23 Eylül 1939 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 5

P . $ O dr 'olınhirı_eadı iştirak etmeme /— miz, coğrafi vakıaları ve kara ve İngiliz - Fransız yük- sek harp meclisi dü İngilterede toplandı Wz — Fransız yüksek meclisi bugün İngilterede, Fransa na, mına Daladyoe, General Güm Na ve Amiral Darlan İngiltere namına da Çemborlayn, va Halifaks ve Lord Chatfleldin iştirâkiyle — toplanmıştır. Biri sabah te diğeri öğleden sonra olmak üzere iki içima akde- dilmiştir. Mecile 14 Eylül toplantısın. dınmn bâdis olun vel yi ve Ruzveltı (Baştarafı 1 wcide) 1789 da hükümetimizin meşru- ti şekilde teessüsündenberi, mu: | baripler karşısında Aferikan si yaseti, mühim bir istisna hariç, daima entermasyonal hukuka tinat etmiştir. Şurasını hatırlat. mak isterim ki enternasyonal hu- kukun esaslı hedefleri, harp ge- | beplerini ortadan kaldırmak — ve harbin genişlemesine mani ol- maktır. Muharipler karşısındaki Ame. rikan siyasetinde yegüne istisna. yt Napolyon muharebeleri esna- sında Amerikan hükümetinin tut- tuğu siyaset teşkil eylemiştir. O zaman harbe iştirakten kaçınmak istediğimiz zaman, ambergo ve ademi iştirak kanunu ileri sürdük. Fakat bu siyasete, felâketien- giz bir muvaflakıyetsizliğe uğrt Paris, 23 (4A.A) e- Inıl»[ i€e Evvelâ, memleketin hemen he. men harabisine sebebiyet verdi. Saniyen 181? Avrupa harplerine faal bir surette iştirakimizin esas- : sebebini teşkil etti. Şurasını da hatırlatayım ki 1814 de hepimizin bugün toplanmakta — bulunduğu- muz bu hükümet merkezi, bu ambargo siyaseti yüzünden kıs- men harap olmuştur. B. Ruzvelt, bundan sonra bir | Temmiz 1937 bitaraflık kania nundan bahsetmiş ve göyle de. miştir: Çok mütcessifim ki kongre, bu kanunu kabul etti, yine çok müte- essifimm ki ben de bu kanunu im zâ ettim. Şimdi, bu kanunun bir madde- | sinin değiştirilmesini talep eyl. yorum. Bu madde, enternasyonal hukukun eski prensipleri ile ta. mamiyle tezat halindedir. Bu | madde, ambargo hakkındaki mad- dedir. Bunun tadilini talep ediyo- rum. çünkü bu maddenin Ame- rikan bitaraflığını, emniyetini ve sulbunu tekdit etmekte — olduğu kasgatindeyim. Bu ambargo madcesi, muharip. lere, tamamiyle imal edilmiş harp mâlzemesi satılmasını meneyle. mekte, fakat birçok harbe yarar levazımın ve umumiyetle ticaret eşyasının satışma müsade etmekte dir. Bu madde, Amerikan gemi- lerine, muhariplere ziraat ve en- düstri maddeleri taşımağa müsz. ade vermektedir. ken tam olarak imal edilmemiş maddeler yollamakta ne avanta- jamız var?, Tam imal edilmiş mal- Jar göndermek suretiyle binlerce | ameleye bizzat burada, Amerikz. | da iş verebiliriz. Böyle hareket otomatik surette milli müdafaaya da yardım etmiş olacağız. Bitaraflık kanununda mevcut müsaadenizi rica edeceğim: Eğer, 1935 nisanından evvel, Avrupada bir harp çıkmış olsay. dr, Amerika Birleşik Devletleri, muharip milletlere, bunların sa- tın alabilecekleri miktarda her türlü mal satacaktı. Bu, enternas- Yyonal hukuk prensiplerine teva- fuk eder normal bir hareket ola. Caktı. O zamanki battı hareketi. deniz devleti vaziyetimizi kabul etmekteydi. Bu sebepten 1935 den evvel çıkacak bir harpte alo- hiç fark olmryacaktr. Halbuki bugün bu iki madde arasında kanuni, fa- kat sun'i bir fark mevcuttur. 