14 Ağustos 1934 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 4
— Atanbal rıhtım şirketi de, maliye Rıhtım şirketi hem suçlu hem güçlü rolünde! e (Başmakaleden devam) Bugün dünyanın hiç bir tara- fında makul görülmesine ihtimal olmıyan böyle bir talep rrhtım şir- keti için kabul edilemiyeceği açık bir hakikettir. Bumu bizzat İstan- bul rıhtım şirketinin de pek iyi bildiğine şüphe yoktur. Ancak, dediğimiz gibi şirketin asıl mak - sadı müzakereyi uzatmak ve İs - tanbul rıbtımları vasıtasiyle bütün Türkiyenin ihracat ve ithalât iş - lerini haraca bağlamış olmak va- ziyetini elinde mümkün olduğu kadar fazla tutabilmek olduğu i- çin kati bir zaruret duymadıkça bu hattı hareketinden vazgeçmi- yecektir. Bu itibarla rıhtım şirketi karşı- icabı da tahakkuk etmemiştir. Kal- sında artık bazı mukabil tedbirle- ri almak lâzımdır. Bir kerre rıh- tım şirketi rıhtım rüsumunun tah- sili noktasmda imtiyaz mukavele- namesinde mevcut olmadığı gibi devletin kanunları ahkâmiyle de telifi mümkün olmıyan bir teshi- Jâta mazhar oluyor. Yani esasen rıhtım resmi ticaret eşyasının rıh- tım üzerinden tahmil ve tahliyesi esnasında doğrudan doğruya şir- ket memurları tarafından alâka - darlardan tahsil olunmak lâzmı gelirken devletin gümrük idaresi gümrük rüsumunun tahsili sıra - sında bu paraların (tahsiline delâlet ediyor. Umumi harpten bir müddet ev- vel Osmanlı hükümeti Fransadan istikraz aktetmişti. Bu istikraz! münasebetiyle Türkiyede çalışan bir çok Fransız serma; yedarlarına wimtiyazlar verilmişti. O zaman nazırı Cavit Bey delâletiyle hükü- metten bir takım müsaadat almış- tır. Bu arada gümrük idaresi ya- nında olan rıhtımlara ait resimle- rin tahsili hususunda da şirkete kolaylık göstermek vadi verilmiş- tir. İşte o zamandanberi İstanbul gümrük idaresi tüccardan gümrük resmi alırken rıhtım şirketinin a- lacağımı da tahsile yardım etmek- tedir. Eğer tatbikat sahasında bu u- sulün başka türlü mhazurları mey: dana çıkmamış olsaydı, daha doğ- rusu rıhtım şirketi hükümetin bu tarzdaki yardımını sujistimal et - memiş bulunsaydı bugün bile kim- senin ağzını açarak söz söylemek hatırına gelmezdi. “Mademki rıh- tım şirketinin tüccardan alacağı vardır. Bu alacağın tahsili için bükümete ve halka zararı olmıyan bir yardımda bulunmakta devam! edilsin,, denilebilirdi... Halbuki iş böyle olmamıştır ve olmuyor. Rıhtım şirketi hükme- tin bu yardımını suiistimal etmis- tir ve ediyor. Bu yardımdan isti fade ederek rrhtım rüsumu ile as- la alâkası olmıyan bir takım pa - raları halktan almaktadır. Güm- rük idaresi rıhtım şirketinin halk- tan istediği paraların hangisinin wsulen verilmesi icap ettiğini, han- gilerinin verilmesi doğru olmadı - ğmı tetkika salâhiyettar bulunma”, dığından, sırf rıhtem şirketine kar- şı bir teshilât olmak için kabul e- dilmiş olan bir usul halkın aley - hine neticelenmektedir. Onun i- çin ber şeyden evvel gümrük ida- relerinin rıhtım şirketine ait ala- rak verecek meseleleriyle alâkm- ımı kesmek iktiza eder. Acaba vaktiyle maliye nazırı) Cavit Bey tarafından bir istikraz. tine yapılmış olan vait bugün dev- letçe ifası mecburi bir taahhüt mahiyetinde midir? Hükümet için ortada böyle bir kanuni mecburiyet yoktur. Zira Cavit Bey tarafından maliye na - zırı sıfatiyle rıhtım şirketine yap- tığr vaidin esasını teşkil eden is -| tikraz iki kısım idi. Bu istikrazın birinci kısmı aktedilmiştir. Hü - kümet bu parayı almıştır. Fakat ikinci kısmı, umumi harbin araya girmesinden dolayı geri kalmıştır. Yani istikraz tamsm olmamıştır. Binaenaleyh hükümet namma ve bir istikraz muamelesine talik su- reliyle yapılmış olan bu vaidin dı ki hükümet için bu yolda bir! vadin icrası mecburi bir taahhüt mahiyetini alabilmesi için mutla - ka Büyük Millet Meclisinin tasdi- kından geçmiş olması şarttır. Bu şart ise şimdiye kadar ifa edilmiş değildir. Nihayet, dediğimiz gibi rıhtım şirketi hükümetçe sadece bir tes- hilât olmak kaydile kabul edil - miş olan tahsilâta yardım usulünü halk aleyhine kullanmıştır. İmti- yaz mukavelenamesi mucibince 2-| lınmasına imkân olmayan parala- rı gümrük idaresinin yardımından istifade ederek cebri surette tah- sil etmektedir. Bundan sonra rıhtım şirketinin usul harici olarak halktan aldığı İ fuzuli paraların geri alınması me- selesi gelir. Rıhtrm şirketine im- tiyaz mukavelesiyle devletin ver- diği salâhiyet, bir hizmet muka - bilinde ücret almak hakkıdır. Bu da şirketin yaptığı rıhtımdan muhtelif şekillerde istifade eden- lerden rıhtım ücreti almaktan iba- rettir. Yoksa rıhtım olmıyan yer- lerden para almak, Halktan ka - nunsuz bir vergi tahsili demektir. Böyle bir vergi ihdasına devletin de kanunen salâhiyeti yoktur. Çünkü devlet kendi ihtiyaçları i- çin halktan vergi alabilir. Fakat yerli ve yabancı bir hususi mü- essese menfaatine memlekette hususi bir vergi ihdası, ne aklın, ve ne kanunun kabul edeceği bir şey değildir. Şu halde rıhtm şirketi bugüne kadar halktan fuzuli olarak ne gibi paralar almışsa bunları geri almalıdır ve bu yolda geri alına- cak paralar, rıhtım mübayaa be - deline mahsup edilmelidir. Bu yolda geri alınmak lüzm gelen paraların yekünu © kadar; mühimdir ki mübayaa neticesin - ; de rıbtım şirketinin hükümeten | para istemesi değil, belki de rıh- tımını hükümete devrettikten son- ra gene borçlu kalması ihtimali vardır. Mehmet ASIM Ödemişte bir orman yanıyor İzmir, 13 (A.A.) — Ödemiş| Bayındır ve kasaba (kazalarının | müşterek hudutlarında büyük bii | orman yangını çıkmıştır. On ber kilometre murabbalık bir sahay kaplıyan yangın bir afet heliv" mış birçok köyler tehlikeye düş müştür. Bütün köylerle yaylalar dan ve ovalardan kafileler halinde hareket eden halk kütleleri yangı nı söydürenlere yardıma koşmak * muamelesi zımnında rıhtım şirke-| tadır. sai Parlâmentolar bir- liğine hazırlık Yıldız sarayı konferans için hazırlandı Beynelmilel parlamentolar bir- liği Türk grupu, Dolmabahçe sa- rayındaki hususi dairede dün, ge- ne toplanmış, hazırlıklarda bulun- muştur. Gelen ecnebi (o murahhasların hanımlarma ve kızlarma şehrimi - zin şayanı dikkat yerlerini göster- mek üzere bir komite teşkili için, Kadınlar Birliği ile temasa geçil- mişti, Komite teşekkül etmiştir: Bu işe, Nakiye, Lâmia Refik, Efzayiş Suat, Lâtife Bekir hanımlar ba- kacaklardır. Konferansın toplanacağı (o Yıl- dız sarayında, mühim değişiklik- ler yapılmıştır. Yeni yapılan dairelerin (şimdi döşenmesi işi kalmıştır. Böyle- ce, bundan sonraki herhangi bü - yük bir konferans için, hususi bir bina elde