5 Ekim 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 7

5 Teşrinievvel 1938 AKŞAM İstanbul Şehir Tiyatrosu temsilleri İki bin sene evvel gülünen komediye bugün de katılarak gülüyoruz Komedi kısmında temsil edilmekte olan “Yanlışlıklar komedyası, gerek temsil gerek terceme bakımından çok muvaffak bir eserdir Komedi ve dıram olarak iki kısma ayrılıp ayrı iki tiyatroda temsiller ve- Ten İstanbul Şehir tiyatrosu bu mev- sim başlangıcında müşkül bir mevki- de kaldı: Tepebaşı tiyatrosunun yeni Yapılmakta olan beton sahnesinin inşaatı 1 teşrinievvele yetişmedi. Tiyatromuzun uzun yıllardanberi takib ve tatbik ettiği bir usul vardır: Perdesini birinciteşrinin birinci günü açmak ve Şekispirin bir komedisile açmak... Tek tiyatro binasında sen&- lerdenberi güdülen bu güzel metodu ve prensibi bozmamak kolay değildi. Memleketimizde Şekispirin faciaları yer tutmuştur ama, komedileri facıs larına mazaran sönük geçmiştir. Ko- Medi kısmına hem kütleyi hem mü- nevveri alâkalandıran bir Şekispir komedisi bulmak gerekti. Muhsin Er- tuğrul bu güçlüğü de yendi Şekispirin. «Yanlışlıklar komedyasi» ni sahneye köydu ve ilk defa Neyireyi, Şaziyeyi, Cahideyi, Samiyeyi, Şevkiyeyi, Hazı- rm, Vestiyi, Mahmudu, Kemali, Talâtı bir araya topladı ve aralarında tam bir birlik vücude getirerek ortaya, çok gülünen, çok eğlenilen güzel bir temsil çıkardı. .. «Yanlışlıklar komedyası» nedir? İsa peygamber doğmadan önce 254 senesinde tiyatroya. merak sararak, tiyatro salaşı kurarak, tiyatro eserle- ri yazarak, ticaret ve dalavere yö parak, yunanca eserleri lâtinceye çe- virerek geçinen, yarı serseri, mac&râ- ya düşkün bir adam yaşadı: Plavtus, Bu adamın gayesi tiyatro seyircile- rini güldürmekti. Bunun için de or- taya muhayyel tipler çıkarmazdı. Halkın görüp seyrettiği şahsiyetler, kahramanlar halkın arasında görüp beğendiği, gülünç bulduğu kimseler- di. Plavtus, kahramanlarını bilhassa Forumda gezip dolaşanlar arasından seçerdi: «Esirler, tufeyliler, tacirler, esirciler ve aşifteler... Aşık ve cömerd çocuk, hasis baba, caka satan jandar- ma, kadim Romanın en canlı tiplerini &lır ve onlarla halkı eğlendirir, gül- dürürdü. Ancak Romada yaşıyan bu tiplerin Yunan olduklarını söylerdi; çünkü kadim Romada Romalıyı oyu- Da çıkarmak yasaktı. Plavtusun eserlerindeki belli başlı kahramanlar babasının mirasından mahrum ettiği âşık çocuk ve onun kurnaz uşağıdır. Türk tulünt tiyatro- larına esas olan entrikaların menşel- ni Plavtus'ta bulabiliriz. Şekispir de, gençliğinde yazdığı «Yanlışlıklar Komedyası» m Plavtu- #un «İkizler» eserinden almıştır. Plavtus, komedi ve vodvil üstadıy- dı; Halkı katılarak güldürecek olan her-kolpoyu ustalıkla yerinde kullar- masını bilen bir muharrirdi. Biribirine iki su damlası kadar ben- ziyen ikiz kardeşler tasavvur ediniz, Küçükken biribirlerinden ayrılmış- Jar, tanışmıyorlar. Biri evli, biri be- kâr. Birinin metresi var, ötekinin Yanlışlıklar komedisinden bir sahne yok. Bu benzerlik yüzünden başları- na bin bir gülünç macera geliyor. Yanlışlıklar komedyasındaki bü- tün Kiprokolar da İkiz kardeşlerin biribirlerini tanımamalarından doğu- yor. Ancak Şekispir; «olmaz olmaz de- me, olmaz olmaz» fehvasına dayana- rak, Plovtusun «İkizler» ini daha da mübalâğalandırmıştır. Yanlışlıklar ko- medyası» nda biribirlerini tanımıyan ikiz kardeşlerin