4 Ağustos 1941 Tarihli Yeni Sabah Gazetesi Sayfa 1

4 Ağustos 194 1 4 üncü Yıl - No. 168 Şark Devletleri) Vesayet altında “The Times,,(in makalesi kat'i bir izahata-ihtiyaç kis ettirigor. İngiliz” politikası harpten sonra Şarkt Avru- payı Ras nüfazu altına mı verecektir?. ve sarih suret- te, Türkiyeye karşı menfa- atlerimizin siyaseti ne ola- caktır?. Bu noktaları açık- ©a bilmek istiyoruz. in Cahid YALÇI he Times'in dün bahset- tiğimiz makalesi gözü- mün önünde, hâlâ mü- tereddit bulunuyorüm ve bu işin içinde nasıl bir suitefehhüm mevcut - olabileceğini anlamak için zihnimi yoruyorum. Telgraf | doğrudan doğruya Anadolu A- jansı tarafından verilmiş olma- Saydı, içindeki asıl mâna ve maksadın büyük bir maharetle tahrif edilmiş olacağına ihtimal | verecektim. Fakat — görünüşe nazaran, bu yazı hakikaten “The Times,, de çıkmıştır. ve bülâsası da dün neşredilen şe- kildedir. Bizim bütün söyleye- ceklerimiz bu iki noktanın mu- hakkak olması - esasına istinat edecektir. Alman propagandası milyon- lâr sarfetmiş olsaydı, İngiltere- ye “The Times,, in bu makalesi kadar manevi, belki de maddi bir zarar ika edemezdi. Bugü- MAN-RUS Iİ HARBİ Berlin bildiriyor: Harekât kati safhaya giriyor Moskova onuncu defa bombalandı Berlin, 3 (a.a.) — Askeri zir menbadan D. N. B. ajansına| bildirilmiştir: Şarkta geçirilen Sson hafta- nın bir evvelki haftaya nazaran farkı, muharebe meydanlarının daha ziyade şarka doğru geniş- lemiş olmasıdır. Cephenin cenub kısmında Al- manlar ve müttefikler havala- rın daha müsait olmasından is- tifade ederek Kiyef civarında cereyan eden kanlı muharebe- lerden sonra ricat etmekte olan düşmanı takip etmişlerdir. İlk haftadanberi bütün şid - detile cereyan eden Smolens Mmuharebesi nihayet bulmak zeredir. Sovyet kuvvetleri, mu- hasara altında bulunan ordu - ları kurtarmak üzere yaptıkla- rı neticesiz. teşebbüslerine de vam etmişlerdir. Bu muazzam Muharebe esnasında ihata edi- len Sovyet teşekküllerinin bü- yük kısmı imha edilmiştir. Al- |Uzak şark gittikçe Şark — cephesinde Siyamda vaziyet çok vahim karışıyor Birmanya yoluda . tehlikeye girdi Londra, 3 (a.a.) — Reuter (Sonu sayfa 3 sütun 6 da) (Sonu sayfa 3 sütun 5 de) ne kadar bütün dünya İngilte- reyi küçük milletlerin de istik- lâl ve hürriyete hakları olduğu prensipi üzerinde harbi göze al- mış - biliyordu. İngilterenin ta- rafını iltizam ettiğimiz -zaman, kendi vatanımızın istiklâl ve hürriyetini, hayat hakkını mü- dafaa eder derecede hararet ve gamimiyetle tahakküm ve istilâ zihniyetine karşı isyan ediyor- duk. Çünkü ötede Mihverin bir “Yeni Nizam” davası bu- lunduğunu görüyorduk. Mih- verin bu yeni nizamı teessüs e- derse Almanya ile İtalya kü- çük milletleri ateşte kebap edip Ymaddeten yemiyeceklerdi. On- ları sadece “sevk ve idare,, e- deceklerdi. Bu “sevk ve idare,, - nin siyasi bakımdan hürriyet ve jistiklâlden mahrumiyet, iktısadi İbakımdan da esaret demek ola- itağını pek âlâ anladığımızdan ve gördüğümüzden dolayıdır. ki devletlerin müsavatı, milletlerin Hürriyet ve istiklâle hakları da-| vasını bütün hararet ve sami- | miyet ile benimsemiştik ve İn- giltereye büyük ahlâk ve ideal | davasınm şampiyonu diye sarıl- mıştık. Şimdi The Times, İn- giltere Hariciye Nazırı Mr. E- den'in