23 Ağustos 1931 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 8

Yeni | Falih Rıfkı Beyin kitab Deniz Deniz aşırı.. Falih Rıfkı Be- yin Cenubi Amerika seyahatine aiti notları (evvelce Milliyet gazö- tesinde tefrika edildiği zaman oku yanlar, yarı Kristof Kolombun ese rini büyük bir alâka ile takip-etmişi lerdi. Şimdi bu notlar güzel bir cilt içinde toplanmıştır. Devlet matba- asmda basılan bu eserin tabı itiba- rile güzelliğini söylerken Türki tabaatinin güzel esere güzel şesj kil vermekteki (omeharetinden dolayı iftihar ve gurur duymamak mümkün değildir. Harfler güzel, basış mükemmel, hele esere ilâve e- dilen -papyekuşe. üzerine ( basıl- nrış 82 kılişe biribirinden enfes! Okuyucularımıza bu güzel cilt içinde sunulan deniz aşırı notları- nın güzelliğinden, tâbımdan bah- sederken Türk seyahat edebiyatr nm ilk zirvesini teşkil eden esere muharririn yaptığ rilâvelerden de bahsetmek lâzımdır. Hattıüstüvayı canlandıran ne- fis bir kap içinde türk okuyucula- rma sunulan eser üzerinde muhar rir bir hayli uğraşmış, yeni yeni ilâ- veler' yapmıştır. Bu in ay an- latmak için oçk söz söylemeğe lü- zum görmüyoruz. Lâalettayin al dığımız şu parça Falih Rıfkı Beyin eseri hakkında bir fikir vermeğe kâfidir sanırız: İngilizlerle birlikte bir trend yiz. “— Acabö bu adamlar yerine şimdi ne yapıyorlar?,, diye merak edip salonlarına gittim. Bir köşede golf âletleri var; bütün sa- Ton resimli mecmuâğlar, gazete, kis taplarla dolu.. Hepsi bir arada, â- deta bir kasaba kütüpanesi teşkil e debilir. Fotoğraf e oy- n kızlar, bir şey işliyen veya 0- in kadınlar, dört beş saatlik se n * Brezilya treninde- In , sicak've rahat Home'a dönmüştü. — - Reise.sordum: — Haber aldım ki Brezilyalı- lar, bir kaç sene evvel, (sürekli buhranların sebeplerini tetkik ettir mek üzere bir İngiliz heyetini ça- ışlar ; heyetin başında (o meş- ur Mon varmış. (Heyet bir ra ; fakat tavsiye olunan tedbirlerden çoğu büyük to; sa hiplerinin menfaatlerine dokumdu- gu için tatbik olunmamış; âcaba e- ir Tekirdağından Hayreboluya Zahire ve ticaret borsasında faaliyet—Yol, yol, yoll.— piyasadaki tesiri Yolsuzluğun Hemen her istilâ ordususnun bir “defa çiğnediği Trakya üzerinde karış katış dolaşmaktayım. Buralarda bü- tün gördüklerimi aynen ve hiç ilâve et meden, hiç atlama yapmadan yazacn- rm. “Ana vatanın kıymetli bir parçası olan bu mıntakanın o bilinmiyen nice dertleri ve nice ihtiyaçları vardır. İlk merhalemiz Hayrabolu ola- cak. Tekirdağında bugün pazar oldu ğu için çok kalabalık var. Zahire ve ticaret borsasının önünde o hümmeli bir faüliyet göze çarpıyor. Yüzlerce araba biri biri arkasına (sıralanmış bir katar halinde uzanıyor. Borsaya girip çıkanlar; buğday, arpa, kuş ye» mi çuvalları yığınlar teşkil ediyor. Geniş Ve münbit bir Ohinterlandın başlica mahreci olan Tekirdağ bugün Marmara denizi sahillerinde İstanbul- dan sonra en işlek bir limandır. Ke- şan, Malkara, Hayrabolu