20 Mayıs 1933 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 4

GEREK) yam Hitlercile eri | Çikolatalarda niyet —i— VAKIT 20 PM MME TÜRKÇENİN YAPISI Ca) üzerine düşünceler Yazan : Ali Haydar Emir Konya Ereylisinde Cümhuriyet eczahanesi sahibi N. Sami Beye — | Alâkanızdan dolayı teşekkür ede- rim. Mektubunuzun bir parçasını müsaadenizle neşrediyorum: “ 441 — Sako, kısa ceket di- yorsunuz. Halbuki burada parde- sü veya patloya (Sako) derler. 442 — Salta (uzun ceket) di- yorsunuz, bunu da burada -uzun- luğu ancak bele kadar olan kollu; cekete diyorlar, Biribirinin aksi olan bu tabirlerin hangisi doğru - dur? 446 — sas, kullanılmıyor, de - nilmiş. Burada kabak ve hiyarın geçmiş sararmağa yüz tutmuş o lanlarına (sası) derler. 460 — yal, yazdıklarınızdan başka çoban köpeklerine verilen sütle karıştırılmış un ve O kepekli bulamaca (yal) derler, 467 — yay, suların ve gölle- rin derin olmıyan (sığ) yerlerine Xyayvan) derler.,, » » » Birinci yazımda kısaca söyle- diklerimi daha geniş ölcü ile bir daha yazmayı faydalı buldum: 1 — Türkçede (dördü kalın, dördü ince sekiz sesli vardır. Bu da seslilerin hepsidir; hiç bir dil. de bir fazlası olamaz. Onun için dilimiz seslice tamamlanmış bir dildir, Sözün sonuna bir sessiz eklene- ceği vakit, o sessizin (o önüne bir sesli koymak ister; işte bu sesli sö- zün kendisindeki sesliye uygun olacaktır. U ile 1 seslileri ülkemi - zin bazı yerlerinde biribirine ka - rıştırılmıştır ; öyle ki (şive) deni- len ayrı gayrılığın sebeplerinden biri de budur diyebiliriz : o Yan- gun « yangın, Saruhan - savuhan gibi. Arap yazısı (o kullandığımız günlerde u — 1 karşılığı bir gra- mer kaidesi olmuştu; sözün ken - di seslisine bakılmaksızın (mazi) hep esre seslisile (okumuşdı, gör- müşdi) şeklinde yapılırdı. o kai - de Türkçenin (o gramerinden çık- mıştır; karşılık ta atılmalıdır. Dört kalın ve dört ince — sesli dil yapısındaki © vazifece sıra ile biribirinin eşidir: e.a,ö-o,ü-u, is. Tatlıca - ekşice, sordunmu » gördünmü, almalı . gelmeli sözle - | rinde olduğu gibi. Onun içindir | ki seslilere şekil aranırken kalın- ların üzerine nokta koymak dü - şünüldü. Bu dilimizin güzelliğine €n uygun bir buluştur; eğer (e) |- ve (i) harfleri o kadar (yayılmış ve bellenmiş olmasaydı evvelkisi iki noktalı (a) ve diğeri de iki noktalı (1) ile gösterilecekti. Ağzımzı (a) © diyecek kadar açmız; dilinizi (o krmıldatmamak, dişlerinizi ve dudaklarınızı biribi- rine değdirmemek üzere boğa-| zınızdan ses çıkararak çenenizi yavaş yavaş kapayıp dudaklarını- zı gene yavaş yavaş ileriye doğ-| ru ı uzatınız; sonra (o çenenizi açıp dudaklarınızı geri alınız. Bu sr- rada çıkardığınız sesi dörde bö- lerseniz dört kalın sesliyi elde et-| (e) di-! miş olursunuz. Ağzınızı yecek kadar açarak, o işi bir daha yapmakla da dörtince O sesliyi bulacaksınız. Seslilerimizin ne ez- gisi ne büzgüsü, ne uzatması, ne |“—— kısaltması © vardır. Seslimiz yeni yazıda kendisini bulmuş, dilimiz bu buluşla daha eşsiz, daha or- taksız bir dil olmuştur. « | dımız için o üç sessizi | 2- Türkçede on sekiz sessiz vardır. Bunların onu biribirinin yumuşağı ve sertidir: b -p,c-ç, d.tz-s,ğ.k.Sekizi özbaşına İdir:g,Im,n,r,ş,v,y. Bunlar ağızdaki çıkarakların (mahreçle - rin) kendilerini (yormadan, sık- madan çıkaracakları en kolay söy (harf) lerdir. Üç sessiz, dili- | yoktur: F, h,| | mizin kütügünde j. Bazı dillerde boğazı (o yırtarak, damağı şaplatarak ve dili dışarı fırlatarak çıkarılabilen sözlerden de Türkçemiz uzak kalmıştır. Dilimize mal olmuş f, h, j li söz- leri bundan Oo böyle de kullanaca- ze koyduk; fakat diğerlerini gel- dikleri yerlere (geri göndererek dilimizi manasız bir o fazlalıktan kurtarmış olduk. 