organı sıfatiyle değilse de onun parlâmentodaki beya -| nının taraftarı sıfatiyle müs stakbel anın alması lâzı gelen,şekli izah ettiği sırada, da bir yeni nizamdan bahscdi, | yor ve şarki Avrupada bir| “sevk've idare faaliyetine” (ac-| tion directrice) lüzum ve za - ruret gösteriyor. Bu, Mihverin | plânının âdeta ayni tabirler ile Londradan tekrar edilmesidir. | Yalnız, Mihver tarafından ileri sürüldüğü zaman, bu sevk ve idare faaliyeti Almanyaya ait bulunuyordu. Şimdi Londra ta- rafından ileri sürüldüğü zam bu hâkimiyet Rusyaya verili - yor! Şarki Avrupalılar için bü-| tün fark Almanyanın sevk ve idaresi altında kalmayıp Rus- yyanın sevk ve idaresi ) altında | kalmağa inhisar ediyor. Şarki Avrupa için bütün bu mücade- lenin mânası bu şekle irca edi- | lince, meseleyi görüş ve anlayı: tarzımızm esaslı surette değ i bir zaruret teşkil eder İlk dakikalardânberi — İngiliz | milletinin müttefikiyiz. Müz reler başladığı zaman, biz ittifaka Sovyetler Birliğini me bu de teşrik etmeyi şart koymuştuk. | Sovyetler Birliğinin Boğazlar meselesini görüşmek istemesi | ve bizim buna ka 'en razı ol- mamamız, Moskova ile bir mu- | ahede akdetmemize imkân bı- | rakmadı. Buna rağmen, biz İn-| giltereye karşı itimad ve dost- | Juğumuzu isbat ettik. Sovyetler | Birliği iştirâk etmediği halde | de ittifak muahedenamesini im- | zaladık, Garp cephesi inhilâl ettiği, İngiliz ordusu Flandrde bütün ağır'Bilâhlarını bırakarak İngiltereye çekildiği, — Fransa münferid sulh yaptığı ve he- | man HARP VAZİiYETİ Alman - Sovyet Harbinde İngiliz - Rus ittifakının umumi harp vaziyeti üzerindeki tesirleri > YAZAN : Emekli Genera Alman - Rus harbi İngiliz or- | dusunun Suriyeyi ele geçirmeye uğraştığı bir zamana tesadüf | etmişti. Alman kanaatine göre, Yugoslavyaya karşı Alman ha-| reket ordusu teşebbüse hazır - landığı bir gece, bu devletle uz- laşmayı imzalayan Sovyet - Rus ya, Alman ordusunu arkadan men hemen bütün dünya Lon- | aranm mukadderatından şüp- heye düştüğü bir dakikada - bile İngiltere ile ittifakımıza — sadık kaldığımızı ilân ettik. Müttefil lerimize karşı hiç bir zaman & mimiyet ve itimattan başka bir his beslemedik. Dünyanın han- gi memleketinin matbuatı İn- giliz d Türk matbuatı kadar devam, hararet, ve kuv- vetle müdafaa etmiştir? Filistin ile Mısıra ve Iraka giden yollar üzerinde sarsılmaz - bir kale gi- bi durarak bu taraftan vuku bulabilecek istilâ teşebbüslerine sed çektik. Alman orduları Trakya hudutlarımıza dayandık- ları, Ege denizindeki adak gal ettikleri, Yunanistanı ç yerek Giritte yerleştikleri iyeyi tehdit eyledikleri za - bile darsılmadık, ittifakı- kaldık. Toprakları- asker - geçirmeğ Ve azı ol- Tür- taahhüdlerine mız; mızdan ne bir mühimmat şeylere razı olduk, ne kat'iyen bu gibi mıyacağımızı da bildirdik. 