ve havali» si mâhsulâtının yüzde sekseni bu İk man vasıtasile harice çıkıyor. Tekir- dağ borsası Türkiye dahilindeki bor- saların faaliyet noktasından en mü himlerinden biridir. Umumi piyasa ü- zerinde müspet ve ehemmiyetli tesiri vardır, Şehirden çıkınca üç dört kilomet re gitmeden şose kaybolur. Onun ye rine araba ve otomobillerin toprak ü- zeridde açtıkları (iki tekerlek izi ka- İm oluyor, Tekirdağ - Hayrabolu a&- rasında taşları atılmış ve üzerinden İ — VAKIT 23 Ağustos 1931 Eserler aşırı bu raporu bulabilir miyim? si var, Alkantarada &ize verebili- rım, Tinmesin bilmem kaçıncı sühi- doğruldu: — Bu Man disi idi. İdealist ve insancı bir ne girdi. : Daha doğrularak: — İngilterede bu nadirdir; ba- zan insan ellisinde bile nazır ola- maz. n Kendi yaşmı telmih © ettiğini demiyor. Bu havaliyi iktısaden öldü ren yolsuzluktur. Yüzde yüz — fuizli borçlar altında ezilen köylü (vadesi 1 - gelen senetlerini ödeyebilmek, beş on kuruş daha fazla kazanabilmek için malını bin müşkülâtla (— Tekirdağına götürmeğe çalışıyor. Fakat arabası hendeklerde kırılryör, kurumamış sel yataklarına tekerlekler saplanıyor ve — Evet, dedi, bende İngilizçe| nihayet yol üzerinde kalıyor. : 'Tekirdağından Edirneye çekilecek bir hat üzerine ve iki tarafına te sadüf. edecek mıntakanın o saadeti fesini çevirerek koltuğu üzerindel temin edilmek istenilirse o ya mükem mel şoseler açılmalı yahut devlet tagu İngiliz yahü- programına bir demiryolu projesi it- e ins Dİr â-lhal edilmelidir. İktisadi dam.. 85 yaşında ingiliz kabine? |köylünün refahı bunlara bağlıdır. kurtuluş ve Hayrabolu bir tepeciğin üzerinde Kurulmuş harap, küçük bir kasaba. dır. “Ta uzaktan tepeleri o uçmuş İki üç minaresi ve siyah'kiremit damla» görülüyor. Yukarda dâ söylediğim gibi kasa: ak istiyenler Fransadan ayrılm Britani, Korsika, Bask vilâyetleri Fransız olmadıklarını lisanlarını, harslerini mu- hafaza etmek istediklerini söylüyorlar iken Fransa bu cereyanlar karşısında ne yapacak ? Fransani Britani vilâyeline muh.|hasile fransızcanın onun yerine kaim İariyet istiyen Moris Dühamel, Fran.lolmasımı istemiyor ve bütün meklep- sızların Fransada - bir ekalliyet teğ:ilerde kendi öz dillerile tedrisat yapıl kil ettiklerini söyliyerek bunu Fransa masını İstiyorlar. Bundan başka Fran nın lisan noktai nazarından (teşekkürİsa - hükümetinin bu vilâyeti terfih lü İle ispat eder. Onun istihat ettiği|ve imar için sarfiyatta bulunmaması, membalara göre Fransada fransizca|sonra Britanj arazisini istismar etme konuşmuyari Provencallerin sayısı onjsi Bretonları (o hiddetlendirmektedir. milyon kadardır. Ve bunlarla beraber) Britani (o muhtariyet £ taraftarlarma Alzaslılar, Basklar, - Bretonlar, Kor- göre bu memleket, (mebzul demirile sikalılar, - Flâmanlar, * Normandlar Lorene, mebzul kömürü ile Sar hav. Fransa halkının ekseriyetini teşkil eder) zasına rekabet edecek derecede zen- İer.. Fransada bu