10 Ekim 1931 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 2

pi ——2— VAKTT 10 Teşrmevvel 1931 Kömür mü mazot mu? ç 1 İnci sayı! cevabını almıştı. M... şirketi, Ea şirketi, ix şirketi gibi dizel komisyoncularma Sorarsa- nız bü muhassenat (lâyuat ve lâyuh:i sa) dır. Bu meyanda (hiç şüphesiz Türkiyeden dişarıya her sene bir çuk mazot parası çıkıp gitmesi keyfiyeti de vardır ki bunu ancak biribirlerinin külağma fısıldıyabilirler. Biz Türk fen adamları ise, lak ve âfaki bir şekilde münakâşa e- dilemiyeceğinden dolayı, o (Dizelin muhassenatı) yerine ancak (Dizelin Türkiye şeraitine göre muhassenatı) ndan bahsedebiliriz: 1 — Teknik tarafı; A — Çalışması kolaydır, islim tut- ma derdi yoktur, b — Kompakttır, beygir kuvveti başına buhar makinesine nisbetle a7 yer tutar. e — Yanacak maddenin silindir içindeki ihtirakı kat'i ve neticesi e- mindir. d — Çok temevviiç eden hamule-| leri intizamla ve sarsımtısızca taşır. 2 — İkteadi tarafı: Beygir kuvvetinin (maliyet fiatı Türkiyede kömürle işliyen makinele. rinkine nisbetle ucuzdur. Buna mukabil dizelin Türkiye şe. raltine göre arzettiği mahzürlar şun- lardır: 1 —Dizeli lâyıkile işletmek için yüksek maaşlı ve anadili Türkce ol- mıyan ustabaşılar lâzımdır. 2 — Kolaylıkla kırılan yedek par- çaları bir hayli pahalıdır. Dolayısi- le amortisman masrafı yüksektir, 3 — En mühim mahzur, bu kömür memleketinin kömür siyasetine kar- $ı fena bir suikastçı (o vaziyetinde ol. masıdır. Sonuncuyu etrafile anlatmak için Elektrik mühendisi Hasan Halet be- yin henüz intişar etmemiş olan tetkik lerinden iktibaslarda © bulunacağım. Sahih ve günlük olarak elde ancak bu vesikalar vardır. İstanbul hariç, bugün Türkiyede elektrik kudreti şu şekillerde istihsal ir: ee ini 1 — Buhar: mr "Türbin 7200 Lokömobil 772 7972 266 9 — Gazojen motör: 435 14 3—5Su kuvveti 630$ 2LI 4 — Dizel motörü 15245 509 Yekön 29965 1000 Demek oluyor ki, İstanbul hariç, Türkiyenin elektrik kudretinden ya- ridan fazlası mâzotun lütfile temin ediliyor, ve memlekete herhangi bir sebeple mazot giremez oluverdiği gün Türkiyenin yarısı derhal karan Yilkta kalacaktır. Yalnız karanlıkta kalmak değil, mazota bel bağlamış olan sanayi de felce uğrıyacaktır. Bundan başka bir de, mazot du- manı halinde Türkiye © ufuklarımda yükselerek hudutlarımızı aşan para- nm miktarını anlıyalım. Türkiyede mecmu elektrik takati 500 beygirden fazla olan 6 şehir var- dır ki bunlarm mecmu beygir kuvveti 11,540 tır. Bu satırların muharri nin mesleki tecrübesine nazaran, 500 beygirlik elektriki olan bir Türk şeh-| ri, sanayii ax çok inkişaf etmiş, gece hayatı nisbeten canlı, hulâsa umumi ve vaşati hi: hamule faktörü olarak yüzde 65 : 'k kazanmış bir yer de mektir. Mütebaki küçük şehirlerin ise makinelerini günde on sanat çalış tırdıklarını farzedelim. senelik umu- mi enerji yekümu şu olur: Senede beygir sat Yüzde 65X11540X24>x365- 65,708,760 (45254 — 11540) X 10 Xx245 —13,556,100 Yektin yuvarlak © hesap: T5000000 B.S. Dizel komisyoncularmin vesikala. rile ispata yeltendikleri iddiaları ber- taraf, bugün Türkiye şeraiti altmda 6 fenni bir surette işliyen dizel mo- Görü beygir saat başma vasat! 