'nin ifesini ifaya —her r bulunması Yakınşark- ltere için zannederiz ki pek ufak da olsa unutulmama - sı lâzım gelen bir hizmet te kil etmiştir. İngilterenin — öt denberi lütuf ve himayesini görmüş memleketlerin yaptık- ları nankörlük karşısında İn - gilterenin mahvettiği Osmanlı imparatorluğunun varisi olan Türklerin maziyi tasfiye edilip bitmiş ve kapanmış bir safha telâkki ederek sırf yüksek me- de ıııîuıı ve ahlâk ideülleri namı- na İngilterenin yanında mevki alması müstakbel — dünyanın tanzimi esnasında hesaba ka- mil teşkil edeceğini 1 ış ve- ! Kemal Koçer vurmak üzere seferberlik icra- sına çoktan başlamış bulunu - yordu. O sebeple, Egede hâki- Miyet temini ile iktifa eden merkez devletinin, cenuptaki kuvvetlerini de şimale kaydır - dığı duyulmuştu. Bir çok sebepler, Avrupanın (Sonu sayfa 2 sütun 2 de) ümid edebilirdik. İngi- liz milleti, bizi lim edecek? Bi ve idare faaliyetine tacak? Şark devletl de bir sevk ve idare malik olacak bir. Rusyanı: desine tevdi edilmiş ifa için. münasip noktalarda ka- Şimdi, Rusyaya mı tes- i Rusyanın “sevk | mi tâbi tu- ra Ve deniz üsleri tesis-etmek is- tiyeceği tabildir. Bu noktalar The Times'in ma ada teferrünt kabilinden te- ki edildiği için bahse lüzum görülmemiş olacağı — aşikârdır Yalnız bir “sevk ve idare , ha- reketi,, nin (action directrice| kabulü şarki Avrupayı masıl bir esaret altına almak demek olacağını anlamak için üzun u- zun düşünmı hacet - yoktur. Halbuki Türkiye geçen harpte işte bu Rus sevk ve idar altı- na girmemek içindir ki Rusya- nın bulunduğu tarafın aleyhinde harbe girmeğe kendisini mec - bur etmişti “The — Tim in —makalesi kat'i bir izahata ihtiyaç hisset- tiriyor. Mr. Eden'in parlâmento- daki beyanatı hakikaten bu mânaları mı ifade ediyor? liz politikası harpten ki Avrupayı mı verecektir? Ve sarih suret- te, Türkiveye şı müttefik lerimizin siyaseti ne olacaktı! İstanbul ve Boğazlar me hakkında İngilterenin harpte Çarlık Rusyaya vuku bulan taahhüdleri dirilecek midir The in yazılarından sonra bu nokta- | ları açıkça bilmek istediğimizi söylersek kimse bizi haksız “te-| ki edemiyeceğini Ümid eyle- İn; sonra Rus nüfuzu geçen | karşı | tekrar Times,, -| rİZ. Hüseyin Cahid YALÇIN Alman tanklariyle boğuşmakta olan Sovyet —— “Alman ültimatomunu reddettiği bildirilen Mareşal Petain — | Almanyaniın Vişi'ye ültimatomu Mareşal Petain'in reddettiği bildiriliyor Amerika da Vişiye bir nota veriyor Berne, 3 (a.a.) — Ofi: Mareşal Petainin Hitlerin ül timatomunu reddettiğine dair alâmetler vardır. Bu ültimatom diğer bazı mütalebat meyanın- da Fransız deniz üslerinin ve bu arada Dakarın Almanlar ta- rafından himaye ve muhafaza- sını Ve Lvalin tekrar kabineye alınmasını istemekte idi, Fran- sız gazetelerinin bu mevzua ait neşriyatı, Vichyde sansüre tâbi tutulmaktadır. Ültimatomun reddedildiği — işg altındaki Fransada Vichynin murahhası | olan De Brinonda bildirilmiş - tir. Alman Ültimatomu Vichy'e salı günü tevdi edilmiştir. Ale - man ültimatomunun Mütalebat | KSN UAYEA , v sütin (A ide) lrandakı Almanlar Tahrandaki Sovyaı elçi- si de bunların hudut harici edilmelerini istedi İran matbuatı ha- diseyi şiddetle tekzip ediyor D.N.B. Tahran, 3 (a.a.) İtimad edilen bir menbadan bildirildiğine göre Tahrandaki Sovyet elçisi de İranda bulun - duğu iddia edilen çok miktarda Alman hakkında, İran hariciye nezareti — nezdinde teşebbüste bulunarak bu Almanların hudut harici edilmeleri için İngilizler tarafından yapılan talebe - işti- rak ettiğini bildirmiştir İnan matbuatı şiddetle tekzip ediyor | Tahran, 3 (a.a) — D .N, B ajansı bildiriyor Yarı resmi Journal de Tehe- zetesi “uydurma ne: aşlıklı bir baş makale - manlarda ortaya çı- şayiaları nefretle