27 Aralık 1931 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 10

—— EY — vE Almanlar verebilecekler mi ? Bal şehrinde toplanan n mütei assıslar ehemmiyeti; bir râpor hazırladı! Tamirat konferansı Lâheyde toplanıp bu raporu tetkik edecek Umumü muharebeden sonra Alman yarın mükellef olduğu (tazminatın tesviyesi etrafında bir çok münakaşa lar olduğu ve nirayet (Daves) plân ünvanı altında bir Amerikan projesi mucibince Almanların bu tazminatı seneri pek yüksek bir surette ledicy etmelerinin imkânsızlığı kararlaştırıl. dığı malümdur. Fakat Almanların mali sialerinin bu| miktarı veremiyeceğinin anlaşılması üzerine Daves plânı suya düşmüş, bu! defa M. Young tarafından tanzim e-| dilen bir plân üzerine bu miktar, das! ha dun bir hadde tenzil edilmişti; fo kat dünyayı saran umumi buhran mit veçhesinde Almanların buparayı da veremiyecekleri anlaşılmış, Bal şeh- rinde bir mütahaasıs heyet toplanarak umumi dünya vaziyetile Almanyanın bugünkü vaziyetini tetkik etmiş ve teb. kik neticesinde bir rapor tanzim et -| miştir. Aşağıda yazlı ajans haberi bu ra. porun ana hatların bildirmektedir. İhtisar ettiğimiz raporda deniliyor ki: Diğer memleketler gibi Almanya da fiatlar ve kıymetler (o arasmdaki seviye farkından mütevellit fevkalâde neticelerin teksiri altında kalmıştır. Kıymetler anrsmda hadis olan bu 4€ viye farkı 1929 senesinin nihayet bul. duğu tarihten beri beynelmilel iktı. sadi hayatm en bariz vasıflarmdan birini teşkil etmektedir. Dünyanın her tarafmda toptan «atış (flatlarmda takriben yüzde otuz nispetinde yuku bulan tenezzül bir asırdan berj yapı! Jan mümasil tecrübelerin hepsini e - hemmiyet ve vüs'ati itibarile geçip aş« maktadır. Bu sukut ve tenezzülün bundan böyle daha bariz bir şekil alıp' almıyacağınr, az çok yakım bir istik- balde mahsus bir tereffüe (mevkiini terkedip etmiyeceğini şimdiden tayin etmek İmkânsızdır. Şu cihet muhakkaklır ki bütün mü esseseler ve bütün sahaları derin bir surette müteessir eden bu sukut ve tes nezzülü bertaraf etmek için sarfedilen gayretler bir semere vermemiştir. Fi- atların yüksek bir seviyedetutulması" nı temin için yapılan gayretler yukar-i da mevzuu bahsedilen seviye farkını izale edememiştir. Büyük ve kesif müstehlik kütlelerinin satım (almak kuvvetlerinin birdenbire zafa uğrayıp azalması #ki senedenberj sanayi erbas) brmın kârlarının azalmasını oyahat yok almasını intaç etmiştir. İşsizli- ğin ehemmiyetli surette artması ve borsa kıymetlerinin ardı arası kesil» meksizin sukut etmesi bir çok banka- Jarın vaziyetini sarsmıştır. Banka buhranı da itimatsızlığın umumileşmesine ve ecnebi sermayelesi rin şimdiye kadar bunlardan istifade «den memleketlerden ve bilhassa mer- kesi ve karşi Avrupa memleketlerin - den geri çekilmesine sebep olmuştur. Bu memleketlerden bazılarının kam- biyosu dövizlerini kontrola tâbi tat. mak için bir takım emirnameler neş- rinden ibaret sıktı bir usul ihdas edil. mesi ve bu memleketlerin harice olan tediyatlarını kısmen tatil etmeleri sui relile ancak itibari bir surette muhas faza edilebilmiştir. Para