9 Ağustos 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 7

Eski ve yeni Istanbul Cengiz ahfadından Mehmed Giray'ın Yedikuleden kaçışı Bu hanedan kendini Osmanoğullarından asil sayıyor, Istanbul tah , Yedikule, Cengizin torunlarından ve Kırım hanlarından Mehmed Gira- ya zindan olmuştur ve bu şahsiyetin korkunç mahbesten kurnazlıkla ka- ışı tarihe geçmiştir. Mevzuumuzu ona hasredeceğiz. *.. Mehmed Giray ve kardeşi Şahin Gi- Tay iddiaları pek büyük olan iki asil- sadeydiler. Kendi ailelerinin Osmanlı hanedanından daha eski, daha ihti $am ve yüksek olduğuna kanidiler, Bu sebeple bir gün İstanbul tahtına geç“ Weği umuyorlardı. Hattâ gene bu zih- niyet yüzünden, istikbalde fırsat bü- Junca ordu ile İstanbul üstüne yürü- düler. Fakat İstanbuldaki altı minareli Camiyi yapan padişah sultan Ahmed za- Manında sadrazam Nasuh paşa, Meh- med Girayı Kırımdan İstanbula davet etti, Bu sırada Mehmed, Kırım tahtı- nın kal vellahdı bulunuyor- du ie ii evwelâ İstanbulda misafir edildi, sonra Çanakkale boğazı tarafma gönderildi. Nasuh paşa, padi- Şahla kendisini görüştürerek doğru- dan han mevkiine çıkaraca- ğını vadediyordu. Bir gün Sultan Ahmed, Edirne ta- Taflarında av avlarken pek yakında bu- Yunan bir çalılıktan bir doğan çıktı ve padişahın uçurduğu doğanın ağzından şikârını kaptı. Bu, o zamanın terbiye- sine göre pek büyük bir küstahlıktı. Adeta Mehmed Girayın meydan oku- ması, üstünlük iddia etmesiydi. Padişah bu harekete fena halde kız- dı. Terbiyesizliğin kim tarafından ya- pıldığını sorup da öğrenince öfkesi art- “tı. Esasen Nasuh paşaya da diğer bir- Şök sebebeplerden kinlenmişti. Cengiz sülâlesinden olan bu Kırımlı prensin, kendi yerine tahta geçirilece- Bini sanarak Mehmed Girayın itizar- dinlemedi, onu tevkif ettirerek xule K hanesine attırdı, Fakat Mehmed Girayın talihi varmış. Bu vakadan sonra Sultan Ahmed u- zun müddet yaşamadı ve yerine Sul tan Mustafa geçip de kılıç kuşandığı gün un her yerinde yeni padi- Şahun şerefine eğlenceler tertip olun- du. Bu meyanda, Yedikulede mahpus bulunanlar da zındanın avlusunda t0p- lanmışlar, $arkı söylüyorlar; eğleniyor- lar ve memleketlerine aid hünerleri gösteriyorlardı. , Mehmed Giray ve otuz kırk kişi ka- Gar olan maliyeti de iyi-cins atlar isti- Yerek binicilik marifetlerini seyrettir- mek arzusunda bulundular. Avluda birkaç kere döndükten son- Ta, Kırım şehzadesi, zindanın kapısı ünde oturan dizdara yani muhafıza: LE Kaçacak olsam ne yaparsın? - de. Dizdar bu sözlerin ne münaya gek diğini düşünmeğe vakit bulmaksızın, Mehmed Giray ve maliyeti atlarını ka- : > fırlattılar, takibe gönderildi. İskender Paşa Bulgarya hududunda Pravadi de Şi srt üstünde Mehmed Giraya yeti “> Şehzadem, bana Karşı koyma... Ma iltifat eti - diye yalvararak tuttu. set “Bu sırada İstanbul, karışıklıklar içinde idi. Padişahlar ve sadrazamlar “eğiştiriliyor, ve öldürülüyor; isyanlar biribrini takip ediyordu. Bu sütunlarda evvelce yazdığımız hç Osman ve Davud paşa vakaları da cereyan etti. Şimdi Merre Hüseyin Paşa isminde bir