17 Haziran 1937 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 4

SARAY ve BABIÂLİNİN İÇ YÜZÜ Yazan: SÜLEYMAN KÂNİ İRTEM — Tercüme iktibas hakkımahfuzdur. Tefrika No. 900 AKŞAM 17 Haziran 1937 a Sahip mollanın İlmiye rütbesinin mülkiyeye tahvili hakkında bir irade Selânikte rıhtım üstündeki Fransız | postanesi bu irsalâtın başlı bir vasıta” #ı idi, Selânik eşraf ailelerine mensup gençlerden Rahmi, Mithat Şükrü, Sü- Teyya beyler, Selânik merkez düyunu- umumiye müdürü Mehmed Salih bey, darülmuallimin müdürü İsmail Ma- hir, resmi rüştiye mektebi müdürü ülemadan Hacı Şükrü, binbaşı Ahmed Enveri, istihkâm mülâzimi Hüseyin efendiler, menfilerden Leskovikli Ra- uf ve Selânikli Osman beyler tüccardan bazılarile el ele vererek İstibdad aley- hinde Selânikte yerleşmiş cereyanı 'kuvvetlendiriyorlardı. Rahmi beyin amcası eşraftan Rifat beyin riyasetin- de binbaşı Ahmed Enveri, Mithat Şük- rü beyin amca oğlu Kudret beylerle Leskorikli Rauf beyden mürekkep bir idare heyeti teşkil olunmuştu. Bu heyet (Terakki ve İttihad cemi- yeti Selânik şubesi) mühürile Paris- le muhabere ediyordu. (1) İstibdad aleyhinde Avrupada neşre- dilen ve Fransız postasile (post Tes- tani) olarak gelen evrakın tevziine bu heyetin teşekkülünden sonra germi verilmişti. Selânik vali maliyetine memur iken Yunan muharebesine tekaddüm eden aylarda benim de arkadaşlarla bu po7- taneye gittiğim olurdu; bazımız civar- da nöbette durur, görülen polisleri iş- gal ederken diğer bazımız da postane- den evrakı alırdık. Vali Rıza paşa böyle şeylerin hiç üstüne düşmezdi. Onun zamanında bu evrak hükümet konağında bile gençler tarafından hemen, hemen açık- okunabilir, teati olunurdu. Fakat bir gece bu evraktan bir des- tesi Hamidiye caddesindeki vali ko- nağına bırakıldı. Bu lüzumsuz cüret üzerine mestle tablatile büyüdü. Yıldızea Jön Türklerin kendilerin- de bu cüreti bulmaları zaten İstan- buldan menküben Selâniğe gönderil- miş olan vali Rıza paşanın müsama- hasına hamlolundu. Selâniğe mahsu- sen hatiyeler. gönderildi. Orada da tazyikler arttı. Yıldızda bir hususi tahkikat komis- yonu teşkil edilmişti. Bu komisyonun vazifesi memleket haricinde evrakı muzıra neşrile memlekete sokmağa çalışanlar, şüpheli görülenler, fireri- lik, Jön Türklük dolayısile mahküm edilmek istenilenler hakkında tahki- kat icrasile deliller toplamak idi. Bu deliller ekseriya bir furnaldan ibaret kalırdı! Vicahen muhakeme - mahküm de- mek daha doğru olur! - edileceklerin çoğu Taşkışla divamharbine sevke- dilirdi. Gıyaben mahküm edilecekler hakkinda bü komisyondan tahzim olunan evrak heyeti ittihamiyeye ve- rilirdi? Heyeti #ttihamiye bühlart birer H-” tihamhame ile İstünbul cinayet mah- kemesihe sevkeder, bu malikeme «fi- rarilere» on gün mühlet verir, muhâ- kemeyi'hafi icra ederek bunları gıya- ben sarayın arzusuna göre idama, müebbed küreğe, müebbed kalebend- Tiğe mahküm eylerdi. Komisyonda, mahkemede iş gören- lere atiyeler eksik olmazdı. İstenbul- da bazı kalem erbabı (âsârı muzırra) neşrile «sâl bilfesat» olmak ittihamile mahkemeye tevdi olunmuş, mahke- mece nefilerine hüküm verilmişti. İbnülemin Mahmud Kemal bey Her- sekli Arif Hikmet bey divanına yaz- dığı mukaddimede bu meselede