14 Kasım 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 6

14 Teşrinisani 1938 Isveç matbuatından Türkiye Atatürkün kuvvetli şahsiyetine ayrılmaz bir şekilde bağlıdır “Atatürkün 14 sene zarfında vücude getirdiği eserler geçmiş asırlardan daha fazla ve derin izler birakmıştır,, AKŞAM Bulgar gazetelerinin makaleleri Kılıç, fikir, kalb ve "irade adam:: Atatürk “Dünya, bu derece müstesna olan bu adamın ölümünden sonra artık eskisi 5 kadar enteresan değildir,, Stokholm 13 (AA) — Bütün İ veç matbuatı, Atatürkün ölümü mü- nasebetile uzun makaleler neşrede- | rek, onun Büyük Şahsiyetini tebarüz Atatürk şüphesiz harb sonrasi ge | len diktatörlerin en dikkate değer olanıdır. Evvelâ, Türkiyeyi müstakil bir millet mevkiini kaybetmekten İ kurtarmıştır. Sonra, yeni bir Türü devleti yaratmış memlekete yeni bir anayasa, yeni bir kültür ve yeni bir mili ülkü vermiştir. Başka, başka etesi yazıyor! den teşkil ve tan- keyfiyeti yret verici tam bir omşu memleket gazeteleri diyor ki: “Atatürk öldü, fakat onun yeni | “üre re mündemiç bulunan ruhu daima yaşıyacaktır,, ii 13 (A.A) — Bulgar ajansı diriyor: ç ei Dness, başmakalesinde imle diyor ki: «Atatürk öldü, fakat onun yeni kiyede muazzam eserlerinde mün- emiç bulunan ruhu dalma yaşıya- © “âktır. Atatürk, tarihte Rusyanın © e oier'inin sanda büyük ısla- | dan başara..i alıyor. Hiçbir mem- © ve c kadar derin birvAtası tarafın- | © miştir. O, her tarafta dâhi bısabuk | © müstesna bir ıslahatçı ve yurdunun — kurtarıcısı olarak telâkki edilmekte- X “dir. Bu derecede insanlar asırlar için- © de yalnız bir defa görülür. Şimdiki “ “Türkiyenin tarihi bu müstesna dey- © let adamının tarihidir» kir Gazete, Atatürkün hayatınm bü- K yük merhalelerini saydıktan sonra, ©» makalesini şu suretle bitiriyor; «Bulgaristan Atatürkün şahsında — büyük bir dost kaybetmektedir. Ma- © temimizi cenub komşumuzun mate- İle birleştiriyoruz. Atatürk Balkan n âmili idi. Yurduna millet ine dayanan yeni bir politik iman uyor. Büyük eserinin esası bu nan üzerine. mücssestir. Mükadde- Batı keza milliyet fikrinde mündemiç | olan Bulgar milleti,, Türk milletinin A Atatürkün bilyük eserini ebe- k tirmesini temenni eder.» 3 o Dvenik gazetesi, başmakalesinde, türk oslahatlarının O fevkalâde mmiyetini kaydettikten sonra, ölen Cümhur Başkanının Bulgarlar ara- .sında kedisini tanıyan ve hayranlıkla takdir eden birçok dostları mevcut “ olduğunu bildiriyor ve diyor ki; Bu ölüm, Atatürk tarafından baş- İanan esere nihayet vermemektedir. On beş yıl içinde yaratmağa muvaf. olduğu mesai arkadaşları zimre- #i bn €sere devam edi lerdir. | Tözkiye buna devam için icab eden | © Setlerden mahrum değildir.» | verdt gazetesi, Bulgaristanın eski | ölüm'4 orta elçisi B. Pavlof'un imzası | | wa neşrettiği makalede ezcümle or ki: / «Harb sonrası Avrupanın en şaya- Mi dikkat simalarından biri Kaybolu- “wer..Büvük asker, cesaretli 1siahatçı mektebi 4 a devlet adamı, <Atatürk; “talebesi Tarak taşımış olan adam ları s€ Gğinlar arasında