Arnavudun veziri- Azam olduğu devirdeyiz. bü tına geçmek istiyordu Yu Kırım hanı Mehmed Girayın Yedikulede mahpusken kaçtığı altın kapının bugünkü manzarası İsyanlar neticesile iktidar mevkii- ne gelen bu şahsiyet, huzuruna çıkar- dığı insanları öldürmek istediği z0- man, Arnavudca «Al. mânasına gelen: — Merre! - kumandasını verdiğin- den bu lâkabı kazanmış. Her yeni sadrâzamın, adamlarını mühim mevkilere yerleştirmesi âdet icabı olduğu için, Merre, ahbaplık peyda ettiği Mehmed Giray”ı azledilen Canbey Giray yerine Kırım hanlığına getirdi. Kardeşi Şahin Girayda Kalgay nasbolundu. Âdet öyleydi ki, Osmanlı padişahla- rı, Fatih zamanından beri, Kırım han- larını, azası pek çök olan Cengiz sülü- lesinden hanedanından seçerlerdi. Her yeni hanla birlikte bir «Kalgay», yani veliahd. bir de oNureddin» yani ikinci veliahd tayin olunurdu, Mehmed ile Şahin biraderler, mu- hasımlarına fırsat düşmesin diye, ba- bası meşkük olan ve kendisine Çoban Giray ismi takılıp bilâhare bu isimle bir sülâlenin meydana gelmesine de se bebiyet veren bir «Mader behataya» 'Nureddinin payesini vermişlerdi. Efsa- neye nazaran, babası Fetih Giray, bu «Belediyece tasdik edilmediği gibi bu uğun piç olduğunu anin; öldür- sz aa anali banlara vermişler. Terbiyesi de orada otmuş. Mehmed ve Şuhin Giray, evlâd- sız olduklarından bu meşkük zatı, Fetih Girayın oğlu diye ikinei vellahd yapıyorlardı. Bu teşebbüslerile pek çok düşman kazandılar. Başkaca da münasebetsizlikler Ol muştu. Yeni padişahın cğlüsunu teb- rik için, iki Rus elçisi Kırımdan geçer. lerken Şahin Giray bunları yakala- mış. Ellerindeki hediyeleri alarak ken dilerini de katletmişti. İşte bu sebeplerle, Mehmed Giray azlolunarak yerine eski han Canbey ge- rı kefeye götürmeğe memur vezir Hasan ve İbrahim paşalar, iki büküm- darın mukavemetine uğradı. İki kar- İki birader, hükümet başında bırakıldı- — İsmi Kuşadı olan biri, dünyaya sahip olacaktır, Şahin Giray, bu sözü kendi lehine tefsir ederek büyük emeller beslemişti. Hattâ Edirne üzerine yürümek Osman- lardan İstanbulu iathetmek teşebbü- süne bile giriştiler. Elde ettikleri mu- vaffakıyetten le add im Şbain Giray Kantemir rakibin hamile karısını şişe geçirmek derecesinde vahşeti ilerletti. Fakat ay» ni Kantemir, Şahin Girayı muazzam bir mağlübiyete uğrattı. Mehmed Gi- ray da bilâhare, rakibi Canbeyle giriş- tiği muharebede öldü. Yedikuleden ne zaman bahsedilirse: — Buradan bir Tatar hanı kaçmış- tar! - derler. İşte o hanın garip, heyecanlı ve ma- cera dolu hikâyesi... Yürük Çelebi Eğlence yerleri Tenzilât muayyen bir nisbet dahilinde yapılacak Eğlence yerlerinin tarifesinde ucuz- luğu temin etmek üzere yapılan ten- zilâlın muayyen bir nisbet dahilin- de yapılması için Belediye iktisad müdürlüğünte bir esas tesbit edilmiş- tir. Bu esasâ göre güzino ve biraha- ne, bahçe ve lokantaların içki flat- leri göz önüne alınmıştır. Çalgılı olan yerlerde içki fiatleri inhisar fiatlerinin en çok iki misli, çalgisız yerlerde de en çok bir misli üzerin- den hesab edilecektir. Bu