11 Mart 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 5

POLİTİKA Amerika ve demokrasiler Amerika hükümeti erkânı Avrupadaki ahvalin yalnız dünya sulhu için değil, ayni zamanda kendi emniyeti için de tehlikeli olacağı kanaatine gelmiştir. Amerika devlet adamları bu memleketin rejimi olan demek. Tasinin gerek dahilde ve gerek hariçte tehdid karşısında bulunduğuna inanmışlardır. Cümhurreisi son uutkunda Amerikadaki rejimi yıkmağa hem ko. münistlerin bem de faşistlerin çalıştıklarını ve bunların terviç ettikleri nizam ve intizam iki bin sene evvelki zamanlara rucu kabilinden bulundu- ğunu söyliyerek Amerikan efkârrumumiyesini uyanık bulunmağa davet etmiştir. Diğer taraftan Hariciye Nazırı muavini Amerika gibi demokrasi Teji- me tabi İngiltere ile Fransanın Avrupada hücuma uğrayıp yıkılması Ame- rikanın mevcudiyetini ortaden kaldıracağını beyan etmiştir. Demokrasi devletleri tutmak düşüncesi yalnız şimdi hükümeti elinde bulunduran demokratların devlet adamlarında bulunmuyor. Bundan evvel iş başında bulunan cümbhuriyetçilerin devlet adamları da bunu iltizam etmektedirler. Fakat eski yeni devlet adumlarının Avrupa devletleri ile ittifak değilse bile bunlara yardım etmek taraftarı olmalarına karşı Amerikan cümhuri- yetinin Amerika kıtası haricindeki işlere karışmamasında selâmeti gören birçok Ayan ve mebusan ve gazeteciler şiddetle mücadele etmektedirler. Bunlar Cümhurreisine bile itimat etmeyip harp ilânmun reyilme bırakıl ması yolunda kanunu esasinin tadilini teklif etmişlerdir. Hükümet taraf- tarları ise harp zamanında Amerikanın muhariplerden hiçbirine yardım eylemesine müsaade etmiyen ve 1935 senesinde infirad taraftarlarınm zaferi olan itaraflık kanununun değiştirilmesini teklif etmişlerdir. Bu teklife göre harp zamanında bitaraflığın tatbiki şekli memleketin müda- Taasından mesul hükümete bırakılacaktır. Bu tadilden maksad bir hârp vükuunda Amerikanın kendisi harbe girmeksizin demokrasi devletlere yani İngiltere ile Fransaya malzeme ve hatta silâh ve mühimmat vermek suretile yardımda bulunmağa muktedir olmasıdır. Amerika efkârumumiyesi ekseriyetinin Avrupadaki demokrasi devletlere dolayısile yardım etmeğe hakikaten taraftar olup olmadığı yukarıda zikrediten tekliflerin kabul edilip edilmemesine bağlı bulunuyor. AKŞAM San -Löcio cümhuriyeti Yeni evlilere lâzım olan eşyayı, evi barkı kral temin ederdi. Vasiyetna- me yoktu. Arkada kalan servet yok- 1789 da 4 üncü Ferdinand Napoli civarında küçük bir cümhuriyet kur- du. Bundan maksadı da Fransa ih- tilâlinden doğan yeni fikirlerle mü- cadele etmekti. Bu cümhuriyete otuz bir aile yer leşti. Ferdinand İçin bir de saray ya- pıldı. Cümhuriyetin adı San - Löcio kondu. San - Löcio cümhuriyeti halkını birbirinden ancak şahsi meziyetleri ayırd edebilirdi. Çünkü kadm erkek ayni kumaştan yapılmış, ayni biçim “elbise giyerlerdi. İstiyenler birbirle. rile evlenmekte Serbestiler, cihaz, ağırlık gibi para alıp vermek yasaktı. Müsavat esası üzerine kurulmuş olan bu cümhuriyet uzun müddet yaşadı. Nüfusu 800 kişiye kadar çık- tı. Nihâyet politika ile tarihi