değildir iyenin tarihi son on beş yıl un adına ayrılmaz bir su- pa | EC im Bild O, Osmunlı imparator. ni ni vahim anlarından birin- sahnede gözükerek memle- riisini. - canlandırmağa ve İstikbal için iman ilhâm et Bizönuyaftak olmuştur. O arda ki, İrimiz. lann İnasıltin “bizzat mı MEVZUU- his-idi ve Türk milleti mwağlüp. ol. “ümitsizlik İçinde “bulunuyordu. bazifesi kolay değildi. Uzun ve çetin * harplen sonra, Türk toprakları- İY? üçte ikisi yabancı kıtant tarafın- ve | pek büyüktür. Dost ve komşu Türk | milletinin bu zıyaa cesaretle taham- mül etmesini ve merhumun arkadaş- larınm da milletlerin hissiyatında bu büyüklükte dâhi bir devlet âdaminın ve büyük ıslahatçının kayıbından sonra zuhuru mutad olan zorlukları yenmelerini temenni ederiz.» Slovo gazetesi, direktörü mebus Kojuhof'un imzası altında neşrettiği uzun bir makalede şöyle diyor : «Atatürkün büyük ve şan ve şerefle dolu ismi Ankara Kayalarının üze topraknutulmaz günlerin hatırası da çok büyük Kalıyor, Buraya, bu adam bizim muasırımısi Dem mıştır. Düşman ordularının İstile.. | bir yıldırım darbesi gibi defetmek, barış muâhedelerini bir kılıç darbe- sl gibi yok etmek, halifenin asırlık taht ve tacını bir yumruk darbesile ortadan kaldırmak, memleketi ıslah etmek ve sonra ümitsiz hete düşmüş olan bir tyilletin il ihtiraklarını uyandırmak Ve modern Y6“Medeni bir devlet yaratmak... İşte gözlerimizin | önünde cereyan eden ve büyük bir kısmı itibariyle Kemal Atatürkün şahsi eseri olan mucizeler bunlardır, Buna binaen, Gladston gibi şunları söylemekte haklıyız: «Dünya, bu derece müstesna olan bu adamın ölümünden sonra artık i eskisi kadar enteresan değildir.» İşte, milletinin atası, kılıç, fikir, dur. Milletinin bu büyük evlâdı âyni zamanda yirminci asrın da büyük yurttaşıdır.» Bulgaristanın Reisicümhur İsmet İnönüne minnettarlığı Sofya 13 (AA) — Bulgar Telgraf ajansı bildiriy: Bütün gazeteler yeni Cümhurreis İnâvünün intihabi hakkında Ankaradan gelen haberleri neşreylemekte ve İnönürün si: askeri parlak muvaffakıyetlerini te- barüz ettirmektedirler, Gazeteler, İnğ- nünün 1933 senesinde Bulgâvistana yaptığı resmi ziyarete aid bir çok fo- | toğraflarını neşir ve Türkiyenin Bul- geristanla akteltiği dostlük paktını âmillerinden biri bulunan yeni Cüm hurreisinin Bulgaristana karşı düy- i duğu dostluk hissini bilhassa kaydet- mekledirler. Bulgaristanın eski An- kara elçisi Todor Ravloy, Zora gaze- tesinde neşrettiği bir başmakalede, İnönüne Türkiyede izhar edilen sev. gİ ve saygıyı mevzuubahiş ettikten sonra hayatımın merhalelerini ve İnönü zaferinin” âmili'olmâk üzere askeri şef ve sevkülceyşçi sıfatile bü- yük kabiliyetlerini teşrih etmektedir, Muharrir bu zaferden az bir zaman sonra: İnönünün Lozânda siyaset adamı ye diplomat olarak zekâ ve de. gerini izhar fırsatını bulduğunu kayt ve sözüne şöyle devam eylemektedir: © İnönü” Lozanda Türkiyenin 'tam siyasi istiklâlini elde etmeğe muvaf- in. İşgal edilmiş ve kendisi iki cep. 