gene biribirlerini ta- nımıyan ikiz kardeş birer uşağı var- dır. Sahnede iki kardeşi ve iki kardeş uşağı biribirlerinden tefrik etmek hay- li güçtür. Fakat bunu tefrik edenler bile, eserin intrikasının nasıl çözüle- ceğini ve arap saçının nasıl açılacağı- nı evvelde kestiremezler. İki bin sene evvel yazılan bir eserde adapte edilmiş olan bu voğvilin en güzel tâ rafı da budur. Bu dört kişi arasında her an yeni bir hâdise zuhur eder. Biri ölüme mahküm olmak üzere borç yüzünden tevkif edilir sonra deli diye kapatılır, öteki ise hayatının tehlikede olduğu- nu görerek bir kiliseye iltica eder ve nihayet bir aşk ve kıskançlık sahnesi hakikati meydana Koyar, muamma çözülür. Seyircilerini Üç saat fasılasız katıl- tarak güldüren «Yanlışlıklar komed- yası nın mevzuu çok basittir, fakat eseri çok güzel, çok düzgün, çok açık bir türkçe ile dilimize çeviren Avni Givdanın dediği gibi: «Bu eser Şekis- prin ağlatmağı ve düşündürmeği bil- diği kadar, bayağılığa düşmeden ve müstehcenin yardımma tenezzül et- meden güldürmesini de bildiğini is- pat edecek bir kudrettedir. Bununla beraber eserin seyirciyi düşündürecek yerleri de yok değildir. İçinde ancak şir kelimesile tavsif edilebilecek bir çok nefis tiradlar vardır. Meselâ Si. rTaktizalı Antifolus'un yengesinin kâr. deşi olduğunu bilâhara öğreneceği . Luçianaya ilânı aşkı, Luçiananın | eniştesi sandığı Siraküzal Antifolusa verdiği nasihatler, başrahibenin An- drianaya itabı... Bütün bu sahneler. de geçen sözler zevkine doyulmıya- cak, eşine başka müelliflerde güç ras- lanır bir güzelliktir. Şekisprin âile müessesesi, bu müessesede kadın ve erkeğin -vaziyetleri, kıskançlık gibi mevzular üzerindeki fikirlerini açık ve sarih bu eserde bulabilirsiniz.» Esasen «Yanlışlıklar kömedyası» nın | Şekisprin kaleminden çıkmış olduğu- ba şüphe bırakmıyan taraflarıda bunlardır. Yoksa; bu eseri yazan Şe- kispir değildir, Şekispir ancak tashih etmiştir diyenler de var. ss Sahneye konduğu gecedenberi ko- medi tiyatrosunu hmcahınç dolduran «Yanlışlıklar» gerek tercüme ve ge- rek temsil bakımından çok muvaf. fak olmuştur. Avni Givda eseri 16 ncı asırdaki metne uygun en fazla güve- nilen bir İngiliz baskısından tercüme etmiştir. Muhsin Ertuğrul o devre | uygun bir dekor içinde, vodvile yara- İ şan bir üslüpla eseri sahneye koymuş, bir çok dilsiz sahnelerle yanlışlıklara komik bir çeşni vermiş ve temsilde klovn tarzını ön plâna almıştır. «Yanlışlıklar Komedyası» nı görüp | beğenmemek, seyredip gülmemek için | ya tiyatrodan zevk almamak veya f çok, lüzumundan fazla müşkülpesend olmak lâzımdır. Selâmi Sedes i i İ Seyahat notları (Baş tarafı altıncı sahifede) görüştük. Türkiyenin ve Türklerin Suriye ve Suriyelilere karşı dostane hissiyatım, müstakil Hatay deyleti- nin 'Türkyle ile Suriye arasında de- vamlı ve semereli bir dostluk ve iyi komşuluk için bir köprü vazifesi gö- receğini anlattık ve iki memleket arasında dostluk bağlarını kuyvet- lendirecek şekilde neşriyat yapmala- rını temenni ettik, Muhavere çok dostane bir şekilde cereyan etti. Beyrutlü meslekdaşla- rmız, Türk matbuatı gibi Türkiye - Suriye arasında dostluk münasebet- lerinin daha ziyade inkişafı lehinde neşriyat yapacaklarını vadetliler, Hatay meselesi muzllâk bulundu- ğu zamanlarda, Suriye mutbuatında aleyhimize yapılan neşriyat, İşiltiği- me