mikdarı tecavüz eden içki fiatlerinin listeleri esası ihtiva eden listeler haricinde satış yapanlar da şiddetle tecziye edilmektedir. İstimlâk edilecek sahaların Şehircilik mütehassısı B. Proslun hazırladığı plâna göre derhal tatbik sahasına Konulacak işlerden bir kıs- mı istimlâke ihtiyaç göstermektedir. Yol, meydan açmak üzere İstimlâk edilecek bu sahaların tafsilât plân. ları B. Prost tarafından yapılacağın- dan Belediye imar müdürlüğü bun- lar üzerine profiller bazırlamağa başlamıştır. Bu profiller bilhassa ye- nİ açılacak yolların kati istikametle- TİNİ gösterecektir, Bu profiller, mü- tehassısın yapacağı tafsilât plânına ©sas teşkil edecektir. Despina Be. yoğlu hastanesine yatımıştır , Şehrimize gelen Amerika o profesörleri men muhtelif üniversiteleri prof erinden yetmiş kişilik bir grup dün şehrimize ' Profesörler bugün deniz yolile İz- mire gidecekler orada tarih fedkik- leri yapacaklardır, a Floryada savuşturuları | iki kaza Evvelki gün Floryada plâj harlelh. de yüzmekte olan Şükriye isminde bir kadın ile Niko isminde biri boğul mak üzereler iken kurtarılmışlar, tedavi altına alınmışlardır. a Sessiz sinemanın en meşhur yıl- dızı Peari White geçen hafta Fran- sada Neuilly civarında ölmüştür. Bu yıldınn ölümle, sessiz sineme tari- hinin en parlak bir devri de kapan- muş oluyor. Pearl White sessiz sinema filimle. ri rağbette bulunduğu zamanlarda büyük bir şöhret kazanmış, halkın âdeta mabudu olmuştu. Pearl White çevirdiği filimlerde ekseriya tehliklei rolleri üzerine alır, ayağında deriden okunduralar bulunduğu, başı açık ve saçları, omuzları üzerinde dalgalanmış bir vaziyette sedleri aşar, trenlere atlar, müthiş uçurumlardan sıçrar, en az- gın beygirlere biner, en korkunç haydudların hakkından gelir. Velha- sıl bir insanın hayatını dalma tehli- keye düşürecek en müşkül vaziyetle- Te knedini sokmaktan çekinmez gi. bi görünürdü. Artistin sahnedeki bütün tehlikeli bâreketlerini hakiki gibi sanan halk ta kendisini çıldırasıya alkışlardı. Müteveffa artistin en parlak fili. mi, «Nevyork Esrarı» dır. 36,000 metre uzunluğunda olan bu filim, Pearl White ölümünü intaç eden kazaya da bu filimi çevirirken uğra mıştır. Yıldız, «Nevyorkun Esrar filiminin on ikinci hadisesini çeviri. yordu. Kendisi bir sehpa üzerinde duruyordu. Yanlış bir hareket neti- Sinema artisti, derhal haslaneye kaldırılarak tedavi altına alınmış, fakat belkemiğindeki bu ârıza tama» mile iyileşememişti. Maamafih Poari bu kazadan son- ra #Polinin Tehlikeleri», «Kırmızı Çember», «Eldinin Sergüzeştleri» na- munda tş film daha çevirdikten sonra sinema hayalından çekilmiş, Fransaya gelerek Neuiliy civarında bir köşk, muhteşem yarış atları sar tan almış, dostlarını etrafına topla- Sessiz filim kraliçesi Pearl White öldü » Artist 60 yaşında idi, yirmi Yıl evvel kemiğinde aldığı yara ölümünü intaç etti, miş ve bu hususta milyonlar harca maktan çekinmemiştir. Bu israfat ve geçen sene Nevyork borsasında. vukubulan dehşetli su- kut az kaldı beş parasız kalmasına sebebiyet verecekti. Bereket