29 Ekim 1940 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 5

Cumhuriyet baş Erzurumu Edirneye bağlıyan Aziz Cumhuriyetimiz on yedinci yılmı bitirip on sakizinci ydma bastı. Hür ve mesut Türkiye, dünya nm bugünkü —buhranir devrinde kendi milli hudutları içinde mem- leketin imarma ve inkişafına hiç bir ara vermeden çizilmiş program dahilinde devam etti. Bugün Türk milleti, İaönünün #trafmda yekpare bir kale gibi foplanmış, istikbaline emniyotle Bakmaktadır. Cihanda sulh, yurtda Sülh prensipini kendisine,giar *- dinmiş olan Türkiye geçen ön yedi senedeki kalkınma — hareketlerine AyDı hix ve enerji ile devam ede- cektir. Ön yedi yılda neler yapılmıstır? Runu uzün uzun anlatmaya ne lü- Tüm var! On yedi sene evvelki Türkiyo İle bugünkünü mukayese edenler aradaki muazzam farkı gör robilirler. Bazta cumhuriyet adli- ele alalım: asiye kamunu ve La h ahtnamesi Türk adliyesine me- deni ve müstakil bir devletin ada- lot Mmüctsesesini temin etli. Her tesirden — müdahaleden ve 'on engelerinden kurtul- bir Türk adliyesi cümhuriye tin eseri ve kazanerdır. Böyle sağ lam bir temel üzerine kur lan bu milessese an yedi İlim ışığt altmda idcal adı lunu takip etmektedir. Coza € âörileştirilmektedir, — yeniden ceza €vleri yapılmaktadır. Mahlsümların da çalıştırılmalarına başlanmıştır. fera kanunu geçen sene yeni baş tan tadil edilmiştir ÂĞİİ teşkilât genişletilmiş, — te emınül yolundadır,kanunlarımız en ileti kanunlardır. Muhakeme ve İc- Pa usüllerimiz tarafların ve alâka- hların bütün haklarını gözetmek- tedir. Hikimler, avukatlar, adliye memurları ve mensupları seciyeli, münevyer olarak yetiştirilmekte Gir ve adliye işleri dalma bu İki bBakrmdan mürakabe edilmektedir. Cumhuriyet devrinde Belediye ve Köy kalkınması Halk hâkimiyetinden ve demak- TRAİ esasından doğan mahalli ida- reler Cumhuriyet devrinde mahal- N mahiyetteki halk hizmetlerir Bören muhtar teşekküllerdir. Bun- İar da huzusi idareler, bolediyeler, köy idarelaridIr. Husust idareler gelir membala- Tinm azlığına rağmen on yedi yıl- da büyük işler başarmışlardır. Dok #in milyon liraya yakın bir para Sarfile hususi idareler — şose, kal dirmn, Binlerce köprü ve menfer 1600 mektep, 16 hastane, 32 dis- Panser, $ doğum evi, 10 — çocuk bahçesi, 30 spor sahası, 9 hinod- rom, 18 singma, 232 nkar, 108 u- nıt, 90 atfat kstasyanu, 47 aygır deposu, 147 vali ve kaymakam Ko Bağı Yapmıklardır. Bundan haşka ı;ı,,,,,,.h_ #roe Yol tamir edilmis- tir. Belediyelere gelince; muasir ye- hirellik tatbikatı oümhuriyı -) Metinin — teşekküili Ha tret hükü ©20 tarihli bele Yapı tün Ha baslamış diye ve 883 tarihli yollar kanunları e de h- n imar ve hareket VO f mslr bir nİZAmA hağ: İanmıstır. Bu plânlı hareketleri fi- Bahae etmek makandile de 903 de Bo plğ BU sekildi hnyiyet hısmaların m Htebilir: Cudm me suyu olan ! gün ise 245 den far “emhuriyettan evvel fenni tesisatı olan — yerler 2, buzln bulâen An eve Y arılan iryol üzerindeki bi (se- 58 dir- Cumhuriyet devrinden evvel 4 yerde elektrik tesisatı var- ken, bugün 150 yi mütecaviz yerde elektrik tesisatr vücude — getiril- mirtir. Mezbaha adedi de 90 dan 450 ye varmaştır. Hal binası cum- huriyetten evyel yokken bugün ndedi 89 i, park ve bahçelerin ade- di de 215 i bulmuştur. Hükümet