hadisat bu cümhuriyeti ortadan kaldırdı. Kocasına ihanet eden. kadınlar Çok eski devirlerde kocasına ihanet eden kadın cinayet işlemiş gibi ceza görürdü. Yahudiler kocasına ihanet eden ka- dını taşa tutup öldürürlerdi, Romalı- lar kadını idam ederdi. Orta çağlarda Fransada kocasına ihanet eden kadı- nın saçları, kirpikleri, kaşları tıraş edilir ve kadın ömrünün sonunâ ka» dar evine kapatılırdı. Likürg kocasına ihanet eden kadı- na babasını öldüren evlâda yapılan muameleyi yapardı. Lokrlen'ler kadı- nın gözlerini oyarlardı. Saksonlar ka- | dını diri diri yakar, kadını baştan çi- karan erkeği de yanıbaşında asarlar- dı. İngilterede erkekleri sürerler, ka- dınları öldürürlerdi. İspanyada kadı- nı da erkeği de hadım ederlerdi. Po- lonyada erkekleri bir tahtaya çivile- Yip bir nehrin üstüne atarlar, yanına da bir biçak koyarlardı. Adam iztıra: ba dayanamaz, kendini öldürürdü. Mısırlılar kocasına ihanet eden kadı. nın bumunu keserdi, Tabii Amerikada yeni bir moda çıktı, bu modayı yakında Fransa ile İngiltere de tatbik edecekmiş diyorlar... Bu moda giyim modası değildir. Nevyorkta bir müessese kuruldu, iste- yenlere artistlerin yemek yiyecekleri okantayı haber veriyor. Telefonu açıyorsunuz ve söruyor- sunuz; — Alo!,. Bu gece Toskanini nere- de yemek yiyecek? Ses geliyor: — Bir dakika... Bir dakika bekliyorsunuz, cevap ve- mmm m İşçi ayağını makineye kaptırdı Anadoluhisarında halat fabrika- sında çalışan Hasan ayağını makineye. kaptırmış ve ezilmiştir. Hasan hasta» neye kaldırılmıştır. Amerikada... riyorlar: — Toskanini bu gece Falan lokan- tada... Ve ilâve ediyorlar: — Fakat Filan lokantaya giderse- niz Con Kravford ile Marleni görü» sünüz... Gari Kuperin de o lokantada olması çok muhtemeldir... Ertesi günü ahbablara abhsediliyor: — Dün gece Toskanini ile yemek yedim. — Marlene Dietrich ağzına istakoz koymuyor... 24 mahküm Tkirdağ hapis- hanesine gönderildi İstanbul hapishanesinde bulunan mahkümlardan yirmi dört kişi dün Tekirdağ hapishanesine nakledilmiş- lerdir, Nörasteni, zaliyet ve KANSIZLI Kanca e e Chlorose Siir SIROP DESCHTENS, PARIS Amerika parlâmentosu tarafından silâhlanma için verilen fevkalâde tahsisatın mühim bir kısmı da Pana- ma kanalının gerek Büyük Okyanus, gerek Atlas Okyanusu sahillerinin mü- dafnasını bir kat daha takviyeye ve kanal mınkatası haricinde sevkülceyş cihetinden mühim bir demiryolunun inşasına âid bulunuyor, Amerikanın büyük donanması da Panama kans- lının Avrupa tarafından yapılacak bir taarruza karşı müdafaası imkânı- nı tecrübe İçin bir aydanberi Antil denizinde ve Atlas Okyanusunun gârp nıslında büyük manevralar ya- pıyor. Panama kanalı, daha doğrusu Ame Tikanın bütün deniz kuvvetlerini bir Okyanustan diğer Okyanusa naklının emniyeti meselesi Amerikanın müda- faası için hayati ehemmiyeti haiz ol- duğundan Amerika devleti ve parlâ- mentosu herşeyden evvel bu kanalın dalma açık ve harp gemileri için ka- bili mürur olmasını temin etmeğe ça- aşıyor demektir. Fakat kongre tara- fından yukarıda zikredilen fevkalâde tedbirler alınmış olmasına rağmen ne Amerika hükümeti, ne