15 Haziran 1937 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 12

15 Haziran 1957 Başvekilin dünkü mühim beyanatı (Baş tarafı 1 inci sahifede) Ayi münasebat havasının bütün poli- tikalara hâkim olması bizim ciddi ar- zumuzdur. Akdenizde emniyet ve istikrar Arkadaşlar, memleket bildiği gibi bütün dünya da bilir ki, Akdenizde emniyet ve istikrar bizimi içir çok kıy- | metli bir mevzudur. (Brâvg sesleri, al- kışlar) Akdenizde emniyet veistikrar tev- lid ve leri bu memleket iyi il ile karşı- Uyacaktır. is Fransa ile münasebtlerimiz Fransa ile münasebetlerimizin ha- yırlı ve mesud inkişafı hakkında Ha- riciye vekili arkadaşımız ve hatipler bundan evvelki mevzuda söz söyle- mek için fırsat buldular; Ftansa siya- etini idare etmekten birinci derecede mesul olan zatlara o yakından Türkiye ve YFransa arasında e saslı emniyet ve büyük poli- tika (omevzularını açık bir suret te görüştüm. Arkadaşlarım, Fransa- rın mesul ricalinde ve Fransa büyük Meclisinde ve Fransanın efkârı umu- miyesinde şahsiyet sahibi olan yüksek kıymeti haiz bütün ricalinde Türkiye- ye karşı dostluk beslemek ve Türkiye- ye karşı iyi münasebet beslemek hu- susunda ciddi bir arzu ve kanaat gör- düğümü söylemekle bahtiyarım. (A- kışlar) Hatay meselesi, Fransa ve Cemi- yeti Akvam Fransa ile aramızda son zamanda çıkan Hatay meselesi vardı ve hudud emniyeti üzerinde bir takım hadiseler çıktı. Hatay meselesi Milletler Cemiye- ti konseyi kararile ve bugün tasdik buyurduğunuz muhahedelerle kati neticesini almıştır. Benim zannımca Hatayda vardığımız neticenin asıl kıymeti bu meselenin “iyi bir surette hitam bulduğu hakkında zihinleri- mizde hasıl olan kanaattir. Benyenlinilel meselelerin halli hu- susundaki muahedelerde yapılan tas- fiyelerin yalnız kâğıt üzerinde değil, bilhassa zihinlerde kabul olunmasıyle kıymeti hasıl olur. Onun için Türkiye Hatay meselesinde varılan neticeleri kati bir tasfiye addelmektedir. Hatibler, hükümeti, müahedelerin Şurasından burasından terikid etmek için hrsat buldular. Fakât yüksek he- yetimiz gibi bütün millet ve bü- tün âlem dikkat etmiştir kini- hayet bütün hatiplerin üzerin- de birleştikleri nokta, kâğıd üzerine koyduğumuz esesların sıdk İle, hulüs ile takib olunması üzerindedir. De- mek ki, şimdi bu hissi hulâsa ederek "ben de söyliyeyim ki, biz Cemiyeti Akvamda varılmış olan neticelerin hâkkiyle ve hulüş ile tatbik olunma- sından başka hiç bir şey İstemiyoruz. Süküneti bozmıya çalışanlar Arkadaşlar, muahedelerin hulüs | ile tatbik olunması herşeyden evvel imza edenlerin hüsnü niyetlerine bağ- lıdır. Size biraz evvel Fransa ile Tür- kiye arasındaki sıcak havayi ve Fran- sanın mesul ricalindeki hulüsu ifade | rinde var» | ettim. Bu halde bu Hatay tüze dığımız anlaşmaların hulüs ile tatbik olunması için ne kadar unsur tasav- vur olunabilirse bu anda o unsurla- rın hepsi elimizdedir. Bir takim, müm» kün olduğu kadar hafif tabir kullan- mışa ve