9 Eylül 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 6
Bahife 8 i Eski lek aid kıssalar Faşoda meselesi Mısır ve Sudan İngilizlerin Mısırda yerleşip kalma- | larını ve kanala ve bütün Akdenize hâkim olmalarını Fransızlar kendi | siyasi hesablarına göre istemezlerdi. Fakat bir kaç seneler bize siyasi mua- venetlerde bulundukları halde Mısırı tahliye ettiremediklerinden o vakit memleketimizin eczasından bulunan Sudan eyaletinde Nile hâkim olan Faşoda mevkiini işgal fle İngiltereyi tehdid ederek Mısır) tahliyeye mecbur etmeği kararlaştırmışlardı. İngilizler de bu tasavvurun önüne geçmeğe ve 'aşodayı Fransızlara kaplırmıyarak Yendileri işgal etmeğe teşebbüs eyle- saişlerdi. Her iki devletin böyle Faşo- Cayı işgal yarışma çıkışları 1898 tari- iinde aralarında &z kald: bir muhare- Ve vukuuna sebeb oluyordu. Bü işin vehâmet kesbedişine Sult. #bdülhamidin pek cani sikıldı. Saray- dan aldığım şifreli bir telgrafnâmede yadişahım lisanından bana: «Zuhu- rundan korkulması icab eden muhare- | be başlayıp ta İngilizler zorla Faşoda- | ya girecek olurlar ise iktisab edecek- leri feth hakkını ileride ortaya koya- rak onoktadan çekilmeği kabul etmi- vecekleri ve Mısırla Sudanın sahibi clmaklığımız dolayısile Fransızların bizi de aralarındaki kavgaya karıştır. maları muhtemeldir. Onun için Fran- sa hükümetine İnad etmeyip İngiltere ile uzlaşmaları gerek Fransanın ve gerek bizim hayrımız iklizasından ol. duğunu ve ileride Fransa ile birlikte fırsat düşünce Mısırın tahliyesi müza- keresine giriştiğimizde Faşoda ile Su- danın kurtarılması çaresine bakmak- ığımız ve bu zâmana kadar hukuku- muzu muhafaza için Mısıra ve Suda- na dair Fransa ve Rusya ile beraber | vermiş olduğumuz proteslonamelerle iktifa etmekliğimiz münasib ola- cağını hariciye nazınına tebliğ ediniz ve bu işin hemen bir tarihçesini yapıp yollayınız. deniliyordu. Talimat mu- cibince hariciye nazırına tebligatımı yaplım Faşoda meselesine dair de âtiye derceylediğim hulâsayı yolla- dım: «1880 tarihinde Sudanda Mehdi Mehmed Ahmedin uyandırdığı umumi isyana Mısırdan sevkolunan fırkalar galebe edememişlerdi. Bu sevkiyatın pek külliyetli masrafa mal olup Mısır hazinesi için ağır bir yük teşkil etti- gini iddia ile İngilizler Hidive cebrile Sudan eyâletini - Türkiye memaliki. min eczayi mütemmimesinden olduğu- nu nazarı itibare almıyarak - terket- tirdiler. İngilterenin asıl gürezi Mısır hazinesini sıyanet değil, Sudanı boşa- tarak sahipsiz arazi hükmüne koymak ve sonra firsat düşürünce doğrudan doğruya kendisine mal etmekti. Fa- kat İngilizlerin Sudanı tahliye için Mısırdan Gordon paşa ile yolladıkları fırkayı Mehdi Hartumda bastırıp pe- rişan edince Sudanın vadii hulefadan ilerisi Mehdi eline geçti (1885). ! Bu tarihten sonra İngilizler beş se. ne kadar hazırlandılar ve nihayet Nili ulya havzasını yani Mısırdan ayır. dıkları yerlerin mühim bir kısmını kendilerine tahsis edip mütebaki bir kısmını İtalyanlara