1935 den evvel sade pamuk ihracatı ile bir fark mevcuttur. Diğer taraftan bugün hepimiz üyoruz ki bir muharip devlet, büpların — neticelerini eylemiştir. Müttefiklerin plân. larınt tamamiyle mücesir kil- lleskeva volunda (Baştarajı 1 wncideJ. in endüstri —imkânlarını, diğerinin iktısadi kurtuluş hare. ketlerini bir zafer haline koyma- ları iktiza ediyordu. Tabiatin fethi imkânlarını Baltmak ve insanları kendi ıdıo. lnıiı çerçeveleri içinde mesut et- mek için tek çare dünyanın sulh tetkik | cephesini takviye etmekti, Dünyanın sulh cephesini takvi ye edebilecek ve zamanına göre mak Üzere alınacak tedbirler | ileri bir teşekkül mahiyetini ar- hususunda tam bir mutabakat hasıl olmuştur. zeden Milletler Cemiyeti idi. Milletler Cemiyeti hangi poli- Meclis, &ilâh ve mühimmat | tik sebeplerle kurulmuş - olursa lmalâtı eylemiş ve iki hükümetin gay, vetlerini artırmak ve âhenkleş- tirmek üzere takip edilecek u- sulle n nutku tayyare dafi toplarına ve deniz, altı gemisi bombalarına ihtiyacı olduğu kadar halkı için buğdaya, yağa ve pamuğa da ihtiyacı var. dır. Bu vaziyette ambargonun kal masını istiyenler, mantıki ha- | Teket etmek için ihracatın menini ete, buğdaya, pamuğa, beze, ba- kıra, ve daha binlerce diğer mac. | deye de teşmil edecek yeni bir kanun istemelidirler. Ambargonun kaldırılması ile, hükümetimiz, Amerikan vatan. daşlarının ve Amerikan gemileri- nin bugünkü anlaşmazlık mınta- kalarına girmeleri bahsinde de ısrar eyliyecektir. Kongrenin bı- vu prensip olarak kabul ettikten | sonra, her gün değişmekte olan bu mıntakaların tesbitini hariciye nezaretine bırakması lâzımgele- cektir. B. Rüzvelt, bundan sonra, am. bargo kaydınım siyasi fenalıkları üzerinde ışrar eylemiş ve demiş tir ki: Ambargonun tatbiki, yalnız si- yaşetimizi baştanbaşa değiştir. mekle kalmamış, deniz ticareti bahsinde kara ve deniz devletle- rTini de müsavi bir hale sokmuş. tur. Bir harp tehdidi yapan bir ka- ra devleti, bu suretle, kendisini daha evvelinden emniyet halinde görebilmektedir. Filhakika, am- Bargo dolayısiyle, muhasımı olan deniz devleti, dünya ile ticaret yaptmak hakkının ihlâl edilmesiy. le zayıflamış bir haldedir. Bu vaziyet, bundan dört sene evvel, kendi kuvvetinden veyahut coğrali vaziyetinden dolayı değil, yalnız bizim kanunumuzun bu kaydından dolayı, bir muharip diğerine karşı faik bir vaziyete girmiştir. Ambargonun kaldırılması, en doğru olan enternasyonal siyase- te avdettir. Bu suretle, sulh za. manı normal ticaret siyasetimizi, müuhasematın devamı müddetince de takip eyliyebileceğiz. Bu, bazıları tarafından iyi, ba zıları tarafından da fena karşıla- nacaktır. Fakat mesele orada dee ğildir. Tavassut ettiğim — tedbir, normal, hakiki, an'anevi bitaraf- lık hattı hareketine avdet edil. mesidir. Eğer ambargonun kaldırılması kararlaştırılır ise, Amerikan em- niyetinin takviyesi pibi diğer ba- zr siyasi meseleler de tetkik olu. nacaktır. Hepimiz, hedef bahsinde müş- terekiz. Aramızdaki ihtilâf yalnız bu hedefe varmak için kullanıla. cak vsüldedir. Bunun neticesi Amerikadan ya- pılacak bütün peşin elarak tediyesi ve almacak malla- rın alıcıların vapurlariyle ve ken. dilerinin zarar ve ziyanma olarak nakil edilmesi olacaktır. Mevcut kanunla istihdaf edilen hususat temin edilmiş bulunu- yor: Bu hedefler