aramıya çalışacağım. Vaziyetten haberdar; olmıyan ve nihayet vaziyeti bulendırmakta tür- dü saika kapılmış olen siyasetcilerin Cemiyeti Akvamda verilen karardan sonra sükünette olmadıklarını ve bu süküneti bozmuya çalıştıklarını görü- yoruz, Hatiplerin bu husustaki endi- şeleri yalnız büyük meclisten değil, memleket muhitinden, ME Bize akset- mektedir, ; Kp akl Klik 2 tığımız gez tatbiki Burada sudan olmak için bası noktaları gözönünde o bulundurmak faydalıdır zannederim. Kabul olunan muahedelerin tatbiki vazifesi bugün için Fransaya düşüyor. Bugün taah- hüd ettiğimiz muahede ile Hatayın temamiyetinin ber vasıta ile mahfu- iyeti Türkiye ve Fransaya düşüyor, “Nihayet bu eseslar Cemiyeti Ak- temin edecek her türlü tedbir- | vamın omüzaheret hasıdır. Hatlâ eğer o hukukcular ta- bir caiz görülüre mesuliyeti altındadır. Demek ki biz ealâ- kadar olanların kuvvet ve hüsniyet- ierile bu o muahedelerin tatbik 0- lunacağından emin olacağız ve niha- yet bütün vasıtalar çaresiz kalırsa ve hakikaten siyaset tahripçileri bütün bü beynelmilel akitleri hiçe sayacak kadar tecvuz fikirleri en nihayet cemiyeti akvama iltica et- ve iştigal se- İ mekten'de geri kalmıyacağız. İ Bugün oradaki vaziyet (o Cemiyeti Akvamın kabul ve tesbit ettiği esas- lar dahilinde emniyetin hüsnü tatbi- ki, Cemiyeti Akvamı teşkil eden bu- kadar milletin müşterek kefaleti ve taahhüdü altındadır. Sükünetle söy- lediğim bu sözlerin içinde Hatay için yapılan anlaşmanın behemehal ve hu- lüs ile tatbik olunması için kâfi mü- eyyideler mevcuttur, o Üümidindeyim. Esasen hatipler gibi milletimiz de Suriye halkına karşı hekiki tevcc- cüh ve muhabbetle mahmuldür. Ben, bu vadide Suriye halkına karşı türk- lerin hassasiyetini göstermek “için kıymetli fırsatlardan istifade ettim. Şimdi o mevzuda tekrar hraretle söz söylemek için ahval ve şeraitten kâfl derecede teşvik gördüğümü söyliye- mem. Amma kanaatim o dur ki mll- letler hakiki menfaatlerini nihayet siyaset adamlarına ibram ve icbar edeceklerdir. (Bravo sesleri, alkışlar). Türkiye « Suriye hududu üzerinde çıkan hadiseler Hudut üzerinde, Türkiye - Suriye hududu üzerinde çıkan hadiseler bir takım muahedeleri intaç etti ve on- lar dahi ilk temaslarından sonra iyi bir yola girdi. Ümidimiz zaten esas- ta dost iki memleketin hududu Üze- rinde emniyetin mevcut olması pren- sibinde hiç bir ihtilâf yoktur. Bunun iyi tatbiki için Fransa ri- cali ile biz ayni kansat ve ciddiyetle bu işi takip etmek kararındayız. Hulâsa arkadaşlarım, Fransa ile münasebatımızda hususi meseleler bahtiyar bir surette tetbik edildik- ten sonra yeni bir inkişaf . devrinin büyük bir emniyet havasının hü- küm süreceğini ümit etmek ve ümi- dimizi huzurunuzda söylemek bize hususi bir haz vermektedir. Balkan devletlerile münasebet- lerimiz Balkan devletleri ile mürinsebetle- rimizin bütün millet arasında ma- lâm olmıyan hemen hiç bir safhası yoktur, Dödrt devlet aramızda