edilmiş bulunmaktadır. Yıldız sarayında toplanma sa - lonlari, umumi kâtiplik salonları, Komisyon odaları yapılmıştır. Beynelmilel parlamentolar kon- feransına iştirak edecek üç yüz ka- dar murahhasın, bulundukları o- tellerle saray arasındaki uzun yo- Il o kolaylaştırmak ve eh- venleştirmek için, . kendilerine o- tomobil tahsis etmek düşünülmek: tedir. Murahhaslar, otellerde kendi hesaplarına kalacaklardır. Ancak Nafıa Vekâleti, yol masrafların - da yüzde elli tenzilât temin etmiş- tir. Murahhaslar burada bulunduk- ları müddetçe gerek şehir beledi - yesi, gerek hükümet ( tarafından resmi ziyafetler £ verilmiyecektir. Konferans 24 eylülden 29 eylüle kadar devam edecektir. Ecnebi o murahhaslara, İs- tihsalâtımızın reklâmmı yapmak için hususi cigaralar hazırlanması düşünü ir, Murahhaslardan mühim bir kıs- mı, Z4 eylülden evel (o Türkiyeye geleceklerdir. Türk grupu hazırlıklara devam etmek üzere perşembe günü tekraı toplanacaktır. il all Ticâret borsası bülteni İstanbul Ticaret borsası her hafta dahili ve harici ticaret ha- berlerini, piyasa hareketlerini gös- teren bir bülten neşrine karar ver- miştir. İlk bülten dün neşredil miştir, nişi Buzhane Ücretleri neden fazlaymış Buzhane ücretlerinde fazlalık olduğu görülmüş “ve ticaret oda- sından seçilen bir komisyon bu işi tetkika memur edilmişti. Ko misyon tetkikalını yaparken buz » hanelerin ihtiyaçtan fazla buz is ühsal ettikleri, bundan dolayı da buz fiatlarında gayri tabiilik ol» duğu kanaatine varmıştı. Kemis- yon bu cihetten tetkiklerine de - vam etmekte ve her gün buzhane- lerin hesaplarını yoklamakta idi. Komisyon tetkiklerini bitirmiş v6 raporunu hazırlamıştır. Bu çarşamba günü ticaret odası ida- ve meclisinde görüşülecektir. 4 41 i — Bulgaristan doğru mu (Baş tarafı. 1 inel sayfada) bir menfaat temin etmediği lenmektedir. Maamafih bizzat “Demokrati- çeski Sgovor,, dahi parçalanmıştır Tsankov'ile Statev'in riyaseti al - tında bulunan bir grup Georgiyes hükümetine karşı muhalefet yap * maktadır. . Bunlar da halka karş binlerce nüshalık beyanname neş- retmişlerdir. Bu beyannamelerde hiç bir imza bulunmamasına rağ men Tsankov < hizbi tarafından neşrolunduğuna ve bizzat bunur tarafından kaleme alındığına mu- hakkak nazariyle bakılmaktadır. Bu hareketler hükümet maha- filinde şiddetli bir heyecan ve fe veranı mucip olmakta ve hükü metin “bunlara (karşı (cezri tedbirler alacağı işaret edilmekte dir, . Şu da dikkatten uzak bulundu rulmamalı ki hükümet, eski siyas” ricalin bu ve bu gibi faaliyetlerine fazla bir ehemmiyet vermekte de- ğildir. Hükümetin en büyük gai- lesini “Makedonya dahili | ihtilâl komitesi,, teşkil etmektedir. Bul- garistan dahili siyasetinin en mü- him meselesi budur. Yeni hükü- metin ilk faaliyeti Makedonyalıla- rı şaşırtmış ve bunlar bir türlü kendilerini toplıyamamışlardı Halbuki şimdi o Makedonyalılar kendilerini toplamış ve ilk darbe- lerin tesirinden kurtulmağa başla» muışlardır. Bunlar hükümete karş mukavemet hazırlıkları yapmak: tadırlar. Yalnız Makedonyalılar arasın: da değil, sdiğer iğişaş. unsurları arasında da çok okunan Makedon- yalıların “Ya hürriyet, ya ölüm!, gazetesi hükümet için büyük bir gaile olmuştur. Petriç havalisin - de ve bütün Bulgaristanda “İsti - na,, adlı bir gazete dağıtılmakta ve bununla hükümetle mücadele teşvikleri yapılmaktadır. — Bu ga- zetede deniliyor ki: “Georgiyev hükümeti 12 tem-! muzda Royal sinemasında okudur | ğu nutukla, hile yolu ile — iktida: mevkiine gelmiş olmasını O haklı göstermek: istemiştir. M, Georgi - yev nutkunda (o halktan silâhları topladığını söylüyor, muvaffakı yetlerinden bahsediyor, ve Make- donya teşkilâtını dağıtmakla övü- nüyor. : Bu teşkilâtı dağıtıp dağı - tamadığına inanıp inanmadığını burada mevzuu bahsetmiyeceğiz., “Pravda,, nın verdiği haberlere göre Bulgar hükümeti o bu ahva! dolayısiyle Sofyayı abloka altın: almış ve birçok şüpheli kimseleri yakalatmıştır. Nitekim milli ti- yatro önündeki “Şehir parkı,, sa rılmış ve parkta bulunan bazı şüp- heli kimseler tevkif olunmuşlar- dır. Bundan başka Mihaylovist lerin yakalanması maksadiyle bir çok kahveler ve gazinolar da sarıl- mış ve araştırmalar yapılmıştır. Hükümet tarafmdan tevkif edil - miş bulunan Makedonya komitesi | ileri gelenlerinden Vladimir Kur-| tev, zabrta elbisesi giyerek kıyar fet değiştire iki fedainin cok yel etkârane bir mânevrasiyle hapisa neden kaçırılmıştır. Bunlar hapi: | sane kumandanina Kurtev'in der hal serbest bırakılması hakkınd sahte bir emir göstermişlerdir. | Temin olunduğuna göre Make f donya komitesi faaliyetine devam | kuvvetini hâiz olup mefsuh fırk? ların yardımiyle »“kümetle hesap: söy- ii İ küm dahili ha . Ye - Li gidiyor! laşabilecektir. o Hatta, içeriden fethetmek için, taraftarlarından bazılar! yev hükümetine (yakla yardakçılığa başlamışlar Maamafih hükümet şit birler almaktan (o şaşms 1932 senesinde komiteni Narliyev ve Ştel Dimitr4 kop divanı harbince ida! edilmişlerdir. Ks çüncüşü Todor Dimitro” muvaffak olmuştur. Hükümet Makedony# ne ait malları müsader& etmektedir. Sofya fabrik den Piperovski'ye ait yirf levalık lâstik ve buna bef birçok şeyler müsadere * Makedonya komitesif yalin teslimi için konulaf bittiğinden bundan son/# malları teslim etmiyen! maddi ve kanuni cezalar! onla? Siber Amerikanın ithali ihracatı Vaşington, 13 (A.A.) senesi ilk üç ayına ait bf ret plânçosuna zazaraf” 1.018.367.000, ithalat 82 dolara baliğ olmuştur. Amerikanın Avrupay# yon ve Avrupanın A: halâtı 240 milyon dol Buhran dewinde harici ticareti, ilk defa milyarı geçmektedir. Kütahya imam v€ lerinin bir 1 Würahya, IR (AA) ya imam ve hatipleri, verdikleri bir karar neti rak müftülüğe müracat ve bundan sonra yalnız nasında sarık sari ir zamanlarda diğer gibi şapka ile gezecekle”| etmişlerdir. Atlas Okyanosunu tayyare parça" Londra, 13 (A.A.) “ Aylingin Atlas Okyanif! icra 'ettikleri zaman r#”” lar “Trail of The Cari! resi, dün öğleden son'* de bir tecrübe uçuşu | ere düşerek parçala! Yy şe, parç İİ Müddei umumiliğ* bir müracsöi, Altmış yaşında Susa” bir madmazel İstanbul mumiliğine müracaat Rus çarı Nikolanın ör nu iddia etmiş, çar sil edilmesini istemiştir» Matmazel Suzan: — Moskof barbi yadan kaçırmışlardı.' , Evyanidiş isminde bi" yanındayım. Bana # yi! | yor. Eskiden bana ** lira verilirmiş, Şimdi ” çılık yapıyorum.,, gi Matmazel Suzan!” tinin bozuk olduğu * bi adliye gönderilmili”, i Sanayici! H © 29 Birinci ; v3 (E açılacak Ti si) et, Müracaat #de bitiyor. Mini İktrsat ve 7