320! gram mazot yakar. Bir çok şehirler. bu miktarm 550 ye çıktığını da bir ipa brrakarak bu (230 gramı esasi Demek ki Türkiyenin dizel —elektzik fabrikaları için senede en 800 ton mazot lâzımdır. hatır için tonunu B0 liraya tedarik ettiğimiz ma- lece senede 2.048,00 lira V*| mukarenette M. Venizelosün yüköek 5 demek olur. mesele böyle mut-| ger bu tesisatta, mem tte çı. kan ve şimdi dizellerin iş gördüğü her şehirde tonu vasati olarak 12 Ji. raya alınabilecek olan yerli kömü. rümüzü yakacak buhar © maXineleri kullanılmış olsaydı, netice şu olurdu. Randmanı esaslı buhâr tesisatının kine nazaran çok aşağı olan ufak bir lokomobil, kilogramı 6000— 7000 ka. loriye malik yerli kömüründen bey. gir sâat başıma vasat 18 kilogram) yakar diyelim. o 80.000.000 beygir sa. at için senede 144,000 ton kömür lâ. zımdır ki tonu 12 liradan topu topu 1,728,000 lira eder, Yani kömürle çalışıldığı takdirde beher beygir saat yahut kilovat saat dizelden yüzde 15,8 daha ucuza “maal olur. Bündan başka asıl mühim nokta, iki milyon liramızın her sene rahat rahat memleket içinde kalmasıdır. Senede iki milyon lira yüzde beş fa- izle on senede yirmi beş milyona ya- km bir para tutarki çok zengin bir milet olmıyan bizler için hiç te küçük görülmiyecek bir yekündur. Büttin bu hâkikatlere rağmen, Tür. kiyenin elektrik kudretinin yüzde el. lisini dizelle temin © edebilmesindeki| sebep, şunlardan hiç biri değildir: I — Kâfi okömürümüz mü yok? Var, hem de pek bol, Son resmi iz tatistiklere göre senevi | istihsalimiz bir milyondan fazladır, 2 — Her sene memleketten dışarı. ya İki milyon lirayı basiretsizlikten dolayı atmıya İktidarımız ve mezuni. yetimiz var mı? Buna cevap verme- ğe bile değmez. 3 — Dizelin çevirdiği diname, bu- har makinesinin çevirdiği dinamodan daha iyi cins (1) elektrik kudreti mi verir? Hayır. 4 — Büyük iktisadi mahzurlarına rağmen teknik muhassenatımın dize Tin tercihine sebep olabilmesi Türki-, ye şeraiti için mevzuu © bahsolabilir) mi? Asla, Bu suallerin cevapları hep menfi erkmea, akla gelen ilk ihtimal, be- lediyelerimizin--saf-ve-teknik göryü-i sü olmiyan ellerde O bulundüğu ve! kendilerinde dizel kullanmanın 'tek- nikte asriliğe delâlet edeteği ziha- br var idiği oluyor. Şehirlerimizden| Cenubi Amerikada altın mikyası bir çoğunun elektrikini işleten imti-i yazlı yabancı şirketler, kendi-malla- rını satmaktan başka gayeleri olmi. yan ticari teşekkillerdir ki bunlar dizel Türkiye için faideli veya muzır imiş asla düşünmezler. Düştnmedikleri gibi © belediyelere buhar kuvvetini teemmüle vakit bile; bırakmadan kendi fikirlerini (telkin ederler. Telkin edince de dizel mo- törü ısmarlanır ve yerine konur. Memleketini sevip düşünen bir Türk çıkıp da (Yahu, me yapıyorsunuz?) demedikçe, yahut da başımızdaki bü- yüklerimizden biri: (Artik yeter di- zel, biraz da kömür kullanalım!) di- Yuvarlak masa konferansında ye işin bilfiil önüne geçmedikçe bu hal devam eder. Memleketin menfaati ise devam etmemesini âmirdir. Mühendis HK. Kenan Ruhsatname No. 149 Başvekilimiz bu sa- bah Tiryesteden Peş- teye hareket