göre durmuş gibidir, . Beyrutlu güzeteciler, artık Türkiye ve Türkler &leyhinde neşriyat yapmadıklarını temin ettiler. Suriyede Türkiye ile daha, sıkı dostluk münasebetleri te- $is etmek lehinde kuvvetli bir cere- yan belirmektedir. Suriyeliler, Tür- kiye ile iyi komşuluk münasebetleri idame etmenin kendi menfaatleri ica- bından bulunduğunu en nikayet an- Jamışlardır. "Temenni elim ki, bu cereyan da- k5 giyade kuvvetlensin. Ahmet Hilâli Ankara mektupları Zeytincilik senede Elli milyon lira temin edebilir Yahani zeytinlikler halka parasız dağıtılacak, bunlar aşılanarak imar edilecek Ankara (Akşam) — Büyük Mil let Meclisi encümenlerince müzake- resi bitirilerek son şeklini almış bu- lunan Jâyihalar arasında (zeytinci- İiğin ıslahı ve yabani zeytin ağaçla- ının aşılanması hakkında kanun lâ- yihası) nın de bulunduğunu bildir- miştik, Cumhuriyet hükümetinin, toprak mahsullerimizin o kıymetlendirilmesi işine me derece ehemmiyet verdiği malümdur. Mevzuumuzu teşkil eden lâyiha; hükümetin bu vadide icabın- da ne kadar ileri gidebileceğini gös- termesi itibarile, bilhassa dikkate ve tedkike şayandır. Bu ciheti izah etmeden evvel, mem- leket zeytineiliğinin bugünkü duru- mu hakkında resmi membalardan aldığımız malümatı, bir kaç satırla hulâsa edelim: Elde mevcut istatistiklere göre bu- gün memleketimizde 26 milyonu mahsuldar ve 54 milyonu yâbani (delice) olmak üzere 80 milyon ka- dar zeytin ağacı vardır. Mahsuldar zeytinliklerden, vasati olarak senede”230 bin ton zeytin ta- nesi alınmaktadır. Bunun 210 bin tonundan takriben on milyon lira kıymetinde 24 bin ton zeytin yağı çı- karılmakta, geri kalan kısmı da sof- ra zeytini halinde istihlâk edilmek- tedir. Mahsuldar zeytinliklerden almakta olduğumu bu mahsul, gerek kemiyet ve gerek keyfiyet itibarile, diğer mem- | leketlerin aldıkları mahsulden çok aşağıdır. Bu; bir taraftan zeytinlik- lerimizin fenne uygun bir tarzda ba- kılmamâsından ve diğer taraftan yağ tasirhanelerimizden çoğunun gayet iptidai bir halde bulunmasın. dan ileri gelmektedir. Mütehassıslar, bu noksanlar giderildiği takdirde zey- tin istihsalâtımızın bir misli arta- cağını kati bir lisanla ifade etmek- tediler, Hele mevcut yabani zeytin ağaçla- rı da fenni usuller dahilinde aşıla- mr ve bakılırsa, zeytinliklerimizin, on beş sene gibi kısa bir müddet son- ! ra. memlekete her sene en aşağı 50 milyon lira gelir temin eden devamlı ve emin bir servet kaynağı olacağın- i da hiç şüphe edilmemek lâzımgelir. Bu kısâ izahattan sonra, zeytincili- gin ıslahı ve yabani zeytin ağaçla. rının aşılanması hakkındaki kanun Iâyihasına geçebiliriz. Her şeyden evvel bu lâyihanın, mükemmel bir eser olduğunu, hiç mübalğa etmiş ol- madan, söyliyebiliriz. Evet, eskilerin «efradını cami, ağyarını mâni» de- dikleri neviden mükemmel bir eser... Birâağ yukardu memleketimizde tahminen 5# milyon Kadar yabani (delice) zeytin ağacı bulunduğundan bahsetmiştik. Bu ağaçların hemen hepsinin devlete ait olduğunu da kay- dedelim. Şimdi acaba, devlet bunların malı- suldar bir hale getirilmesi için ne gibi tedbirler alınmasını düşünmek- tedir? Devletçe bu yolda alınması düşünlen tedbirler; adı geçen lâyiha- da sırasile zikredilmiştir ve bakınız De kadar umumi ve şümullüdür. Yabani zeytinlikler parasiz dağıtılacak İşe, evvelâ yaban! zeytin ağaçları- nın bulundukları