saydığımız milletler: gindir. Buna rağmen Britaninin inki- den: başka küçük bir takımı vahdetleri şafı için çalışılmıyor. o Onun için bu hissettirerek güldü; baya girerken Muntazam bir — beton , — Dahası var, Montagu Mop-İköprü ile yüz metre kadar şose ile histoya benzerdi; çirkin ve surâtsız|bir okadarda toprak tesviyesi yapıl: bir adam.. Fakat ona Derby aile-İmış yol göze çarpıyor. Galiba o her sinden bir kız âşık oldu; Derby aj-İhangi bir teftişte zahiri bir bakışta gö lesi İngilterenin en âsil ailelerin.İrülebilecek kadar ümran eseri göste dendir.. Derby kızı güzeldi. Mon-İrilmek istermiş... . tagu ile evlenmek için yahüdi ol) (o Gelecek mektubumda (Hayrabolu du. Bilir misiniz, bu İngilterede da-|kazasının iktısadi, içtimal ve zirat ha- ha nadirdir. Montagu kırk yaşında|yatından etraflıca bahsedeceğim... öldü. H.R. Bir yahüdi ile evlenmek için Urfada belediye v. dinini değiştiren bu âsil > sıhhat i Ni zının hikâyesi bana Disralinin ilk işle, sahifesindeki şu fikrayı hatırlattı:) o Hususi muhabirimizden — Diyarbe “Yahüdilikten artık çıkmşı olmiak-İkirde on gün kaldıktan sonra tetkik se! la beraber hiristiyan da olmamıştı. yahatlerime devâm etmek üzere Sive- Ve böyle iki camia arasında bulün-İrek tarikile Urfaya geldim. Bu tari- makta hiç bir mahzur O görmiyor-|hi ve güzel şehrin geniş, temiz cadde- du. Dostlarından biri ona çocukla-İleri, bağ ve bahçeleri vardır. En | rın ekseriyetin dinini takipten fay-İfak (sokaklarına varmcıya kadar e. da göreceklerini anlattı. Bilhassallektrik ile tenvir ediliyor, herkes sa- erkek evlâtları vaftiz edilmezler-İbahlara kadar eğleniyorlar. oUrfada| se mesleklerin bir çoğunu kendile-İhayatı içtimaiye yükselmiştir. Bundan rine kapalı bulacaklar; çünkü yaslaltı yedi sene evvel o Urfada ne yata hüdilero zaman medeni haklardan|cak han ve ne de en ufak bir ihtiyacı mahrumdular; zaten katolikler deltemin edecek dükkân bulunmazmış, böyle idi. Britsh Müseumdeki Ahg-İsimdi ise temiz lokanta, otel, park losakson el yazması kitapları İlki tarile medeni hayata alışmış'bir sehir ii alolmuştur. Müfettişi umumilik — ewet bie ço bum 3 ik/takasının - seyahat ettiğim “yerlerin zamanındaki garezlerine sadık ka-İde. olduğu gibi buralarda da" “asayiş lan büyük ana da, kendisini pekçok|mükemmeldir civarlarda bir tek eşkiya müstarip etmiş bulunan bir 8“) bile. kalmamıştır, dan torunlarını kurtarması İÇin (Urfa hapishanesini gezdim. Uç oğlunu tazyik ediyordu. İzak Dis-| yüzü. mütecaviz hapis vardı. Hapis raeli nihayet kani oldu. Artık ev-İlerin ekserisi her şeyden ziyade ekine- de dun kitapları ile kateşizmler İğin fenalığından şikâyet etmekte idi filim ve hal) gözüktü. Ve çocuk-İler. Hapishanenin her târafı iyi yalnız lar biribiri arkasından Sent Andre)mevcut dereceli istiabisinden fazladir, kilisasma götürülerek vaftiz edildi BELEDİYE İŞLERİ ler. Andre Maurais - yahüdiler İN-İ. yxra belediyesinin kabili tahsil ha gilizlerden de kuvvetlidirler. kiki bütçesi kırk beş bin liradır. Genç belediye reisi Celâl Bey yorulmaz biri faaliyetle çalışmaktadır. Burada fen »İ bir mezbaha yoktur. Hayvanat şe- hir haricinde (ve bir su Üzerinde tirilmekte ve şehre örtülü olduğu hal de naklettirilmektedir. Sütler kapalı kaplar içinde sattı- rılmaktadır. Burada belediye tarafın- silindir geçmiş bir şose değil toprak|.,. 