3 — Bu söz, Türkç ise sonun- dan başlayıp heceleri birer birer kaldırmak ve manalılık muhafa - za olunmak üzere ilk heceye ka- dar kısaltılabilir. Bunu yüzlerce, binlerce kelime üzerinde yapınız, hep o neticeye varacaksınız. Ba zilarında kelimeyi ilk ve tek he- <eye indiremezseniz birine inanmız: Ya o söz Türkçe değildir; yahut eklerinin vazife- leri unutulmuştur. Araba, sarım- sak, kabarık sözlerini ilk kesişte| ara, sarım, kaba ve ikinci kesişte | ar, sar, kap şekline getirebiliriz. Yukariki görüş, Türkçede söz | köklerinin tek heceli olduklarını ve yeni sözler o çıkarabilmek için ekleme heceleri bu köklerin önle - /” rine değil sonlarına getirmek lâ- zım gildiğini gösterir. ; Onun için Türkçe denilen yapıyı kurmak ta, yapılacak ilk iş söz (köklerinden bir temel atmaktır; bu da kökle- rin hiç biri geride kalmamak üze- re ortaya konulmalarile olabilir. 4 — Dilimizde söz kökleri üç takımdır: Seslisi soylu iki soylu kökler, seslisi ortada o- lan üç soylu kökler. Birinci takım — Sekiz on sekiz sessizin önüne getirilerek 8X18 — 144 kök yapılır: at, ok, liz gibi. zi gibi, — BİTMEDİ — Tayyare yarışları LONDRA, 19 (A, As) — Gele- mutta yapılması evvelce kararlaş - tarılmış olan beynelmilel O tayyare yarışlarının henüz. belli olmıyan | bir zamana tehirine beynelmilel si- * yasi vaziyetin karanlıklar i bulunması sebep olarak gösteril - mektedir. Avrupa birliği BELGRAT, 19 (A. A.) — Av. rupa hükümetleri birliği cemiye - içinde tine yardım maksadile teşekkül e- den Yugoslav komitesi senelik he- yeti umumiye içtirmaını dün İjub - lijavada yapmıştır. KİRALIK EV Ankara caddesinde iki havadar oda, bir sela, bir mutfak, bir helâ ve bir taraçadan mürekkep bir kat elverişli şeraitle nörle kiralıktır. Elektrik, su, Gazeteniz. Meihuse- besine MDÜrsesmi, "ları paketler içinde niyet namile alfabemi» | iki şeyden! önde olan iki | kökler, seslisi sonda olan | İkinci takım — Sekiz sesli, on | sekiz sessizin sonuna getirilerek | 8Xx18 — 144 kök yapılır: ta, ka, | sms) cek ağustosun ilk günlerinde Ports | Şehrimizdeki bir kısım çikolata ve bisküvi fabrikalarının çıkardık: | bir takım gayriahlâki yazıları ihti- va eden şeyler koydukları nazarı dikkati celbetmiştir. Maarif vekâle ! ti vilâyete müracaat ederek bunun men'ini istemiştir. Vilâyet fabrikalar nezdinde bu hususta şiddetli teşebbüs yapmış, böyle yazılar konulmaması emre- dilmiştir; istanbul — Edirne Geçen sene İstanbul ile Edir- ne arasında yapılan otobüs sefer- İeri kış gelince tadil edilmiş, bir ay evvel yeniden başlamıştı. Se- ferler son zamanlarda (o intizama girmiştir. Her gün Edirneye oto - | büs hareket ediyor. Bazı otobüslerde birinci ve ikin- ci mevkiler yapılmıştır. Birinci mevkiler ön tarafta iki sıradan i- baret rahat