muhariplere ait A. merikada mevcut paraların — tan: zimi, silâh ihracatına ait vıdh vsulünün idamesidir. Yeni kanun mucibince — silâh, nhhhıııııı ve harp levazımı A- rika gemilerince nakledilemez. tabaası muharip vıı purlarla seyahat edemez. Bu hü- küm değiştirilmiyecektir. Bu proğramın memleketimizin harbe doğru bir adım yaklaşması olacağını söyliyenlere cevabım şudur: Bu program, Amerikalıların hayat ve mallarını tehlikelere kar maye edilecektir. Bu program müsbettir ve geçen dünya har. binde bizi ihtilâfa sürüklemek i- HLSĞ “DAr ” |eumhurumuzun fahri | meselesini de tetkik | oltun onun ruhünda sulhu koru. yacak bazı prensipler mevcut bu- Tunmakta idi. Metelâ küçük dev letlerin hak sahibi olduğu bu te- hakkında mutabık kal. | şekkül eğer alâkadarları tarafın- dan auikastlara maruz bırakılma. saydı, dünya sulhuna mesnet ola- bilecek bir mahiyetteydi. “İnsana hak, millete hürriyet” telâkkisine dayanan Milletler Ce | miyetinin insanlığa faydalı olma- | sı, ve milletler hürriyetinin ga- : ranti altına alınmatı için sulh cephesinin yegâne istinat noktası olan iki cumhuriyet azami feda, kârlıkla iş birliği ettiler. Bu mak- sadım temini için mütecavizin ta rifi hususunda gösterilen müş- terek faaliyet, imza edilen müte- addit munhedeler sulh cephasine nasıl hizmet edilmek - istendiğine bir delildir. Bu safhada Türkiye cumhuri, yeti ve Sovyet Rusya Milletler Cemiyetinin samimi, idealist bek- çileridir. Fakat Milletler Ce miyeti hem içerden, hem dışar- dan tecavüze uğraya uğraya, iti- barsızlaştırıldı ve nihayet, — işle. yemez bir külçe haline sokuldu. Dün politik münasebetleri bu safhaya geldikten sonra bozul. muş organla fazla meşgul olmaya lüzum yoktu. Sulhu korumak için başka ter lıplu başka Iııllntle sarfetmek iktiza ediyordu. Nitekim cihan hâdiselerinin inkişalları da bu- nun ne kadar zaruri bir şey oldu- ğunu isbat etti. Cihan hâdiseleri sulhun tehdit edildiği günlerde yine bu iki cumhuriyeti prensip. Terine sadık buldu. Sulhu koru- mak için aralarında görüş birliği devam ediyordu. 1939 harbi patladığı zaman gumhuriyet harbin uvııı kalma- zhardan geri kal- leket arasındaki — dostluk ve sulh rabıtalarımı çoğaltacak noktalar üzerinde de konuşacaklardır. E. sasen tabiatin icaplarma tekabül eden Türk - Sovyet dostluğu San racoğlunun sevahati ile yeni mey- valar verecektir. SADRİ ERTEM Erdün Emirinin oğlu memleketine gitti Ankara, 22 (A.A.) — Reisi- yaveri olarak ordumuzda stajını ik- mal etmekte bulunan Mavera, yı Erdün Emiri Hazretlerinin mahdumu Emir Nayif stajını bitirmiş olduğu cihetle refaka- tinde yaverleri olduğu halde bu aksam Toros Ekepresiyle Memleketine mütevaeccihen ha- reket etmiş ve Istasyonda Rei. sicumhur Hazretlerinin mah- dümlariyle Riyaseti Cumhur Umumi Kâtibi vo Başyaveri, kalemi mahsus müdürü, B. M. Moelisi Reisi ve Başvekil nam- larına kalemi mahsus müdür. leri, Millt Müdafaa Vekili na- mına yaveri ve stajda arkadaş- lık ettiği Türk subayları tara, fından uğurlanmıştır. — | hududundaki Al- man şehirleri tahliye ediliyor Londra, 22 (Husust) — A- man propaganda —nozaretinin tokzibine rağmen Bolçika me- nablinden alrnan haberler garp hududunda Ahen şehrinin tah. Jiyesine devam edildiğini bil- dirmektedir. Birçok muülteci kafilelerinin Alman hatları *| «erisine yaya olarak yürüdüğü görülmüştür. Horkes evinin &- nahtarını poliso teslim etmeğo mocburdur. Ren vo Zigfrid hattmım şark cihetlerindeki bütün arazi Al, manlarca tahliye edilmektedir. Çin tevessül olunan hâdise ve mü. nakaşalara meydan vermiyecek- tir. İşte sulh yolu da budur. tır, parlâmento aza- larımı her türlü parti mülâhazı. ları fevkinde olarak harekete ve Amerika milletinin birliğini bü- tün dünyaya göstermeğe davet etmiştir. 