açık muahede ve onun hükümleri ile bir sulh davası için bağlıyız. Yakın bir zamanda ben ve Dr. Aras Balkan müttefiklerimizin payitahtlarını be- raber veya ayrı ayrı görmek bahti- yarlığına nail oduk. Memleketimize karşı müttefikleri- miz tarafından gösterilen tevvecüh ve muhabbet bütün dünyanın dik- katini celbedecek sıcaklıkta idi, Bu memleket Yugoslavyadan, Yunanis- tandan ve Romanyadan aldığı sicak tezahüratı ayni hararetle karşıladı. (Alkışlar). Arkadaşlarım, dört Balkanlı dev- letlerin ayrı ayrı cephelerinden do- layı vakit, vakit görülen husust po- litikaları onların Balkan antantı ta- ahhütleri üzerinde vaziyetlerinin ha- fif veya zayıf olduğunu zânnettire- cek propağandalara sebebiyet ver- mektedir. Bunu görüyoruz, amma buna İnanmayın. En yakın temasla- rımızla anlıyoruz ki dört Balkan der- leti kendilerini birleştiren sulh ide- alinde samimi ve sabittirler, (Bravo sesleri, alkışlar). bir muahede ile bağlı olduğu gibi, Yugoslavya ile de hususi bir muahe- gösterirlerse | den geldiği kadar teshil eder. Şüphe yok ki Bslkanlarda Bul garistania diğer komşuları arasında sıcak dostluk havasının teessüs et. mesi ve bütün Balkan devletlerinin söyledikleri gibi etddi ve iyi niyetli | bir dostluk yoluna girmesi hepimiz için sevinçli bir emel ve Avrupa sul- hü için bir mesnettir. Bulgarislan- la aramızdaki münasöbellerde yek- diğerimizin hassas noktalarına dik- kat etmekte ve iyi dostluğu inkişaf ettirmekte menfatlerimiz gö müşahede attik, Cemiyeti Akvamın ehemmiyeti Arkadaşlar, size Cemiyet Akvam üzerinde görüşlerimizi de söylemek isterim. Cemiyeti Akyam bugün onun hukukan ve fiilen haricinde bulu- nan devitlerin faaliyetinden mah- rum bulunmakla bütün bir mahru- miyet ve zayıflık içindedir. Buna şüphe yok. Haricinde bulunan dev- letlerin kıymetli ve beraber müşte- rek çalışmalarını Cemiyeti Akvam- da birleştirmeleri bu müessesenin beynelmilel sulh iedali için haiz ol duğu yüksek otoriteyi çök kuvvet- lendirecek, ideal bir şekle sokacak- tir Buna şüpheyoktur. Bunu temen- ni ederim. Bazı kıymetli tecrübeler göstermiş- tir ki Cemiyeti Akvam beynelmilel meseleleri mütalâa ve bazı ahvalde iyi çareler bulmak için kıymetli bir vasıtadır ve nihayet Cerhiyeti Akva- mın beynelmilel sulh. içih çizmiş ol- duğu ideal, herkesin yardım etmesi temenni idealdir. Bununla de ileri sürülen bütün şünerek onun faydalı olduğuna; onun esasları dahilinde si- yaset takip etmek istediğimizi “hu- 1üs ile ve şüürüle kani Şefim göstermiş ölüyorum. Dünyada biç bir bir memleketle ara- mizda esaslı bir ihtilâf yoktur Arkadaşlar, - başında. söylediğim gi- bi siyasi münasebetlerimizden bah- “sederken kömşularımizlz münasebet- leri ayrı ayrı mevzuu bahsettim. Komşu olmadığımız devletlerle de münhsebetlerimiz çok iyi ve doslane- dir ve hiç bir memleketle esaslı hiç bir ibtilâfımız yoktur. Bunu memnu- niyetle kaydettikten sonra bugün bütün dünyanın sulh davası ile meş- gul