'de mücadeleye mecbur bulunuyor. “Hariçte düşmanla ve dahilde sul- A» - | Muhar' gençliği hiçbir zöTürkiyeyi Kulamaz. Atamızın vüşük islahatı li için hiçbir şey €sirgere Şöyle de- anının toprağında ist Bibi kalbi de daimağle hepsi ken- nin benliğinde tâ elnç ve enerjik nyacaktır, idareci ve âlim | Zallın ölüm onun » Türeivanim v.. o fak olmuştur. O vakıt denizde bir mahreç temini için Bulgarlar tara. fından takib edilen teze zahir olmak hususunda gösterdiği ısrardan dola- yı Bulgaristan kendisine minnettar. dır. İnönünün karakterlerindeki omü. Mmeyyiz vasıf istikameti ve samimiye- tidir. Osmanlı Türkiyesindeki diplo- mat ve nazırların mutadı bulunan ye bir | Kalb ve İrade adamı olan Atatürk bu- | Ankarada geçirdiğim yedi sene zar- fında İnönü tarafından Bulgar mü- messili önünde söylenmiş hiçbir vaid yoktur ki yerine getirilmemiş olsun. İnönü hususi hayatında imtisale nümune olücak bir zevç ve şefkatli bir babadır. Tablaten büyük bir spor- cu olup gençlik ve beden terbiyesini teşvik etmektedir. Türkiyedeki hava- cılik ona çok şeyler borçludur.» Muharrir makalesini şöyle bitir mektedir: *Türkiye Millet Meclisinin Atatür- ke halef olmak üzere ittifakla seçtiği | zat işte, böyle bir şahsiyettir, Mizaç itibarile büyük gselefinden daha an İnönü, be zy ş ola fakat, ayni enerji ve ısrurla' 0: | #astiğ hareketine muhakkak devâm tuna valımmlgarların bu samimi dos- yüksek vazifede ridisine tevdi ettiği yet temenni ederim> muvaffakı- Diğer taraftan Zora gazetesi, Av. türkün askeri kariyerine tahsis ettiği uzum hin makalede bül ük adam yüksek askeri muvaramy a k # Siri İs detmekte ve Türkiyenin bu m kıyetler sayesinde eihan harbinden sonra istiklâlini tesis ettiğini yaz maktadır. Utro gazetesi, «İnönü, Bulgaristan için ne yapmıştır» başlığı altında. bir çok fırsatlarda Bülgaristana karşi açıkça dostluk hislerini izhar ettiğini yazmakta ve İsmet İnönünün karak. teri itibarile sakin, fakat iş başında sebatkâr bir insan olduğunu kaydet- mektedir. Zurla gazetesi, başsütununda İnö- nünün uzun bir tercemeihalini ve ayni zamanda Cümurreisliğine ' inti- habma &id mufassal malimalı neş- retmektedir. Atatürkün Sofyadaki ikametine aid hatıralar | Sofya 13 (A.A.) — Bulgar ajansı bildiriyor; Bütün gazetöler, Atatürkün hayat ( ve eserlerine ve Sofyadaki ikametine aid hatıralara uzun uzun sütunlar tahsise devam ediyorlar. Bütün ma kaleler, Büyük Şefini kaybeden Tür. kiyeye karşı sevgi nişanelerile doludur, Bumakalelere ölen Cümhur Başkanı- | nin hayatına aid müteaddid fotograf. lar ilâve edilmiştir. Slovo gazetesi, baş müuharriri Meç- karof tarafından Yazılmış olan baş makalesinde, umumi harbin sonunda» ki milli bozgunluğun bir tasvirini yap- tıktan sonra diyor ki; Osmanlı imparatorluğunun vücu. dunu merhametsiz bir surette kes. le- inkılâb öldüstı Bugünkü Türkiye | Atatürkün kuvvetli şahsiyetine lğ- | yenfek bir şekilde bağlıdır. i Son padişah, toprağını terkettiği vakit 1922 teşrinisanisinde elde edil- miş olan nihai zafer bütün şarkta | şevk ve meserretle