16 Mayıs 1933 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 9
933 Bi ütçesi Müza Dünyayı Sarsa nen Miz Hiç Bir Sarsıntıya Meydan Vermeksizin Yür Made gr Birinci Sayıfada Mişle, akim olan fikre işaret et leketin, i Umumi hizmetlerle mem- Aha MN ve inkaşafını gözeten tün iç, çetin tatbiki yolunda her) Basünd adım daha ileri atılması hu te gösterilen gayret ve mu- x m dolayı hükümete r işlerdir. bali Bey (İzmir) bütçeyi mü - nden Mig hesaplı olarak getirdi - Miş v, layı hükümeti tebrik et- caz! vergilerle resimlerde olduğu takdirde yapıl - İng, , enn ettiği tadilât etra- e Yanatta bulunmuştur. mi ç ©) (İzmir) Hükümetin daki diyeti ve bütçe etrafın- Lİ "lerini söyledikten son - abe ar arasmda iş hususun - tiğin;. 3€ dikkat edilmesi icap et- Meet, eylemiştir. Yarm toplanacaktır. Ba, 9 Vekilinin nutku le Mur Müzakereleri münasebeti- lik Bey vekili Mustafa Abdülha- Mah nutku irat etmiştir: Ra Efendilerim, “yetimizin 10 uncu yıl Stniyi Ni ihtiva eden 1933 büt- Bu, k heyetinizin tetkik ve taki , * Arzederken: rakamların çen mukayesesinden evvel bu Mama ana hatlarını arz ve izah tim, ma Müsaadenizi rica edece - yüksek he »rile hazırlanan 932 ü in İsabetli neticele - Yüksek h € bulundurduk. k, ünye “Yetinizin malümudür tn Dikim yaran iktisadi buhra- inhişg vi ihracatı zirai mah- ii e memleketlerde Mik vi > Zirai N etlerinin sınai ma iş mlerimden daha yük- akne kaybetmiştir. Bu na üğünü bir taraftan ih- Ep. miktarlarını art v lâfiye uğraşırken diğer dye gümrük manialaları, kon NO SÖZ özün, sistemleri döviz tah - Yol ğa her memleketin al dr "le karşılaşıldığı ma - La tari, imi alime mali ve milli ağ v Li sizin yürüyebilmek, huri, yürüyebi ifa dey deleri olan hizmet- aliye mek, nihayet bütün dü Mag gadam re ahenkli Iğımız imar plânı - Sm Mücsseslerinin birleş - » pek ancak yük - tir, Mesing, ya Niş MİZ ve tedbirleri - mümkün olabilmiş- w ir ki ba seneki büt - İçin, Ve gayretler çer- orun hazırladık. Öyle mi ilet, memlekette iş sa- s Mİzin |, ek yolunda yüksek e ddit mevzular ü MR buyurdu - nm ola bir ahenk için- “ > Yatını geçirmek. ç v hayatından da- *ğe müsait o- eti ie İS yaratmak .. Matiz, Mübagi malümudur ki, j Sazlığı, fiat düş bi içbir sarsıntıya mey | m bu bütçe ğ .| | künlüğü gibi buhranın şiddetli te- i zahüratı bütün memleketlerde hü- i küm sürmektedir. Hükümetlerce a- İınacak tedbirler arasında iş aça- cak, iş genişletecek çareler çok makbule geçiyor. İşte bizim yürü - düğümüz yol bu esasa tamamen uygundur. Milletlerle olan müna- sebetlerimizi geçen senekinden da ha geniş tutmak, memleket dahi- linde muhtelif sahalrada iş yarat- mak bu bütçenin esaslı ve mühim ifadeleridir. Ancak şunu da kayit ve işaret etmek lâzımdır ki bu e - mellerimiz bizim iktısadi hayatımı Zı sarsmıyacak karşılıklı his ve ha- rektlere bağlıdır. Binaenaleyh bi - zim mahsullerimizin de iktısadi münasebetlerde o bulunduğumuzu memleketlerde hiç bir maniaya ma ruz kalmaksızın revaç bulması lâ- zımdır. Bu noktaya dikkatinizi at- fedecek, buhrana karşı alınması lâ zım gelen ilmi tedbirlere uygun bir yol takip ederken iktısadi hayatı - mızın, milli paramızın zarar gör“ mesine meydan verilmiyecektir. işaretlerinizi şimdiye kadar oldu- İ ğu gibi dikkatli takip edeceğiz. . Bu ana hatları izah ettikten son Ira müsaadenizle bütçe rakamları- İnr 1932 senesi bütçesi