20 Haziran 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 4

e Iktisadi ve mali hafta Amerika ve İngilterede para bolluğu - Memleke- timizde esham ve tahvilât vaziyeti Bir memleketin iktisaden içinde bulunmasına delâlet eden bazı Ölçüler vardır, Bunların (başlıcaları şunlardır: Devlet bütçesinde varlda- tm seneden senye çoğulması, vergi Disbetlerinin tezyidi hususunun aha- Kiye bar teşkil etmemesi, vergi nisbet- lerinin indirilmesine imkân hasıl ol- ması; bankalar, şirkeller kurulması; dahili ve hurici ticaret haçminin art- ması; ticari müvazenesinin, daha doğ- rusu hesap müvazenesinin lehte bu- Yunması; efrad tarafından binalar ya- pılması; memlekette İşsiz adam kal- maması; memleket haricine seyahat imkânlarının çoğalması; milli paranın müstekar bulunması ve bilhassa ucuz faizle tedarik edilebilmesi. Böyle bir memleket, hele harp ga- #lelerinden de uzak bulunursa şüphe- $iz ki ideal bir memlekettir. Tâdad ektiğimiz bu ölçülerin belki yalniz iki- si umumi vaziyeti ifadeye kâfi gelir. Çünkü diğerlerinin muhassalâsıdır: Memlekette işsiz kimse bulunmaması ve paranın bol olması... Fakat bu iki çeyi bir arada görmek hemen imkân haricinde gibidir. İşsiz kimse bulun- mayıp ta paranın pahalı olması, o memlekete daha yapılacak birçok iş- Ter bulunduğuna delâlet eder; bilâkis işsiz bir amele sınıfının mevcudiyeti- pe rağmen paranın ucuz olmasıo memlekette umuru nafia ve saire için yapılacak bir iş kalmadığını gösterir, Bu ikinci kısım memleketlerin ba- şında Amerika ve İngiltere gelir, Ve işte bundan dolayıdır ki bilhassa İn- giltere, memleket dahilinde mahalli sari bulamadığı için, parasını, Ucuz şartlarla ecnebi memleketlere ikraz elmek siyaselini takib eylemektedir. Paranın ucuzluğuna misal olmak Üzere şunu söylüyelim ki geçen hafta Amerika maliye hazinesi tarafından 91 gün vade ile ihraç olunan hazine bonolarına yüzde 0,027 faizle âdetâ biribirlerinin elinden kapışırcasına talipler zuhur etmiştir. (Orada hazi- ne bonoları münakasa İle taliplerine ihale olunur.) Bir evvelki hafta faiz haddi ise yüzde 0,040 idi. Okuyucularımız hatırlarlar: Geçen sene, İngiltere, beş senede sarfolun- mak üzere bir buçuk milyar İngiliz Yiralık azametli bir teslihat programı hazırlamış ve ilk yüz milyonluk istik- Tazı mevkli tedavüle çıkarmıştı. Birin- ci tertip 400 milyor. sterlini buluncıya kadar istikrazların tevali edeceği ma» Tüm bir keyfiyet idi, fakat ihraç za- manlarını ve şeraitini hiç kimse bil- miyordu. İşte böyle, günün birinde (15 haziran 938), Maliye Nazırı sir John Simon 80 milyon sterlin daha istikraz etmeğe karar veriyor; key- fiyeti o günü ilân ediyor, istikrazda saat 15 i 45 dakika geçe tamamile ka- panıyor. Faiz yüzde üç! ... Hafta zarfında Amerika senalosu mühim bir içlimai kanun kabul ede- rek tasdik edilmek üzere Cümhurrel- si B. Roosevelt'e göndermiştir. Bu- muştur. İlk sene zarfında mesai sa- atleri 44, ikinci sene zarfında 42, cuklar çalışlırılmıyacaktır, '... Pariste neşrolunan Journal gazete- sinde eski Başvekillerden B. Flandin Fransanın vaziyetini şu suretle tas- vir elmiştir: «İki senelik Halk cephesinden son- ra Fransızlar, İngiliz veya Amerikalı- lara kıyasen paralarının altı taksim yedi nisbetinde kuvve iştiraiyesini kaybetmişlerdir. 