sahaların tesbiti ile başlanacaktır. Tesbit işi yer yer faaliyete geçirilecek orman idareleri ve zeytin mücadele teşkilâtı vasıta- sile yapılacak ve en kisa bir zaman- da bitirilecektir. Bir taraftan tesbit yapılırken di- ğer taraftan da tesbit edilen sahalar balka ilân edilecek, istiyenlere pa- Tasiz olarak dağıtılacaktır. Bunun için mahallinin en büyük mülkiye memuruna yazı ile müracaat etmek kâfi gelecektir. Müracaatlar bir şahıs tarafından yapılacağı gibi bir şirket veya köy- lerin manevi şahsiyetleri namına da yapılabilecektir. Her üç şıkta da ve- rilecek zeytinlik sahası 20 hektarı geçemiyecektir. Maamafih aldığı sâ- hayı tayin edilecek müddet içinde mahsuldar bir hale getirenlere, iste- dikleri takdirde, ayni mikdarda ye- ni parçalar verilebilecektir. Ayni sahaya mütesddit kimseler telip oldukları tekdirde bunlardan toprak sahibi olmıyanlarla en yakın köylüler ve küçük çifçiler tercih olu- nacaklardır. İmar için uzun vade ile para ikraz edilecek Bu suretle aşılamak ve imar et- mek üzere zeytinlik alanlara, aşı ve imar masrafları karşılığı olarak Zi- raat bankası tarafından 15 sene vade ile hektar başına yüz lira ikraz edi- lecektir, İkrazat; biri aşıdan evvel ve diğeri aşıdan sonra olmak üzere, iki defada yapılarıktır. Tamâmen temizlenip aşılanmağa elverişli bir hale getirildiği ve ikinci kısmı da yapılan aşının yüzde dok- san muvaffak olduğu anlaşıldıktan sonra verilecektir. Bunun için baş kaca bir teminat aranmıyacaktır. Aşılama ve bakım işleri devle- tin murakabesi altında cereyan edecek Yabani zeytinliklerin aşılama ve- ya işleri Ziraat Vekâletinin direktif ve mürakabesi altında yapılacaktır. Zeytin mücadele teşkilâtı bu müra- kabeyi hakkile ifa edebilecek bir şe- kilde tanzim ve tevsi edilecektir. Hulâsa hükümet bu işi başarmak için hatıra gelen ve mümkün olabi- len her fedakârlığı göze almış bu- lunmaktadır. O derecede ki halka ve çifçiye âdeta-elini uzatıp meyvala- rını toplamaktan başka bir şey bırak» mamıştır. Toprak, psra ve mütehassıs temin edildikten sonra geriye başka ne kalır? Maden direği limited şirketi kuruldu Ankara 3 (Akşam) — Ereğli kömür. leri işletmesi. Türk kömür madenleri, maden kömürü işleri, Kilimli ve Kozlu ve Gebreçlik kömür madenleri Türk anonim şirkeerile Kasaptarla ve Gurges maden kömürü ocakları taraf- larından Zonguldakta (Maden Direği Limited şirketi) adile ve üç yüz bin lira sermayeli bir şirket teşkil edilmiş- tir. Şirketin maksadı teşekkülü şirkette hissödar olan maden müesseselerinin maden direği Mliyaçlarını temin et« mek ve imkân olduğu takdirde diğer madencilere dö maden direği satmak» tar, Kırık ve bozuk olmıyan mani- fatura sandıkları tartılma- dan gümrük anbarlarına alınacak Ankara 3 (Akşam) — Çemberleri açılmadıkça içerisinden birşey alına- mıyan mensucat balyeleri tartılma- dan gümrük anbarlarma alınmakta idi. Gümrük ve İnhisarler Vekâleti bu usulü, tüccarlara bir kolaylık ol- mak üzere, kırık ve bozuk olmıyan manifatura sandıklarına da teşmil etmiştir. Tohum temizleme makineleri Edirne (Akşam) — Edirne, Kırk- lareli, Tekirdağ, Çanakkale — vilâyet merkezlerinde, çifçilik merkezi kâ- Jabalık köyler arasında olmak Üze- re âlınan 20 tohum temizleme maki. nesine 14 makine daha ilâve edik miştir. Saatte bir ton tohunı temizliyen bu makinelere büyük rağbet gösteril- miştir.