Arif Hikmet beyin hareket tarzını şöyle izah ediyor: İlmi kemalâtile istikamet ve adale- ti herkesçe müsellem olan Arif Hik- met bey bu sırada temyiz ceza deire- sinde idi. Bu mesele temyizen tetkik olunur- ken Arif Hikmet bey: — Bir ketili mahküm etmek için katil aletini görmek lâzımgelir. Bu- nün gibi nofyine hükmedilenin de fesad aletini görmek icab eder. Âsârı muzir're ne imiş? Ort&ya konsun, gö- relim. Birer, birer tetkik edelim, Sa- hibinin esâf bilfesad» olduğuna vic- danen kanaat hasıl eyliyelim; ondan (1) M. Rauf İttihad ve Terakki ce- miyeti ne idi) sonra bir hüküm verelim. Böyle kör- körüne hüküm olmaz. Ahkemülhâki- min bizden sorar Der. Mahkeme âzssi bu sözleri işit- memiş gibi davranırlar. Hikmet bey sözlerini talâkatle tekrar eder. Niha- yet âzadan biri: — Canım bey! Âsârı muzırre deni- len varakpareler tetkik edilip te mu- zır olmadığı tebeyyün etse bu haki- kati kim ortaya koyabilecek? Acaba o yiğit nerede? Diyerek Abdülhamid devrinde bir çok hâkimlerin karakter ve zihniyet- lerini meydana vurur! Hikmet bey de kendinin: Amılmaz oldu icabatı hürriyet muhakimde! Esaret hükmünü icra meğer hükkâma düşmüştür! Beytini ökuyarak ve ehli zamane Jânetler ederek mahkemeden çıkar. Emniyet ettiği bezi sadik ehibba- sına mülâki olunca da mahkemede geçen hali yana yakıla anlatarak: — Zalimlerin kafalarım ezemiyo- Tuz! Elimizden bir iş gelmiyor! Kanı- miz kurumuş! Müteharrik meyyit haline gelmişiz, berbad olmuşuz! Diye derin teessü: izhar eyler. Arif Hikmet beyin mahkemede söy- lediği sözlerin Jurnal edilmemiş, ken- disi de şiddetli bir istibdad darbesine uğramamış bulunması o günler için sırf tesadüfi ve istisnai bir mazhari- yet sayılabilir!. Yoksa jurnalcılar her- hangi bir sözden ve en masuman& irad edilmiş mülâhazalarderi işlerine geldiği gibi mânalar çıkararak hemen can yakmağa kalkışmakten çekin- mezlerdi. Mabeyin başkâtibi Tahsin paşa ha- tıratında anlatıyor: Piri zade Sahib Molla bey haşin mi- zaçlı, tok sözlü, düşündüklerini açık Söyler, efkâr ve hissiyatını saklamağa lüzum görmez bir zat idi. Abdülha- mid Sahib Molladan hoşlanmazdı, Ferid paşa sadaretinin son günle- rinde idi. Abdülhamidin itibar ettiği jumalcılardan biri Sehib oMollanın Selânik bankası sermayedarlarından Metr Salem vasılasile Avrupadan «evrakı fesadiye> celbetmekte olduğu- nu ihbar etti. Bu Jurnal derhal tesi- rini gösterdi. Çerkes Mehmed, Tatar Şakir pa- şalar Molla beyin yalısında taharri- yat icrasına memur edildiler. Şokir paşa böyle işlerde fazla işgü- zarlık gösterir, kıyasıya ileriye gider- di. Bulunan evrak mübalâğalı maru- zat ile padişaha takdim olundu. Şürayi Devlet mülkiye dairesi âza- sından olan Sahib Mollanın ilmiye rütbesi mülkiyeye tahvil ile bir mu- tasamıflığa izamına irade çıktı Bu irade derhal Babıâliye tebliğ olundu. Fakat Sahib Mollanın faziletlerini takdir edenler ikinci bir irade istih- saline muvaffak oldular. İkinci bir tahkikat yapıldı. Molla beyin işgüzar- Uğa kurban gideceği meydana çıktı. Tahsin paşa bu neticeyi arzetti, Sa» hip Molla hakkındaki tezkerenin ge- ri alınmasına irade çıktı. Bu irade de sadrazama tebliğ olundu. Fakat o gün perşembe idi. Ferid paşa ilk iradeyi icraya koyduğunu, daireler