saklamanın tehlikeleri Pek tabiidir ki bu vaziyet bizzat ö- dünç para veren memleketlerden ba- zılarında #imat buhranı altın miks yasmdan vazgeçmek derecesinde vas! himleştirmis. beynelmilel ticaret mü- nasebetlerini teşevvüşe © uğratmış ve dünyanm her tarafında parayr hazi- nede saklamak şeklinde tezahür eden umumi bir buhran tevhit etmiştir. Paranm bu suretle saklanması devam edecek olursa her türlü kredi sistemi- nin ortadan kalmasına muadil bir vs ziyet hadis olur. Daha sonra para buhranma bir de gümrük tarifesi buhram İnzimam ei- miştir. Bu buhran her omemleketin istihsalâtını korumak ve ecnebi itha» lâtımı tahdit etmek için gümrük re »| simlerini arttırmasından yahut buna benzer diğer tedbirler almasından ve ba suretle beynelmilel mübadeleleri sanunuevvel 1931 pm Il biraz daha sAN sbep olmasından ileri gelmektedir. Harici istikrazların haddinden £i ! yade çoğnldığı devre geçtikten sonra İ bu istikrazların birdenbire nihayet bulduğu bir devir gelmiştir. 1924 — 1929 devresile 1920 — 1931 devresi ara sındaki tezat beynelmilel kredilerin | son Yazıyetin bariz vasıflarından biri- ni teşkil etmiştir. Ticaret eşyasının | serbest bir sürelte hareketi (o yoluna! bazi engeller çıkarılınca dünya hatla! kredi ve mübadelenin inkişafmda hu-) süle gelen mühim tebeddüllere kolay.!| Tıkla intibak edemez. Beynelmilel tes diyat nizamını lüzumundan çok fazla altin münakalesile tesziine çalışmak bir çok memleketlerde paranm dayan- dığı temeller; zayıflatmıştır. Bu mem Teketlerdeki ihtiyat altın mevcudu ba zt memleketlerin sermayelerini geri) çekmelerinden mütevellit tazyıka kar» şı durmıya tamamile gayrı kâfi gel - miştir. Bunun Üzerine bu memleket» Ter döviz muamelelerini altın mikya si #mdan vazgeçmek derecesine Okadar vâran sıkı bir kontrol tesisine mecbur kalmışlardır. Harpten sonra (harp zararlarını kapatmak için sarfedilen gâyretler ve karşılıksız kâğıt para çıkarılması Almanyada pek külliyetli sermaye taleplerini intaç etmiştir. Alman parası istikrar ettirildiği tari» ten sonra Almanyaya (gelen ecnebi sermayesinin miktarı bangerler komi. tesi tarafından 18 milyor Reichsmark tahmin edilmiştir. Almanyanın beş sene zarfında! sermayesi Her ne halse Almanya 1925 ten 1930 senesine kadar gerek husus! ve gerek; resmi teşebbüslere şimdiye kadar gös, rülmemiş derecede büyük sermayeler; yatırmış, ticnret filosunu yeniden vis! cuda getirmiş, sanayini asrileştir « miştir. Alman şehirleri menfaati u- mumz ait vasi programlar tatbikine| girişmişlerdir. Alman murahhas heyetinin komite mize verdiği rakamlar (1924 — devresinde Almanyaya yatırılan ser-| mayenin 2845 mityon Reiehsmarkı bul duğunu göstermektedir. Bu paralar kısmen bu son seneler zarfında büyük bir yekün tutmuş olan tasarrufundan temin edilmiştir. Fakat ecnebi mem- Jeketlerin Almanyaya yatırdıkları kül liyetli sermayeler bu memleketi bil. hassa kısa vadeli sermayeler mevzuu bahsolduğu vakit mali © teşevvüşler karşmında (pek hassas bir vaziyette bulundurmaktadır. Kısa vadeli kres dilerden mühim bir kısmının uzun vas deyle yatırılan sermayeler