ediyor (Ost tarafı 1 inci sayfada) eden bu mes'ut hadise, emin olmanı- m rica ederez ki, asker sıfatile bu- Tanduğunuz zaman olduğu gib; sivil hayata döndükten sonra da Türk milleti lehine sarfettiğiniz & mesaiyi ve şahsiyetinizi o yakından takip et- tiğlmiz sizin eserinizdir... İsmet Paşa şöyle cevap vermişti: “Uzun bir an'ane, iki milleti hiç bir şeyi tamamen silemerliği Host. luk ve samimiyet bağlarile bağlıyor- du. Bugün, dünya şerait; iki mille ti biribirine dâha (o yakınlaştırıyor. Yeni imzalanan muahede, bu an'a- nenin yeniden ihyasıma ve sizin zibi cemiyetlerin mesaileri de, bu bağla! rın kuvtetleneceğine İşaret etmekte- dir. Hakkımda ve İki milletin mukare- neti münasebetile sözlemis olduğunuz sözlere teşekkür (ederim. Eğer bu Ses ve musiki san'atkârlarımı- konser daha vereceklerdir. ve Harici Bir ayda 154 Amerikan ban- kası iflâs etti Vaşington, 8 (A.A.) — Ticaret ne zaretinin basmış oldukları ihzai cet. veller o ağustos o ayı zarfında Yüz elli dört bankanın iflâs etmiş oldu- ğunu göstermektedir. Bunların açıkları mecmuu (259 milyon dolara baliğ olmaktadır. Bu iflâslar halkın mali o müesseselere karşı emniyetlerinin azalmasma se bep olmuş ve bir milyar iki yüz elli milyon doların tevdi (o edilmiyerek halk tarafından muhafazas'nı intaçi eylemistir. — a Belâgat şampiyonları Ame- rika yolunu tuttular İ Paris, 8 (A.A.) — Lise talebesin- den 1 7yaşındaki Fransız o Caurtado, beynelmilel belâğat © müsabakasına iştirak etmek üzere burün Amerikâ- ya hareket edecektir. Bu müsabakt da 15 şampiyon milletlerini | temsil eyliyecektir. Hatipler, ana Jisanlarile söyliye- ceklerdir. Ayni vapura İngiliz, tta). yan, Felemenk ve Alman şampiyon. ları da binmişlerdir. Bu küçük mikyasta hakiki bir ce miyeti akvamdır. M. Herver, zetleri kabul edecektir. M. Dumer, kazanan namzete, mühteşem (bir Sevres vazosu verecektir, Amele fırkasının meb'us namzetleri Londra, 8 (A.A. — Amele fırka- sı gelecek intihabat için beş yüzden biraz fazla namzet göstereceğini, bunlardan dört yüz sekseninin şimdi- den seçilmiş olduğunu bildirmiştir. Alman Ilmânlarında komü- nisllerin grev isleri Berlin, 8 (A.4. — Komünistlerin Alman limanlarmda yapmak istedik. leri grev teşebbiisleri akim © kalmış e Grev hareketini tevsi için edi enberi greve iştirak emiş olan Sov- yet gemileri mitireltebat; tekrâr işe başlamışlardır. Vaşington, 8 (A. Â.) — Amerika iltihadı dördüncü tearet konferan- sınm içtimamda, Altın mikaysını kullanmıyan cenubi Amerika memle- ketleri tarafından bu mikyasın kabü- İümü tavsiye eden Dir teklif tasvip edilmiştir. İngilterede komünistlerin bir püeneyişi Roterdam, 8 (A.A.) — 200 işsiz komünist tarafmdan bir nümayiş ya. pilmuştır. Nümayişçiler bir müddet mukavemetten sonra dağılmışlardır. Yaralı vardır. Bazi (o nümayişçiler tevkif olunmuş'” “ Londra, 8 (A.A.) — Hindistan me- selesile meşgul olan Yuvarlak masa könferansı müslümânların, mecu- silerin ve diğer cemaatler | halkınm biribirime zıt taleplerini telife tuğra. şan başlıca komitenin mesaisini bi. Mâ müddet tehir etmesi üzerine ehe miyetli bir tevakkuf ve stalete uğra. mıştır. Gandi, bir itilâfa vâsıl olmak için geçen hafta sarfettiği bü. tün emeklerin tamamile © meticesiz| kalmış olduğunu mahzun muhzun iti, raf etmiştir. M. Mak Donald konferansı bir iti lâfa erdirecek yolu yapmaktan vaz- geçmelerini bütün 5 murabhaslardan istemiştir. M. Mak Don'd konfe- rans neticesi? kaldığı tâkdirde İngi- liz hükümetinin harekete geçeceğini de sözlerine ilâve etmiştir. mesaisi ve müdebhir zekâsı olmasay.