22 Kasım 1906 Tarihli Ahali (Filibe) Gazetesi Sayfa 1

MÜTALAAT-I SİYASİYE Hacı Gilyom Almanya Parlamentosu açılınca, mesail-i saire meyanında "Almanya İmparatoru'nun idare-i zatiyesi hakkında bazı izahat ve münakaşat icab idecegi" telgrafların cümle-i rivayatındandır. Bu havadis yek nazarda mühim ve Almanya usul-u idare-i hükumetine vukufu olmayanlar içün ehemmiyetsiz, hatta hiçe yakın havadis ad idilir. Hakikatde bu mesele, vak'aların, havadislerin en mühimlerindendir. İzah idelim. Almanya bir konfederasyon (hükumet-i müttehide) olub Hacı Gilyom herkesin didigi ve yazdığı gibi (Almanya İmparatoru) degil (Alman İmparatoru)dur. Ya'ni Almanya dahilinde krallıklar, düklükler, büyük dükalıklar, prenslikler, serbest şehirler vardır. Bunların krallıkları, dükaları, büyük dükleri, prensleri, cumhuriyet reisleri vardır. İkinci Gilyom Prusya Kralı'dır. Bavyera Kralı başkasıdır. Bundan fazla Prusya, Bavyera; Bad, Hes, Vürtenberg, Lübek, Hanburğ, Bram... krallığının ve dükalığın da, şehirlerinin de imparatorudur. Halbuki devletlerin hükümdarları olduğu gibi, ayrı ayrı paraları, postaları, pulları, pasaportları, gümrükleri ve idareleri ve Prusya Krallığı'nın pay-ı tahtı olan [Berlin] şehrinde murahhasları, sefirleri vardır. Yalnız harici düşmanlara karşı tecavüzi ve tedafü'i müttefik ve müttehid olan bu (konfederasyon) her hükumetin millet meclisleri ve umumi bir (konfederasyon) meclisi vardır. Alman İmparatoru gayr-ı mes'ul ve berriye ve bahriye reis-i alisi ise de, umum krallıkların, prensliklerin ve serbest şehirlerin vekili sıfatını haiz olan mes'ul bir şura-yı hükumatın reisinin olmadan hiçbir emr ve hareketde bulunamaz. Ya'ni İmparator İmparatordur. Muharebde kumanda ider. Ve (konfederasyon)un tasdiki ile ilan-ı harb ve akd-i sulh ider. Lakin şura-yı hükumet reisinin imzası olmayınca, kendiliğinden hiçbir şey yapamaz. Ya'ni emri ve imzası nafiz degildir. Çünkü mes'ul degildir. Belçik'da, İngiltere'de vükela mes'uldür. Krallık iradesi altına başvekil imza atmaz ise, irade-i krali para itmez. İmza idince de yapılan şeyden millet meclisinde milletvekillerine hesab vermege mecburdur. Bu cihele kralın her didigini "ferman efendimizindir" veyahut başüstüne diyemez, isti'fa ider. İşte "kabine düşdi" filan diye işidilen şey bundan naşidir. İngilizler "Kral fenalık itmez" dirler. Çünkü idemez. Elinde bir şey yokdur. Gezmege, ava çıkar, serbestdir. Lakin devlete