artık kapanınış olduğu için bunu aratıp çıkarmak kabil olamıya- cağını, Molla beyin gönderileceği mu- tasarrıflık için istizan tezkeresinin mabeyine takdim edildiğini bildirdi. Ertesi günü cuma olmasına rağ- men Tahsin paşa teşrifat dairesini açlırttı, birinci tezkereyi geri getirtti; istizan tezkeresini aynen Babılliye inde etti. Bu suretle Sahib Molla bey de ib'ad ve netiden kurtuldu. Şey- hislâm Cemaleddin. efendinin oğlu B. Ahmed Muhtar dört numaralı (İntakı hak) risalesinde Sahib Mol- Janın affını istihsale kendisinin de karıştığını bildiriyor: (Bir gün mülki- ye dalersinde yanında oturan Zühdü bey yavaşça B. Muhtara: — Sahib bey hakkındaki iradeyi haber aldınız mı? Der, B. Muhtar haberi olmadığını söyler. Sahib Molla bey yerinde otur- muş, bir kâğıd okuyordu. (Arkası var) (İBORSAJ İstanbul 18 Haziran 1937 İst. dahili (o 95,—)|İş.B.Hemiline 9,80 Kuponsuz 1933 » Müessis 77,— istikrazı 95, (T.C. Merkez Ünitürk 1 18,60,—| Bankası 87,— İ > 1 18,23,—) Anadolu his. 2410) İ 5 m 1810—,) Telefon 6,30| Mümessil | < 44,20) Terkos 9,50 » ON 49410) Çimento (o 13,20) > M İttihat değir. 10,—| İş Bankası (— 9,80) Şark O» Oo 0,80 Para (Çek fiatleri) Paris 17,71,501 Prağ 22,62,39 Londra oo 626,—| Berlin 1,96,75 Nev York 78,15,—| Madrid 13,8975 Milâno 14.99.20) Belgrad 34,50,50 | Atina 87,30,—| Zoti ) | Cenevre © 3,4436) i Brüksel | 4,67,37j * “g9 > | Amsterdam 1,43,45| Bükreş ( 107,18,84 İ Sofya 63,59,75İ Moskova ( 23,93,50 İ İSTANBUL İD TİCARET ve ZAHİRE BORSASI 16/6/937 | FİATLER i CINSİ Aşağı o Yukarı | Kr. Pa. Kr.Pa, Buğday yumuşak İMA çaki > sert 510 6 5 Arpa 420'—— Çavdar 330 45 Misir 420 31 Küşyemi çuvallı 971. 910 » dökme 8235 —— Susam 5 — —— Pamuk 450, —— Peynir »— 216 Kaşar 40— 50— Susam yağı m | GELEN | | Buğda 280 Ton İ Çavdar 5 > | Arpa 120 » Yulaf 2 > Kepek 15 > Tiftik 10 > Yapak 5 > Peynir Li Kaşar 73 Susam 43 GİDEN a a aaa Iç fındık 3 Ton Tiftik 9: | Yapak 6 > DIŞ FİATLER | Buğday: Liverpul 5,93 Kr. » 3 Şikago 517 >» » 3 Vinipek 5.69 3 Arpa: Anvers 9 > Misir: Londra 3,57» Keten T. » Londra 193 » Hamburg 94,48 >» Findik L. : Hamburg 94,48 > Nöbetçi eczaneler Şişli: Kurtuluş caddesinde Nec- det, Taksim; Nizümeddin, Beyoğ- lu: Kanzuk, Yenişehirde Baro- nakyan, Bostanbaşında . İlimad, Galata: İsmet, Kasımpaşa: Mü- eyyed, Hasköy: Nisim Aseo, Emin- önü: Beşir Kemal Mahmud Ce- ved, Heybeliada; Tomadis, Bü- yükada; Merkez, Fatih: Üniversi- te, Karagümrük: Ali Kemal, Ba- kırköy: Hilâl, Sarnyer: Osman, Tarabya, Yeniköy Emirgân Ru- melihisarındaki eczaneler, Aksa- ray: Cerrahpaşada Şeref, Beşik- daş: Süleyman Receb, Kadıköy: Söğütlüçeşmede Hulüsi Osman, İskele caddesinde Saadet, Üskü- dar: İmrahor, Fener: Balatta Hü- sameddin, Beyamd: o Asâdoryan, Küçükpazar: Necati, Samatya; Kocamustafapaşada Rıdvan, Alemdar: Ali Rıza, Şehremini; Topkapıda Nazım. “ Hematekt,, satışı ile iştigal eden bay Recep Hüseyinin (Akşam) gazetesi müdürlüğüne müracaat etme- si rica olunur. GÜLHANE MÜSAMERELERİ 18/6/937 cuma günü saat 17,30 da Gülhanenin on ikinci müsameresi icra edileceğinden meslekdaşların bu top- lantıya teşrifleri rica olunuru, 2 Başvekil (Baş tarafı 1 inci sahifede) Salih lis müdürü Kılıç ve diğer dan K nışlardır