5— VAKIT 23 EYLÜL 1939 alineskonun ölümünü hazırlıyan 292 Demir Muhafız (Başlarajı 1 incide) Esas itibarile daba fazla kişi. nin idam edildiği zannedilmek. tedir, Yalnız bir tahaşşüt kam. pında 44, diğerinde 32 kişi idam edilmiştir. KALİNESKONUN- VASİYET. NAMESİ Bükreş, 22 (A.A.) — Kalines. ko, son arzularını bildiren kısa bir vasiyetname bırakmışlır. Müteveffa, ağluna ailenin şe - refini muhafaza etmesini, as . ker veya devlet memuru olma. | masını, vatana ve krala ihlâs ve sadakatle hizmet etmesini tavsiye etmektedir. Müteveffa, ailesi efradının metfun bulunduğu Curteu de Acegis'e gömülmesini istemek. tedir. Bu vasiyetnamenin tari - hi, 21 temmuzdur. Bükreş, 22 (A.A.) — Kalines. ko, pazar günü Cureta de Ar . ges'de gömülecektir. Müteveffa nm vaşiyeti mucibince tabutu 12 öküz tarafımdan çekilecek bir t.m ile mezara nakledilecek - ar. KALİNESKO BİR KAÇ DEFA SUİKASTA UĞ! Bükreş, 22 (A.A.) — “Ha . vas,, diplomatik mahfillerde Kalineskonun şahsi enerfisi ile Romanyanın Üzerinden demir muhafızlar tehlikesini uzaklaş. tırdığı bir saatte ufül ettiği be yan edilmektedir. Memuriyet hayatında memlekette nizam ve Mühendis mektebi müdürü değişti Ankara, 22 (Hususi) — Yük. sek Mühendis mektebi müdü- rü Suphi Taniğ Nafla fen he, yeti âzalığına nakledilmiş, ye- rine mühendislerden Tevfik Taylan tayin olmnıuetur Holanda- eu;ısuuu Zzövccsi vetat etti Ankara, 22 (Hususi) — Nü- mune hastahanesinde vefat ot- miş olan Hollandanın Ankara orta elçisinin eşi Vigoerin nâşi buğün 17 de kalkan trenle İs. tanbula gönderildi. Bayan Sa- raçoğlu ve diplomatik garda son tâzim vazifelerini yaptılar. —— Tokyo sefirimiz Ankaradan şehrimize gelmiş bulunan yeni Tokyo irimiz Ferit Tok, dün Japonyaya hare, ket etmiştir. Uç Çin fırkası iraha edilmi Berlin, 22 (Hususi) — Japon tebliği, Kiyan.Si'de çarpışmak . t.ı. olan Japon kuvvetlerinin, üç Çin fırkasını tamamile imha eaRpğaa İngiltere Kralının kar- deşi vazife başında Londra, 22 (Hususi) — İn . gm kralımnm kardeşi Gloster Fransadaki kuv . vetleri arasında baş - lamıştır. Na İngiltereye götürülen AL üüüi m!m 22 (Huıuıı) —Bu. Betirilmiştir. — İngiltereden uzaklaşan Amerikalılar Londra, 22 (Hususi) — Bu. radaki Amerikan sefareti, harp dolayısile İngiltereden Ameri . kaya taşımış olan Amenkm tebaasımın 10,000 i mmı bildirmektedir. Bunların 45 gi İngiliz, 40 1 Amerikan mü. tebakisi Holanda ve Fransa ge. nikdtırıtmdııw İnıîliılm teşekkür eden Almanlar Londra, 22 (Hususi) — Filis. diğeri Beytül- | asayişi temin etmeği kendisi için bir vazife telâkki etmişti. Demir muhafızlara ve bunların şefi olan Kodreana'ya karşı aç. tığı şahsi mücadelede büyük bir sesaret göstermişti. Kalinesko, bir kaç kere teh. dit edilmiş ve bir kaç kere su!. kasta uğramıştı. Kodreano'yu tevkif ettirdi - Ki ve demir muhafızlar şefinin Vicesko ile birlikte