ve Ümidbumnu - Kahire şimendiferinin mümetri olan kısmını Faşodaya kadar kendi nüfuz- ları altındaki Kongo bükümetine fe- rağ etiller. Eski muahedeler ve fer. manlar mucibince Mısır eyaletine tâbi olan yerlerin sahipsiz olmadığını ve hiç bir parçasınm cenebilere terke- dilemiyeceğini Türkiye ve Türkiyeyi teyiden Fransa devleti protesto kılıklı notalarla İngiltereye tebliğ eylediler ama Tondra kabinesi bu protestolara kulak asmadı. Kongoyu siper ittihaz ederek Nilin membalarını ele geçir. mek ve istediği vakit Nilin sularını sa. bvermek ve Mısırı ihya etmek ve İster ise Nil sularmı kesip Mısın kıtlığa düçar etmek hasılı Mısırın hayat ve mematına hâkim olmak istemekte idi. Fransanın bu mukâsemelere muarız cimasının hikmeti de şu idi ki Fransa vükelâsı hem Misıri tahliye ettirmek ve hem &e Sudanın serveti tabiiyesin- den ve değerli ticaretinden istifade et- mek ve Nili ulyada bendler ve büyük havuzlar yaparak istedikleri zaman Alberniyanza gölünden gelen sular, bu havuzlara çevirmekle Mısın kurut. mak ve yahud bu suları tamamen sa- İ hvererek Misirı suya boğmaktı. İşte bu gareze mebni garbi Afrika- daki Singal müstemlekesinden ve Çad gölü sahilinden Nili ulyada Faşodaya varmak ve oradan Habeşistana geçip Cibutiye kadar bir şimendifer yapa- rak Nili ulya mıntakalarını temellük eylemek sevdasına düşmüşlerdi. Hem de Faşodayı ele geçirmekle Fransızlar İngilizlerin Ümidburnu şimendiferi- nin önünü kesmiş olacaklardı. İngi- lizler Fransızların . hazırlıklarını işi- tince Fransızları Sudana sokmamağa katiyen karar verdiler. Parlâmentoda hariciye müsteşarı Sir (Edvar Grey) «Sudan eyaletlerinden herhangi biri- ne herhangi bir devlet tarafından el | atılacak olursa bu muameleyi dostlu- gun hilâfi bir hareket addedeceğimizi Fransanın bilmesi lâzımgelir4 mealin- de'bir nutuk irad etti. Paristeki elçile- ri Momson dahi «İngiltereden başka bir devletin Nil vâdisinden bir parça | yeri işgal etmesin! kabul etmeyiz» me- alinde-bir nota verdi. Fakat Fransa hükümeti. İngilizlerin. bu ihtarlarını dinlemiyerek Bahrigazelde icab eden noktaları, ve mevkileri işgal etmek üzere yüzbaşı o(Marşan) in kuman- dası altında 250 nefer Senegallı efrad- dan mürekkeb bir müfreze sevkedildi. İngilizler de Fransanın sevkiyat ta- dan vazgeçmediğini anlayn. ca Sudanda asayişi temin bahanesile general Kiçner kumandasında Mısır. dan 22 bin kişilik bir fırka sevkettiler, Kiçner Hartum civarında Ümmüder- manda Mehdinin 40 bin kişilik bir cemaatini perişan ettikten sonra Fa- şodaya vardı. Lâkin kendisinden evvel Marşani gelmiş ve Faşodayı işgal et- miş buldu (1898). Kiçner Faşodayı behemehal işgale memür olduğunu ve hemen çekitmesi iktiza ettiğini Marşa- na anlattı. Kiçnerin bu cebbarane muamelesi Fransızların hubbu nefsi- ne ve kibirlerine dokundu. Halk ve ve gazeteler kıyametler kopardılar ise de İngilizler ürkmediler. «Faşoda İngiltereye aid olduğundan o tarafla- ra Fransanın asker şevkedişi