54000 lira sarfedilörek gayet gü- İhâkim vardır. Fransanın (bü milliyetlerden mü. him bir kısmını temessül ettiği ve on. ları fikir ve Visan itibarile benimsedi. ği muhakkaktır. Fakat diğer milli yetler milli farikalarının . ekserisin Normanlar muhafaza etmişlerdir. Fransa tarafından temecsül olunmuş milletlerin (o biridir. (OProvencal (o le- memleket mukadderatının kendi halkı nın eline (geçmesi zaruridir. Bretonların vaziyeti budur. Korsikada da ayni vaziyetle kar. Şılaşıyoruz. O Yalnız Korsikada milli ©ereyan umumi harpten çok evvel baş lamıştır, Korsikada vardır. muhtelif cereyanlar Burada İtalyaya iltihak ta- Tin temessülü henüz devam ediyor. Fal raftarları Bulunuyor ve bunlar faşist; kat Bretonlar, Basklar, ve Korsikalı) izin meziyetlerini ii lar öyle değildir. Bunlar mevcudiyetle ii F Li rini muhafaza etmektedirler. Bunların vaziyetleri dikkate değer. Fransada milli hisleri, yaşıyan (Bretonlarm umumi harpten sonra alevlenmiştir. . Bunların memleketi o- lan Britani, bir yarımadadır. Bre tonlar umumi harpte askerlik etmişler, her milletin kendi olması icap ettiği düsturunu Bu va adayı tahkim etme- lerine ve bu suretle bu cereyanı söndür hakikaten) melerine saik olmuştur. Buna muka bil muhtariyet cereyam daha fazla kuv vet peyda etmiş bulunuyor. Korsikalıların o ümitlerinden biri, on sene kendilerini âyanda temsil « den bugünkü cümhur reisi (Pol Dw- mer) in kendi lehlerinde bir şey yap: mukadderatına| masıdır. Fransadaki “Baskların milli hare- duymuşlar, ve neticede kendi hürri ketleri, İspanyada cümhuriyet ilâm yetlerini de istemeğe karar vermişler dan sonra daha fazla kuvvet k dir. Bu karar ile birlikte Bretonlar arasında kendi tarihleTine ve harxla- rma sit tetkikler başlamış, bu karari #le birlikte Bretonlâr (arasında kendi taçihlerine ve, harşlarıya, git tekkikler başlamış, ve bunlar eskiden asırlarca müstakil bir devlet olarak yaşadıklurı- ni anlamışlardır. Neticede Bretonlar, Alzaslılar gibi bir muhtariyet fırkası azân- ir, Basklar, Pirene dağlarının Fran. sa ve İspanya tarafında yaşıyan bir millettirler. Bunlar muhtelif (haki. miyetlere tâbi oOolmakla beraber mil. liyetlerini muhafaza etmişlerdir. Bün ların . kablettarih. . devirlerden kak ran bir millet oldukları söyleniyor: tesis etmişler, onlar da Alazslılar gi) | Mİlli hisleri çok kuvvetli olan bi memleketlerinin (mi hâkim olmak istediklerini söylemişler! dir. Bu muhtariyet firkasınım başlı ca umdesi, parçası tanımamak ve Bretonlârı, harp, ten evvelki Lehliler ve