koltuklardır. ki taraf için faydalı olacağımı, 1s- sanatlarla mesğul olan ecnebileri işten meneden kanunun Yunanlı - lar hakkında bir sene daha tatbik olunmıyacağını, aktolunan mua - hedenin daha şümullu bir muahe- de için mukaddeme teşkil ettiğini, eylülde imzalanması beklenen ye- ni muahedenin, her halde her iki Polis mezunları Bu'sene İstanbul polis mekte- binden mezun olan efendiler ev- velce'memur bulundukları merkez | Koraşunun meşru emelleri aleyhin- lere iade edilmiyecektir. Bunların | de olmıyacağını söyledikten sonra kâmilen, Anadolu emniyet müdür | şu müteleaları ilâve ediyor: İ lükleri kadrolarına nakledilmeleri! O“Türk ticaret muahedesinin muhtemeldir. ahkâmından, onu takip etmesi Seyyar Sergi beklenen siyasi muahededen daha YILDIZELİ, — Seyyar terbiye | mühim bir nokta iki millet arasın: | sergisine burada büyük alâka gös- | terilmektedir. Sergide mektep ço- cuklarına kitaplar dağıtılmıştır. Bütün kasaba halkı sergiyi ziya - İ ret etmekte ve malümat almakta - dırlar. Belediye tarafından sergi İ heyet ve memurlarına bir ziyafet verilmiştir. nl TAKVİM Cumartesi Pazar 20 Mayıs 21 Mayıs 25 Muharrem 26 Muharrem Gün doğuşu sö 4 Gün batış 094 BK Sabah üamazı aca 400 Öğle namazı 140 12.10 kisdi nartan 1608 16,09 Akşam namazı 1024 1946 Yarı mama» 21,7 21,19 tmsak 20 Yelin geçen günleri | 140 kalan 44 derslerdir. Üç sene evveline ka » dar Bizans imparatorluğunun bu iki varisi arasındaki düşmanlık a- deta mesel hükmünde idi. Bu iki milletin müşterek tarihi o fütuhat, isyanlar ve tenkiller tarihi idi. On- Tarın uzün mücadeleleri Haslings harbinden beş sene sonra başla - miş ve ancak üç sene evvel bit - miştir. Türk ve Yunan ricali, İtal- yanın yardımı ile, son iki nesil zeltmeğe başladılar. eN EN HAVA — Yeşilköy askeri Tasat id sinden veriler, malümsta göre bugün hava | balutiu ve şimal istikamellerinden hafif rüz- | gârir olâcuktır. Yoğmürun devamı ihtimali pek azdır. Dünkü sonklık en fazla 17, en ez 13 derece, hava tazpiki 705 millmeteeyyli Salâhiyettar Alman başvekil mösyö Hitlerin söylediği nutkun bütün dünyada uyandırdı- ğı akisten memnun görünmekte - dir. Yeni Almanya sulhün lüzu - rouna o kadar kani bulunmakta ve sulhü korumak için kalbinde o ka- dar şiddetli bir arzu duymaktadır ki, — kendi milli mahiyetini kay- belmiye hiçbir veçihle razı olma - makla beraber — diğer milletlerin 1940 — 20,19 Dans masikisi. 20.10 — Ajans m hakkını tanımaktan asla haberleri ve hava raporu » | kaçınmaz. VAKANA, ;; (MELİ) | Bu hakikatin her tarafa anla - 12,30 Kössör — Ya,l0 Eonser — 15 Pin — 1789 Koro — 18 Müsli — 1050 Musikp | tilmasına imkân hâsıl olduğu zan- — 2515 Dans, ! nedilmektedir. LEİPZİG di8ğm.) 3 1 715 dimmislik — 785 Konser — iil5 Yeni Almanya parlâmentarizm Plâk — 15 Pitk — 17 Konser — 21 Ken hakkında — Alman milliyetçiliği- e şerre adi i İnin realist nazariyesine göre — 15 Piâk — 1415 Piâk — 18 Kemer — | ettiği telkinin bütün dünya “için mi 40440 Pik — #i Konser — #310 | bir tehlike sayılmasına imkân ol- KOMA (izm madığma bükmetmektedir. Adale- & > li — *1 Plâk — $116 Şarkı —| tin, şerefin ve sulhün kurtarılıp BPDAPESTE 105 mi korunması alman milliyetçiliği i - 745 dlmmıstik — 18445 Orkestra — Wİçin kat'i bir vazifedir. im alak On Çilgin erke) Başvekil . Hitlerin. söylediği VARŞOVA (izm) nutkun umumi neticesine gelince 1910 Pik — 1885 Pihk — 18 Pik —| iğ hiyettar Alman mabfelleri İn - giliz teklifinin silâhları azaltma ISTANBUL: 15 den 18,80 kadar Gramofon. 