5 Mayıs 1931 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 4

— 4 VAKIT 5 MAYİS 1931 GÜNÜN —— — — İŞARETLERİ Sanayi Birliği kongresi Dün İstanbulda, sanayi birliğinde! bir toplanma oldu. Bu toplanma Tür- kiyede sanayi faaliyetinin inkişaf ran hedef ittihaz ediyor. Türkiye sanayici! lerinin yedi maddede hulâsa ettikleri) isteğin hulâsası Türk san'atinin hima| Kadinlar birliğinde Faaliyet iKöylerde aza tarafın- dan konferanslar verilecek Kadınlar birliği evelce verdik- lerini yazdığımız kararların tat- biki için ve bu arada mektep- ierin yaz tatili esnasında aza ha- nımlara, köylerde konferanslar verdirmek üzere hazırlıklara baş- lamişlur, Bu son fıkrayı onu yarı yolda kala dö ei a gelsen ektir cak bir işe bâşlatmadığıma temin için| », #ppler, söylemekte; a: — Bu hayırlı 'şe derhal baş- İN Kuvvetin fevkinde yük taşınırsa... vE rasında Belediye ve lâs Ü gereği Belediyenin satın alacağını yağ Bu haberin yalmz serlâ$f okuduğum için bu fâstik işte kullamlacağım öğrene! ihtimal ki yaptığı yeni yanlış'arı silmek için kulla! Çiroz bolluğt B- sene çirozun pek # duğunu, kölliyetli # yapılacağını söylüyorlar. Bundan bir müddet e manlarımızın Avrupada yapacakları yazılmıştı. O İ Fazla geniş teşebbüsler — Fransız tarih ve nümunei edebiyatı — Tahrip edilen müsveddeler — Bir illetin şifası. Rİ id Yazan: Halit Ziya | yesidir. Pıtfatımın emellerime, tasavvurla-|bir yandan müsveğdelere Bu toplanma dikkate lâyık olduğu Tıma, teşebbüslerime dalma fazla ge- gibi bu toplanmanın ifade ettiği ma.jİŞ hudut çizmeğe, ne kudretimin, ne na da yeni Türkiyenin yöni bir cephe)istimal edilebilecek vesaitin havsalası ehemmiyetli.) na sığmıyacak kadar büşük bir date R içimde faaliyetimi dağıtmağa | fehmin İbir istidadı va rki hemen daima menfi ve hüsrane müntehi netayiç vermiştir.| Gerçi büyük şeyler düşünillmedikçe kü dalgın göz gezdirerek beni dinledi: — Bu bir med hal olacak, diyordum; asıl eser bun- İdan sonra başlıyor, fakat bu da müsta. sini göstermek ftibarile kil bir kitap addolunabilir... dir. Türkiyede sanâyi hareketi çok yeni dir. Çünkü modern sanayi büyük serma ilâve ediyordum. Sonra, beş dakikada, şeraiti o görü ve hareketleri önünde şark memleketle rinde ve yarı müstemleke diyarların. da daima sükuta mahküm olmuştur. 1839 u takip eden senelerde Tüfkiye- nin yerli sanayii mahvolmuş, bu mah çüklerin de tevlidine imkân olmıyacağı serdedilerek bunda bir mahzur görme mek caiz ise de faaliyet sermayesini topluca ve mahdut bir dairede &arfet mekte daha müsmir netayiç istihsal e i$üp kararlaştırdık. Ben İzmire dön. müş olursam o buna matbas provaları. nı gönderecekti, ben bunları tashih ettikten sonra kendisine (iade edece. ktim. Tertip olonduktan sonra eer lanacaktır. Fakat ekseri Harım- ların mekteplerde muallim bu- | Junmaları dolayısile beklemek | | mecburiyetini bisseltik. Bu sene madı; bari çiroz sevkedeli Maryo Sera ıldızın meşbur müsteci yo Sera, hileli müflis . dileceğine hüktnetmek de hiç yanlış ol) maz. İşte İstanbula gelirken zihnimi iş gal edön ve beni sandığıma birçok ki- taplar