htıma bura- il İsmet İnönü ie Harici- ye ve Dahiliye Vekillerinin «ellerini sıktıktan sonra tekrar Sakarya mo- törüne rakip olursk Dolmabahçe sa- rayına avdet buyurmuşlardır, Başvekil İsmet İnönü, Dahiliye Ve- kili B. Şükrü Kayn, Hariciye Vekili B. Tevfik Rüştü Aras kendilerini kar- şılıyanlarla beraber gara girmişler ve burada beklemekte olan hususi İrene binerek teşyie gelenlerin ve hal- kım alkışları arasında Ankaraya mü- teveccihen hareket etmişlerdir. Bâşvekil İsmet İnönü bu sabah Ankarya vezıl olacaklar, ve akşam hususi trenle şark seya caklardır. Başvekilimiz Sivas yolile Malat- ya ve Elüzize gidee ve Tunceli vilâyetinde hükümelçe alman ted- birleri yakından teftiş edeceklerdir. Başvekilimize bu seyahatlerinde Da- hiliye Vekili ve Parti genel sekrete- ri B. Şükrü Kavanın da refakat et- mesi muhtemeldir. Sakarya köprüsü (Baş tarafı birinci sahifede) açılma töreni programı tesbit edil- miştir, Aldığım malümata göre haha vekili B. Ali Çetinkaya köprünün açı- Jış töreninde bizzat hazır bulunacak- ır. Tören 20 haziranda yapılacak- tır. İzmitten ve Boludan birçok heyet- ler törene geleceklerdir. Tören günü İzmitten « hareket edecek hususi bir tren nafla vekilini Arifiyede karşılı- yacak ve büradan hepbirlikte Ada- pazarına gidilecektir. Vekil Adapazâ- rında merasimle karşılanacak, Parti binasında bir müddet ahat ettik- ten sonra Sakarya köprüsüne hare- | ket edilecektir. 'Törene Kocaeli valisi B. Hümild Oskaj tarafmdan veriletek bir söylevle başlanacak bunu mütea- kib Kocaelf baş mühendisi bay İsmail Devletkuşu tarafından köprü hakkın- da izahat verilecektir. Ekmek ucuzlıyacak mı? Zahire: borsasındaki flat temev- vüçlerine göre buğday fiatleri indiği için uzun müddettenberi ekmek fi- atlerindeki istikrar değişecektir. Ekmek fiatlerinin gelecek hafladan itibaren ucuzlıyacağı muhakkak gö- rülüyor. Otelcilerin kazanç vergisi hakkın- daki teklifi vekâlete bildirildi Ticaret odası, otellerin gayri safi iradları üzerinden tahsil edilen ka- zanç vergilerinin yüzde otuz beşten, yirmi - beşe indirilmesi hakkındaki otelcilerin teklifini makul bulmuş ve Vekâlete bildirmiştir. İki ecnebi profesör çumartesi günü şehrimize geliyorlar Beynelmilel, Tıb “tarih. cemiyeti | reisi profesör Gomoni ile profesör Royer önümüzdeki . cumartesi günü şehrimize gelecekler ve Etibba odası, Türk tarih cemiyeti ve Üniversite mümessilleri tarafından Karşılana- caklardır. Profesörler İbni Sinâ ihtifalinde bulunacaklardır. m Eminönü Halkevinden: Akhisar Orta okulunun 1936 - 1937 desr yılında talebe tarafından gapılan resimlerin . teşhiri için 17/6/937 per- şembe gününden itibaren Evimizin Ca- #aloğlundaki binasında bir resim ser- gisi açılmıştır. Arzu esenlere sergi her gün saat (13,30) dan (19) a kadar açıktır, Herkes gelebilir. Bu akşam! Bu akşam! Tepebaşı Bahçesinin YAZ SAHNESİ GARDEN'in bütün ve yeni programile açılıyor. Her keseye elverişli mutedil fiatlarla Nefis Konsümasyonlar Cumartesi ve Pazar günleri: Saat 17,/2 ta MATINE hatlerine çıka- | | Trabzonda Atatürk günü Halkevinde nutuklar söylendi, coşkun tezahürat yapıldı Trabzon 16 (Hususi) — Atatürküğ 'Treabzonu teşrifleri münasobetile bü yük bir sevinç heyecanı içinde dalga» lanan