kaçmı teşebbüs ederken — öldürüldi zamandanberi büyük bir tehli. ke içinde bulunduğunu biliyor. du. Bu hâdişe kral Karolün Londra seyahati esnasında vu, ku bulmuştur. Kalineskonun vahim karışık. Tıklara mani olduğu ve harpten evvel Romanyada büyük bir sü. künet hüküm sürdüğü bütün mahfillerde söylenmektedir. Pek tabli olarak bir kaç haf. tadanberi Alman ekalliyetini temsil eden demir muhafızlar melekette bir kargaşalık çıkar- mak için her fırsattan istifade etmekte idiler. Demir muhafız. larm hedefi başlıca düşmanları olan Kalincskoyu ortadan kal. dırmaktı. Resmi tahkikat, neticesi Bükreş, 22 (A.A.) — Rador Ajansı bildiriyor: Kalinesko'nun katli üzerine yapılan tahkikat demir muha. fız teşklilâtının son unsurları tarafından yapılmış bir sulkast movzuu bahis olduğunu ve ne hariçte kolları olan ne de her- hangi bir beynelmilel mahiyet ve mânada bir hareketin aslâ i i idam edildi mevzuu bahis bulunmadığımı göstermiştir. Demir Muhafazanın bu be- kayası, ölen başvekilin niza. mın tesisi hususundaki İcraa- tına karşı intikam almak arzu- su ile hareket ettikleri aulaşıl. maktadır. Romanya siyas! mahfilleri elnayetin her hşngi bir suretle beynelmilel mahiyette tefsiri- a | ne imkân olmadığını, zira eski başvekilin tam ve dürüst bir bitaraflık siyasoti takip etmiş olduğunu bildiriyorlar. Menfur cinayetin tamamen dahil! olan mahiyeti bizzat tahkikatla, su- ikast falllerinin boyanatlariy. le ve bunların cski demir mu- hafaza teşkilâtı âzasından bu- lunmalariyle sabit olmaktadır. Yeni Başvekilin Beoyanatı Bükreş, 22 (ALA.) — Gene. ral Argereanu, şu beyanatta bulunmuştar: B. Kalinosku vazife başında, vatanın saadet ve refahı vo müdafaası için çalışmakta ol- duğu bir sırada öldürülmüştür. Hükümet ve millet, onun hatı. rasını tebcil etmeğe azmetmiş- tir. Müteveffa, hayatını vata- nr uğruna feda etmiştir. Niza. mın muhafazası ve tedhiş ha- reketinin tenkili için hükümet tarafından katl tedbirler alm- mıiştır. Romanya, komşulariyle an. laşmayı ve itimadı daha ziyade takviye etmeğe çalışmakla be- raber sulh siyasetini idamo et- meğe azmeylemiştir. Şimdiki ihtilâfa bitaraflığını muhafaza edecektir. Romen turist ofisi gelecek cumartesi açılıyor Romen propaganda Nazırı şehrimize gelerek resmi kllşatta bulunacak cumartesi birde lıeınhuklıu Roının "m - rist ofisinin,, resmiküşadı ya. pılacaktır. Bu vesile ile Rmın. ya propaganda nazırı nun İstanbula gelmesi mııhte « meldir. Merasimden sonra bir sinemada Romanyaya ait film. ler gösterilecek ve dıvedlx öğh ziyafeti verilecektir. zır akşam vapurile memleketi. ne dönecektir. İki dost ve müttefik memle - ket arasındaki tanışmayı kuv - vetlcndmm—k ycollc tesis edi. Diğer taraftan alival ve se - rait müsaade ederse Romenler Türk muharrir, ııylıV-M-- € ve tüccarlarından 1! dönecekler ve oradan binerek İr*ınbulı hınhtwıae— Alman zırhlı kıtaatı Leh süvarileri tarafından püskürtüldü Vargova, 22 (A.A.) — Vargo. da zırlılı krtaa. tı Polonya süvari livasının hücumile geri püskürltülmüş - tür. büyük tarihi tablo kurtalırmış. tir. sefarethanesi hasara uğra binalar arasındadır. Bıımyı:mmbbıw& miştir. Romanya sefarethanesi ve ilâ hiyat akademisi de hasara uğ - İki numaralı Varşova ıudiıân saat 20,30 da mAhun tayyarelerinin Krzılhaç hasta - nesini bombardıman e