rakamlari le ve yüksek huzurunuza bundan! Z ay evvel takdim olunan 1931 he- İ sabı kat'isinin verdiği neticelerle mukayese edeceğim. Yeni bütçeyi eskisile mukayese 1932 senesi bütçesi 169 milyon 146 bin 747 lira olarak yüksek he- İ yetinizin tasvibine ikitran etmişti. i Hatırıâlinizdedir ki, bu bütçe 1931 İ senesi bütçesine nazaran 25 milyon 590 bin lira noksan olarak , kabul buyurulmuştu. Memleket ve halk | faydalı hizmetlerine mümkün mer. tebe halel vermeksizin yüzde 15 nisbetinde yapılan tensikat netice- sinde idare makinesinin işleyebil mesi için sene icinde bazı tedbir-| gine umumi bütçe rakamları ara - | bütçe ile kabul edilen hizmetler - lerin alınmasına ihtiyaç görülmüş" | sından çıkmış bunun yerini temin | den mütevellit bugüne kadar ta - İtür. Bu tedbirlerin birincisi yeni is arzettiğim ilâveler doldurmuştur. | hakkuk eden borçlar muntazaman ülâflarla ileriki senelere atılan mu kaveleli bazı borçlarımızdan ta- sarruf olunan bir milyon 676 bin (105 Tirayı muhtelif dairelerin çok zaruri ihityaçlarma münakale su - rstile ilâve etmek, ikincisi de im- / paratorluğun harici borçları için | kabül buyurduğunuz 4 milyon 95 İ bin liradan ancak 300 bin lirası te diye edilerek üst tarafının veril - memesi dayinler vekillerile imza olunan son itilâfname ile temin e- dilmiş olduğundan bundan tasar - ruf olunan 3 milyon 200 bin lira- dan gene muhtelif dairelerin bazı hizmetlerine memleket ve halk i- çin ve iktisadi teşebbüs ve hare - ' ketler namına çok lüzumlu ve aci- len yapılmasında fayda görülen ba zı işlerin yapılabilmesi için gene muhtelif dairelere münakale veya | fevkalâde tahsisat olarak vermek | şeklinde yapılmıştır. İ Yeni bütçeye ilâveler İşte bütün bu ilâvelerin isbat et- | tiği zaruri ihtiyaçlar derecesinde 933 senesi bütçesi tahsisatını der - İ piş ettik. Bu maksatla muhtelif da / irelerin idare masrafları için 800 Bu hususta çok kıymetli ve nurlu| halkımızın sıhhatini temin zımnın- da çok müsbet neticeler veren has- talıklarla mücadele işleri için ge- çen sene bütçesine nazaran 695bin, i cümhuriyet umdelerinin başında bulunan halkımızın ilim ve irfan nsayesinin yükseltilmesi uğrunda va iandaşların gösterdiği hareket ve tehalükü istilzam ettiği tevsiler i - çin Maarif vekâletine 400 bin, bü- tün dünya için en mühim bir işti- gal mevzuu olan iktisadi iş ve ha- reketler için de 595 bin, ziraat iş lerimiz için 515 bin Jiralık ilâve- ler yapılmıştır. Bundan başka halkın emniyet ve huzurunu takviye ve geçen sene bütçesinden noksanları telâfi için Dahiliye Vekâleti grupuna 921 bin ve Adliye işlerimiz için 310 bin, muhafaza kumandanlığı ve ista - tistik U. müdürlüğünün iyi işleme- #i ve sür'at temini için de 350 bin liralık zamlar icra edilmiştir. Osmanlı imparatorluğundan dev İ sen kalan borçlar için yapılan son itilâfnamenin istilzam ettiği bir mil yon lira ile mezkür bütçenin muh- telif tertiplerinin istilzam ettiği100 bin Jira kadar da ayrıca bir zam yapılmıştır. 5 milyon lira fazla Arzedegeldiğim maksatlarla ya. pılan ilâveler neticesinde 933 büt- çesi 1932 bütçesine nazaran 5 mil- yon 847 bin lira kadar bir fazla ile hazırlanmıştır. 1932 bütçesi. 