1986 senesinde para- mızın teminatı olarak Bank dö Frans- ta 4125 ton altın bulunmakta iken bugün bu miktar 2400 tona inmiştir. 1936 dan 1938 e kadar istihsal endis'i 102 den 89 a düşmüştür, Bunun neti- cesi olarak 1935 te ticaret müvazene- si 5 milyar açık gösterirken( 1938 de bu açık 19 milyara baliğ olmuştur.» Fransız kabinesi bu hafta zarfında gene bir takım maji ve iktisadi kar ramameler neşretmiştir; fakat piya” refah | salar neşeli görünmüyorlar. İşler dur- gundur, Memleketimizde esham ve tahvilât vaziyeti Yüzde yedi buçuk faizli Türk borcu servisinin badema münhasıran Türk parası ve mal ile yapılacağı hakkın- daki niyetler üzerine Paris borsasın- da açıktan satışlar yapılarak bu kâ- ğıtların flat 396 franga kadar düşü- rülmüş ise de, Ankara borsası bundan katiyen müteessir değildir. Çünkü fi- at geçen hafta olduğu gibi 19 tirada kalmıştır. Bu flat üzerinden İstanbul- da da bir li alışverişler oldu. Dahili istikraz kâğıtlarımızdan Er- gani 95,25 kuruşta geçen haftaki fi- atini muhafaza ediyor; Sıvas - Erzu- rum gene on para yükselerek 98,50 de kaldı. Haftanın şayanı dikkat hâ- diseleri Merkez bankası hisselerinin dört puan birden daha yükselerek 98,50 lirada kalmasıdır. Bu fiate talip- ler vardır. Anadolu grupunda keza cüzi yükse- Jişler vardır: Hisse senedleri: 24,55 lira, Tahviller: 40,60 lira, Mümessiller: 41,90 ira ediyor. Endüstriyel kâğıtlarımızdan Aslan Gimento 12,45 lirada geçen haftaki gibidir. Tramvay aksiyonlarına gene tallp çıktı ve fiat 14,60 liraya yük- seldi. Diğer bazi nominal fiatler: Umum sigorta 11,25, İttihadı milli 21,25, Ter- kos 6,05, Bomonti 735, İttihad De- girmencilik 11,20, Şark Değirmenci- Hik 1, Telefon 8,40, Owntum 0,83, Şark! Ecza 2,50 liradır. Gayrimübadil bonoları gene 19,75 kuruştur. Türk altını 1025 kuruşta sabittir. Mısır Kredi Fonsiyelerinde tebed- dül yoktur: 1903 tertibi: 107,50 lira, 1911 tertibi 99,50 Jiradır, Hacıosman bayırı cinayeti Cinayetlerin kıskançlık neti- cesi olduğu anlaşılıyor Hacıosman bayırı cinayeti hak- kında tahkikata devam ediliyor. Ci- nayetin Ali Rızanın karısı Yanola yüzünden olduğu lalımin edilmekte- dir. AM Rızanın Kartalda bülunan ablası Şahendenin bir muharririmize anlattığına göre; Ali Rıza, haziranın beşinci pazar günü on senedir uğra- madığı Kartale gözünde siyah güz- lük ve yanında bir kadınla beraber gitmiş, ve ablasının kapısını çaldığı zaman bayan Şahende onu birdenbi- re tanıyamamıştır. Bayan Şahende, kardeşine karısı 'Yanola ile Iki