18 Mart 1932 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 6

18 Mart 1932 Milyarderin intiharı Mısır mektupları Mısırda türk tebaasının vaziyeti çok gariptir! Bunlar elân, lân, çoktan tan kaldırdığımız kanunlara tabi tutuluyorlar ! Iskenderiye 7 (Hususi muhabi- rimizden) — Geçen mektubumda, Mısırda yaşıyan türklerin müşkül vaziyetinden bahsetmiştim. Bugün de aynı meseleye avdet edeceğim. Çünkü Mısırda yaşıyan ve binlere baliğ olan türkler, diğer ecnebilere nazaran dun bir mevkide bulun- makta ve bu itibarla daima müş- kilâtla karşılaşmaktadır. Vakıa Kahirede sefaretimiz, Iskenderiyede de bir baş şehpen- derliğimiz vardır. Fakat bu baş şehpenderliğin vazife ve salâhiyeti türk tebaasının hukukunu müdafaa edemeyecek derecede dar ve mahduttur. Türkiye müstesna olmak üzere büyük, küçük devletlerin, hatta Portekizin bile Mısırda konsolos- hane mahkemesi ve mubtelit mahkemelerde de bir ilâ üç ha- kimleri vardır. Bu konsolos omahkemelerinin salâhiyeti kazaiyeleri şunlardır: 1 - Kendi tebaalarının usulü me- deniyeleri. 2 - Kendi tebaaları arasında çıkan ihtilâflar. 3 - Kendi tebaalarından birinin suçlu ve yahut faili bulunduğu cinayet ve ceraim davalarını rüyet | Meselâ Türk tebaasından biri, ecnebilerden biri tarafından öl- dürülse veyahut parası calınsa mücrim kendi konsoloshanesinin mahkemesinde muhakeme edile- cektir. Fakat şayet, türk tebaasın- dan biri bir ecnebiyi öldürse ve- yahut parasını çalsa, muhakeme edileceği yer, Mısır mahkemeleridir. Bizim Iskenderiyedeki baş şeh- benderliğimiz, diğer devletlerin konsoloshaneleri gibi, kazai bir selâhiyeti haiz değildir. Ve vazi- fesi yalnız pasaportları vize etmek- ten ibarettir. Ticari ihtilâfları rüyet için diğer ecnebiler gibi ne ticaret odalarımız, ne de ticaret ateşelerimiz vardır. Yerliler ile türk tebaası ara- sında çıkan ibtilâflarda Mısır mahkemelerinde rüyet ve faslolu- nur. Fakat bir türk vatandaşı ile bir ecnebi arasında çıkan ihtilâfın . mercii. rüyeti, mubtelit mahke- melerdir. Şu farkla ki, bu muh- telit mahkemede, ecnebinin kendi milliyet ve mensup bir hakimi “ bulunduğu halde, hiç bir türk hakimi yoktur. Usulü medeniye noktai nazarın- dan da burada yaşıyan türklerin vaziyeti pek tuhaftır. Kanunu medenimiz ahkâmı (mucibince, Türk tabaası olan erkekler ve kadınlar oOboşana o bilmek için mahkeme kararı almak meçburi- yetindedir. Burada yâşıyan ecne- biler de kendi usulü medeniyeleri için memleketlerinin kanunlarına tabidirler. Fakat Türk kanunları, burada yaşıyan Türkler hakkında tatbik edilmediği cihetle, Türk vatandaş- lari usulü medeniyeleri hakkında bizden pek farklı olan Mısır ka- nunlarına ve Mısır mahkemelerinin selâhiyeti kazaiyelerine tabidirler. Meselâ burada yaşıyan bir Türk zevcesini hot behot tatlik ve ret edebilir. Fakat bir Türk kadını burada kocası aleyhine bir boşan- ma davası açamaz. Sebebi Mısır kanunlarının kadınlara, talak da- vası ikame etmek hakkını bahşet- memiş olmasıdır. Bu suretle, ka- nunlarımızın erkek olsun, kadın olsun bilâ tefrik bülün vatandaş- lara bahşetmiş olduğu müsavat hukuk buradaki vatandaşlarımız için mevcut değildir. Mısırda ölecek Türklerin de veraseti meselesi de münazii fihtir. Kanunu medenimiz, veffanın çocuklarına, erkek olsun kız olsun seyyanen hakkı veraset verdiği halde Mısır kanunları, ve kadın çocuklar arasında mü- savalı gözetmiyor. Bu itibarla, buradaki Türklerin veraseti mes- elesi de, muallâk duruyor. Sinni rüşt ve bülüg meselesi de aynı şekildedir. Hariciye (o