sikıştırmağa (o sevkeden tasav- voluşu, kapitilâsyonlar, £ iatikrazlar, | Anadoluya gitmek mümkün ol- bankalar, ve düyünü umumiye işlerile| muvazi bir hâlde devam etmiştir. Ser- mâyenin girişi yerli sanayiin imhâ tem ğu ve bir müesseseyi 8 liret dolandırdığı için sab pasaportla huduttan kaf italyan zabıtası tarafından tabolunacaktı. Bu şeraitte israr edi-| yordum, ©-hep başını sallıyarak muva| mıyacaktır. Zira bu seyahat iki ay kadar devam edecekiir, Bu fakat ediyordu, ve derhal işe katiyet! vetmek için bana alelhesap beş lira ver) müddet zarfında İstanbula civar vosunu arttırdı. Nihayet on dokuzuncu! #srm nihayetinde Türkiye yalnız me- taddı iptidaiye ihraç eden bir yarı müstemleke idi. Mahvolan yerli sanayi| den devrolühnan sermâye ithalât tücda- fı ve nihüyet öşraf zümresini teşkil et ti. Tanzimat hareketlerinden sonra Tür kiyede ecnebi sermayesine organ ölan bir kasım zenginler teşekkül etti, Fa. kat bu zümre ne Fransız ,ne İngiliz, he Alman sânayi burjuvalarına bentemi- yordu. İngiliz sanayi burjuazisi, Alman sa hayi burjuazisi, Fransiz sanayi bür İuazisi asrın milliyet düsturlarını ha teketleştirirken Obizde İöessüs eden #engin zümre sermayesini biriktiren sanayi burjualarımın emperyalistleşen #mellerine hizmet etmekten ibaret kal dı. Başka memleketlerde burjualar mil liyetçi olduğu halde bizde kozmopolit bir âlem halketti. Bu müstemleke olu şun ruhi ve fikri zarafeti idi. Meşruti yet bizi bu halde buldu. Meşrutiyette milli hareketler gör- di. TTâbilerin para vermek hususunda bu derece isticalini birinci © ve galiba se nuncü defn olarak bu vesile © ile gör. düm. Şeraitten hangisi ipka olundu? Ru isualin cevabını İzmire avdetimden son ira provalarım vuruduna üzün bir müd. del intizar neticesinde pastadan namı- mâ zuhür öden bir büyük deste kitabı hayretle görlince olmış oldum. Arakel Efendi eseri kabul etmekle İne kadar istical etti ise Şernite riayet- kâr olmakta da o kadar ihmal göster- mişti. Kendi görüşüne ve bilişine faz vur da bu kabildendi. Reymon Pere ile yapılan derslerin en mühim kısmını Fransız (edebiyatı tarihi işgal ederdi, hakikaten yüksek bir irfan ve derin bir vekuf sâhibi olan bu muallimin bana müsahabe tarzında uzun tâkrirlerini dinlerken bir yandan yine onun tavsiyekerdesi olan kitapları karıştırırdım, ve — Zehi cesaret! kendimi türkçede bir Fransiz edebiyat tarihi yazmak hevesine kaptırdım. Bu #adece bir tarih o olmiyacaktı, Fransanın meşhur edip ve şairlerinden münfehap parçaları da ihtiva (ederek âyni zamanda bir nümünei edebiyat o- Tacaktı. Onun içindir ki İstanbula ge-|la bir itimat, ve dükkânında musahhih firken sandığıma © zamanın bu neviden) sıfatile çalışan ihtiyar ermeni okâti- en meşhur eserlerini yazmış ölün mu.