169 ıkereleri Dün 9 milyon 824 bin liralık bir bütçe emaneti borcu ile 3 milyon 105 bin liarlık banka hesabi carileri - nin hazine için zimmet bakiyesi görüldüğü, şimendifer idaresinin | hazine kefaletile yaptığı borcun faiziyle birlikte 9 milyon 72 bin li ra olduğu anlaşılmış ve sandık mev cudunun bu borçlardan tenzilin - den sonra 20 milyon 773 bin lira- lık bir borç ile 1932 mali senesine girdiğimiz tahakkuk etmiştir. 30-4-933 da nakit vaziyetimiz i- se bankalara 10 milyon 55 bin li- na mukabil 1-5-933 iptidasına devredilen sandık mevcutlarımız aldığımız telgraf malümatına göre 7 milyon 213 bin lira olduğu da an laşılmaktadır. ; Şimendifer idaresinin yaptığı borç faizlerile birlikte 9 milyon 720 bin lira tamamen ve bütçe e- manetiriden devrolunan borçlar - dan da ikinci kânun 1933 nihaye- tine kadar 8 milyon 151 bin lira ö- denmiştir, Basarı n İktısadi Buhrana Rağmen Mali Bünyemizde ralık bir borç irae etmektedir. Bu- |. — VAKIT 16 Mayıs 1933 —— ünülmüştür rilmiştir. 3 — Sakit imparatorluğa ait da- hili borçların tahvilleri için de lâ « zım gelen tedbirler alınmış 12-12« 1932 nihayetine kadar müracaat i- çin bütçe kanununun 12 inci mad- desile verilen mezuniyet netice « sinde bütün müracaatlar tesbit edi- lerek bunların da tahvilleri tevzi | edilmek üzere bulunmuştur. Bu kış mın da bu seneye ait taksitinin ge- ne Merkez Bankasile yapılan itilâf dairesinde tediyesi ve tahvillerinin İtevzii temin olunmuştur. Bu bütçemizle de gerek millt hükümetin gerek sakıt (O impara- torluğun borç taksitleri derpiş e- dilmiş bu gibi borçlardan (bütçe tevazününün baleldar olması ihti- mali tamamen selbedilmiştir. Gene bu bahiste ( bir noktayi işaret etmek isterim ki bir taraf- tan her hangi bir sebeple (bütçe müvanezesinin haleldar olmaması. nı dikkatle ve büyük bir hassasi- yetle düşünürken (diğer cihetten de vatandaşların ve kredi mües « 1933 mayıs ayının bütçe hizmet leri evvelki senelere kıyasen diğer aylara nazaran biraz fazla olaca - ğmdan bu ayda tahsil olunacak va ridatın (bu hizmetler omukabi- lini o karşılıyacağını mekle beraber mayıs 1933 ip- tidasına devrolunan 7 ülyon! 213 bin liralık (sandık O mevcuw-| dumuz bu ayın açığını kapa” ümit el-| runuzda teşekkür seselerimizin hakkının o ödenmesi hususunda bütçe © encümeninin çok kıymetli mesaisini kaydetme - iyi ve bundan dolayı (o muhterem | bütçe encümenine © yüksek huzu- elmeyi vazife bilirim, Şu izahatım dalgalı borçların artık cümhuriyet (o maliyesi için ciddi bir yük mahiyetini tama milyon 146 bin 747 lira olduğuna | tacağını kuvvetle tahmin edebili- | men kaybettiğini ve ;.. meselenin ve 1933 senesi için bugün müzake- re buyuracağınız bütçenin umumi yekünu 170 milyon 476 bin liya bu lunduğuna göre arzettiğim bu ilâ- velerle yeni yekünunun anlaşılma" sı güç görülebilir. Umumi dikka- ti celbederek tavzih etmek isterim | kiz 1933 bütçesinde P. T.'T. U, Mü- dürlüğü hizmetleri için 4 milyon 845 bin liralık tahsisat ta dahildir. 1933 senesinde bu umum müdür - lük mülhak bütçe ile idare edilece- Binaenaleyh hakikatte 1933 bütçe si P. T. T. U, müdürlüğü hidematı hesaba alınacak olursa umumi büt çemizin yekünu 175 milyon 396 bin lira olur. Nakti vaziyetimiz Hükümetinizin teklif ettiği 1933 bütçesile 1932 bütçesi mukayese- sinden sonra nakdi vaziyetimiz ve buna müteallik 1931 hesabı kat'i- sinin gösterdiği rakmlara arzede - ceğim. İçinde bulunduğumuz mali seneye girerken banka hesabı ca- rilerinden alacak ve verecek hesap larımız ve bütün sandıklardaki mevcudumuz