çocuğunun ne âlemde olduklarını sormuş, Ali Rıza da: — Ben onları bıraktım!.. Yanolayı seven Muhiddin, çocukları da beraber almış. Ben de bu yanımdaki «Sevim» le evlendim - demiştir. Ali Rıza ile Sevim, bir saat kadar bayan Şahendenin evinde oturmuş- lar, kalkıp giderlerken Ali Rıza, abla- sına: — Ailaha ısmarladık!.. Hakkını helâl et abla!... Gidip gelmemek var, gelip bulmamak var!.. Ben Halebe tayin oldum gidiyorum!... demiştir. İşte bundan dört gün sonradır ki, Ali Rıza malüm cinayetleri İşlemiş- tir Gerek Ali Rızanın ablasına söyle- diği sözlere, gerek İpsalada öldürü- len Muhiddinin üzerinden çıkan ev- raka nazaran; Yanolayı derin bir aşk; İ Benzinin satış fiati İktisad vekâleti bir liste hazırladı Ankara (Akşam) — İktisad Ve- kâleti, benzinin muhtelif şehirlerde kaç kuruşa satılacağını gösteren bir liste hazırlamıştır. Bu liste ile tesislerinin mahalli gazhane veya şehre kadar olan nak- liye masrafları ile satcılara iskonto veya bayi kârı da hesab edilmektedir. Perakende eşya için maktu satış ka- nun projesinin Kamulây encümele- rinde tedkik edilmekte olduğu bu- günlerde İktisad Vekâleti, bu tedbir ile, sanayi ve umumi hayat için bü- yük bir istihlâk maddesi olan benzin üzerinde aldığı tedbirlerle aynı ga- yeyi temin etmiş bulunmaktadır. Bu listeye göre tesisattan mahalli gazhane veya şehre kadar esas ben- zin flatlerine şu nakliye masrafları zammedilecektir: Adapazarı 2414, Afyon 7551, Akşehir 88.80, Ankara 98.16, Bilecik 4529, Bolva- din 8285, Bozüyük 43,72, Çankırı 6527, Düzce 43.14. Eskişehir 49, Geyve 2542, ligin 9674, Keskin 12328, Kütahya 6347, Polatlı 16.73, Bolu 48-14, Gediz 66.40, Ba- hkesir SAR5, Bandirma 1633, Biga 3163, Bursa 20, Çanakkale 22.83, Gelibolu 19.18, Gemlik 1763, İzmir 17, Karabiga 1763, Karacabey 20, Karamürsel 1483, Keşan 44.18, Mudanya 1763, M. Kemalpaşa >. Tekirdağ 2263, Yalova 17, Şarköy Adana 5191, Ceyhan 8049, Diyarbakır 130.20, Ayancık 2296, Barlın 2346, Kara- deniz Ereğlisi 25:46, İnebolu 2430, Zon- guldak 29.96, Alpullu 39.16, Babaeski 43.90, Çatalen 28, Çerkesköy 3140, Çorlu 33, Edilme 50, Kırklareli 43, Lüleburgaz Bilivr! 28, Uzunköprü 4706, Akhisar 25. Alaşehir 33.10, Kırkağaç 29:78, Kula 51.70, Manisa 15, Salihli 22, Soma 3153, Tur- gudlu 15, Uşak 5840, Menemen 19, Kınık 33, Kemalpaşa 18, Aydin 29.82, Burdur 6682, Denizli 4902, Dinar 7067, Eğirdir 176.82, Isparta 73.62, Nazilli 3617, Ödemiş 24.05, Sandıklı 29555, Sarayköy 4218, Söke 2731, Tire 2145, Bayındır 15, Buldan o 48, Akçay 2262 Ayvalık 2630, Bergama 18550. Burhaniye 2550, Edremid ve Havran 3083, Antalya 3762, Milâs 33.63. Muğla 5882, Urla 28, Çeşme 79, Elini 13279, Anteb 100.62, Kara- man 85.94, Kayseri 9703, Kırşehir 14062, Konya 10892, Malatya 112.97, Maraş 95.40, Mersin 32, Nevşehir 100.60, Niğde 74 Urfa 108.70. Yerköy 1I2.