de Ameri- kan efkâr umumiyesi Panama kana- ının bir büyük harp vukuunda dai- ma mahfuz ve &çık kalacağından bir türlü emin değildir. Bunun için ikin- Ci bir kanalın inşası tasavvuru tek- rar canlanmıştır, İkinci kanalın Pa- namanın daha şimalindeki Nicaragua hükümeti arazisinde inşası düşünül- mektedir. Şimdi tekrar canlanmış olan proje çok eskidir, Amerikalılar tam yüz 86- nedenberi Nicaragua arazisinden At- las Okyanusunu Büyük Okyanus ile bağlıyacak bir kanalın açılmasını dü» şünmektedirler. 1849 senesinde Amerika âyan mec» lisine teklif edilen bir projede Pana- manın tam şimalindeki Costa Rica hü- kümeti ile daha şimaldeki Nicaragua hükümeti arasındaki hudud hattını takib edecek bir kanal inşası ile Antil denizinin şimali Büyük Okyanus havzası ile birleştirilmesi fikri leri sürülmüştü. O tarihte bu proje reddedilmişti. Fakat bunun taraftarları hiç bir za- man bu tasavvuru müdafaa etmekten. hali kalmamışlardır. Panama kanalı yapılacağı zaman Nicaragua yolunun tercihi hakkında hararetli münaka- şalar yapılmıştı. Hattâ Panama ka- nalı yapıldıktan sonra bunun hata olduğu ve bunun yerine Nicaragua ördüncü “ehli salibin İstanbu- ! li nasıl aldığı gazetemizde i hikâye ediliyor. Bu yazıda ismi ge- | çen Venedik doju Hanri Dandolo ta- | rihin pek şayanı dikkat şahsiyetle- rinden biridir. Kisaca tercümei ha- Tini dercediyoruz: Dandole ailesi Venedik tarihinde pek meşhurdur. Bu soydan Venedik cümhuriyetine pek çok şahsiyetler, dojlar yetişmiştir. İçlerinden en meşhuru olan Hanri Dandolo 1205 senesinde 95 yaşında (bir rivayete göre yüz yaşında) vefat etmiştir. Bu zat, kurunu vustanın en mühim hadiselerinde başlıca ro- lü oynadı. Venedik cümhuriyeti 1171 senesin- de onu İstanbula girerek mevkuf Venediklileri istemek üzere tavzif etti. Hanri Dandolo, imparator Ma- nuel Komnen'in hiddetini celbetti, HANRİI Panama kanalını ve açılması düşünü. len kanalın güzergâhını gösterir harita kanalının açılması daha muvafık olacağı üzerinde pek çok münakaşa- Jar olmuştur. Nihayet bundan yirmi sene evvel, Amerika Hariciye Nazırı Bryan ile Nicaragua Cümhurrelisi Chamorto arasında imzalanan bir mukavele ile seneyi 600,000 ingiliz liralık tahsisat mukabilinde Nicaragua arazisi üze- rinden Kanal inşası hakkını almıştı. Amerika, bu hakkı kullanmamıştır. Fakat istediği heranda bunu kullana- bilmek için bunun mahfuz kalmâsına daima dikkat etmiştir. Cümhurreisi Colidge zamanında Nicaragua cüm- huriyetinde çıkan iğtişaşlar esnasın- da Amerika, bunu kanal inşası hak- kını tehdid eder mahiyette gördüğün- den buraya bahriye silâhendaz müf- rezeleri ihraç ederek müdahalede bulunmuştu. Fakat bu müdahale şimali Ameri- ka devletine karşı Nicaragua cümhu- riyetini değil bütün Lâtin ırkına men- sup Amerika kıtası devletlerini düş- man yapmıştır. Nicaragua efkâr umumiyesi o kadar galeyana gelmiş. ki kanalın inşası hakkını Amerika- dan alıp Japonyaya verilmesine ta- raftar olmuştu. Hakiksten bir kaç sene evvel Ja- ponya, Lâtin Amerikası memleketle- ri ile ticar&imi inkişaf ettirmek için Nicaragus arazisinde bir kanal inşa etmeği Nicaragua hükümetine teklif etmişti. Bu kanalın inşasına müsaad? mukabilinde Japonya, Nicaragua hü- 'kümetine büyük bir istikraz teklif et- mişti, diklinin gözleri önünde müthiş ateş- ler yaktırdı; görme bassasını böylece hasara uğrattı, İşte Hanri Dandolo'nun Greklere olan kini bundandır. 