selâmlanmıştır. Bunu takib eden hareketler karar- lardaki emniyet ve icradaki sürat iti- barile bütün dünyayı hayrete garket- miştir. Goeteborg Handels yor: | Kemal Atatürk, Osmanlı Impara- | torluğu bakayası içinden mii Türk devletini kurtarmış, ziraati sistema- tik bir şekilde rasyonelleştirmek su- retile iktisadi hayatın inkişafını te- min etmiştir. Kemal Atatürk eserini takib için sağlam bir esas kurarak İ memleketin istiklâlini yaratmış ve | dalmi müdafaaya hazır bulunduğu bu istiklâli kuvvetlendirmiştir. Svenoka Dagbladet gazetesi yazı- Er: "Koma Atatürk Türk vatanını tam hir şekilde parçalanmaktan kurtar- Miş... kuvvetli, modem, mili bir devlet yağmı Atatürk, xmüste- bitlerin boyundütüğunu kırmıştır. ve yakın şarktaki "YyyBgzgziçinde manzara arzetmektedir ki mühim meselelerin mevzuubahis olduğu bir zamanda büyük devletler dikkatle Ankaraya tevcih etmektedirler. Nya Dagiight Allehanda gazetesi Yazıyor: Atatürkün eseri üzerine bir nazar atfedilirse görülür ki Türk devletinin başında bu Büyük Şef bulunduğu 14 sene zarfında vücude getirdiği eser- ler, geçmiş asırlardan daha fazla ve derin izler bırakmıştır. O olmasa idi | modern Türkiye olmazdı. Onun saye- sinde Türkler onun fevkalâde eserini takib edebilecekler ve dünya nâza- rmda esasen pek yüksek olan İtibar. Yarını daha fazla yükseltebilecekler. dir. Dagens Nyheter gazetesi yazıyor; Türkiye A rkün idaresi altında | kelimenin gürptakl mefhumu İle mo- dern bir devlet olmuştür. Bugün bu | n gittikçe ilen ıslahat işi Tür- iştir. Türkiye dış po- sahasında ve Atatürkün idare. İ ında büyük muvaffakıyetler ka» | zanmıştır. Social Demokraten gazetesi gazetesi yazı- yazı- makalede de ezcümle şu satırlar okun. maktadır; «Kemal Atatürk, açık kavlemli gözlerini hayata kapadı. Politik sah- mekte olan cerrahların biçağını çekip alan Mustafa Kemal olmuştur. Milli enerjiyi harekete getirdi ve milletinin iradesini canlandırdı. Yoldan çıkmış bulunan ve mukavemete müktâdir ol. mıyan hükümet merkezini terkede- rek milletin hayati kuvvetlerini ara. mak ve daha sonra Sakaryada galib gelecek olan. silâhı tavlamak O üzere Anadoluya geldi. Bununla beraber, Ç silâh zaferile iktifa etmiyordu. Türki. yeyi kurtarmak, hattâ büyük ve zen. gin etmek İstiyordu. Onun kültür se. viyesini yükseltmek istiyordu. Bütün milleti için kahramanlığının ve İnsan faziletlerinin sembolü olan o, diğerle. rinden daha az müthiş olmıyan bir mücadeleye başladı. Milli ve sosyal in- kılip mücadelesi... İşte on beş yıldır devam eden ve en büyük başarılarla diplomatlık sıfatında en yüksek de. tetevvüc eden inkılâp bu inkilâp idi. neden kudretli hir sima, tükenmez bir enerji çekiliyor. Büyük Türk islâhat- çısının eseri muazzamdır, Pilhakika Türkiyenin hududlarını eski impara. torluk hududlarından öteye genişlet. mişti, fakat dünya harbi esnasında parçalanan Türkiyeyi birleştirdikten İ sonra, halk kitlelerini yeni ve rpedeni bir hayata sevk için uyandırdı. Arka. daşlarile birlikte teokratik değil, si. vil