(4, Bayburd 8645, Ertincan 19786, Erzurum 10568. Fatsa 2547, Gere 2813, Giresun 2501, Ordu 28.50, Polathane 2401, Rize 3001, Safran- bolu 3633, Samsun 24.87, Sinob 28.98, Si- vas 8131, Hopa 2601, Şarli 23.11, Sürme- ne 2451, Tirebolu 2351, Trabzon 3168, Turhal 58.86, Zile 6265, Alaca 52, Amasya 31, Bafra 27, 12, Çorum 43, Er- baa 45, Gümüşhacıköy 34, Havza 21, İski- b 52, Lâdik 31, Mecidözü 42, Merzifon 24, Pazar 54, Tokad S1, Terme 22, Ünye 48, Vezirköprü 32, Yıldızeli 55, Yozgud 80, Bungurlu 42, Şarkışla 72, Aksaray 43, Bor 3970, Konya Ereğlisi 3905, Silifke 33, Tarsus 1552 ve Mardin, Bitlis, Siird için Mardin istasyonunda vagonda > teslim 104.54 kuruştur. Bayi kârları memleketin her tara- fında yüzde 10 olarak: tesbit edil miştir. Çift büyük teneke benzinin pers- kende âzami satış flati beş şehir için şöyle tesbit edilmiştir: Ankarada 660, İstanbul, İzmir ve Samsunda 580, Mersinde ise nakliye vergisi hariç ol- mak Üzere 575 kuruştur. Dökme litre benzinin Ankarada âzami satış fiati 18, İstanbul ve İzmirde 15 büçuk ku- rTuştur. Diğer yerlerde âzami satış fistleri İstanbul ve İzmirde çift tenekesinin depo fiati olan 521,75 kuruşa nakliye ve. mahalli resimlerle satıcı komisyo- nu ve bayi kârı ilâve edilerek tayin ve tesbit olunacaktır. Listede muhtelif mıntakalara sevk edilecek benzinin o mıntakanın ben- zin almakta olduğu merkezler gözö- nüne alınmak süretile nakliye mas- rafları hesab edilmiştir. EEE ENER suretile bir otomobil temin etmiş, fa- kat mukadderatın şaşmıyan eli, onu da ayni âkibete sürüklemiştir. İpsalada cereyan eden çifte cina- yete sid mahallinde tanzim edilen tahkikat evrakının bir sureti bugün la seven, fakat kadının Muhidâinle | müddelumumiliğe gelecek ve kanlı münasebeti olduğunu hisseden All Rıza; Muhiddine yaptığı müteaddid ihtarlara rağmen; Yanoladan el çek- mediğini ve onunla dalma muhabere ettiğini anlayınca, her ne bahasına Olursa olsun Muhiddini imhaya hâdisenin orada cereyan eden safaha ti daha ziyade anlaşılacaktır. Katil ve maktul Ali Rizanın Ma- latyada olduğu tahakkuk eden karı- sı Yanola hakkında müddelumumili- Kin mahalli müddelumumlliğine yap- karar vermiş ve kendini, bu işe en e. | tığı müracaata da bugün cevab gel- ri bir şekilde kavuşturabilecek ve bel- | mesi beklenmektedir. ki de firarını temin edebileceği mü- Binaenalyh ortada sadece fazla bir lâhazasile, hiç bir şeyden haberi olmı.| sevgi ve fazla bir kıskançlığın doğur- yan zavallı şoför Lâtfiyi de öldürmek | duğu facla vardır, Ankara mektupları Ziraat bankasının 937 yılında faaliyeti Bankanın yaptığı zirai kredi 75 küsur milyon lirayı buldu Banka 937 senesinde çifçiden 162 bin ton buğday aldı. 65 bin tonu satıldı. Geri kalan stok olarak 938 senesine devredildi Ankara (Akşam) — Türkiye cum- | huriyeti Ziraat bankası umumi he- | yeti, bankanın 1937 bilânço ve kâr | ve zarar hesablarını tedkik ve tasdik | etmek üzere, önümüzdeki hafta için- | de