18,30 dan 19 Kadar Frunmeza ders ( Müptedilere mah- . 19 dan 20 kadar Alaturka © saz (Mü #örret Yanım), 20 den 20,90 kadar Tanbu- rat Osmun Pehlivan. 20,38 dun 2140 kadar Üstütyo suz heyeti, 21,30 dam 22 kadar Gran mofen, 22 den İliburen Anadolu ajansı, Bar. #3, ve saat ayarı ANKARA 12,30 — 1830 Gramofon, 18 — 18,40 Ri. yasetleimhür Tilârmonik orkestrası: Borodi- İ ne Ter Symph. 1840 — 1940 Alaturka saz, 20,45 Mesiki — 21 Konser — 28,05 Konser — 21 Dans, tanbulda ikamet eden ve küçük! İ sulh muahedeşine nail olö i harpten evvel ellerinde mi “ daki dostluk ve anlaşmanın müte- | hepsini tekrar madiyen artmasından alınacak! bir ders veriyor “Hitler ile arkadaşları, Gazi Must ' Kemal ile arkadaşlarının kazandık zaferi tetkik ederlerse, istifade ederk (Taymis) gazetesi “Şarki Ak-| nan ricali bir araya gelerek | denizden dersler, serlevhası altın- ! meselerini, taassuptan ç da neşrettiği bir baş makalede M.| ruh ile tetkik etmişler, V€ Venizelos ile İsmet Paşanın kiya-' seti sayesinde Yunanistan ile Tür- | rağmen, “belki de kiye arasında tecessüs eden güzel | muharebelerin vukuu i münasebetlerin gün geçtikçe iyi - | birbirlerini garbin Yunat | leştiğini, iki memleket arasında Türk muhiplerinden pek * aktolunan ticaret muahedesinin i- | anlamışlardır. rında vuku bulan muh Birbirinin hasmı canı rünen İki odüşmanın, kiyaset ve tedbir sayesi maları ve uzlaşmaları, bu$” tün Avrupa için bir ders “S4, diyor. Bu netice, Türkiye hu siyasetinin hayret verici © sayesinde elde edilmişti” milliyetperverleri Yunanlı"? şı umulmıyan zaferi kaza”. zaman bile hedeflerini ta; miş bulunuyorlardı. ; deki halimize döneceğiz “4 ğırmadılar. Türklerin şefi birliği yahut islâm ittihadi getirmek için uğraşmadı. 7 EM ele geçir” bir takım iddialar ileri sür”. Mağlup milletler içinde lar vakaları göz önüne — İLLERİ “ ci em onlardan evvelki Jon Tü kan büyük ibtiraslardan vs rek her tarafça kabul olü Hitler ile arkadaşla Mustafa Kemal ile arkad sabık bir düşmanla müt istifadeli dostluk içinde devrinde büyük devletlere alet ol- | muvaffak olmak için duklarını anlıyarak aralarını dü »| diplomatlık usulü tetkik ci Türk, Yu-| her halde istifade ederle” Almanyanın doğrulm? Hitlerin son nutku ve Almanya ” bütün dünyadaki akisleri BERLİN, 19 (A. A.) — Volf| içini halletmek için bula ajansından telefonla bildirilmiştir. | yegâne esas olduğunu mahfelleri | mektedir. Almanya, vaziyeti 4 ç kımdan doğrulup kalk!" tasma İstinat etmekle El ferrünla ait işlerden hef ini halline imkân elve"” yelte görmüyor. Milli müdafaa ordunun ge den selâmet teminatı #” milis kuvvetleri haline © siyasi teşekküllerin ie tutulması o meseleleri” memleketlerin de a9” e alması şartile — t4 katleştirilmesi mümkü” yeni baştan beya” Almanya taarruZ silâhları arasında a YU tin işaret ettiği fark z mak suretile silâh umumiyetle orta nı kabul Mz Ancak diğer mem lundurmalarına Ti müdafaa silâhlarının yer devamlı suretle 6 lundaki noktai gösteriyor.