14 Ekim 1932 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 3
MM VE MM... AMD 14 Teşrinieyvel 1293 Akşam Sahife 3 “AKŞAMDAN AKŞAMA AA ve **... EK, Türkce, pek çok cihetlerde, diğer dillere taş çıkartacak kadar zengindir. Meselâ, sigalarımızın ne mükemmel olduğu herkesce ma: lümdur. Bizim bir çırpıda ettiğimiz pek çok sözleri söyle- mek için, Avrupa dillerinde uzun cümleler teşkili lâzımdır. (Görmediklerimiz mi? ) fikri, Fran- tızca, Almanca, İtalyanca ve gi lizcede ancak şöyle eda oluna- bilir: $N: nous n'avons pas vus? $ Sind nicht da die Sachen die wir nicht gesechen haben? $ Non sono güeste le cose che non abbiamo viste? $ he things wick we have not seen? Sont-ce pas cenx gue vücubi, iltizami ve ımız, bütün ile tercüme edilir: “alamamaklığım, “okunamamasından, , “göremedi” ğimizden gibi sayısız kısa ve vazıh şekillerimizi diğer lara çevirmeğe belebir kalkışın bakalım... Buna mukabil, diğer lisanların kolyaylıkla ifade ettikleri bir çok fikir şekillerini, biz güçlükle eda ediyoruz; yahut hiç edemeyerek, Arapçaya © başvurmak mecburi: yelinde kalıyoruz. Bunlardan bir danesi, “ismi mekân, ve “İsmi âlet, lerdir. Arap, hemen, bi “mesken, , “maktel,, diye sokarak “oturulan yer, “ katledilen yer, , “yazı yazılan yer ,, fikrini ifade edebilmektedir. Gene takriben aynı vezinlerle, âlet isimleri yaratabilmektedir Miğfer, miftah gibi. Türkçede de “*, lâbikalarile, bazı “âlet, ve “mekân, ler. “Yatmak, tan 'yatacak yer, “binek, , yani “ Durmak ,, tan “duracak yer, “elek,, y Fakat, bilâistisna her filimizden bir yahut âhikası ilâvesile “öldüren, , “işidici, “yeyici, “yiyen, ilbilh... gibi kı, füller böyle fade eder- “yatak,, yani “ Binmek ,, ten binecek yer, larak ,,, yani “ öldürücü ,, “ işiden p, /azıcı, “yazan, ismi failler yapıldığı halde, bu fillerden * “ak, lâhiklarile “öldürek, sek, ve işi dek, , “yiyek,, “yazak, diye- miyoruz. Bunların yerine, arap fül ve vezinlerinden kelimelere baş vuruyoruz : “maktel, , “mesma, “me'kel, , * etmek Lâkin, “..ek, ve “..ak,, diye biten kelimelerin birer “yer, yahut “âlet, manasma geldikleri kolaylıkla öğretilebilir. Misaller: “Hazreti Hüseyinin Kerbelâ'dır..., “Telefonun işideğini kulağınıza koynuz.., “Denizaltı üçtür. öldüreği gemisinin gözetle Şinden baktık. “Bu makinenin dayanağı sağ- lam değil.,, 7 “Saklanağımızdan birden bire çıkarak adamın “Kita “Tünel arabasının çekeği kayı değil, zf bir eldir, © 99 'Dil kurultağının gideği dil ştirmektir. Bu varağa ulaşacaktır, (Devamı dördüncü Sahifede) (Va- Na) Halk kütüpanesi Halkın okuma ihtiyacı temin edilecek Harf inkilâbından sonra mem- leketimizde açılan halk dershane- leri çok faideli neticeler vermiş ve okur yazarların miktarı artmış» br. Inkılâbın ilk günlerinde şehir, kasaba ve köylerde. açılan bu dershanelerde tahsil çağını aşmış yüz binlerce vatantaş kısa bir zaman içinde okuyup yazma öğrenmiştir. Ancak bu vatandaşlara türk barflerile okuyup yazma öğret mek kâfi değildir. Bunların mü- talân ihtiyacım tatmin etmek lâzımdır. Bu vaziyet maarif vekâletini yakından alâkadar ediyor. Haber aldığımıza göre vekâlet memle- ketimizin hemen her tarafında rinde başka len yerlerde tesis edi kitüphanelerde — halkın okuma ihtiyacını temin edecek her nevi kitap, mecmua bulunaktır. Şoförler | Belediye yeni lâyiha için bazı esaslar hazırladı Hükümetin bu sene büyük mil let meclisine vermek üzere bir şoförler kanun lâyihası hazırladığı