İngilte- renin namusuna dokunur bir hareket- tir» diyerek tehdide kalkıştılar. Tunus açıklarına donanma sevkile Faşoda tahliye edilmediği takdirde taarruza geçeceklerini hissettirdiler. Fransa kabinetosu İngilterenin ik- nal kabil olmayıp işin ilerisi pek fena olacağına kani olmalarile Faşodayı terke ve Marşanı geri çekmeğe mec- bur oldu. Yazan: Mütekaid büyük elçi Ni Salih Münir Çorlu Bursa otelleri palas kelimelerini kaldırdılar Bursa (Akşam) — Çelikpalastan maâda, isimlerinin sonunda (palas) kelimesi bulunan otellere yapılan tebliğat Üzerine, oteller, firmalarım- daki palas tabirini kaldırmağa baş- Yamışlardır. Belediye otelleri. sık sik kontorle tâbi makta ve en küçük bir şikâ- yeti büyük bir hassasiyet ve alâka ile karşılamaktadır. Diğer taraftan valimiz. bay Şefik Soyer de Sıhhat müdürlüğü vasıtasile teftiş işinde Be- lediyeye yardım ve müzaheyet elmek- tedir. Afyon ihracatı Afyon ihracatı inkişaf etmektedir. Uyuşturucu maddeler inhisarı idare- si köylüye kolaylıklar (o göstermekte ve mübaydata devam etmektedir. Örümcek sokmasından vücudü şişti Şehremininde oturtan bayan Nuri. yeyi bundan iki gün evvel bir örümcek Isırmış, Kadın buna ehemmiyet verme- miştir. Bayan Nuriyenin dün vücudü şişmeğe başlayınca, zalıtaya başvur- muş ve Haseki hastanesine yatırılmış- tır. Oksijen patlamasından yaralananlar Türbede Binbirdirek meydanında bir garajda çalışan Yani ve Mustafa isminde ki işçi oksijen kaynağı yap- maktalar iken oksijen patlamış, Yani ağır, Mustafa da hafif surette yâra- Tarımışlardır. Her ikj yaralı Cerrahpaşa hastane, sine kaldırılmışlardır. AKŞAM Katil Maksudun dünkü muhakemesi Şahid Zeki, malümatı bir ta- kım mesmuattan ibaret olduğunu söyledi Kıskançlık yüzünden Tarlabaşında seyyar sebzeci Saidi öldüren Maksu- dun mühakömesine dün ağırceza mahkemesinde devam edilmiş, müda- fâa şahidi olarak gösterilen Zeki din- lenmiştir. Zeki ifadesinde şunları söylemiştir: — Maksudu tanırım. Fakat Saidi bir defa görmüştüm. Fazla tânımam. Maksudun, karısı Erveheyi Arnavut- luktan getirtmek üzere kayınbabası Eşrefe para verdiğini kahvede hem- şehrilerden birçok: defalar o duymuş- tum. Ervehe geldikten sonra da ba- basının, onu Maksuda vermek isteme- diğini, Maksuddan boşatmak üzere mahkemeye müracaat ettiklerini ve boşandıktan sonra Saidle evleneceği- ni de işittim. Saidin de Ervehe ile gezdiğini biliyorum. Fakat münase- betlerinin derecesini bilemem. Bundan sonra, evlenme kâğıtları- nın tercümesi etrafında müddeitmu- milikten gönderilen cevap tezkeresi okundu. Bü tezkerede tercüme suret- lerinin tasdik edilmek üzere altıncı noterliğe gönderildiği bildiriliyordu. Maksudun vekili de 8öz alarak: — Maksud burada karısile barış- mak üzere Arnavutluk konsolosuna müracaat ederek “sulh teşebbüsünde bulunmuştur. Bunun da müddelu- mumilik vasıtasile konsoloshaneden tahriren sorulmasını istiyoruz.. dedi, Mahkeme bu talebi kabul ederek muhakemeyi başka güne bıraktı, Eğlence