Trabzonlular, Büyük Önderin buradan ayrılmalarından sonra dahi günlerce heyecanlarının hızını bir türlü zaptedememişlerdir. Dün, bu vesile ile Halkevinde taşkın tezahürler yapıldı. Trabzon kadınları namına söz alan Trabzonlu bir hatib bayan, bütün dinleyicileri coşturan bir nutuk söyledi. Bunu Alatürk için yazılmış şiirli abelelr takib etti. Bundan sa: üçüncü umumi mü- fettiş Tahsin Uzer hitabet yerine ge- çerek halkın derin şevk ve heyecanını Trabzor halkının bu rejime ve onun Kahraman Büyük Önderine bağlılı- ğınm küvvet ve kıymetini kendine hâs bir telâkatia anlatırken Atatür- kün bu temiz sahil halkına olan sev- "ilerini izah ettiler. Tahsin Uzerin Sözleri sık sık alkış- larla kesiliyor, salondaki şevk ve he- yodan dışarıya aksediyordu. Trabzonlu bir genç Büyük Kurtar: cının Trabzona ilk teşrifleri olan. 25 eylülün Atatürk günü olarak kabu- lünü teklif etti ve bu teklif alkışlarla Kabu! edildi. Bundan sonra Atatürkün Trabzon- da bıraktığı intibaları, «Büyük Tarih Trabzonda» namile bir kitap şekline getirilmesi kararlaştırıldı. Yeni antrepolar Eski Mumhane anirepolarınm yı- kılması işi dün tamamlle neticelen- miştir. “Yeni antrepolarm inşası bü- günlerde münakasaya vazedilecektir. Yerli mallar sergisi 27 Temmuzda Galatasarayda açı- cak Yerli Mallar sergisinin plâm tamamlanmıştır. : Bugünden itiba- Ten sergideki yerlerin taksimine baş- Tanacaktır. Bir Yunan vapuru Selimiye zçık- larında İtalyan vapuruna! çarptı Limanımızda dün bir deniz kaza- sı olmuştur. “Yunan bandıralı bir vapur, Selimiye açıklarında İtalyan bandıralı Margero vapuruna çarp- mıştır. İki vapur da oldukça mühim surette yaralanmıştır. Liman idaresi tahkikat yapmak Üzere Yunan vapurunu seferden alı- koymuştur. İsveç orta elçisi Yunanistana gitti İsveç orta elçisi B. Winther, Yu- nanistana gitmiştir. Kendisi bazı tleâri müzakelerde bulunmak (oÜz€ rTe bir müddet Yunanistanda kala- caktır. Gaybubeti esnasındö sefaret içle- rini maslahatgüzer vekili sıfatile B. de Tamm, tedvir edecektir. Çin Maliye nazırı Paristen Amerikaya gidiyor Paris 16 (A.A) — Çin Maliye Na- ın “Dr, Küng, bu sabah Parlse gel- miştir. Nazır, Pariste ancak bir kaç saat kalacaktır. Bundan sonra Cher- burg'a hareket ederek Amerikaya gitmek üzere vapura binecektir. Belediyenin aldığı ruhsatiye harçları Hafta tatilinden istisna edilen mü- esseselerden belediyenin aldığı ruhsa- tiye harçlarının noksan olarak tahak-, kuk ettirildiği görülmüştür. Belediye, son tarifede kabul edilen esaslara gö- re ruhsatiye harçlarının hesap edile- rek tahakkuk ettirilmesini ve bir yan- lışlığa meydan verilmemesini alâka- darlara tebliğ etmiştir. Bakırköyde arteziyen kuyuları açılmasına başlanıyor Bakırköy ve civarına su vermek Üze- re belediye buralarda arteziyen kuyu- ları açacaktır. Kuyuları “açılacağı muntakanın istimlâk muamelesi tapu ca da bitmiştir, Kuyular bu hafta içine de âçılucek ve bir ay sonra Bakırköy susuzluktan kurtulmuş olacaktır. Bakırköyünden sonra Büyükadada arteziyen kuyuları açılacaktır, Fırıncıların şikâyeti Ekmeklerde aranılan gloten mike darının bulunmaması yüzünden be lediyenin fırıncıları şiddetle tecziyg etmesi üzerine fırıncılar, ticaret odas sına şikâyette bulunmuşlardır.