yazılmıştı. Şoförlüğün daha mun- tazam bir meslek haline konması için belediyede bazı esaslar hazır- lamıştır. Şimdiye kadar bir sebep- ten dolayı mahküm olarak mah- kümiyet müddetin bitiren bir şoför, mesleğinde devam edebili- yordu. Haber aldığımıza göre ağır bir ecza ile mahküm edilen şoförün bir daha şoförlük edemiyeceğine dair kanuna bir madde kona- | caktır. Amca beyin 2 inci albümü pek yakında çıkıyor! ŞEHİR HABERLERİ Altın kaçakçılığı Şef dö tren mevkufen muhakeme edilecek Bundan on gün kadar evvel Sirkeci tren istasyonunda bir altın kaçakçılığı vakası olmuş ekspres şef dötreni Marsel Billi isminde birisi 1000 tane Türk altınını ha- rice haçırmak isterken cürmü meş- but balinde yakalanmıştı. O zaman yapılan tahkikatta bu işle bir sarrafın da alâkadar ol duğu anlaşılarak bu da yakalanıp Marsel Bi le berabe adliyeye verilmiştir. Bu mesele hakkındaki tahki- katla Gıncı istintak dairesi meş gul olmaktadır. İsticvap ni sinde müstantiklik Marsel Bili hakkında — mevkufen tahkikat yapılmasına karar vermiş sarrafı kefalete rapten serbes bırakmıştır. Tahkikat yakında ikmal edile- cektir. Agop efendi beraet etti Büyükada da Beller otelinde kaçak eşya diye tutulan muhtelif içkilerden dolayı otel müdürü Ayop efendi hakkında müddel umumilik makamınca takibatı ad- de bulunulmuştu, Istanbul ihtisas mahkemesince yapılan tahkikat neticesinde mezkür içkilerin otelde pek eski zaman- dan beri kalmış ve bozulmuş ol- duğu anlaşılmış ve Agop efendi bu işten berset ederekdün ser best bırakılmıştır. ABONE ücretleri 8 Abone Dereleri doğrudan doğruya AKŞAM idare namına gönderilmeli. Ares tebdili için yirmi boş ke aşk pul göndermek lazımdır. Gemazilahır 18 — Ruzuhuzır 188 5, katk Güneş Öğle İkindi Akşam Yatsı EM, 1236 GA 95 OZ aa Va a0 63 OR O RS Tdarehi Babısli civarı Acımusluk sokağı 13 No. teri iyor, Yeni caddeler Belediye plân yapılmasını bekliyecek Son zamanlarda belediye yeni bir takım sokak ve caddeler aç- mıştır. Fakat bunların çoğu dar- dır. Buna mukabil yeni yapılan binalar yükseltir. Bu yüzden yeni mahalleler eskilerden daha Ferah ve aydınlık olamıyor. Taksim meydanında açılan sokaklar buna misaldir Bir vakitler 15-20 metroluk caddeler geniş farzedildiği halde beş altı katlı binalar yüzünden şimdi bu kadar genişlik yetişmiyor. Belediye bunu düşünerek lstan- bulun plânı kararlaştırılıncaya kadar yeniden cadde ve sokak açmamağa karar vermiştir. Bu plânda cadde ve sokakların kaçar metro genişliğinde olacağı gösterilecekti Plân yaptırılırken yeni bina kanununun bir an evvel çıkarı ması hükümet | nezdinde #eşebbüsatta bulunulacaktır. Ihracat tacirlerimizin adresleri Ihracat ofisi, memleketimizdebi ihracat tacirlerinin adreslerini bir araya toplayarak bir kitap çıka racaktır. Bu kitap muhtelif lisan- larda olacak, bütün dünya ticaret odalarına gönderilecektir. Haseki hastanesi Gelecek sene yeni bir bina yapılacak Haseki hastanesinde bir müd- detten beri yapılan memurlar dairesi hemen hemen bitmiş gibi- dir. Yalnız dahilinde sıva ve saire gibi teferruat kalmıştır. Memurlar dairesine kalorifer konmuştur. Hastanenin ameliyat dairesile memurlar dairesi a $ap pavyonların bugünkü ihtiyaca muvafık olmadığı şıldığından belediye gelecek sene bu pavyonların yerine son sistem sir hastane inşası için tabsisat ayıracacaktır. Bir hırsız yakalandı Zabıta bir müddetten bı Rafail isminde birisini aramakta idi. Bu adam bir çok hırsızlık