imar faliyetine hız verebilmek için belediye istimlâk kanununu izlah etmistir. Köy meselesi: Cumhüriyet hükümeti 18 mart 1924 tarihinde Büyük Millet Mec lisince kabul edilen köy kanunu ile köylerimize hak vazife ve salkâhi- yet, mesuliyeti şahsiye vermiştir. Köy kanunu köyün hüviyetini, hu- susiyetini daima muhafaza etmök- te ve köyün idaresini köylüye be rakmaktadır. Köy kalkmmasıma cumhuriyet hlükümetinin verdiği e- hemmiyet göz öntindedir. Köylü- nün takati fstündeki büyük köv alerinden Özdümle Ziral islahal ve vul TaelEİLRME TERMEN L SKDN kusları, Ziraat Bankasının köylüye kred! vermesi, Zirnat Vekâletinin tohumluk vörmesi devletin köyün ve köylünlün kalkımmasıma verdiği önemi göztermektedir. On yedi köylere çeşmelor, bağ ve merarlıklar, — göbrelik, çamaşırlıklar da — yapılmıştır. Köy davaar cumhuriyetin davasıdır. Bu dava sonuna kadar götürülecektir. Cumhuriyet Maliyesi Lozan muahedenamesinden ev- vel maliyemiz, mali kapitülMayon- ların kayıtları altında tam bir ia- tiklâülden, vergi sistemine — tasar- ruf ederek ona memleketin hayati madi Ihtiyaçlarına uvgun bir ) verebilmek imkânından mah- rumdu. Hükümet ecnebilerden ka- zanç vergisi alamaz, — millf iktısa- dim' başlıca — koruyucusu — gümrük resmine el dokunduramazdı. Türk vatanında yabanct monfaatler en büyük himayeye mâzhardı. Lozan ahinamesile bu kayıtlardan kur- tulduktan sonradır ki Türk mali- yesi nefes alabilmistir: Türk m: lyesi bundan sonra kelkıımma mü- cadelesine baslamış ve cumhuri- yet devrinde vatandaşların kudro- tne göre konan vergilerle devlet bütçesi muvaffakıyetle — tezvin e- dümistir Türk maliyesi âdi ihti. yaçlar için borca girmekten dalma kaçmmış, momleketin kendi varida- tr ile denk bütçesini kurmuştur. Mutlakiyet devrinde devleti iflâsa kadar götüren, meşrutiyet devrin- de memurlara maaş vermek için bile hükümeti harice ol uzatmaya mecbur eden açıklar ve müvazene- xizlikler yeni rejimde nihayet bul- uş, senclk bütçe varidat fazla- ile kapanmaya başlamıştır Cumhuriyet mulıwmnın_ vergi Mmükollefiyeti z.nılndıhrütt('ı:')iu ı:)'ı- halka mümkün olan ker türlü ko- göstermektir. Vergi itirası ve kaza möüreilerinin en öi sekilde işlemesi için alman kanuni tedbir- ler mali teşkilâtm kuvvetli ele- manlarla tochizi için sarfodilen gayretler bu düsturun tabakkuku- na Müteveccih mesainin tezahür - lerindendir. Milli bankacılığımız Cumhuriyet devrinde mili ban- kacılık inkişaf etmiştir. İmpara> torluktan — yalnız iki banka devir almıatık:; Zirast ve İtibarı Milli bankaları- Her #ki bankadaki tev- diat yekünu ancak Üç milyonu bu Tamiyordu. Cumhuriyet devrinde ük olarak Ziraat Bankası İhya » dilmiş, bu bankanın itihbari sorma- ue e ei devrinde ük köprülerden biri yesi 30 milyona, sonra 100 milyo- na çıkarılmıştır: Bu bankadaki tev- diat &e 90 milyonu bulmuştur. Merkez Bankası hariç olmak üzere bugün adetleri 38 e varan milli baakalarımızın öden- miş sermayolerinin yekünu takri- ben 130 milyon Hirayt bulmuştar. Maarif Cumhuriyetin on yedi yılr içinde kültür sahaamda tahakkuk etlir- diği başarılar, birihirini takip e- den inkılâplar ifadoaile hulâaa edi- lebilir. Bunların başında “tevhidi tedrimat” ismiyle anılan lüyikleş- me hareköti gelmektedir. Türkiyede hilâfetin Ulgası, ger'- ye mahkemelerinin