yfa 3 sütun ran yat, ginde son Bi 4 de) tankları bir geçit resminde Amerika tedbir alıyor İhtiyatlar terhis edilmiyecekler Askerlik müddeti hir sene uzatılıyor Vaşington, 3 (a.a.) — Ayan- gan Mister Thoras meclise bir takrir vererek askeri hizmetin bir seneden iki buçuk seneye çıkarılmasını teklif etmiştir. Mister Rooseveltin bu teklifi tasvip ettiği sanılmaktadır. Bu proje kabul edildiği tak- dirde, ihtiyat subayları dahil olduğu halde bütün kura as- kerlerinin iki buçuk sene silâh altında kalması temin edilmiş bultmacaktır. Filipin Adaları hakkında askeri tedbirler Vaşington, 3 (a.a.) — Ofi: Harbiye nezareti 25 deniz ve kara ordusu zabitine Filipin | adalarına gitmek emrini vermiş- | tir. Bu zabitlerle beraber kıta-| atın da sevkedilip edilmiyeceği | meçhuldür. Amerika ajansları nın - bildirdiğine göre bu emi ahiren Filipin adaları hakkındı alınan askerf tedbirlerle alâka. dar bulunmakta ve ada garni-| zonunun ziyadeleştirmekte ol-| duğünu / isbat etmektedir. Âmerika ile japonyanın mal | mübadelesi Vaşington, 3 (a.a.) — Ayan hariciye encümeni reisi M. Ge-| örge, gazetecilere yaptığı be-| yanatta Amerikanın japonya ile mal mübadelesi esası üzeri- | ne kurulacak bir sistemle ticari | münasebetlerini idame edebile - ceğini fakat bunun için de ja- ponyanın diğer herhangi teca- | vüzkâr bir harekette bulunma- ması Jâzimgeldiğini söylemiş. tir. (Sonu sayfa 3 sütun 6 da) Halıfaxks dıyorkı : Önumuzdekı bir kaç ay | belki çok nazik olacaktır Nevyork, 3 (a.a.) — Büyük Bri /aşington büyük el x İngiltere ve Kanada halkına hitaben V ton radyosunda irat ettiği nutukta ezcümle şöyl tir Önümüzdelki bir ay belki çok şing bir nazik aylar olacaktır. Fakat şimdi, nihai zaferin muhakkak olduğuna her zamandan ziyade eminiz. t Lord Halifax bu nutku, Det- Michingan şehirlerindeki otomobil tayyare başlaması roit - Packard motör — © fabrikalarının — Rolls motörleri - imaline münasebetile söylemiştir Lord nutkuna şöyle devam etmiştir erikan — sanayiinin — bize ardım nde, yal - n hürriyetimizi - koru - k. Fakat tecavüzü neticesine hürriyetle- ri ellerinden alınan diğer mil - letlerin hürriyetlerini de kendi- lerine iadeye muvaffak olaca- ğız. Hitler dünyayı alt üst et- Mmiştir. Tıpkı Napolyonun bun - (Sonu sayfa 3 sütun 4 de) Moskova bildiriyor İDARE YERİ Nuruosmaniye, No. 84 Tİstanbul Telgraf: YENİ SABAH İstanbul TELEFON: 20795 Her yerde 5 Kuruş AN -RUS HARBİ IA_L Bir Faşist alayıimha edildi — --—— 41 Alman Tayya- resi düşürüldü | Moskova, 3 (a.a.) — Dün ak- şam neşredilen Sovyet tebliği: | 2 Ağustosta kıtalarımız, Por- kof, Smolensk, Korostien, Byel | ya ve Çorkof istikametlerinde ve Estonya cephesinde düşman ğ- muharebeye devam etmişler- ir. Diğer bölgelerde mevzit çar- TÜRKİYE Ortaşarkta ışıkla- rını söndürmiyer yegâne memlek Londra, 3 (a.a.) — Daily Telegraph gazetesi bugün Mister Arthur — Merton'un Türkiye hakkında bir röpor- tajını neşretmiştir. Gazeteci, Türkiyeyi orta şarkta, geceleri — ışıklarını göndürmiyen yegâne mem- leket ve etrafını saran karan hğın ortasında bir kıvılcım olarak tarih etmektedir. Türklerin haleti ruhiye- sinden bahseden — muharrir, Türklerin, şeref ve namusla kabili telif olmak şartile har- be girmemek için imkân da- hilinde bulunan her