arasmda hareketten sakit kalmış olmasını da bilhassa kaydetmek lâzım gelir, Bu kredilerin geri çekilmesini yala nrz kambiyo üzerinde değil, fakat bun- larm senayj üzerinde de akisler hasıl etmesi tabiidir. Bu son seneler zarfında Almanya. da iktımadi faaliyetin süratle İnkişafı hükümetin masrafların o artmasile müterafık olmuştur. Masarifin 1925 ten 190 a kada; mütemadi suretle ços alması Almanyada vergiye tâbi tu» tulabilecek memhaları adeta bel et «i ır, Masraf kadar varidat 1926 — 27 senesi zarfmda 14719! milyonken 1929 -— 30 senesi içinde 18 bin 50 milyon Reichsmarka çıkan mu- kannen varidatın süratle aritmasma rağmen masarifteki tezayüt de lâa « kal bu nispette bir fazlalik göstermiş-! tir. Filhakika aynı devrelere nazaran hükümetin o masarifi 17020 milyon Reichsmarktan 20523 milyona çıkmış» tr. Bu terayiit borcum ve daimi bir şekil alan bütçe açığının kaabrmasinı mucip olmuştur, Bu masariften mes- ken İnşaatma, maarife ve İçtimai va» zifelere nit olanlar mütemadiyen art miş, umumi masarifin yüzde kırk üs cünü bulmuştur. Masarifte görülen tezayüde muvazi olarak borç yekünu da endişe edilecek bir şekilde yüksel miştir. | Almanyanın düyunu umumiyesi Alman parasınm istikrarırı takip İ fiyattan mütevellittir. 999! fında Alman hükümetlerinin ve ko - Bor günleri ni Güneş —|! süşu 16,41 bah: 548 Oğle: 1651 Yatsı Hava — Vugün » rüzgâr | mutedil syretre 'adnstan esecektir | Hafız Afifi paşa her fırsattan | kadar giamofon. 7 den ci kısım «ez B derd kâdar gramolon yasıtasile opera Parça O dan i0a kadar Kemal Nivazi bej heveti 10 dan 1030 a kadar tango or kestrası, Fransız Frangı 1 İngiliz lirası Kr, | ZTA. mukabili Dararli AT re Pelga Drahsl 'a. Frank Lev Florin Ker sise Pezeta Mark Ziot Perş Lev Dinar Kuraş 1 Türke Niran Çervaneş Nukut 40 Frank (Fransız 16 (sterlin ingilizi İ zl 1Dolar CArserika) | 210) 20Liret firalya © İİ 28 ünl — BORSA HARİCİ Altın 050 Mecidiye # Bankonor li $ 081 $ı 236; eden ilk günlerde çıkarılan kâğıt para düyunu umumi yeyi pek az bir miktarda indirmek nes| ticesini hasıl etmiştir. 1991 de Alman| yanın düyunu umumiyesi (Zİ milyar Relehsmarkı geçmiştir. £145 milya - rı umumi teşebbüslere, ev ingşaatma ve muhtelif hapisanelere yapılan sar» Bilhassa 1925 den 1931 € kadargeçen üç sene zar“ münlerinin borçları yedi buçuk milyar dan 12,7 milyara çıkmıştır. Bugünki buhran ortaya çıktıktan (ve hususi iratlarla bütçe varıdatında bu buhran yüzünden bir takım tenakuslar vuku! bulduktan sonra bütçe açığı daha far la kabarmıştır. Masarifi arttırmak hususunda ttekip edilen © siyaset sık sık tenkit ve muahaze edilmiştir. Böyle bir usul masraf yapmaktan mütevellit mes'uliyet yükünü bu mas sarifi yapanların üzerinden almak gis bi bir netice hasıl etmiştir. Bu usul | Alman hükümetinin (bu yakınlarda! neşrettiği emirnamelerle bir derece « ye kadar ıslah edilmişse de bu husus- ta esaslı bir ıslahat yapılmasının biz- zarure müsait tesirler yapacağı zan-| nmda bulunuyoruz. Lâhi'de içtima Paris, 26 (A.A.)