toplanacaktır. Banka umumi heyetinin bu sene | yapacağı bu içtimam hususi bir | ehemmiyeti vardır. Çünkü bu içtima bankanın yeni teşkilât kanunu ka- bul edildikten sonra yapılan ilk iç- tima olacaktır. Bilindiği gibi 1937 hesab yılı baş larında kabul edilmiş bulunan bu ka- nunla bankanın idari ve hukuki bün- yesinde esaslı değişiklik yapılmış ve ana faaliyetine her şeyden fazla çifçi ekonomisine faydalı ve mü- essir olabilecek bir veçhe ve bir isti- kamet verilmişti. Acaba, 1937 hesab yılına böyle ye- ni bir hüviyet ve veçhe ile giren Türkiye cumhuriyeti Ziraat banka- sı, bu yılı arkasında bırakarak 1938 yılına ayak basarken, bize neler Yer- miş; çifçinin kalkınmasını huzlan- dırmak yolunda ne kadar mesafe i alrmş bulunuyor? Bankanın 1937 yılındaki durumu- nu ve bu yıl içinde yaptığı işlerin bir hulâsasını ibtiva eden aşağıdaki satrlarda bu sualin açık bir cevabı- nı bulmak mümkündür: Zirai krediler Bankanın 1937 deki faaliyetinin mihverini zirai krediler teşkil etmiş- tir. Banka bu yıl içinde yaptığı zirai kredilerin mikdarı 75 küsur milyon lira gibi, cidden göğüs kabarta- cak, büyük bir yekün tutmuştur. Bunun 35 mliyon liraya yaklaşan mikdarı satış ve İstihsal, 19 mliyon lirası sürüm ve satış kredilerine 21 milyon lirası da ziraatle alâkalı di- ğer plâsınanlara aid bulunmaktadır. Esaslı bir progrüm dahilinde ya- pılan kredi tevzlatında, bu tevzia- tan istihsalin artmasında müessir ol- msaı ve çilçinin ödeme kudretini birinci derecede gözönün- de bulundurulmaktadır. Yakın zamanlara kadar faliyeti kısa vadeli kredilere inhisar eden bankanın, bu yıl içinde orta ve uzun vadeli kredilere de başlamış olabil- mesi mazhar olduğu İnkişafın yeni bir delili sayılabilir. Burada şunu da hatırlamak yerinde olur ki ban- kanın mühim bir yekün tutan zi- Taj alacakları yüzde 3 faizle ve 15 se- ne müddetle taksitlendirlimiş ve bu sebebden zirai ikraz kaynakları hayli daralmış bulunmaktadır. Bu- na rağmen banka müstahsilin her türlü istihsal vasıtaları ve tercihan beygir ve pulluk edinebilmesine mühim bir para hasretmiş bulun- maktadır. Çifçiyi toprak sahibi kılmak hak- kındaki yüksek direktiflere uygun hareketlerde de banka uhdesine dü- şen vazifeleri müsaraatia karşıle- meka ve bu mahiyette vaki müra- | caatları imkân nisbelinde is'aftan | geri kalmamaktadır. İ Kredilerin dağılışı Kredilerin istihsal mevzuları iti- barile tevzii tarzına gelince. bu tev- zide ziraat ve istihsal kredilerinin nısfma yakin bir kısmı pamuk, fın- dık, üzüm, incir, tütün, zeytin gibi ihraç maddelerinin istihsal itibarile mütekâsif bulunduğu mahaller bi- çifçilerin, zirai kredi kooperatifleri kanunu hükümleri dairesinde, teşki- lâtlandınlması bankanın bilhassa ehemmiyet verdiği mevzulardan Ol Bunun neticesi olarak kredi koo- peratif hareketi 1937 yılında bâriz bir surette İlerlemiş ve genişlemiş ve: — Filhakika 1936 yılı sonundâ 