kaldırılması, medresa ve tekklerein seddi, cıilık, üfürükçülük gibi hurafe kay naklarının kurutulması köhne usul ve zihniytelerden memleketimizi kurtardı. Cumhuriyet idaresi Türk kültü rüne mülli karakterini vermekle Tück göbclerinin — guurunda esnalı bir inkıdlâp yarattı. Türk bünyesi- ne uymiyan Arap harfleri, dilimi- zin inkişafma ve memlekette oku- ma yazmanın taammümüne büyük bir engel oluyordu. Atatürk, Türk milletine en kolay ve en raayonel harflerini verdi. Bugün iki üç ay- lk bir çalışma devresinden sonra yedi yaşında bir Türk çocuğu oku- yup yazma öğrenebilmaktedir. Cumhuriyet kültür inkılâbı ka- dm terbiyesi sahasında da parlak hamleler yarattı. Tanasup yüzün- den her mesleğin kapısı kadınla- rm yüzüne kapanmıştı. İmparator- luk ilk tahellini bitirmiş olan kız- lara tahsillerini yükseltmek için rüşdiye mektehinden baska mües- seseleri kapamıştı Erkeklerin gi rebileceği bütün mealeklerin kapr larmı kadmlarımıza ancak cumhu- riyet idaresi açtı. Bugün Türk kızi ilk mektepten Üniversiteye kadar bütün tahsil çağmda erkeklerle yanyana irfan yolunda ilerlemek- tedir. Cumburiyet, şehir ve kasa balarda tahail çağında bulunan çor tukların hemen yüzde yetmiş b_ı— şinin tahsillerini temin etmiştir. Köylü çocuklarını da okuıııı_ııı da- vası eğitmen kurslarile halledile- cektir. Cumhuriyet — devrinde bti tün Öğretim mücsseseleri ir.xi_!.[ bir inkisaf göstermiş, Üniversite kurulmuş, sanat okulları günden güne ziyadeleştirilmiştir- Nafıa işleri Cumhuriyet naflasımın başarıla- Y arasında mühim bir yör tutan İş lerden biri demiryol İnsaatıdır Cum huriyet hükümetimizin Türk isçi- Si, Türk parasile anayurt içinde ör düğü den 300 ki- Tomotreyi bulmuştur- : Zurum haltı bu başarılardan en mü himlerinden —hi Cumhuriyet hükümeti demiryol inşaatma bü - Yük bir ehemmiyet vermektedin T ran ve Irak istikametlerindeki de- Miİryol inştatı hararetle devam et- mektedir Nafia işleri arasında su davasi, 4080 ve köprüler yapı ve İmar mt söleleri de ayrr ayrı plânlar daht- linde ilerlemiş ve ilerlemekte bi- lunmuştu Sıhhat işleri *)W'dunuıdı bulkin sağlığını ilk plâna alarak çalışan bir sıbhiyeci lük ancak cumhuriyetin — ilânı ile başlamıştır. Mülli mülcadelenin 2a- ferle bitmesini müteakip Sıhbat Vekâlet£ 9025 do bir messi progra- mı hazırlamış, ve bu süretle işa koyulmuştur. Bu programm başik ex hatları, devlet adhhat teşkilâ - 17 nci yılda Memlaketimi_zdeki hâdisserin bir hülâsası On yedinci yılda memleketk. mizde geçen hâdiseleri şöyle hü- lâsa edebiliriz: Jkinciteşrin 1939 Milli Şef Meclisin bir teşrini. sanideki celsesinde bir nutuk ylemiş, Türk mülletinin mec. ida sarsılmaz bir kale bi dünya hâdiseleri karşısın. toplu ve dimdik durduğunu bildirmiştir. Anavatana iltihak elen Hatayda beş meabus seçil. miş, Tanzimatı Hayriyenin 100 ünçü yılı kutlanmıştır. Birincikânun: Başvekil refakatinde İktısat Vekili Hüsnü Çakır olduğu hal de Karabüke gitti. Fabrikada tetkiklerde bulunduktan — sonra Zonguldağa geçti. Orada ma, den ocaklarını gördükten sonra beyanatta bulundu. — Zon; r havzasınım devletleştiril. mesi lüzumuna işaret etti, Parti grupu toplandı. Harici, ye Vekili Saraçoğlunun — izaha, tını anlkışladı, Londraya Kâ- zgün Orbayın reisliğinde giden askeri heyetimiz döndü. Bu ay zarfında Maarif Vekili Tarsu, sa, Dahiliye Vekili Kastamonu, Sıhhat Vekili Ersincana - gide. rek tetkikler yaptılar. Millf Şef VTi . 