— Matin gazetesi tamirat konferansının kânunusani 0*» tasma doğru La Huide toplanacağı na dair Londradan gelen telgraflar) dolayısile aldığı malümatta Fransays| la İngilterenin tamirat konferansının toplanacağı şehir ve açılacağı tarih | hakkındaki noktai nazarlarını değiş»! tirmemiş olduklarını öğrendiğini bil- dirdikten sonra diyor ki: Fransız ve İngiliz mütahassısların Amerikan par lâmentosunun son müzakereleri esnz- sında vuzulh kespetmemiş olan vazi- yeti aydınlatmak ve acık bir surette| tesbit etmek üzere aralarındaki mü- kâlemelere pek yakmda tekrar başlı! yacaklardır. Paris, 26 (A.A.) — (Temps) gazes| tesi, tamirata müteallik konferansta husule gelecek imkânlar için Amerik& <emahiri müttehidesinin alacağı va» ziyetin kat'i olduğunu yazıyor . Mezkür gazete; hükümetler beys nindeki borçların tanzimi icin Ameris! kanım yardımın istifadeyi mucip bir tarzda tetkik o edilemiyeceğin; ve bu takdirde Young plânile sıkı bir suret- te tahdit edilmiş bir saha dahilinde| hareket etmek icap edeceğini ilâve © diyor. Il ” dığını, | Mısırda hükümet 'içindel| l 16 hükümet vatdır! | | Bunun sebebi Mısırda v kapitülâsyonları? bulunmasıdır. Her kapitülâsyon. sahibi. hükümet , orada ayrıca bir hükümettir Mısırın Londra sefiri doktor tifade ederek Mısırda kapitü- lâsyonların ilgası davasını müda- faa eder. Dr, Afifi paşa son de- fa olarak Ledes Darbifünunu beynelmilel cemiyeti karşısında bu davayı müdafaa etmiştir. Se- fir cenaplarına göre Mısır ka- pitülâsyanlar yüzünden ecnebiler hakkında tatbik olunacak her kanunu istar etmeden kapitü- İ lâsyon sahibi devletlere müraca- İ at mecburiyetinde kaldığı için kapitülâsyonların hukuku, ecne- biler tarafından irtikâp olunan ceraimin konsolosane mahkeme- lerinde rüyet edilmesine ve bu mahkemelerden her birinin men- sup olduğu memleket kanunlarını i tatbik etmesine hatta kapitülâs. yonların adli mahiyeti haiz oldu- ğunu, Mısır polisi ecnebilerin ! evlerinde taharriyat yapamadığı- nı, taharriyat yapmak için ecnebi İ konyolosun hazır bulunması lâzım geldiğini, nihayet Mısır hüküme- tinin ecnebilerden vergi alama- çünkü vergi alabilmek için kapitülâsyon sahibi bükün devletlerin muvaffakiyetini istih- | sal icap etttiğini izah etmiştir. Hafız Afifi paşa asrın bu gün- kü vaziyetini bu şekilde anlattık- tan sonra hükmü samilerine br rakmış ve asri bir devletin Na- polyon kodündan alınan kanunla- rı tatbik eden asri zabıta kuv- vetleri bulunan, Ye asri bir hü- kümet şekli ölah bir memleketin bu vaziyete tahammül edip ede- miyeceğini sormakla iktifa etmiş- tir. Mısır sefirinin izah ettiği bu vaziyetin hiç bir yanlışı yoktur. Mısırda kapitülâsyon sahibi ec- nebiler, bütün bu imtiyazlardan istifade ederler onun için Mısırda bir müstakil hükümet değil, iç içe bir sürü hükümetler vardır. Mısırın bu vaziyetine müşabih bir vaziyete, medeni dünyanın ber hangi bir tarafında rasgelmek kolay değildir. Mısırm mukadderatile yakın- dan alâkadar olan İngiltere hü- kümeti, Mısırdaki kapitülâsyon sistemini asrımızın ruhu ve Mısı- nn tarakkisile mütenasip görme- mekle beraber onun bütün teklif ettiği çarei hal, kapitülâsyon sis- teminin tadilinden