İrlandalılar gi- bi mazlum ve esir bir millet sayarak bu milletin hücriyet ve muhtariyetini, temin etmektir. Bretonlar, kendi Tisanlarınm im- etmaği fastalığı buradan intişar etmek tedir. Halihazırda bu dereye de bir şey yapılamaz. Çünkü belediyenin pas tası yoktur. Mer tarafta olduğu © gir bi o burada da bu sene sicak ! Basklarm Britaniyi Fransanın bir|çakçılıktır. Bunlar İspanyanın mahsu Basklar, mazilerile iftihar ederler ve istiklâl © için çalıştıklarını söylerler, en mühim meşgalesi, ka- lâtını Fransaya, Fransanım mahsnli- tım İspanyaya kaçırmakla meşgul o- Vurlar, ve kaçakçılıkta o muvaffakıyeti kahramanlık sayarlar. Bütün bu muhtariyet hareketleri Frünsada gün © çeçtikçe ( ehemmiyet peyda ediyor. o Çünkü © Bretonlar, Bâsklar; ve Korsikalılarm istedikle. ri varlıklarını ve milli harslarını mu hafaza etmektir. Bu gün talih, Fransanın lehinde olduğu için bunların. hukukunu tâ nımak onun aleyhinde hiçbir şey tew tesviyesi yapılmış fenni bir yol bile yok. Halbuki bu Iki şehir arasında her gün binlerce araba, otomobil ve yolcu işlemetkedir. Kışın geçebilmek imkânı olmıyan bu yoldan yazın bile iki saat. lik otomobil seyahatinde insanın İçi alt üst oluyor. gel bit otel (o yaptırılmağa teşebbüs © dilmiş, fakat birinci kat kismen ya pıldıkan sonra inşsat tatil edilmiş ve müteahhidine belediye on bin Jira ka dar borçlu kalmıştır. Şimdi bu binanm hiç olmazsa bi. lar çoktur. Hararet gölgede 45 düre) edemez, Fakât bu hareketin bise ceyi bulmuştur. “Bu noktaf nazardan air 8 iğ ve yukarda yazdığım derenin pisliğm- tari , ilerde pek mühim ihtilâ lara sebebiyet verir, den memlekette sıtmn ve trahom has F b İNE bareki talığı vardır. Ciddi bir surette (Gal ransanın o bu milli hareketlere, şan sıhhat dairesi bu o hastalıklarin be, varak vaziyet her vi . ' raşi merak ile takip olunmaktadır. Çünkü, mümkün mertebe önünü almağa uğ Sİ atti hümkeliere köre alsa rinci kat inşaatının ikmali düşünülmek Yirmi iki bin nüfuslu Hayrabo'| geğir, lde on beş (kilometre lunun vilâyetle yegâne işlek alâkası A“) mesafeden üstü kapalı olarak güzer- raba ve otomobil tekerleklerinin A$-İ söhında bulunan dört değirmene wğ- tıkları şu iki sarı izden ibarettir. fiyarak gelmetkedir. — Açık olan kı- Halbuki Hayrabolu (kazası her SEMe)sm yek azdır. Onun da belediye binlerce mükellef âmele çıkartmakta:| /.. kapatmâğa çalışıyor. Ayni Zeli- ider. Bütün bu amele kazadan en be$İna mevkiindeki © mahalden ve birkaç isaat ilerdeki Muratlı » Tekirdağı $0- yerden çikan (Ayni Zeliha) ve (Hali. İsesinde çalıştırılmaktadır. Hâlbuki lürrahman) namile maruf olan Muaz kaza bizzat yola muhtaçtır. Münta-zam suliy memleketi ihya etmektedir. izam şose olarak Tekirdağ - Hayrabo-| Burası halkın en güzel tenezzüh mâ /lu üzerinde kasabadan çıkâfken YÜZİhallidir. Büyük bir havuz vardır. Ka- metre ile Alpullu - Hayrabolu arasın) yık gezmeleri İnsana doyulmaz bir da 20 kilometre kadar yol vardir. Bun zevk vermektedir. e Şehrin birçok yer lardan baska nahiyeleri ve köyleri kar|lerinin su ihtiyacı oda buradan bostan za merkezine rapteden yalnız izlerdir.