12 gecesi refa. katinde Kâzım Orbay olduğu halde Erzuruma gitti. Hararet- le kargılandı. Erzurum hattını inşa eden Türk mühendislerini tebrik etti. Millt Şef, Diyarbakıra geçti. 27 birincikânun gecesi Erzin, can ve havalisinde büyük ze. zele felâketi oldu, binlerce va. tandaş kaybettik. İ#kincikânun 1940 Milti Şef, zelzele felâketini öğrenince, soyuhatlerini Frzin. cana kadar temdit ettiler. Bu- rada toprak altmdan çıkmış vatandaşların maneviyatmı tak viye eyleiler. Ankaraya dönen M millete hitaben bir beyanname mnegrederek şöyle dediler; Milla. timizin içindeki beraberlik sa. yesinde bugünlerin en az gar. sıntı İle bitcceğine imanım var. dır.. Erzincan zelzelesi Bundan saonra Sırvas, Amastvu, Giresun, Yozgat, Şibinkarahi- sar ve Karadeniz sahillerindeki gehirlerde de zelzeleler oldu. Zelzele yetmiyormuş gibi, Bur sa ovasını geller bastı. 300 evi sular götürdü. İzmir de su altm. da kaldı. Dicle, Ceyhan taştı. Zelzele felâketine kurban o. lanlarım sayısı — tesbit edildi. 23181 ölü, 7.084 yaralı... Bu ay zarfında zelzele muhtelif fa. sılalarla İzmirde, Ege bölgesin. de Tekirdağında, — Koçhisarda devam etti. Zelmle mmtakasındaki ceza hükümkleri tecil olundu.. Numan Menemencloğlu Pa. riste İngiltere, Fransa ile iktı. di. mali anlaşmalar yaparak . Millf korunma kanunu meriyete girdi. Şubat: Hâariciye Vekilimiz Bolgruda gitti. Balkan devletleri konsey durmadı. tmr genişletmek, köylere Xxadar götürmek, memlekoetimizin ihtiyu- gn karşılıyacak kadar doktor, e- zacı, hastabakicı, ebe, &ihhat me- muru yetistirmek, sıtma, frengi, trabom, — verem gibi hastalıklara karşı savaşlar açmak, nümune hastaneleri, doğum evleri, sanator yomlar kurmak, sıhhi içtimel ka- nunlar yapmaktı. İşbe cumhuriyet devrinde her biri başlıbaşma sene- lerce çalışarak vücude getirilecek ve ancak yıllarca uğraşıldıktan sonra semereli neticeler almacak bir programla ige başlanıldı. Devletin bu işler için tahsis et. tiği maddi vasıtalar asayesinde har sene yeni bir hız alarak devam e- yalnız sıtma mücadelesinde munvone edilenle- » 18 milyonu geçtiğini, tedavi e- enlerin dört milyonüu — geçliğini, ilan — bataklıkların 320 mil. yn metre Murabbar bulunduğ kanalların bir milyon int, halka dağıtılar kininlerin 70 tona baliğ olduğunu öylemek — tumhuriyet devrinda '«t Vekâletinin vatandaslara rtaya koymak demek. * Yekületinin - programı büyük hamlelerle İlerlemektedir. On yedi yılda Siraat, gümrük, inhizarlar, ticaret sahasında da in- kişaflar kaydedilmiştir. ve açılan metreye vardı Türk milletinin, bütün insanlığın zater bayramı | Bugün, layoruz. Cumheriyel, ya nı: Ti tün insanlığın zaleri ve buy d mausallür e bir vartık sayan, demir yumru Bu demir yumruk daha son: Sultan oldu, hakan, fağfur, kays Fakat değişen, yalnız i Heattâ millet Çileler nüfus nisbet tmiş Kabilede sergerdenin deri Mahzeni birkaç tulumdan iharet! ca çadır da sa: di sâ taç, sedir ilâh kayserler, bü larına kilayetsiz görüyorlardı. “Hukuku şah k hiç bir hak sınızı, di. Onun içine girmiye te Cumbhuriyet idaresi, bü P atan bir halk pençesidir. İdarede insan zel p yüksek sistem Cumhuriyet adını lka