ibarettir. Mısır hükümeti şimdiye kadar kapitülâsyonları kökünden kal- dırup atmak için hiçbir kuvvetli ve esaslı teşebbüste bulunma” mıştır veya bulunamamıştır. Onun bu vadideki teşebbüslerinden her biri, ecnebilerin hayat ve malları namına kopardıkları yay- garalarla (o karşılandığından ve i nihayet Mısırın teşebbüsü hep müzakere safhasını geçemediğin- den, hiç bir netice elde edile- memiştir. Fakat Misin bu vadideki muvaffakiyetsizliğinin mühim bir bir sebebi de kendisindedir. Çün- kü bu gön bile Mısırda dört Adliye kuvveti vardır, Milli mah- | kemeler, muhtelit mahkemeler, ahvalişahsiye, yahut şeriye mah- | kemeleri, konsulushane mabke- | meleri biribirinden tamamile ayrı ve müstakil bir surette hükme- der. Milli mahkemeler medeni, cezai davaların hepsile meşğul a fa Bu mahkemeler Mem kapittilâsyonsuz eenebil metciidir. Muhtelt mahkemeler, mahielii? milletlere mensup ecnebiler, Ye“ lilerle - ecnebiler, ayni tal mensup ecnebiler arasında dusedilecek davaların merci&” | Şahsi emval mahkemeleri bir, kaç çeşittir. Müslümanlara teş teallik şahsi emval, şer'i mahke” meler tarafından görülür. Bun” dan başka diğer ediyana me sup olanların da birer milli Mef” lisi vardır. Onların şahsi abi le ait işleri orada görülür. ş8' ahvalin viseyet, haciz ir gibi kısımları hasbi meclis” tarafından görülür. Konsoloshane mahkemelifi” > ise her devletin tebaası ai tahaddüs eden medeni, cinai davaları rüyet eder, Mısırın kendisi üç dört 4 sisteme lâbi olduğununa, tülâsyon sabibi her devletin ayrı ayrı mahkemeleri guna göre Mısır hükümetine ta asri bir hükümet demek kul8Y değildir. Mısır hükümeti tam asri “€ medeni bir hükümet olduğu” isbat için, yerli, yabancı herke her işinde, ona müracaat bilmelidir. Haibuki vaziyet b* merkezde değildir. Mısır kükü” metinin kendi Müslüman, Hıristi” yan, Yahudi tebaası bile âYyf ayrı o mahkemelere omüracaat$ mecbur kaldıktan sonra yaba” İ caılarında kendi işleri için kı mahkemelerine müracaat etm#” lerini muhik görmek icap ede” Mısır hükümeti kapitülâsyof” ları ilga etmek istiyorsa onu yapacağı ilk iş herkese & kanunu tatbik etmektir. Çünkü ancak o zaman Muf tam asri ve tam medeni bir bö” kümet olduğu halde zalim bi kuvetten başka bir şeye daya” mıyanların zulmü yüzünden kü” runuvustai bir takım kayıtla! zencirlendiğini iddia edebilir. Mısırın kapitülâsyonları ilgay$ karar verdiğini ve bu kararım samimi olduğunu ancak bu h# reket isbat eder. Netekim Hafız Afifi Pş. m İ nutkunu tenkit eden bir Londr# 4 gazetesi de buna işaret etınif ve şu şözleri söylemiştir: “Mısırlılar ile ecnebiler af#” sındaki farkları kaldırmak içi ancak bir çare vardır. Oda hef asri devlette olduğu gibi Mis” da da herkesin kanun karşısı müsavi olması ve aldi siste” bakkında tam bir itimat besl€ mesidir.,, Ömer Rızâ SEYRİSEFAİN 3 Galata köprü başı B. 290 irkeci Mülürderzade han 2 7” Pire -Iskenderiye Postaf* (EGE) 29 Kânunuevvel Ş” lı ilde Galata rihtımınd"|. kalkar. j 28 Könünevvel (pazart& Trabzon ( postası o yapılmıy#” caktır, ti Karabiga hattının > postası muvakkaten lâğved”. miştir. 2