yerlerinde ihtikirla mücadele Belediye İktirad müdürlüğü | bir proje hazırladı Belediye İktisad müdürlüğü 'eğlen- ce yerlerinde ihtikâr ile esaslı şekilde mücadele için yeni bir proje hazırla- mıştır, Bu proje Şehir meclisinde mü- zakere edilecektir. Bu yaz "eğlence yerlerinin vergileri indirildiği halde halkın gene aldatıl- dığı, pahalılığın devam ettiği tesbit edilerek kontrola karar verilmişti, Be- lediye İktisad müdürlüğünün hazır- ladığı proje, daha ziyade kış eğlence yerlerinde tatbik edilecektir. Maksad, | kışın da halkın pahallıkla karşılaş- mamasını temindiy, İktisad müdür- lüğü bu hususta şimdiden tedbirler alınmasını teklif etmekle çok isabetli bir harekette bulunmuştur. Diğer taraftan İktisad müdürlüğü sebze hâli için de Şehir meclisine ar- zetmek üzere bir proje hazırlamıştır. Bu proje, müstahsile birçok kolaylık- lar bahşetmektedir. Buğday siloları İstanbulda yeni siloların devir ve teslimi bitti Ziraat bankası buğday silolarının Toprak mahsulleri ofisine devir ve teslimi işleri İstanbulda bitirilmiş ve tesellüm heyeti Derincedeki siloyu te- selüm etmek üzere oraya gitmiştir. İstanbul devir ve teslim işlerinin bi-” tirlimiş olması münasebetile ofisin İstanbul şubesi teşkilâtı dünden itiba- ren faaliyete geçmiştir. Diğer taraftan, İstanbulda olduğu gibi, İzmirde de bir şube açılması ka- rarlaştırılmıştır. Toprak mahsulleri ofisinin İzmir şubesi teşkilâtı İstan- bulun ayni olacaktir, Memleketin di- ğer yerlerinde ofisin işlerini Ziraat bankası ajanlıkları yapacaktır. Erzurum ve Diyarbakırda da birer büyük buğday silosu açılması karar- Jaştırılmıştır. Ziraat bankası ofis hesabıma buğ- day mübayaatına da başlamıştır. Ban- ka mübayaatı geçen seneki fiatlerle yapmaktadır. Kalaysız kaptan zehirlenmiş Kadıköyde Kuşdilinde oluran ba- yan Sadiye, kalaysız kapta yemek, yi- yerek zehirlenmiş, zabıta tarafından Nümune hastanesine yatırılmıştır. Bergama ve ödemiş günleri parlak kutlandı Efelerin, Zeybeklerin ve genç kızların Si vE zeybek ve İzmir (Akşam) — Fuarda 4 eylül pazar günü Bergama, 5 eylül pazar- “tesi günü Ödemiş günü olarak muh- telif eğlenceler, milli oyunlarla dolu | geçmiştir. Bergama ve Ödemişten | gelen efeler, zeybekler, milli kıyafet- | te Türk kızları çeşitli zeybek oyun- ları oynamışlardır. Bergamalıların tek, çift ve dörderli harmandalı oyun- larını erkekler kadar Bergama kız ve kadınları da on binlerce halkın öhünde, alkışlar arasında Fuar ga- zinosu önündeki meydanda oynamış- lar ve takdir edilmişlerdir. Mili kı- yafetlerile Bergama (kızlarının, bil- hassa Nerimanın oyunları şiddetle | alkışlanmıştır. Kozak efelerinin Ben- | gi oyunu, yirmi efe ve zeybek tara- fından oynanmıs, ağır başlı, yiğit bir efenin ası! tavırları içinde güzel ve müstesna bir oyun seyredilmiştir, Hasan Çakıcının oynadığı (güven- de) oyumu, baştan başa heyecan ve- ren bir raks halinde geçmiştir. Kal- kancıların oyunları, mii Sporları- mızın verilmesi bakımından çok