılacak yeni yol ile Meyit yoku- şundan itibaren Şişhane yokuşuna doğru yapılacak yeni tramvay hattı münasebetile bu semtin müstakbel Plânı şehircilik mütehassısı B. Prost tarafından hazırlanmıştı. Yapılacak yeni maliye binası, Pros- tun bu plânına göre hazırlanmıştar. eni bina, şimdiki sokak hizasından itibaren 10 metre geriye yapılarak- ruz. Xeni bir mefhum karşısında kal. | tır. dığımız zaman du, kendi dil unsurla- rımızla hemen yeni bir kelime imal edebiliyoruz. Dil inkılâbı cereyanının türkçeye bahşettiği bu hayatiyete işaret etme- den geçemedim. İnkılâbın nasıl yer ettiğini gösteren mükemmel bir ema- re! — Hükümet, yeni mebus seçimi münasebetiyle bizim profesör mebus- lara sormuş bay Amca; köklerinden ve eklerinden yirmi dört saat içinde yaratıvermek! Ne maz- hariyet... NOT: Türkçedeki Çekay «Türkel. yeznindeki kelimesi Karilerimizin mektupları Küçük sinemalara havalandırma tertibatı yapmak güç iş değildir Ben hemen “daima “büyük sinemalam Ta giderek yeni filimleri seyrederim. Bu haftanın beni alâkadar eden bü- tün eserlerini gördüğüm için, gözü- me ucuz sinemaların birinde bir rek- lm “ilişti. Gidip bükayım dedim. İki türlü bilet var: Yirmi Kurüşluk Yeon beş kuruşluk. Yirmiliğinden aldım. Yukarı çıktık, Bir de ne göreyim? Adi gün olduğu halde huncahınç maşallah... Oturacak. yer yok... Şimdi boşalır! - dediler. Fakat biran durmek mümkün mü? Bir boğucu hava insanı sarıyor. Öyle la ira, maskeler meli, Havalandırma tertibatı pahalı bir Fabrikamıza bundan Biraz şuraya işin! öy z yaptık, Amele rahat rahat çalışıyor. HMincâhinç işliyen bir #inema mües- Sesesi bunu yapmaktan ietz değildir. ediyenin müfettişleri yalnız bü- yük sinemaları mı teftiş ediyorlar? Bira? ön küçüklere uğrasalar... Avni Kartalhan Tramvay idaresinin bir izahı Sayın gazötenizin 12/3/9099 “tarihli nüshasında, «Bir demokratik temen- nis başlıklı ve (VA:N) imzali yazıda. tramvay sarabalarındaki «.. demir kas pılar yerine içeriye doğrü sürgülü yeni kapılar yapılabilir, tedikik edin İtrse mümkün olduğu görülecektir; denilmektedir. Vatmanlar gibi ayakta giden yol- cuların da istifade edeeğinden bah- sedilen bu tadilâtın yapılmasını yeni idare de arzu etmiş is de mevcut arabaların yapılış tarzı İtibarile, bu- ya imkân olmadığı anlaşılmıştır. FU- hakika dikkat edilinte görülür ki, tramvay arabaları ön ve arka kısım. larına doğru daralır, Bu inhina dola- yısile ön ve arka saharlırlarda içeri- ye doğru sürgülü kapılar yapılmasına imkân olmadığını saygı ile bildiririm. Nafıa Vekâleti Tramvay ve Tünel İşletmesi Muvakkat idaresi Radyolu kahveler çalgılı kahve addedilmiyecek Bazı belediyelerin, radyo bulunan ve kahvehanelerde belediye vergi ve resimleri kanununa göre belediye ver- gl ve resimleri aldıkları görülmüştür. Dahiliye Vekâletinden dün vilâyete yeni bir emir gelmiştir. Bu emirde radyonun bizatihi çalgı olmadığı, rad- yonun ses alıp neşreden bir vasıta olduğu, radyolu (kâhvelerin Çalgılı kahve addedilerek belediye resmi Alın- ması doğru olmadığı bildirilmiştir. Eminönü Halkevi inşaatı Yeni inşa edilen Bminönü Halkevi. ne şimdiye kadar 57'bin iira sarfedil. miştir. Bu para İle inşaat 15 nisana kadar devam edecektir. 15 nisandan sonra binayı ikmal etmek üzere daha seksen bin liraya ihtiyaç vardır. Bu paranın tshsisi için Halk Partisi İs. tanbul başkanlığından Parti genel sekreterliğine rica edilmiştir. Tahsisat verildikten sonra inşaata devam edilecek ve binanın önümüz. deki Cümhuriyet bayramına yetişti. rilmesi kabil olacaktır. SOHBET: Not defterinden ı SIRAYA GİRMEK. — Yeni yazma. ğa başlıyanların hemen hepsi etraf- Belediye memurlarının tekaüdlükleri Dahiliye Vekâleti yeni bir kanun lâyihası hazırlıyor Geçenlerde Ankaraya giden beleği. | Dakar. Gerçi genç sistidadları teşvik ye memurin müdürü B. Samih şehri. | <tmekten, yeni yeni isimler görmeği mize