61 bin olan ortaklar yekünu 1937 de 45 bin artarak 106 bini bulmuştur. Bu teşekküllere 1937 yılında verik Jen krediler 13 milyon lirayı bul- muş, 936 yılından devredilenlerie bir“ likte ise 15,5 milyon lirayı aşmıştır. Mahsullerimize yeni mahreçler ve yeni kıymetlenme mevzuları hazırlar mak ve bunların sürüm ve satışını inkişaf ettirmek maksadile vücude getirilen sürüm ve satış kooperatif leri bankanın hususi alâka ve yardır muna mazhar olan mevzular arasın” dadır, Banka ne kadar buğday aldı? Bankanın meşgul olduğu mühim işler arasında bulunan, buğday fi nansmanına 1937 seneşinde tahsis ettiği mebaliğ 12,5 milyon lirayı bul- muştur. Ayni sene içinde doğrudan doğr ya çifçiden satın alınan 162 bin ton buğdayın 65 bin küsur tonu satık muş ve geri kalan mikdarı stok ola rak 1988 senesine devrolunmuştur. Buğday finansmanı ile bir taraf- tan memleket dahilinde fiatlerin düş- memesi veya yükselmemesi temin edilmekte, diğer taraftan da biihas- sa döviz getirecek memleketlere ya- pılan satışalrin döviz kaynaklarımız takviye olunmaktadır. Banka zirai mahsullerin hazırlan” masına, işlenmesine veya sair şekil de ifrağına yarıyan (teşebbüslerle, ana maddelerini ziraatimizden alan sanayii korumak hususunda da mü- him adımlar atmıştır. Zirai kredi grupu içinde bu gibi işlere aid plâs- marlar yekönu 21 milyon lirayı geç” mektedir. Bu paranın mühim bir kısmı Sü- mer Bankla müştereken kurulan İs- partaköy bağı, Sümer Bank ve İŞ bankası ile müştereken kurulan M- latya bez fabrikasına plâse edilmiş- tir. Geri kalan kısmı İle de şeker sü nayli, canlı hayvanlar ve umumi mâ Bazalar şirketleri İle Aksaray Azmi Milli şirketine iştirâk edilmiştir. Ticari muamelelerin inkişafı Bankanın ticari muameleleri d€ faaliyet programının takib eylediği seyrin neticesi olarak artmıştır, 937 yılında ticari muamelelerin sene s0 nu baliği 13 küsur milyon liralık bir bakiye göslermektedir. Ayni yıl içinde bankaya tahsil için verilen senedlerin kıymeti 53 milyon lira gibi büyük bir yekün tutmuştur, Resmi taahhüdleri teminen - bü- yük bir kısmı ecnebi bankalarn mukabil teminatı ile - verilen kefalet mektubları da 14 milyon liralık bir bakiye devreylemiştir. Bankanın: 1937 yılı içinde yaptığı bu muamelelerden 776 bin lira safi kâr elde edilmiştir. Ayni sene sonundaki o sermayesi mevcudu da 32 milyon liraya bö Uiğ olmuş, âdi ihtiyatı bir milyon küsur Ilraya varmıştır. İleride mel huz her türlü zararı karşılayabik mek maksadile tesis ve mikdarı dört milyon lira râddesinde bulunan kar* şılıklar bu rakamlara dahil değildir. Yarım asırlık hayatını tamamla mak üzere bulunan bu en eski kredi müessesemizin, yeni bünyesine inti- bak hususunda gösterdiği yüksek kabiliyete delil sayabileceğimiz bu durumu âtisi hakkında bir teminat olduğu kadar, bir tebşir de sayabili- Tiz. — Ömer Köstem am maa — Bu akşam Narlıkapı Şen Maş pa #ç YıLDıZ