is- tifadeli : olmuştur. En Son oynanan (Kozak dağlsı) milli oyunlarımızın Bursada içme sularının ıslahı Bir proje hazırlamak içinbir | mütehassıs getirtilecek İ Bursa (Akşam) — Sıhhiye Vekâ- | letinin gösterdiği lüzum üzerine Bursanın içme suyunu fenni ve sıhhi tasisatla ıslah etmek maksadile Be- lediyede doktorların iştirakile bir ko- misyon içtimai yapılmıştır. Komisyon evvel emirde, bir müte- hassıs tarafından su vaziyetinin umu» mi şekilde etüd edilerek < projesinin tanzimine karar vermiştir. Vekâlet vasıtasile getirtilerek olan mütehas- as, tedkiklerini bitirdikten sonra Su- ların toplanması, şehre sevki ve $8- | hir şebekesinin ıslahı işine başlana- | caktır. | Bursanın içme suları kâmilen mem- | balardan toplandığı halde fenni ka- pıtaj noksanı ve filtre tasisatının yokluğu yüzünden pek ziyade telev- vüs etmekte ve şehir şebekesine çok l pis bir halde gelmektedir. Yapılacak yeni ve fenni tesisatla bu büyük mahzur ortadan kalkınmış alocaktır. oyunları, UZUN UZUN Fuarda oynadıkları milli oyunlarla alkış toplıyan Bergama ve Ödemiş alkışlandı ciritçileri en kıvrak ve en öynak, canlı bir oyu- nudur. 15 efenin oynadığı bu oyun bir çok defalar tekrar ettirilmiş, s6 yircileri tatlı bir heyecan icinde bı- rTakmışlır. Oyun arasında B. Dinç- erin kendi yazdığı (Bergâma Efesi) de çok alkışlanmıştır. Ödemiş günü Ödemişin Bozdağ yaylası köylerin- den İzmire gelen (20) zeybek, Öde- miş, Aydın ve Harmandalı zeybek oyunlarını ayrı ayrı ve gruplar ha linde oyniyarak çok alkışlanmışlar- dır. Fuarı ziyaret eden birçok ecne- biler, bu emsalsiz milli rakslarımızı çok beğenmişlerdir. Bergama ve Öde“ miş cirideileri de Kızılçullu koşu sa hasında cirid müsabakaları yapmış” Taxdır. 9 eylül İzmir Verem mücade- le cemiyeti günü olürak tesbit edi miştir. 17 eylül Kuşadası günüdür. 25 eylülde Kızılay kurumu, Fuar gazinosusunda zengin bir balo vere cektir, İzmir Fuarı, milli oyunları" mızı değerlendiren, halka başka yer- de göremiyeceği oyunlar. gösteren sürprizlerle dolu bir saha olmuştur. Bursada muamele vergisinde tedkikat Varidat umum müdürü esnafın şikâyetlerini tedkik ediyor Bursa (Akşam) — Yeni muamele vergisinin kendilerine teşmili üzeri- ne, İstanbulda olduğu gibi şehrimiz” de de küçük sanayi erbabından bazı" ları fazla telâşa düşerek motörlerini sökmüşlerdi. Esnafın şikâyet ve iti- razlarını tedkik etmek için şehrimiz? gelen Maliye Vekâleti varidat umum! müdürü bay İsmail Hakkı, Defterdar ve Ticaret odası relsi İle birlikte ted- Kiklerine başlamıştır. Bay İsmali Hakkı, en ziyade bağ budama desteresi yapan sanayicileri? meşgul olmuştur. Bunlar, elle yap“ tıkları bağ bıçaklarını Balkanlara, İran ve Müsıra ihraç ve motördel yalnız bileme hususunda istifade et” İlklerinden, vergiden İstisnalarını 1 temektedirler. Varıdat umum müdürü Defterdar” hkta kendisine müracaat eden diğe sansyi erbabım da dinledikten so” ya bizzat imalâthanelere giderek ted” kilderini ilerletmiştir.