versin ki, artisi iktisadi buhran netleesin- de, bir çok paralar kaybetmekle be- raber muhtaç bir vaziyete düşme- miştir. iğ Pearl White bundan yirmi yıl ev« vel «Nevyorkun Esrar» filimini çe virirken sehpadan düşerek belkemi- Binde hasıl olan ârızanın iztırabları on on beş gün evvel tekrar nükset- miş, artist yatağından kalkamaz ol- muş ve sedye ile köşkünden alına- rak hastaneye kaldırılmıştır. Neullly hastanesinde yapılan teda- viye rağmen iyileşememiş ve sessiz sinema kraliçesi Peari White altınış yaşında hayala ebediyen gözlerini Kapamıştır. : Selânik itilâfına dair bir Yunanrecülününbeyanatı Artık Balkanlarda galip ve mağlip yoktur. Bütün devletler hür ve müsavidir Atina 8 (A.A) — Atina ajansı bil Elefteron Vima gazetesi, : yüksek bir diplomatik şahsiyetin selânik an- Jaşması hakkında bir makalesini neş- retmektedir. Bu yüksek diplomatik şahsiyet, ezcümle diyor ki: — Selânik anlaşması, uzağı gören amamdarların cesaretli reâlizmi ve filliyatın mantığı ile yaratılmış olan mesud bir vaziyeti temhir için serbes- çe fikir taatisinin muhassalası ola- ile doludur. Hiçbir kimseye mütevec. cih. değildir. Anlaşma, entrmasyonal, enterbal- kanik ve Yunanistan bakımlarından da mühimdir. Entermasyonal cemiyet bakımın- * dan, bu anlaşma, bir zamanlar Ay- rTupanın barut fıçısı olan bu mınta- kanın bundan böyle bir sulh memle- keti ve bir imtisai modeli olduğuna başka bir delildir. Bugün, büyük ve küçük bütün memleketler gazetele- Ti, istismasız, bu anlaşmayı samimi bir memnuniyet ile selâmlamaktadır. Balkanlar arası bakımından, bu Anlaşma, Bulgaristanın Balkan antan- fına doğru teveccüh etmekte oldu- guna bir işarettir, Bulgaristan, Bal Kan antanlının iyi niyetlerini anla- a mış ve 1936 Monlrö ve 1937 Nyon iş- birliği merhalelerinden sonra, bugün 1938 de Balkan antantının aynı po Utikayı takib etmekte olduğunu be- yan etmiştir. Bundan başka, Selânik anlaşması, Nöyyi muahedesinin as- keri teahhüdatım kaldırmakla, ya- rım ada devletleri arasında manevi bakımdan tam bir müsavat tesis et- miştir. Bugün Bilkan yarım adasın- dâ artık galib veya mağlüb, doymuş veya gayri mennun memleketler yoktur. Bütün Balkan devletleri, hür ve müsavidir. Ve her biri kendi mik Mi hududları içinde, aralarında kavga etmek için değil fakat her nereden gelirse gelsin muhtemel tecavüğlere karşı müdafaa için lüzumlu maddi kuvvetlerini inkişaf ettirmektedir. Yunanistan obakımından, Selânik anlaşmasının iyilikleri de şunlardır: Komşularını samimi dost görecek olan hudud halkında emniyet hissi takviye bulacaktır. Trakya bududun- da tahkimatı meneden ve bu hassas noktada enternasyonal tahdidi mec- buriyetler tesis eyliyen Lozan mua- hedesi Trakya gayri askeri mıntaka- sı hükümleri lâğvedilmiştir. Karşı- Tıklı olarak anlaşılan komşu memle- ketle semereli ekonomik işbirliği im- kânları fazlalaşacaktır. Yüksek dev- Tet adamı Köseivanof ile temaslar, bu anlaşmanın, iki memleket arasın- da yeni yeni mesud başarıların baş- larıgıcını teşkti ettiği derin emniye- tini hasıl eteniştir , “