19 Eylül 1934 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 5

19 Eylül 1934 AR. Çarşaf ve peçeler Anteptede hanımlar çarşafı çıkarmağa başladılar Andoluda peçe we çarşaflari atmak günden güne taammum et- mektedir. Geçenlerde Mersin he- lediyesi verdiği bir kararla kadın- arın çarşaf ve pece kullanmaları ni menetmiş ve bu karar memnu" niyetive tehalükle tatbik edilmişti Son posta ile gelen Gazi Antep Yefilkimizde okunduğuna göre An- tepie'de bu şekilde bir (karnın #atbikine başlanmıştır. «Geçenler, 'de Gazi Antepte valinin; zeisli Zinde;aktedileni müdürler içtima: anda bütünimemur ailelerinin mes 'deni kıyafetle gezmeleri | karat Jaştırılmış've bu-karar memurlara tebliğ edilmiştir. Bu Kararı memnuniyetle karşi- ıyan memur aileleri kâmilen pe- çeleri atmışlardır. Diğer hanımları 'da bu.kararı.tatbile etmektedirler. Gazi Anlepte.peçesiz gezen iha- mumların adedi «hergün “artmak: tadır. Bir yelken' gemisi; battı Tekirdağ 17 (Hususi) — Zihni kaptan idaresinde bulunan, ve (200) içuval soğanla yi bir yelken gemisi limanımızdan istanbula hareket edeceği bir «i- rada; dümen çivileri dalgaların tesirile kırılmıştır. Dümenin kırı masile geminin içi su dolmuş ve gemi derhal batmıştır, Bu gemi tekrar sahile çıkarı mış İse de 200 çuval soğan tama- men mahyolmuştur. Kuru fasulye Ibrâtatı arttırmak için mühimi bir nokta Bu Sene “Türkiyede vaziyetin zahire ihracatın daha müsait oldu. Bundan: bahsetmiştik: « Rorttmya- da, Bulgfiristanda zirai “vaziyet geçen seneki gibi ihracata müsait değildir: Bu Vaziyet karşisında Balkan smemleketleri içinde Türkiyeye ra- kip olarak Yugoslavya bulunmak- tadır, Alınan haberlere göre Yuz goslavyadan © merkezi Avrupa memleketlerine bilhassa İsviçreye mühim miktarda hububat ihraç edilmektedir. Kuru fasulye ihra- catı da ehemmiyetli bir yer tutu yor. Xuzoslavya kuru: fasulyeleri büyük bir rağbet görmektedir. Yugoslavyada. fasulyeler suni. sureite, kurutulmaktas ve diğer smemleketlerden: evvel dünya pi- yasalarma arzedilmektedire Sunt surette kurutulan fasulyeler daha ziyade aranılmâktadır“ “Halbuki Hiğer müstahsil memleketlerde ku” Tu fasulyenin. yollarda, veya tes Jim edildiği piyasalarda nemlen (diği rutubete tahammül edeme- diği görülmektedir. | Türkiye'de kuru fasulye ihraç, eder memleketler arasındadır. Bu ihraç maddemizin satışını çoğalt- mak için suni kurutma tedbirle. rine müracaat etmeliyiz. Türk ofi. si, ve ticaret odaları gibi ihraca- Ai arttırma yolunda çalışan mües- seselerin bu “meseleye. büyük ehemmiyet vermeleri lâzımdır; GUNUN HABERLERİ i Lehistanda ekser şehirlerde İistanın Soöyetler ve Cemiyeti Akvtam Izvestiya gazetesinin mühim bir makalesi Moskova 17 — İzvestiya gaze- tesi Sovyet RusyanmMilletlerce- miyetine girmeğe:davet edilmesi: yazdığı bir makale- münasebeti de diyor kiz «Sülhü muhafaza etmek istiyen devletlet Sovyet Rusyamın iştiraki olmadan sulh mücadelesinin «bir hayalden ibaret olduğunu «takdir ettiler: Sovyet Rusya temsil edilen hükümetlerin içtimai vasıfları do- layısile Milletler cemiyetinin nasıl bir iktidarsızlık içinde bulunduğun: na vâkıftır. Sovyet Rusya.Millet ler cemiyetinin sulhü müdafaa içi lâzimi gelen ciddi: tedbirleri iitti- haz edebilinek hususunda mazide gösterdiği iktidarsızlığı bilmez de- Bildir; Fakat ayniszamanda Sov- yet Rusya Milletler.cemiyet Şından«bir: kısmının. sulkü. müdar 4 âzminde', bulunduklarmı'da