olduğunu, milletlerin « beynelmi- lel sulhün idaresini sağlam esaslara istinat ettirmek için ne gibi tedbir- ler bulmak lâzımgeldiğni aradıkla- rını söyledim. Beynelmilel sülhün de- vamı ve sağlam esaslar üzerinde bu- Tunması çareleri aranıyor. Henüz bu- Yunmuş değildir. Memleketimizin sulh için çok ciddi arzulu olduğunu bil- mekle beraber, onun, beynelmilel sulhün sarsılmaz bir takım esaslara bağlanmış olduğunu dalma düşün- mesinde ve bilmesinde zaruret ve lüzum görmekteyim. Bu sözleri onun için söylüyorum. (Bravo sesleri) . Beynelmilel sulh için çalışıyoruz Biz sulh davasında hakiki ve sa- mimt bir hâdim veziyetindeyiz. Kendi vesaitimizin, faaliyet sahami- zın dahlinde beynelmilel sulhün mu- hafazasına çalışırız ve Türkiyenin hayır ve menfaatini sulhte bularak onun dalma muhafaza cdlimesi te- mennisindeyiz. Arkadaşlar, bu noktanın siyasi zihniyetimiz olarak anlaşılmasını is- terim. Biz, benyelmilel sulhün Tür- kiyeden uzak ve bizim hudutlarımız- dan çok ayrı yerlerde de böozulma- sını kendi menfaatlerimize ve hayrı- mıza muvafık görmeyiz. (Bravo seş- leri). Biz, -memleketimizii emniyet ve siyasetini, her hangi bir memleket arasındaki nifak ve ihtilâftan bekle- miyoruz. (Bravo sesleri), Bu esaslı bir noktadır. Biz kendi memleketimizin (emniyetini, diğer memleketler arasında iyi münasebet- ler ve emniyetli münasebetler bu- lunmasile pek âlâ telif olunacak, te- min olunacak itikadındayız. Onun içindir ki diğer iki memle- ket arasındaki her hangi bir nifak ve İttiraka karışmayız. Onun düzel. mesini İsteriz ve her hangi iki mem- leket arasında nifak ve iftirak hu- | geldiği kadar memleketler arasında bu kabil uzaklıkların ve müsademe- lerin ortadan kalkmasını temenni ederiz. Milletler arasında mühim bir uzuv ve kuvvetli bir millet olarak ça- lışırken bizim siyasetimize delil ve salk olan csaslı fikirler ve manevi sebepler, âmiller bu söylediğim se beplerir. Tunceli vilâyetindeki hadiseler Arkadaşlar, harci münasebetleri- mizden geçerek şimdi dahili siyase- timiz üzerinde de biriki malümat arzedeceğim. Dahili siyaselimiz üzerinde tek me- sele olarak eskiden Dersim dediği- miz Tunceli vilâyeti hadiselerinin esasını ve bugünkü vaziyetini hu- Zurunuzda efkâri umumiyeye açıkça bildirmek isterim. Büyük Meclisin malümüdur ki hü- kümet iki senedenberi Tunceli mın- takasında hususi ıslahat programı takip etmektedir. Bu program, bu mıntakayı.medenileştirmek için bü- tün vâsitalarla ve hususi hükümler dahilinde orada geniş bir çalışma te- ferrüatını ihtiva etmektedir. Bunu şimdiye kadar orada kanuna muha- lefetten kuvvet ve zevk almış olan bazı reisler iyi karşılamadılar, Isla- hat programına mukavemet ve mu- halefet etmek istediler. Bu bizi, ta- rihini tam söyliyemiyorum, mart ni- hayeti - nisan bidayetlerinde husu- $İ askeri tedbirler almayı icap ettirdi. Orada şunu düşündük, mukave- met eden ve hükümetin ıslahat prog- ramlarına muhalefet eden mıntaka- da