1192 terihinde doj seçildikten son- ra Pizelilere karşı muzaffer oldu. Bu sırada da, dördüncü ehli salibin Fran- sız ve Felemenk şövalyeleri Kudüs taraflarına geçmek için denizden nakil vasıtası istemek üzere Venediğe müracaat ettiler. Dandolo onlardan külliyetli mik- darda para istedi, Haçlılar, 4, 5 mil- yon altın Fransız frangı derecesinde san'ın itirazlarına rağmen ehli sa- lip ordusuna Zora'yı fethettirdi. Ve bu orduyu, - gasıp imparator üçüncü Aleksi'yi tahtından indirip yerine yeğeni Melek lâkablı dördüncü Alek- siyi geçirmek üzere « İstanbul Üze- rine yürüttü. Bunda da muvaffak ol- Amerikada, Panama kanalın- dan başka yeni bir kanal açıl- ması fikri yeniden canlandı Japonya Amerikanın kontrolü altın- daki Panama kanalına muhtaç ol- maktan kurtulmak için her fedakâr- ığı gözüne amlıştır. 1936 senesinde Nicaraguada ikinci defa karışıklık çıktığı zaman şimali.Amerikan dev- leti bu cümhuriyeti büsbütün Japon- yanın kucağına atmaktan korkarak müdahalede obulunmaktan çekin-- mişti, Hattâ şimdiki Hariciye Nazırı Hull Amerikanın takib ettiği iyi komşu- luk siyaseti ne Nicaraguanın, ne de diğer Lâtin Amerikası hükümetleri. nin dahili işlerine müdahaleye mâni olduğunu bir beyannamede tasrih et- mişti. Bu beyanname Nicaraguada iyi tesirler bırakmıştır, Bundan cesa- ret alan Amerika, Nicaraguada kanal inşasmi tekrar düşünmöğe başlamış- tır, Amerika Ticaret nezareti Pana- ma kanalının ticari ihtiyaçlara kâfi olduğu kanaatindedir. Lâkin bir çok bahriye erkânı bu kanalın inşası ile Amerikanın şark ve garp sahilleri arasındaki muvasale yolunun 700 mil kısalmış olacağını büyük bir istifade olarak göstermektedir. sinin gerp ve şark sahillerini müda- ya EİN DAYAK gp olacaktır. Bir harp vukuunda kanalın biri tahrip edilse de diğeri sağlam kala caktır. Nicaragua kanalının bir me- ziyeti de Panama kanalı kadar hava hücumlarına maruz bulunmamasıdır. Yirmi altı sene evvel Panama kanalı açıldığı zaman hava tehlikesi şimdiki sinin tulu 1200 ve arzı 125 ayak ola- caktır. Panama kanalının kapak höcreleri tulu 1000 ve arzi 110 ka- demdir. Kanalın inşası 10 senede ta- mamlanacaktır. — P. DANDOLO Doksan küsur yaşında, tarihin en şayanı hayret intikamını almış bir âmâ şef du. Âmâ şefin, doksan küsur yaşın- da april iştir etimek suretile be. şardığı bu hareket şaşılacak şeydir. Lâkin Grekler isyan ederek dör düncü Aleksi'yi mahvettiler. Aleksi Dandolo imparatorlı ie me alan İandiye kalesini, Akdeniz ada- larını, inni yarımadası limanlarını İntikam almak için, imparatorluk rengi olan vani ayakkabılar ei eerrir mi çeyrek ve bir nısfının senyörüs tn- yanını aldı. Bu intikamından dir. sne ovanğ; da vefat etti, Hamiş: oHatıratını neşrettiğimiş mareşal Villehardouin'e nazaran, 'Dandolo başından yaralanmak surs- tile görme hassasını kaybetmiştir. - x.G