Davet eden hükümetlerin bu Jestinei muvafık surette mukabele. etmekle bu beynelmilel teşekkül de gayesi uğrunda kullanmak is temiştir, Çünkü bu teşekkül Sta- line nazaran vaskeri: ihtilâfların. tehiri veya meni; hususunda; «bir İren vazifesini görebilir; Bu cevabı. vermekle. beraber. Sovyet hükümeti bilir ki, orada âza bulunanlardan birkısmının ve Milletler cemiyetini terkedenlerin hali inşada, bulunan. sosyalizm. memleketine karsı olan kin ve ga- rezleri harp, korkusundan « daha büyüktür. Bu. sebepleSovyetef- kârı umumiyesi, hükümetinMik « Jetler, cemiyetine girmesini elkış- lamakla beraber sulh fikrinin her şeyden evvel bütün memleketlerin halk;kütleleri arasında azimkâras ne bir tarzda yerleşmişsolmasile. | ve Sovyet Rusyanın.kuyvetile.mü- 1 de, unutmas | kızıl sordu küdutlarımı. ve iztiklâ» İini'ne kadar büyük bir kuvvetle. müdafaa tedebilirse emperyalist. imaceralar-peşinde olanların: tarı, ruz fikirleri0 kadar kuvvetle sur Ya düşectktirm Ekalliyetler toplantılar “yapıldı Varşova 18 (A.A.) — Dün Les i ir çok şehirlerinde. bü- yük içtimalar yapılmış. ve birçok karar suretleri Bu karar lilerin, «hariciye nazırı. M; Beckin. Ceneyredeki beyanatına muzahir' olduklarını beyan. etmektedirler, vüfusu kesif olan Brest. şehrinde Yahudi heye beyaz natta bulunarak Yahudilerin hiç bir zaman ekalliyetler muahede- sinden istifade etmek * istememiş olduklarını; çünkü Lehittani hüküs metinin bütün tebaasina aynı sus Tetle muamele etmekte" olduğunu bildirmiştir. Lehistan Yahudileri hukuklari» Bin zayıflatılacağından “korkma makta ve ekalliyetlere ait ahkâmn umumileştirilmesine matuf teşeb- Büsü memnuniyetle selimlamal tadırlar; GUNUN“ MESELELERİ 5 i Çok: yaşamak Paris fen akademisi geçen hafta, 39 sene “evvel “kendisine gönderilen bir mektubu açmıştır. Mektup şu mealde- dir: «Bu mektubumle'en caz 5. eylil 1934 tarihine kadarsiyöşamak istediğimi beyan ederim. O tarihte 90 yaşıma ba- sacağım. Çok yaşamak için tatbik eti” Bim usul haleiketen tesirli ise © günü ide vak edeceğimi ümit serim.» Mektubun altında eski mebuslardam, MM. Francis Laurun imzası vardik, Meli > evvel ölmüştür. 5 eyll 1934 tarihine kadar. yaşıyamamallasi beraber. buna gok yaklaşmış 89 yaşını. doldurduktan. bekir “ay. sonra: ölmüştür. Bu zât raporunda üzün yaşamak için her şeye sinirlenrmerseği; hayatı olduğu Gibi kabul etmeğiplüğuniundan fazla ye- mekk yememeği, hergün: bir parya,jims mastik yapmağı tavsiye: ediyor.“ Bir Fransız gazetesi bu münasebetle “diyor hir &Gerçi bunlar bilinmiş. şeylerdir; far kat bu biliniş şeyler caba, hangimiz hakkile: tatbile ödiyorür?... İnsanların. «büyük arzusu şünhe yok: ki gokyac şamaltı. Herkes füzla yapamanın yolu» mu, bulmak ister; fakatibü yol karısına" ilmen bir.türlü hunieaddeyi tutnaletin temer. Bir doktor insanlar ölmezler, intihar ederler» . demiştir. Bununla. vücutlarını Yıpratmak, bin türlü süstmallerde bus İumimale suretile ölülerini; yaklaştırdı. Tari söylemeli itmiştir. Siki “hayat Yaşamanın hayatı uzatmak üzerindeki te- rini gösteren büyü bi. misal vardır Çlemencnan (Klerehnsa) nun hayatı Çlemancenı 55 yifinda:iken sıhhatine. İtina etmeğe kararssyarmisir. “O. güne. kadar günde 15-2055öro içerken bundan vaz geçmiş, kendisini pebrize tâbi tut- mut, bir lmnaltik özünden her gür dere almağa başlamış. Eki başvekil bulsayade: seksen yaşın bulmuş. ve son. dakikasına kadar dinçliğinismukafazaci