ne yapmalıyız? Şimdiye kadar olan Dersim tecrübeleri, orada hü- kümetin bir emrine karşı muhalfet olunca mühim bir kuvvet toplıya- rk o mıntakada ciddi tedibat yap- mak ve bırakmak. Biz buna «Sel s8- ferleri» dedik, Memleketin bir tara- fında bir hedise çıkınca onu kuv- vetli bir surette ve sel halinde gelip geçmekten bir fayda hasıl olmıya- cağı kannatinde bulunduk. Biz mu- halefet edenlerin mukavemetlerini | bertaraf ettikten sonra kendi prog- | ramımızın hiç bir şey olmamış gibi den saydık. Bugünkü vaziyet şudü: Orada jan- darma ve hükümet kuvveti tamami- le tecessüs etmiştir. Tuncelinde 1s- lahat programı olarak düşündüğü- müz tedbirler fasıla görmeksizin de- vam etmektedir. Yol (yapıyoruz, mektep yapıyoruz, karaköl Oyapıyo- ruz. Bir iki sy müddetle bu işlere fasıla vermiş olan yerlerde tekrar bu işlere başladık. Şimdiye kdar bu harekât ve faali- yet esnasında orada ciddi müsademe- ler olduğunu ve arada büyük zaylat geçtiğini zennettiklerini işittim. O- nun için size şimdiye kadarki, yanl üç aylık harekâtı; üç ay zarfında uğradığımız hakiki zayiatı olduğu gibi söylemek isterim. 14 haziran, bugün aldığım rapora göre şimdiye kadar olan zayiat Jandarma, asker ve muhafız korucusu Olmak üzere 13 şehid, 18 yaralıdır. Bunların içe- risinde bir tanesi subaydır, teğmen- dir. Bu zayiatın bize elem verdiğini ve Büyük Meclisin hissiyatında çok acı yaptığını müşahade ediyoruz. Fa- kat hadisenin ehemmiyeti, bilhassa mübelâğalı neşriyata karşı yapılan iş karşısında fedâkârlığın fazla Ol- madığı noktasına nazarı dikkatinizi celbetmek isterim. İ mizi kolaylaştırdığı kadar Bugünkü vaziyette arkadaşlar tek- rar ettiğim gibi jandarma, hükümet vaziyete. tamamen hâkimdir. KAt derecede askeri kuvvet orada hazırdır. Islahat programı takip olunmaktadır. Huzurunuzda söylerken bütün mem- leketin ve mahallinde bulunan va- tandaşların İşitmesini isterim ki, Cumhuriyet hükümeti oraya ıslahat programını süs olarak, heves olarak götürmedi. (Bravo sesleri). Ne kadar müşkülâta uğrasa, ne ka- dar çok fena sürse yaz ve kış bu proğ- ramı biz orada tatbik edeceğiz. (Bra- va sesleri). Aklı başında olmiyanlari hüküme- in kudreti ve yeka kucağına vet sulünü asla istemeyiz. Bilâkis elmizden| Her hangi bir meseleyi Büyük Millet Meclisi kabul ettikten sonra şimdiye kadar nasil ufak tefek mü halefet ve müşkülât karşısında vağ geçmek bizim şliarımızda ve iktidar rımızdn olmadıysa, bu sefer de proğ* ramımızı ve Büyük Millet Meclisi- nin kararını tatbiltten geri kalmıyâr cağız. (Bravo sesleri ve alkışlar). İ Bunun bu suretle ve kanaatle bi- linmesi, zannederim ki bizim işleri henüz aklı başında olmıyan reisleri bir an evvel hükümetin kudretli olduğu ka- dar adaletli ve şefkatli okucağında selâmet aramalarının yegâne çıkar yol olduğuna, ikna edecektir. Vergileri indirmek için her fırsattan istifade ediliyor Arkadaşlarım, o görüyorsunuz ki bütün meseleleri size açık olarak söy“ | dedim. Bundan sonra hükümetin umumi faaliyeti üzerinde söz söyle- mek “için bugün Büyük Meclisin ruznamesinde bulunan meseleler ay- rayrı vecanlı birer misal ver- mektedir. İmar politikasını takip ediyoruz. Vergileri tenzil etmek için her fırsat tan istifade ediyoruz. Mali politika olarak bir kaç senedenberi takip ete tiğimiz indirme tedbirleri şimdiye kadar müsbet netice verdi. İndirdi gimiz vergilerden bir iki senede &zâ- lan nisbeti telâfi edecek mikdarda karşılık osldık. Bugün yaptığımız petrol indirmesinde do ve diğer ver- gi indirmesinden de memlekette yeni bir inkişaf göreceğimizi ümit ediyoruz. Vergi ıslahında, imkân bulduğu- muz her mevzuda, İndirme siyase- tine şaşmadan devam edeceğiz. (Al- kışlar). Bütçe vaziyeti Maliye Vekili arkadaşımız, Büyük Mecliste bütçe müzakeresini yapar- ken yeni seneye 10,000,000 lira kar dar bir hazine vaziyeti devredebile- ceğini ümüt ettiğini söylemişti, Ha- ziran bidayetindeki hesaplar bize | Maliye Vekilimizin tahmin ettiği iyi vaziyetin fazlasile tahakkuk ettiğini göstermiştir. O huzurunuzda 10 mil; söylemişti. Bana verilen ma- takip olunmasını esaslı mali elm lümatta haziran nihayetinde vaziye- timizin 11 milyon beş yüz bin lira fazlası İle intikal ettiğidir. (Bravo sesleri, alkışlar). İyi ve sağlam bir bütçe memleke- timizin bütün faaliyeti için çok iti- mat veren bir esastır. Yeni bütçe- nin me kadar sağlem mevzular üze rinde kurulduğunu söylemek için size söyliyeyim kt yeği bütçeyi Bü- yük Meclis 231 milyon küsür üze- rinden kabul etli, Bizim 936 da tah- sil ettiğimiz mikdar, muvakkat olan, son sene nihayeti hesaplarına göre 241 milyon liradır. Görüyorsunuz ki kabul ettiğiniz . bülçenin fazlasını göçen sene de fiilen tahakkuk ettir- miş bulunuyoruz. Bu, memleketin iktisadi hayatında tutulan yolların iyi semere verdiğini ve memleketin mütemadiyen inkisaf yolunda yürü- düğüne maddi bir misal olark te- lâkki edilir ümidindeyim. Arkadaşlar, kısa ve münferid'nok- talarla siyasetimizin harici, dahili ve umumi hatlarına işaret etmek iste- dim. Tafsilâtım ve teferrüatını büt- çe .müzakerlerinde etrafile bildiğinis bu esaslı siyaset hatlarını kanaatle takip etmek fikrindeyim. Bizi bu hususta tasvip ve teşvik ettiğinizi yüksek reylerinizle göstermenizi ar- zu ederiz. * (Sürekli ve şiddeti al- kışlar). Meclis hükümete itimad beyan etti Büyük Millet Meclisi Başvekilin bu izahatını 329 reyle ve mevcudun jf- tifekile tasvip ederek hükümete iti- mad beyan etmiştir. Riyaset maka» munm bu neticeyi bildirmesi. üzeri ne sürekli alkışlar arasında. kürsü- ye gelen Başbakan İsmet İnönü şun- ları söylemiştir; Arkadaşlar, yüksek (o itimadınız, bizi yeni bir kuvvetle techiz etmekte dir. Türkiyenin bütün kuvvetlerini! kudretli elinde toplıyan Büyük Mik let Meclisi emanet ettiği icra kuvve- tini bütün kabiliyetimizle iyi bir yolda takip etmeğe, tatbik etmeğe çalışacağımızdan emin olabilir, (Şid- detli alkışlar),