| dı o kadar ( çahuk ve kolayca meyda. na gelmezdi. zın Atinadaki muvaffakıyetlari Ses kraliçesi Hudadat Şakir ha. nrmla tânburi Refik ve arkadaşları tarafından Atinada verilen © konser büyük bir muvaffakiyet kazanmıştır. Nazırlar ve musiki snn'atkârları mu- sikişinaslarımızı bihassa Hudadat hanrmı takdir ve tebrik etmişler ve konserin tekrarmı istemişlerdir. Ar. tistler yakmda Atina ve Pirede birer | Son Telgral Haberleri ingiliz filosu tali- me çikiyor Cihan Londra, 8 (A.A) — ingitere- | Vaziyetinin düzeltil- atlantik filosu- nün bir kısmı geçenlerde bah- riyelilerin maaş- larında tenzilât yapılması üzeri- ne çıkan gale- yan neticesinde geri bırakılan sonbahar talim- lerine başlamak üzere bu sabah Pottsmouthtan hareket etmiştir. Masonluk —— Operator Kemal B. Mahmut Esat Beye cevap veriyor Dünkü sayımızda, sabik o Adliye vekili Mahmut Esat beyin < İzmirde neşrettiği bir yazı ile masonluğa hü- cum ettiğini yazmıştık. Türkiye maş- rıkı aazmı operatör M. Kemal bey bu neşriyat hakkında şu sözleri söyle miştir; “— Mahmut Esat bey zaten ma sonluk düşmanıdır. Onun sözlerinin hiç bir kıymeti oyoktur. Masonluk milliyetçi, halkçı bir şekildir. Türk milletinin onu kökünden imha etmesi lâzım geldiği hakkındaki noktai na zârına cevaben şenu beyün edeyim ki Türk milleti masonluğu kaldırmaz. Bilâkis yükseltir. Çünkü otlar Türk milletinin yükselmesinden Lışka biri gaye beslemezler. Masonluk insani bir gaye ile yü- rürken onun kaldırılmasını düşün mek abestir. Mahmut Esat beyi biz pek iyi bili mesi için konuşmalar Paris, 8 (A.A.) — Lort Readingin Fransiz nazırları ile mükâlemeleri bittikten sonra M. Laval gazetelere şu tebliği göndermiştir: Bu saabh yapılan içtima — cihan vaziyeti ve bu vaziyetin düzeltilmesi için en mlinasip tedbirler hakkında tam ve açık bir fikir teatisine hasre- dilmiştir. M. Tavalile M. Br. yan Rerlin seyahatleri (ohakkmda Lort Rendinge izahat vetmişlerdir. Ayni zamanda M. Lavalin Ametika- ya yapacağı seyahat de mevzuu bah- sedilmiş, “bu şeraitin büzünkü Şera- it dahilinde haiz olduğu ehemmiyet tamamile takdir edilmiştir. İki mem- leket nazırları Fransız ve İngiliz hü- kümetlerinin aralarmdaki teması ga- yet sıkı bir surette muhafaza etmele- ri hususunda ayni fikirde bulunmuş. lar, İngiltere ile Fransa Arasında teyemüihen © mevcut olun dostane mesai iştirakine cihan © vâziyetinin eski haline dönmesi ve sulhün bakasr lehine olarak devam edilmesi lüzumu nu tasdik eylemişlerdir.,. Teniste 3 puvan aldık Atina, 9 (A.A) — Atinadaki Balkan sporları tenis ümumi ne- ticeleri şunlardır: Romanya 25 puvan, Yugoslar- ya 24 puvan, Yunanistan 18 pu- van, Bulgaristan 4 puvan, Tür- kiye 3 puüvan olarak tesbit edil. miştir, Dün