etmiştir , (Çok yaşamalı işik nokta gençliği mizde yaplığımız yöyleri rte yapa ele dizimiz, saman, yapmamalıır « Bunlar ençken enizdir.falakicmta yayla insan | hi harap eder. Bundünktonra maneviyatı yüksel bulundurmaktır. Geşende 103 yaşına.basan ve elin dinç bulunan doke tor Gufnlet demiştir «Ben, biç bir zartnm “acele. etmeyiek sayesinde” bu Yaşa vardım». İhtiyağdoktor.bu sözle. ile birazfilorof"olmallâzım geldiğini inlatmal istemiştir. Eilhakilm. marımuzın- gürülülü hayatı içinde “buna “ihiyağ. yardı ? Amerikada: dletisadi yüzünden “işsiz Milan bir kadı kendisine kazahçlisbir iş bulmuği" buhran: tur, Bu” gerçi Kadın bir dikiş makinesi almış'we'köy köy geze- rek her köyda'lözüm “geleni'tar atı ucuz bir. patatile yapmağlı başlamıştır. “Kadihp* gittiği “köy- lerde köylülere"risafik “olduğu için yömek,' yâtedie mihsrafi etmi“ yot, Yalniz“ yol “Bârası “Veriyor. Ameril pek “ucuz a “ seyall olduğu için kilden bütüd kazanci hir ke: oymaktadir. 4) rini toplıyün“şehirlerden "Ki “EDEBİ MUSAHABE; “Tür'dili tetkik cemiyeti tara fından tertip edilerek bastırılan. ve mahdut bir dairede neşredilen bu eseri görmemiş olanlar onun ehemmiyetini" tamamile “ kavrıyas mazlar; hele bunun nasil makul bir tarzda dağıtılmış, muktelif sa- halara yayılmış uğraşmaları ne- ticelerinden “toplanarak “vücuda geldiğini anlıyamazlar. Eserin baş tarafını işgal eden yüz sahifelik izahâtı okuyup anladıktan, ve sar- fedilen gayretin-semeresi: olarak toplanmış. sözleri gözden geçir: dilten sonradır ki yenilen güçlük“ ler, ve, bu uğurda ibzali olunan emekler hakkında doğru bir fikir edinilebilir. Tarama dergisinin ne olduğunu ve nasıl vücuda geldiğini “kısaca anlatalim: Bu. eser « osmanlıcada: kullanılan arap ve fars sözlerinin. türkçe: karşılıkların» * toplamıştır, bu iş tabiatile şimdilik mahdutde- “necek bir dairede yapılabilmişi Bunünla beraber bu toplama ne hasredilen 750 sahifede biribi- sözden 7500'arap. irkçeleri: bulun- iştir. Her arap. ve fars kelimelerine karşılık 'ola- rak üç, beş, hattâ yirmiye kadar. türkçü söz bulunup gösterildiğine “nazaran: bu miktarı bir kaç kere büyültmek lâzımdır. Bu türkçe sözler nerelerden bu- lunup çıkarılmıştır? Bunu kitabin. başını teşkil eden izahata bulu- İ #uz, ve görürüz ki türkçede, türk- çeye kaynak olan dillerde, husu- Sile yabanci memlekletere mensup, müsteştiklerin'uzun bir ömür asr- federek yaptıkları âraştırmalarda yeni ve eski ne kadar eser ele ge- çebilmişde: bunlar uzun uzun “ta- yahmış; elenmiş; sıkı bir kalbur“ dan geçirilerek üstte kalanlar tas: “ nif edilmiştir. Divanlar; destanlar ata sözleriş» gfsaneler, tarihleri: bilhassa dügat ler birer birer gözden; geçirilerek bunlarda her hangi:bir arap-ve farsi sözüne karşılık teşkik edebi. lecek türkçe söz bulunmuşsa.» ay rılarak bir tarafa işaret edilmiştir. Bu kadar» karışık bir iş.kısa iza" man içinde bir kişi tarafından ya- pılamıyacağından cemiyetin. Şas eshabiüçer beşer.eserin tetki- kini üzerlerine almışlar ve her biri topladıkları sözleri getiripumumi ir ayıklama işineiburakmışlardar. ek-icap sederrki len eserler içinde ik hizmetir“ yapmış. olan müsteşrik Radlofftun birçok Türle Tehçelerini koynuna alan dört Bü- yük ciltlikelügatidiri si. Yalniz kitaplar sörasında' yapi lan bir araştırma kâfi miydi?.EL bette değildi; bü araştırmayı halk | arasında"da; Büyük Türk kütleler kadar bütün Türk kümeleri içinde | de yapmak lâzımdı. Türk'dili tet- | kik cemiyeti hükümetin mümes İlrine, muhtelif müesseselere, halkâvlerinden mektep muallim. İ erine kadar bu işte müfit olabi. i Jecekher vasıtaya, ve, bunuda kâ- | fi bülmüyarak matbuat'ile unun Türk milletine müracaat'ett harç getirdi;'Ye bu süretle için- den çıkılamıyâcak' kadar “büyük ve karışık bir'yiğin vücude geldi, Asıl zörluk “bunları ayıklatali; âyıkladıktan sonrada takım takım doplamakta' “idi, Muallimlördeh; #aütehassıslardan? yetmiş ik bir heyet bu a işile aylarca pılacak'biriü için Berkes bir'avuç | Tarama dergisi: uğraşarak, ve, bütün bu muhtelif sahalarda toplamılabilen sözler'niz hayet son bir tasniften geçirilerek tarama dergisi vücuda gelebildi. ; Bu işin nasıl çapraşık bir didi- niş işinden doğduğuna şu kısa iza” hat kâfi bir fikir verebilir. Eserin tertibinde de nasıl bir tanzim usu- lünüt tatbik edildiğine dikkati celbetmek lâzımdır. Bunun tesadüfen bir cüz alıyorum; ve gex ne tesadüfen bir yaprağım çevi- zerek bir kelimenin üzerinde dü- rüyorum. Bu kelime marizdir, ve buna karşilik olarak türkçe 18 söz bu- lunmuştur. Eser'bu karşilıklari yalnız saymak ve sıralamakla ik- #ifa etmez, her birinin yanına ki- sa işaretlerle nerelerden alındık- larini, nerelerde kullâmıldıklarinı, ne manalara geldiklerini" kayde der. Meselâ bu on sekiz türkçe Aydaş'dır. Yanı başında görürüz ki hastalıklı büyüyen manasına gelirmiş ve Samsunda, Sinopta, Niğdede, İs- Munnug'dur. Uydurma * bir ini yapan bu kelime müs- deşrik Radloff'tan alınmıştır, o bu- nu Koybal, Şor ve Sagay lehçele- rinde bulmuştur. Bu izahatı keli- menin yanında kisa işaretlerle gö- Terek kanaat-hasıl ederiz ki uy- durma bir söze benziyen bu keli- me halis Türk kaynağından gel On sekizinci kelime: Sökel'dir. Gene o müsteşrik bunu Çağatay Jehçesinde bulmuştur. D. LT, yetlerile görürüz ki bu söz Divani Lügattittürkte de gösterilmiştir. İstanbulda basılan Kur'ân teree- mesinde, Çankırı * masallarında, Jehçsi osmanide de kullanılmıştır. Fazlâ olarak derlemede anlaşık Çerkeşte, Çorumda, içelde müstameldir. İş- z kelimesi karşılığı olarak bu ömisekiz türkçe söz hakkında bu yolda izahat verdikten “sonra Harama dergisi ayrıca alil, hasta * ye malül kelimeleri karşılıklarına da müracaat tavsiye ediyor. Bu izahat ile eserin. nasıl bağ Böndürücü bir uğraşma neticesile yücuda geldiği anlaşılmıştır. *Bu- lâhza durmak ve düşün- mek lâzinidir. Şu üç misalde görü. len tafsilâti 7500'raddesine, hattâ karşılıklarile beraber bunun üç beş mislime varam bir söz yığınına İeşmil ederek “bunların nasıl-top- huş masılısıraya “konulu işaretlerle membalarının;"* inrne.emele mukabilin- de kaydedildiklerini gözününe-ge" tirince hakikaten pek büyük bir işi üşolduğunaiman Bu büyük'işin faidesi nedir? Bu faideiki cihötten mülâhaza plünmizldir Ameli ve ilmi. Ameli faide yavaş yavaş, hattâ denebilir ki, kendiliğinden hasıl olacaktır. «Hakimiyeti Milliyen de M, N. imbasile arasıra birer kalem tec- rübesi yapılmaktadır. Bu imza sa» bibi kısa mekaleler yazmakta ve lir. bu makaleleri yazarken kaleminin ucuna! gelen: arap “ kelimelerinir türkçe karşılıklarını “tarama “der: | gisinden alıp “beriklterin yerine kullanmaktadır Her makalenin ak. tında bu türkçe sözlerin karşılık olduğunu gösteren bir. gük lehçe vardir. Bunlar birer zel tecrübe olmakla beraber ameli i (Devami 8 inci sahifede) ! Halit Ziya Uşşakizade "