hürmet etmiyen, halkı düşünmiyen, h sisteminin de uzun yen hiç bir idare imanılamaz. Yukarda şte bunun içindi Türkün, deği bütün Türk cumhuriyetinin on yedir dünyanm, bötün dünyanın ve İ i yıldönümünü kullu, kiyenin deği amıdır, kuüvvet glu, pekgözl altırı esdive firaun, ga Ruh, yine ©o zo:54 ktan sonra da ha arasındak eksilmez çadırı, ha ti Fakat se senşan uhtu. n hukuku de. mecburiyetler ve çekilen işti. dirleri vardı, Kil oldu. Tulumlar, mahzenl yerine altın taht f n imkân utuklarını, kendi ne” hudut! bir - sahipl ğ ğsüinden ko. inın bulduğucen a hak vermi i iştah. z bir şey. tün bunları tarihi taşır, ömürlü ola r, ki Cumhuriyet Bayramı, yalnız insanlığın — bayra HAKKI SOHA —e ireşlüzeğdküzmriimelree l Sidüneli ——— — yapıldı. Vekilimiz k an sonra Vekiller Heye. ti İnönünün başkanlığında dört buçuk sant süren bir toplantı y TP Okulundan binden fazla Ayazağa süvari binicilik oku- lund_ın 28 subay mezun oldu. Milli korunma kanumu tatbik mevkline konulduğundan - koor. dinasyon heyeti ilk toplantısını yaptı. İlk olarak kömür satışı işlerinin tanzimi için bir birlik kurulmasına karar verildi, E. reğli kömür havzası için iş mü. Ha ?1:; ; toplantısı kellefiyeti kondu. Başvekil Refik Saydamın bir nutkile yeniden 6 halkevi, 141 halk odası açıldı. Mart; Başvekilin nutku ile bütçe Meclise verildi. 940 senesi büt. çomizin (262.312.140) lira olarak tevzin edildiğini bildirdi. Yük- sek müdafaa meclisi İnönünün rwisliğinde toplandı. | Mareşal Çakmak Etimesutta Türk kuşu gedikli Yuvasını — tef VACI gençlere — bir bulundu. Nafin T0S su bendlari 18an: Mektebe — devam — etmiyen rk genclerinin memleket mü- Gası için yetiştirilmesini to. Min edecek beden terbiyesi mü. kellefiyeti kanumu kabul edildi Ziraat Vekili mecliste beya hâtta bulundu. Türk köylüsüne ekebildiği kadar ekmesini bil. irdi. Ziraat Vekâletinin geniş Yardımlar yaptığını ve yapıca u söyledi. Siirdin Beşiri kazasında Ra Man dağında petrol sonda İYi netice verdi. İlk Türk pet. Tolu bulundu. 25 şubatta biç K * giderek incelemeler yaptı. Dö nüşte Mecliste iznhat — vererek neticeyi tepgir etti. Ahvali hazıra icabı bazı ver. gilere zam kabul olundu. Resmi otomobillerin tahdidi hakkında. ki kanun kabul olundu. Deniz li- sesinden 55 genç mezin oldu. Haziran: Başvekil radyoda — beyanatta bulunarak, Türk emniyet hâva. sını bulandırmak — isteyenlere karsı s#on derece hâssas — bulü- nuyoruz, dedi. Milli Şef İnönü, A Ankaradan Türk . Ri S1 imza İstanbula — geldi, sn ticaret anlaşma. di, Temmuz: Mecliste Başvekil Türkiyenin harici siyasetini izah etti. Tür. kiyenin istiklâl ve hürriyetini müdafaaya karar vermiş tek bir vücut halinde vukuata inti. zar eylediğini söyledi. Bir çok hatipler de Türkiyenin — sulhçu siyasetini izah ettiler. Milli Şef, Yalovayt şereflen- dirdi. Oradan İzmite — giderek İzmitlilerin — dileklerini dinledi Sonra Fioryaya dönerek Yeşil. köy hava meydan) inşaatını tet kik buyurdu. Harp Akademisinden 39 — su. bay mezun oldu. Yozgattâ yine zelzele oldu. 300 kigi öldü. 60 g ağır, 300 zü hafif olmak ü. zere birçok vatandaşlar f geçirdi. Ağustos: İnönü Ankaraya döndü. Mec. te Türk - Alman anlaşması tasvip edildi. Nafia Vekili Trak. hati yapa, yetinin hararetle de. birçok — yolların (Vütfen sayfayı çevirimiz)