geceki yangın Dün gece saat 12 ye doğru Kanlıcada Yeni mahallede polis rin, Onan, sözlerinin #miliyefei.halkçı| ibrahim Ef, nin evinden bir Türkün yükselmesini düşünen insanf gayelerle hareket &den madönluk ta. miası üzerinde zerre kadar tesiri ola» maz. i Pamuk çekirdeğin- den ekmek yapılıyor Bir Alman, pamuk çekirdeği ile unu karıştırarak yeni ve lezzetli bir ekmek yapmıştır. Pamuk çekirdeğinden şimdiye kadar yağ çıkarılır, posası bay- vanlara yem olur ve senayide fongaraf o pilakları (o mürekkepli kalem imalinde kullanılırdı. Ta- hakkuk ederse bu faidelere daha mühim olarak ekmek ilâve edi- liyor, demektir. sriye Fransa ile 30 senelik bir muahede yapmak İstiyor Mersinde çıkan Halk gazetesinin yazdığına göre, Suriyede bazı te- beddüller beklenilmektedir. Bu ha- bere göre intihabattan evel (Fransa tarafından hazirlanan muahede met. ni ilân edilecek ve bu intihâba esaş olacaktır. - Affı umumi ilân edilecek. tir. Mösyö (o Ponsonuü * avdetindeni sonra yeni İntihabat yapılacaktır. Yeni mecliste Fransa ile Suriye arasındaki müahede müzakere edile cektir. Suriyede şekli hükümet tayin ve ilân olunacaktır. Kanunu © esasiye muvafık ilk hükümet tesis edilecektir. İki tarafın imza ve tasdikinden sonra Suriye — Fransa muahedesinin ahkâ- mı tenfiz olunacaktır. Müahedenin esasları şunlardır: Fransanın hükuku ve taahhüd ku, Suriyenin vahdeti, affı umumi ilânı hakkı Suriyenin muahede hak. kma ve mümessil göndermesine, ordu teşkiline, idarei örliye ilânma sali. hiyeti, ecnebi müdürlerile ve bunla- rın salâhiyetleri, iktisadi — ve mali menâbi ve bunların murakabesi, ve sairedir. o Munhedenin müddeti 30 sene olacaktır. | gin çikmiş ve geç Vakit”s rülmüştür. Osmanlı borçları meselesi Paris YA,A.)— Osmanlı borç- ları meclisi, Türk hükümetinin son mektubuna cevap vererek vadesi 20-11-2931 de gelecek olan tediyalın temini ve dövize tahvil edilecek miktarın tecdidi için bilhassa ısrar eylemiştir. Kont Bethlene ameliyat yapıldı Budapeşte, 9 (A.A.)— Sabık başvekil Kont Bethlene ameli- yat yapılmıştır. Ameliyat muvaf- fakıyetle neticelenmiştir. Romanya hariciye nazırı Bolgratia Belgrat, 8 (A.A.)— Romanya bariciye Nazırı Ghika saat 10 da Belgrada vâsıl olmuştur. MA M. Brüning için müşküller başladı Berlin, (A.A.) — Birinci | Brü ning kabinesinde parlâmento grupu- nun ekseriyetini teşkil eden © halkçı fırkası grupu M. Brünimgin teşkil edeceği yeni kabine aleyhinde alenen vaziyet almıştır. M. Brünins fırkalarla hiç bir münasebeti bulunmıyan bir kabine teskil etmek için kendisine reisicüm- hur tarafından tevdi edilmiş olan vazifeyi ifaya devam edecektir. Sosyalistlerin haşiri efkârı “olan Vorvaerts gazetesi OM. Brininge karşı yapılmış olan tanrruzlarm nas yonalist muhalefet rüesasile Vesti- falya ve Reniağir sanayii mahafili | tarafımdan müştereken yapılmış oldu İ ia etmek N eöil.vd m il ietileku.! ğunu iddia etmektedir. istikbal sıgasının hududu? Detülfünün emini, kanun çıktıktan 80 gün sonra, darjlfünunu tektmül ettir- mek.için bir eroje yapacakların söylemişti Tam 24 gün geçti Hilâ bir ses, bir bareket yok! senba buistikbal sizasının hududu herede *