bir devlet teşkilâtı kurdu, Eserleri. nin ebedi kalacağından kimse şüphe edemez. Fakat kendisile birlikte gi- den bir kaç şey var: Alevli mizacı, kuvvetli ve tükenmez enerjisi, hare. ketli ve dalma uyanık halde olan dü- | şüncesi ve eğrilmez İradesi, Kemal Atatürk yalnız Türkiye Cümhuriyeti- nin esaslarını değil, ayni zamanda günlük politikasım da gösteriyordu. Türkiyeyi alâkadar ede, hâlis he mahiyette diktatörlükler vardır, Buns lardan bazıları hürriyeti boğar, baz'- ları da aksine olarak millete hürriyet ve kültür verirler, Atatürk Türkiyesi bu sonuncu tipin timsalidir. | hiç bir zaman Türkiyenin garb zih- niyeti iç heyecanlı bir drama asla şahit olmâ- | mıştır, Dünya de yeniden kurulması gibi Stokholms 'Tidningen gazetesi ya- ziyor: Atatürk, yalnız memleketinin hâ- kimi değil bir devlet adamı ve mü- kemmel bir teşkilâtçı idi. İsveçte, onu, modern İsveç devletini kuran Gustav Wasa ile mukayese etmekte ir Bu mukayese her cihetçe mu- hiktir. Yüksek bir eser bırakan Büyüğ Adam için “İsveçte gösterilen takdir ve büyük hayranlığı izhar hususun- da bundan daha iyi bir delil olamaz. Yuyoslavyada teessür Bütün gazeteler birinci sahi- felerini Türkiyenin babası Belgrad 13 (A.A.) — Avala ajansı bildiriyor: Atatürkün ü bütün “vpn. kKâlbinde kederli akis- r uyandırmaktadır. Büyük umu ölüm haberi yalnız hükümet mer- kezinde değil, fakat bütün memleket te süratle yayılmış ve resmi binalar. Ja bir çok hususi evler derhal kendi. liklerinden bayraklarını yanya in. dirmişlerdir. Dün akşamki gazeteler gibi, bu sabahki gazeteler de birinci Sayfala- rını Türkiyenin babası olan Büyük Adamın ziyama tahsis etmiş, muba- birlerinin gönderdikleri tafsilâtlı ha- berlerle büyük ölünün son dakika» larını bildiren munzam malümatı neşretmişlerdir, Gazeteler, en aziz ve en kiymetli bir rüknünü kaybetmekle mateme gark olan Türk milletinin bu Acısını, heyecanlı cümlelerle ifade etinek- tedirler, Bundan başka gazeteler, Atatür. kün ölmez eseri ile hayatı hakkında bir çok tafsilât vermekte ve İsmet İnönünü Cümhürreisliğine intihab eden Türk parlâımentosunun bu in- Hhab celsesine ald malümatı neşret- mektedirler. Utro gazetesi, baş makele yerinde eski Başvekil B. Muşancfun bir mü- taleasını neşrediyor. B. Muşanof di. yor ki; Türkiye, mevcudiyetinden beri en büyük islâhatcısını kaybetmiştir. Atatürk Türkiyeyi ihya ve teceddü. dünün temellerini attı. Bâzıları Bulga- ristana teveccüh gösteren sadık ve 2e- ki arkadaşlarının da yardımı İle, âdını yeni Türkiyenin en büyük başarıları; ba bağladı. Ankarayi resmen ziyaret ettiğimiz zaman, Atatürk bana Sof. yadaki ikametine aid bir çok güzel hür tıralar anlattı. Selânikte çocuk iken, bir çok Bulgar dostları mevcut oldu. ğunu söyledi. Bulgaristan hakkında en İyi hisler besliyordu. Bana “dedi ki; Bulgaristan ve Türkiye dost olmalı. dırlar. Bulyaristana hâsim olan Tür. kiyeye de hasımdır. Zarya yazetesi, Atatürkün ve fatı hakkında sütun sütun haberler neş- retmekte ve uzun bir tercemei halde ani Tüzer :