vekâletimizin Mısır Türklerinin hukuk ve menafiini himaye ve siyanet için tedbir alacağı zaman çoktan gelmiştir. Türkiye de ve diğer medeni memleketlerde yaşıyan Türkler, ahval ve hususatı medeniyede kendi kanunlarından müstefit ol- duğu halde, Mısırdaki Türklerin çoktan lâğvettiğimiz kanunlara tabi olması aklın kabul edemiye- ceği bir şeydir. “ww Isviçrede ithalâtı tahdit Berne 17 (A.A.) — Cantonlar meclisi, ithalâtın tahdidi hakkın- daki muvakkat tedbirlere müteal- lik olarak federal meclisi tarafın- dan tanzim edilmiş olan raporu tasvip etmiştir. Cantonlar meclisi, tereyağı itha- lâtı hakkında federal meclisi tara- fından tanzim kılınmış olan rapor- dan malümat almıştır. Bu meseleler, bidayette milli esl tarafından tetkik edilmiş ıdı, Alphons Fransaya döndü CENEVRE 17(A.A.) —M. Zaleski, bugün Marki London- dery, M. Nadolni, M. Caton de Wiart ile birlikte öğle yemeği yiyeceklerdir. Emlâk sahipleri! Üzüntü ve zahmet çekmeden Çok irat almak isterseniz Emlâkinizin idaresini UMUM EMLÂK ACENTESİNE tevdi ediniz! Bahçekapı, Taş han No. 20-21-22 Telefon : 20307 — Posta kutusu: 558 İstanbul - vesine | eksir aşılıyor. Akşam DA ROL BEDAYİDE : Kafatası Nâzım Hikmet muhakkak, ki beynelmilel o bir şöhret olmıya namzettir. Onu, bizim tanıdığımız kadar Balkanlar da tanımaya baş- ladı. Eserleri Almancaya, fransız- çaya, rusçaya, terceme ediliyor. Bunun için “Nâzım Hikmet'e: Bizim büyük şairimizdir! Deme- | yeceğim. Sadece: Kudretli şair Nâzım Hikmetin bu hafta Darül- bedayide “Kafatası, isimli bir eseri temesil ediliyor! Diyeceğim. * “» Nâzım bana, bir kaç ay evel eserinin müsveddelerini okumuş- tu. O zaman kendisine demiştim ki: Eserin harikulâde güzel. kat bilmem bu mevzu seyircileri memnun eder mi? Ve zannetmi- yorum, ki Darülbedayi Kafatası'nı lâyikiyle temsil edebilsin, Bu hafta “Kafatası,, temsil edildi. Seyirciler, hemen pex az eserde gösterdikleri samimi bir heyecan gösterdiler, candan alkışladılar ve Darülbedayi “Kafatası,,nı mükem- mel temsil etti, Ben de, okuduğum zaman hari- kulâde bulduğum “Kafatası, için temsilden sonra: Küçük bir şa- heserdir diyorum. * .» Son senelerde, bütün Avrupada, eski tiyatro tekniğini değiştirip, yeni bir tarz ihyasına çalışiliyor. Bu tarzı bize Darülbedayi “Melo,, e “Mâyâ, ile gösterdi. Bu iki piyesi seyrettikten sonra “Kafa- tası,, nı alkışlamış olanlar da be- nimle beraber itiraf ederler ki Nâzım bu tarzın en çok muvaffak olmuş mübdiidir. Filvaki bu tarz yeni değildir. Sehakespeare tiyatro- sunun daha asri bir tarza ifrağıdır. Fakat o tarzı medenileştirmek de bizce bir ibdadır. Nasıl, ki hiç bir fransız müellifi Nâzım kadar muvaffak olamamıştır. Hattâ mil- yonlar sarfedilerek Pariste bu tarz (o oyunlar vermek için yapılan bir tiyatroda © Sachanın “Histoire de France,, isinili eseri bile iflâs etmiştir. Nözım bizde son asrın en müterakki temaşa sistemini muvaffakiyetle başardığı için iftihar ediyoruz. “. “Kafatası, nın sırrı muvaffaki- yetinin bir âmili de, Nâzımın ta- rihi edebiyatın sistem ve duygu tasniflerinden * hiç birinin « çerçe- sıkışıp (kalmamış olma- sıdır. “ Kafatası, romantik ve lirik bir eserdir “Kafatası, rea- list ve natürist bir eserdir. Kafa- tası ,, komedidir, vodyildir, dram ve ; melodramdır. o“ Kafatası, nihayet hayatın eseridir. Esasen hayat vodvil, komedi, dram, melo- dram değil midir? “Kafatası, her sınıf halkın, her zümrenin, her telâkkinin hoşuna gidecek, her dımağa munis gelecek sahnelerle, tam müvevver dımağ taşıyan (Oobir