şeyi yap mağa hazır olduklarını söy- pışmalar olmuştur. Sonu sayfa 3 sütun 3 de)) BüyükM. lemektedir. Szmıı;uhızlwtwı'!de) Meclisi bugün toplanıyor Asker ailelerine yapılacak yardım hakkındaki lâyiha yakında müzakere edilecek Dahiliye ve Ziraat Vekillerile Meb'uslar Ankaraya döndüler Ankara, 3 (Telefonla) — Bir Büyük Millet Meelisi yarın (bu- gün) saat 10 da toplanarak me- saisine tekrar başlayacaktır. Diğer taraftan asker aileleeri- ne yardım lâyihası meclise ge- len evrak arasında bulunuyor. Bu-lâyihanın yakında ve müs- tacelen mecliste müzakere edi- leceği anlaşılmaktadır. Dahiliye ve Ziraat Vekilleri döndüler Bir müddettenberi şehrimiz- de bulunan Dahiliye Vekili B. Faik Öztrak ve Ziraat Vekil B. Muhlis Erkmen dün akşamki trenle Ankaraya gitmişlerdir. Vekiller garda vali ve beledi: 'e reisi doktor Lütfi Kırdar, rfi İdare Komutanı General Ali Rıza Artunkal, belediye ve (Sonu sahife 3 sütun T de) | FIKRA I Kibritlerden sızlanan bir okuyanıma cevap Yazan; Aka Günd Muhterem ve - sinirli okuya- nım, (*) Kibrit inhisarının son çı den sızlanıvor- r mi, yok mu? kardığı kibritle sunuz.Hakkınız bilmiyorum. Ben yalnız gördü- ğgümü, bildiğimi yazmakla cevap vermek ödevini yapmış o- luyorum: Denediğ imiâ yok ya, kulaktan a duymuşuzdür, nutukça Amerika müesseselerinden her hangi birine bir fikir verilirsey- miş ve o fikir kabul olunursay- mış, o fi erine göre ik- ramiye vi miş! Bir akhüstün çıkmış, bir kib- rit fabrik: na de bir marifet bul- bir senede beş misli ze öyle dum ki yaparsanız, sattığınız kibritin üç, ni satarsınız! Bulduğun marifet nedir? Kibritlerin —— bulunduğu utuyu, kutunun koyunuz. kutuyu a- mazruf - dı: Kibriti alan dürtüp çınca, ters konduğu için kibrit- ler yere dökülür. Yere dökülen kibriti, sigarayı (sıhhate şüp- he) lidir diye kimse toplayamı- yacağı için üç dört misli f: Satmış olursun! Amerikan fabrikasının bu a- Dahiliye Vekili Faik Öztrak şağılık oyunu kabul edip etme- diğini bilmiyorum. Gelelim birinci sızlanmanıza: Bizde de böyle kutular görün- meğe başladığını her hangi bir açık gözün (erzast tav: 'siye) sine benzetmeyiniz. Evet, be- nim aldığım kutuların da — ço- ğu böyle çıkıyor. Fakat bu hiç bir suiniyetle yapılmış değildi Dünya ahvali malüm. Fabrika lar çok çalışıyor. Bizde bu, olsa olsa bu, çok ve çabuk çalışma- dan doğma bir yanlışlıktır. Kibrit dolu mazruf - kutuyu, kabının içine koyarken acele ile ters koyuyorlar. Ondandır, ku- sura kalma!. Diyorsunuz ki: — Kibritleri sürter sürtmez, yanmadan — kı- rılıyor. Bunda da bir suikast İnhisarlara, dolayısiyle ba; lan kibrit inhisarı çok nazik, çıt kırıldim bir. müessesedir; kibrit — çöplerini çelik telden yapamaz, kendi gibi çıtkır çöplerden yapar. Mütssesenin bu nezaket tetabukunu hoş rünüz, hoşa yorunuz. Doğ doğruya (bizim) inhisar sinin elinde olsaydı, sanki lacaktı? Sağlam çöplü yapacaktı, sürterken kırılmıya- caktı, sürter sürtmez yanacaklı, siz de işinizi kolay görecektinir. Halbuki hayatta en zevkli :ş zorluk değil mi? Kibrit mües- esi size bu zevki tattırdığı alde sızlanmanız, doğrusu in- sızlıktır! Çöplerin uçlarındaki fosforlu madde öyle azalmış, öyle ber - batlaşmış ki hepsi fıssa! der, yanmazmış, Çok bedbinsiniz muhtereni o- (Sonu sayfa 2 sütun 4 da) udan are- İ E