karşılaştırılarak mah sup edildikten sonra hesabı cari- lerden ve bütçe emanatından mü- tevellit borcumuzun 10 milyon li- ra derecesinde olacağını ve şimen- difer idaresinin de hazine kefaleti- le milli bankalardan 8 milyon 500 bin liralık bir borcumuz bulundu- ğunu arzetmiştim. Filhakika 1931 senesi hesabı kat'isi bu ifademi ta mamen teyit etmiştir. Şöyle ki: ha zineye ait olmıyan Maarif ve Na- fıa yüzdeleri mevcudumuzdan çı - karıldıktan sonra hazinenin bir; rım. Mali bünyemizde salâh Şu vaziyete göre iktisadi buhra- İ nin şiddetle hükümran olduğu 932 İ senesi yüksek heyetinizin isabetli tedbirleri sayesinde mali bünye - mizde ve devlet hizmetlerinde da- ! ha az sıkıntılı geçmiş ve hattâ mü- İhim bir salâhda yaratmıştır. Bu İ netice kıymetli irşatlarınızla temin | edilmiş olduğunu bir keredaha İ tekrar etmeyi vazife bilmekteyim. İ Şunuda kaydetmek isterim ki ödenmiş devlete hizmet etmiş, mal vermiş olanlarm bir santimi bile | kalmamış günü gününe ödenmiş - tir. Eski borçlarımız 1932 senesi bütçesile eski borç- ların tasfiye ve tediyesi hakkında yüksek heyetinizce kabul buyuru- lan esaslar tamamen tatbik edil - miştir. Bunlar hakkında ne yapıl - dığını hulâsatan arzedeyim: 1 — Tahsisat dahilinde olan borçlarm bütçe tasarrufatından düyun tertibine tahsisat nakli su - retile tedyiesine verilen mezuni - yet dahilinde bütün bütçelerde 505 bin liralık düyun için tediyatta bu- lunulmuştur. 2 — 1513 numaralı kanun ile kat'i hal seklini bulduğunu ifade- ye kâfi olur sanırım. Borçlar itilâfı hakkında izahat Bu bahse nihayet verirken im- paratorluktan müdevver harici borçlarımızın aldığı son şekil hak- kında birkaç kelime ile arzı ma- lümat etmek isterim: Dayinler vekillerile imurahha- sımız arasında 22 - 4 - 933 tari» hinde imza edilen yeni ( itilâfna- meye göre imparatorluktan mü- devver borçlar | şeraiti hazıraya uygun ve bugünkü © vaziyetimize i göre tediye imkânlarmı teshil e « den bir mahiyet almıştır. Bir kaç güne kadar (o buna ait itilâfname yüksek huzurunuza arzedilecektir, Bu hâdise dahi milletimizin ha rici sermayelere karşı taşıdığı rias yet hislerini ifade etmektedir. ithalât ve ihracatımız Harice çıkardığımız mahsulle « rimizin kıymeti — iktisadi buhran dolayısile mühim bir tenezzül kay. dettiği heyeti celilenin malömu- dur. Bu fiyat tenakusunun bir kıs- mı şimdi arzedeceğim rakkamlar- la da anlaşıldığı üzere (miktarın artması suretile kismen telâfi e» dilmiştir. 1931de ihracat Av'arda Lira K Sani 931 11.049 807 milli hükümetin 1927 senesine ka- dar olan borçlarile tahsisatsız olan ! borçlar için yüzde 5 faizli tahvil. | ler hazırlanmiş Cümhuriyet Mer - kez Bnakasile yapılan bir mukave le ile bunların bu senelik taksiti ta mamen bankaya tevdi olunmak su | retile birinci taksitin vadesinin hu lulünde ödenmesi kararlaştırılmış- tır. Muamelesi ikmal edilenlerin | bin liralık bir idare yapıldığı gibi | milyon 267 bin liralık bir sandık | tahvilleri kendilerine gene Cümhu .cümhuriyetin birinie düşündüğü! mevcudu kaldığı ve buna mukabil ! riyet Merkez Bankası vasıtasile ve Şubat 9.306.131 Mart 10.592.957 N san 10119805 Mayıs 9617.032 Haziran 5.715,728 Temmuz 6.528 649 Ağus'os * 6.708 265 Eylül 12.801.942 T. Evvel 14 050.659 T.Sani |, 15 447.332 1. Kârun , 15.146 700 Yekün 147.275.007 (Lütfen sayıfayı çeviriniz) , ” ” ” ” " ” "