kafatasının tezini müdafaa eden bir eserdir. Son perde kapandığı zaman her sınıf halk tiyatrodan beyni dolu çıkıyor. Nâzım, piyesini seyredenlerin (o damarlarına bir Herkesin nabzına göre şerbet veriyor. “. “Topaz,, ve “Iş adamı, hakkın- daki yazılarımızda hücum etmek | mecburiyetinde kaldığımız 1. Galip | beyi o“ Kafatası,, münasebetile takdir edeceğimiz için içimizde ayrıca bir sevinç var. Galip bey Dalbenezo rolünü cidden büyük | bir kudret, yüksek bir sanat duy- gusu ile temsil etti Ilân- larda Dalbenezo rolünü Ertuğrul Muhsin beyin yapacağı yazılı idi. 1. Galip bey Muhsin beyi aratmadı. Esasen bu rolün daha muvaffaki- yetli (temsiline imkân yoktu fikrindeyiz. i Selâmi İzzet Fa- | Kibrit kralı kendisini niçin öldürmüş? Büyük işleri tedvir için çin fazla yorulması da bu işte intihar eden kibrit kralı Krevger Dün gelen Paris gazeteleri kib- rit kralı Ivar Kreugerin intihar hadisesi tafsilâtile sahifelerini dol- duruyorlar. Kibrit kralı, intiharın- dan iki gün evel, Amerikada üç ay kadar süren bir seyahatten Parise gelmiş Victor Emanuel caddesindeki apartımanına nazil olmuştu. Kreuger Parise gelir gelmez Avrupada bulunan Ingiliz, Fransız vesair hissedarlarını ikametgâhın- da bazı mali işlerin tetkiki için intihar günü öğle vakti müzake- reye davet etmişti. (Kreugerin hayatına hateme çekmeğe karar verdiğini gösterecek ortada hiç bir emare yoktu. Hissedarlar, muayyen saatte iç- tima mahalline geldikleri halde Kreuger gelmemişti. Bidayette bu ademi icabetinden dolayı, hiç bir endişe izhar edilmemiş fakat saat on üç buçuğa geldiği halde kibrit kralı o görünmeyince, hissedarlar- dan Littovin ile milyarderin hu- susi kâtibesi, kendisini aramak âmil olmuş için hususi dairesine gitmişlerdir. Bunları milyarderin oda hizmet- ciliğini gören genç kız karşılamış M. Kreuger'in odasında uyumakta bulunduğunu söylemiştir. Fakat genç kızın bu cevâbı M. Littorine pek garip görünmüş ve milyar- derin yatak odasına götürülmesini istemiştir. M. Littorin milyarderin odasına girer girmez, gördüğü manzara karşısında geriye çekilmiştir. Milyarder, o yatağına uzanmış duruyor ve kalp nahiyesinden sızan kanlar, bir facıa karşısında bulunduğunu gösteriyordu. Kreuger yatağında ruhsuz yatı- yor, yatağın yanında ve yerde otomatik bir tabanca duruyordu. Odada yapılan taharriyat esna- sında, masanın üzerinde bırakıl- mış üç mektup (bulunmuştur. M. Kreuger bu mektuplarında, hayattan bıkıp usandığını ve inti- hara karar verdiğini bildiriyor. Ve son iktisadi buhranda uğradığı büyük zararların kendisini bu kararı ittihaza sevkettiğini ima | ediyordu. Kibrit kralının bu beklenmiyen intiharı bütün Avrupa iktisadi muhafilinde büyük bir panik uyandırmıştır. Kreugerin o dostlarından biri, milyarderi ( intihara (sevkeden sebepler hakkında gazetecilere şu izahatı vermiştir: — M. Kreuger Amerikada iken bir çok maruf etıbbaya kendisini omuayene ettirmiştir. Kendisi bitkin bir halde idi, fakat giriştiği muhtelif işleri, inhidamdan vikaye edebilmek için mütemadi bir surette çalışmağa mecbur bulunuyordu. Halbuki doktorlar, ona mutlak bir istirahat tavsiye ediyorlardı. Iktisadi buhran hasebile, dok- torların bu vesayasına riayet ede- memek iztırarınde bulunduğundan bu feci akibete sürüklenmiştir. Karnaval kral ve kraliçesi Amerikada kış olimpiyadı yapılan Lake kralı ve kraliçesi intihap edilmiş ve resimde gördüğünüz çift intihap edilmiştir. Erkek Jac Sfea, kız da Louise Hickey ismindedir, ikiside mükemmel sporcudur. Placid de bir karnaval