ve yankesicilik suçlarından mazmun dur. Rafailin son zamanlarda Beyoğlu tarafında dolaşmakta ol duğu anlaşılmış ve kendisi yaka- lanarak adliyeye verilmiştir. Son günler zarfında küfeci çocuklar arasında bir kumar merakı baş göstermiştir. Bunlardan üçü dördü. bir araya toplanarak yazı mi tura mı oynuyorlar. Bir kısmı mi Resmimizde dört küçük kumarbaz merakla oyun oynarken gö: olsa bile oyunu bırakmıyorlar. ARADA SIRADA Devleti aliyye... var mıydı? Tunus ve Cezair ocak- ları, mustakil birer devlet gibi, birbirlerine harp ilân ediyorlar: Hicazda Vahabiler Harameyni lâ etmişlerdi, hüküm ellerindey- di; Drama ve Selânikte Sirozlu | İsmail bey hükümrandı, onun ölü- / münden sonra Dramalı Mahmut bey o havaliyi istilâya başladı. Ismail beyin oğlu Yusuf bey," ba- basından tevarüs ettiği hükümran- lığı elinden kaçırmamak için, | Mahmut beyle harp etmeğe baş- Trabzon havalisinde Tuzcu emiş ağa ferman ferma idi; Sarohanda devlet idaresi KaraOsman oğlu Hüseyin ağanın elindeydi; Di- yarıbekir, Halep kendilerinden beş- ka bir devlet tanımak istemiyor- ardı; Morada çıkan ihtilâl Tırbala, işehir © ve Selâniği iklüyordu; Sisam, tiklâl bayrağını açmıştı. İşte * Devleti aliyye, taribinden bir kaç sahife. Harita üzerinde ve coğrafya kitaplarında sahiden muazzam gibi görünen bu Osmanlı devleti, hakikati halde, kutu içinde kutu gibi, devlet içinde devleti. Hükümetle devlet mefhumlarını birbirinden tefrik edemeyen gafil “devlet başları, kendilerini dev aynasında görmekte devam edi- yorlardı. “ Devleti aliyye , içinde, mub- telif devletler ve yeryer muhtelif hükümetler mevcutken, padişah kendinden şöyle bahsediyordu: Bon ki. eşrefilbellan vel emakin ve ebrekülmedain velmosakin katla cünlal Alem va ihr teveccüh temel Ürcem. oan Mekkel mükerreme ve Medinei münevvere ve Kadast şerifi mübarekin hüdirn. bâkimi ve hasretülmniuie olan biladı selasl muazzama ki Istanbul ve Küre ve Dursadr anlam ve Şamü cennetmeşam ve Mun madı retilsır. ve kölliyen Arablıtan ve A€ yika ve Halebüşşhba va İraku arap, ve acem ve Basra ve Musul ve gabri zoru Diyarbekir ve vilâyatı Erzurum ve Sivas ve Alana ve Karaman ve Van va Hağrp ve Haheş va Tümis ve Trablus Şam ve Kikris ve Kados ve Girit ve Mora ve Akdeniz ve Karadeniz v8 Cszale ve Soyahli vo diyarı Anadolu ve Kumeli ve hususa Bağır, Kürdi tan ve Rum ve Türk ve Tataristan ve Gürcistan ve Takara dair olan ha valler va ümwmen Bosna ve Kalal Belgrat ve bili Aremulan Vütkamanı Ellik ve Buğdan ve etraflarında. tari ve savsiten müstağni mico bellamm. padişabı. Bütün Sultan ve ibnüssultanları hemen hemen aym şeyleri saya mışlardır. Fakat Osmanlı tarihi okunduğu zaman bu sayılanların kuru övünmeden başka bir şey olmadığı derhal görünür. Basra körfezinden Macaristan ovalarına uzanan “Memaliki Os- maniye,yi “Devlet, şeklinde tarif etmek münkündür, fakat Osmanlı devleti, hiç bir zaman “bir elden, idare edilen bir “Devleti aliyye, olmamıştır. Bugün, tarilçilerimiz- den ziyade içtimaiyatçılarımıza Şu suali sorabiliriz: Devleti aliyye var mıydı? Selimi İzzet Ticaret odasında tütüncülerin | toplanışı Ticaret odasında | tütüncüler zümresi, Nemlizade Mithat beyin riyasetinde — toplanmışlardır. Bu toplarıışta ihracat ofisi tütün | raportörü Halük bey, iktisat vekâ- İ leti müşavirlerinden Habip Edip beyler de bulunmuşlardır. İçli mada tütün ticareti hakkında iktisat vekâletinin. sorduğu sual lere cevaplar hazırlanmıştır.