dönmüştür. B. Samih, Ankara» &stediklerinden dem vururlar... İnan- da belediye memurlarının tekaüt me- mayın: Bir zamanın şairlerinin, mu- seleleri hakkında Dahiliye Vekâletile harrirlerinin çoğu kendilerinin o za- Lemas etmiş ve bazı izahat vermiştir. mana da, istikbale de pekâlâ yete Belediye ve idarei hususiye memur. | ©ckleri kanaatindedirler, «Bizden ev- Yarı, evvelce devlet memurlarından | vel gelenler şunu yapmış ama bunu addedilmeğdikleri için tekaüt hakkın. eksik bırıkmış; biz onu da tamamla- dan istifade etmiyorlardı. dık. Artık imkânlar tükenmiştir. Aldığımız malömata göre Dahiliye | Bundan sonra yapılacak şeyler, bizim Vekâleti, bu işi esasından halletmek | actığımız yolda yapılmamışsa, hiç üzere yeni bir kanun Jâyihası hazır. | şüphesiz ki zorakidir, sunidir. Tüzum- Yamıştır. Bu kanına göre müvazenel | Suzdur. Bizim açtığımız yolda yürü- umumiyeden maaş alarak Ankara ve | Yecek olanlar ise, bizden sonra ge İstanbul belediyelerile ve idarel hu. | Jecekleri, bizi taklid edecökleri için susiyelerine geçen memurlar ve her | tabii bizden üstün olamazlar. O hal iki daireden müvazenci umumiye çesinden maaş alan dairelere nakle. dilenler, diğer devlet memurları gibi, tekaüt hakkından istifade edecekler- dir, 930 senesinde intişar eden belediye kanunundan sonra belediye ve idareli hususiyelere geçen memurların te kaüllük vaziyeti meşküktü. Bu ka nun İle bu memurların müktesep hk, ları temin edilecektir. Çocuğu ezen arabacının muhakemesi Müddeiumumi' bir seneden de her gence hafifsiyerek bükmak hakkımızdır» Bu sözleri açıkça söy- ler; iğlerinilen “böyle düşündük lerinin belki kendileri de farkında değillerdir; zarar yok! Her hareket Kendilerinden sonra gelenlerin dört seneye kadar ini istedi dar, o zıpçıktı kadar da âeğersiz, ne hapsini iste dediğini bilmez değil ya!» Geçenlerde Fatihte Kovacılar cad- İşte böyle yerleşmek, sıraya girmek desinde Denizbank işçilerinden Razi- muharririn ölümüdür. Artık nin iki yaşındaki kızı Ferihayı giğne- yerek ölümüne sebebiyet veren ara- bacı Halilin mühakemesine dün dör- düncü ceza mahkemesinde bakılmış. tır, g Bunların yanında ölünciye kadar Bundan evvelki celsede çocuğun ba- bası Razi, arabanın asıl sahibi Kirya- ierindeki gibi, Bir yabancı, © edebiyat konun da mesulü bilmal sıfatile mah- > kemeye getirilmesini ve on bin lira | Aleminde mihayet bir sığıntı diye ba- kılır. Halbuki bir zamanın asıl alâ- ölüm tazminatının karar altına alın- a istemişti. ka uyandırması Dünkü celsede araba sahibi Kirya- ko da mahkemeye getirilmişti. Fakat bu defa davacı Razi melikemeğe: — Ben arabacı Halilden de, araba sahibi Kiryakodan da davacı değilim. | Teri varıdır. Runlarkendilerinden ev- Kendilerinden bir şey istemiyorum. | vel veya sonra gelenleri muhakkak Tazminat talebinden de vazgeçtim. İ kabul ederler demiyorum; #htirasları Mahkeme nasıl isterse öyle yapsın. | olduğu için belki ötekilerden daha dediği için Kiryako mazmun mevki. İ sert, daha haksızca hücümları da inden çıkarildı. olur. Fâkat dinlerler, anlamağa çalı- Bundan sonrü müddelumumi id. | şular; hiç'bir iimseyi genç diye, dianamesini okuyarak kazayı izah et- | zıpçıklı diyerek reddetmezler. Onla- ti ve arabacı Halilin dikkatsizlik ve | zın indinde yaş yoktur; üzerinde mi- tedbirsizlik yüzünden çocuğun ölü. | nakaşa edilecek, güzel olup olmadığı müne sebebiyet verdiği sabit oldu. | araştırılacak eserler vardır. ceza kanununun 455 inci mad- desinin birinci bendine göre sezilan» dırılmasını İstedi. Maznunun smüda- | de aradım: Hatarıma ancak iki isim İaasını hazırlaması için muhakeme : başka güne bırakıldı. Halil hakkında tatbiki âstenilen ka-| de bir türlü sıraya girmiyor; onlara nun maddesi bir seneden dört seneye .kadar hapis ve otuz liradan iki yüz TDevam: 13 üncü sehifede) liraya kadar para cezasını âmirâir. o Bay Amca Üniversitede 1. .. «Profesörlük mü istersiniz...»