İdolaplarile (temin edilmetkedir. Bu Yolsuzluk bü havali köylülerinin! güzelliklere karşı o burada vaktile Ka- mahsullerini kıymetten düşüren s€-İrakoyuhlular * © İarafından 6 zaman beplerin en mühimlerinden biridir. şehrin” kenafında açılmış bir dere 'Hayrabolu piyasası Tekirdağ piyasa-İyardır ki şimdi memleketin ortasına te- sından her vakit için kirk para, ikilsadüf (ederek bu güzel şehri çirkinleş kuruş düşkündür. e Halbuki aradaki tiriyor. | Çünkü içersinde durgun üze/hastalar > çok memnundur. | Burada maktadır. o İdarei hususiyeden idare; olunan elli yataklı iki kat ve on #ekiz odadan ibaret memleket o hastanesini gözdim. Hastane'muntazâm ve temiz- di, Çok nazik olan doktor beylerden her türlü (ameliyatlar yapılmaktadır. Hastaneyi gezdiğim zaman birçok ka- din erkek ve çocuklar göz muayenosi için gelmişlerdi. Burada yüzde otur de recesinde trahom hastalığı vardır. Ci- var köylerde frengi hastalığı vardır Fa kat bunlar heyeti sıhhiyece sıkı bir takip ve kontrola tâbi tutulmamıştır. Müracaat eden olursa şiringa tatbik © dilmekte imiş, Frengililerin kanunen takibi lâzımdır. Bu hastanede göz şu besine:ait hiçbir alât ve edevat yoktur. Bilhassa burada umumi denilebilecek bir derecedeki trahom hastalığına bi- naen bu şubeye ait noksanların ikma- Ti için muhasebe hususiye bütçesin- den tahsisat tefrik edildiğini öğrendim! mesafeyi muntazam bir şose üzerinde|sülar vardır, ve memleketin kısmen çalışan otomobiller 50.55 dakfkâda 2-| müzahrefat ve lâğımları bu dereye dö Tabilirler. Fakat yalnız yaz mevsimi-İkülüyor, bu pisliğin sıhhati umumiye ine inhiser eden bu izi en ivi otomo/noklaj mazarından re derece tahripkâr; ibiller bile 1,5 saatten çabuk kat'e-İolduğu aşikârdır.” Bütün memlekete bu âletler de getirilirse'pek yakında! Urfanın en müteammim hastalığı olan (irahom) için iyi bir mücadele devresi başlıyacaktır. Sabri tedbirler, Fransa tariinde bir dönüm İnoktası teşkil edecektir. Ömer Riza Rusyada balıkçılık Sovyet memleketlerinde bu sene ba lkçılık iyi Gmeticeler vermiştir. 5 Sovyet memleketlerinde ( balıkçı lik o harbi umumiden evvelki miktarı ilk defa 1930 senesinde geçmiş ve hü kümetçe (Üz yüz milyonu mütecatiz$ menfaat temin ederek cihan balıkçilie ğında dördüncü dereceden ikinci dere ceye çıkmıştır. 11 (senesinin ilk zarfmda hükümet balıkçılık (sanayi ini ve balık kolhozu denilen ( kollek- tif İdareleri tevsi (oederek memlekes te, geçen senenin ilk altı ayına m zaran yüzde 20 nispetini tecavüz eden 7 milyon sentner kazandırmıştır. 1931 senesinin birine! kânununa kö. dar münferit balıkçılık (o gruplarınık yüzde 47 ve Astrahan, Karadeniz ve Azak denizi ile Uralın Gariyevski && samının bazı balıkçılık (o mıntakaları" kâmilen kollektifleşmiştir. altı. ayi Bülemi | “