|bin mütalea ve muhakemesine mefrut harrirlerin kitaplarını koymuştum : jbir emniyet göstererek her şeyden evel Pawl Albert (Pol Alber), o Nisard'eserin cesameti peşin verilmiş tahrir (Nizar), Mennechet (Menşe), Ssinte —|) ücretini tetavüz etmemesine dikkat et- Beuve (Sent Böv), Vapereau (Vapro).lmiş kitabın baş taraflarından yarıdan Bu meyanda idi, Ekserisinin ancak) ziyadesini hazfeylmeişti. . Sonru sayıfalarmı karıştırmağa vakit bulabil) sebkürapı sakatları, “hele tertip yanlış köylere — gidecegiz. (o Oralarda | halkı irşat edecek muhtelif mev- zularda konferanslar vereceğiz. Üçer, dörder gruptan müteşek- kil hanımlar ayrı ayrı semtlerde dolaşacaklardır. Bunun için köy listelerini istedik. Şimdiye kadar gelen Tisteleri tasnif ederek mubtelif hanımlara taksim ettik. Lâtife Bekir Hanım #ene bi- dayetinde birlikte teşekkül eden komisyonlar hakkında da unla n söylemiştir: — Bu komisyonların faaliyeti | her zaman İçin devam ediyor. Bunlardan hiç birinin neticesi derhal ahnmaz. Meselâ bir “kadın ve erkek müsavatı,, komisyonu var ki bunda bir çok hödineleri tesbitle o uğraşmakta, telkikat yapmaktadırlar, Bilhassa iş sa- | lanmış. Şu Yıldız sarayı da a2 meli yer değil, biliyor mi Orada yıllarca oturmuş dişah millet hazinesini etmişti. Maryo Sera da İ yan müessesesini dolandıf Biz, Yıldızda müşteriler” oynıyor büyük kumarı gazine nıyormuş. Bir otomobil ke ir tanesi Başveki sölini tarafından 1500 otomobil Ostiyaya kadar sanırdık. Halbuli r R bir ko mışlar. Bu haberi vereh gazetesi kimin birinci kaydetmiyor. Her halde öteki ara vekili geçmek Ve önün 5 b hasında kadın ve erkek müsa- vatını tetkik için mühtelif fabri- kaları gezerek kadın ve erkek yevm yelerini tesbit ediyoruz.Ka- dınlarımız. ağır işlerde pek çalış- dük, fakat bu milli hareketler, Avrupa|diğim bu kitapların mecmuundan is-İlıkları kitabı baştan başa İstilâ etmiş) ithalâtçılığında Türk olmıyan unsurla|tifade ederek büyük bir eser yazmak! idi. Elimde kurşun kalemle bunları ra karşı rekabeti. Milli şuur Türkijhevesinde olduğumu,. tasavvurumun! olunca hiddetimin hizile işaret ederken yede yerli bir sanayi hareketinin Im-)vasfından kendim de utanarak, ihti- kitabı kalbura çeviriyordum; ve galiba kânsızlığına kanidi. Kavga sadece ko-|yatkârane bir lisanla evvelâ Abdülha-| pöiyalarımın bu menfur maskara ha gitmek saygısızlığını göst ! mişlerdir. Dolaba koym andillide oturan bir misyonculuk üzerinde oluyordu. Tim Mermiduhia bâhsettim. Cu s-.iyet devri, Lozan sulhü Tür kiyenin yarı müstemlekelikten (çıkışı. nın işaretidir. Ondan sonradır ki biz Türkiyede yerli sanayi mes'elesi ile karşılaşıyoruz. Yerli sanayi hareketi, Türkiyeyi *mperyalizme kargı müdafaa edecek ikinci ordudur. Şark memleketlerinde yerli sanayi hareketleri daima emper- yalist orduların silâhları ile karşılan mıştır. Son senelerde dünya sanayi hareke ti buliran hamleleri geçirirken, Türki yede harikulâde addedilebilecek bir in kişaf gösteriyor. Bu hareketin takvi- yesi tediye müvazenesinin lehimize hal li, ve memlekette refahm teessüsü de mektir. 921 senesi İstatistiklerinin bize an- lattığı bir hakikat, Türkiyenin sanayi: leşmesi hareketinin ne kadar zaruri ol duğunu gösterir. Usta, çırak, patron (256.855) Kisi ça! lışmış, (422.740.855) liralık istihsalât yapmışlardır. Ayhi senede 33740000 Jiralık tar. Türkiyenin sanayi hareketleri şid: detle, kuvvetle himaye edilmeğe muh. taçtır, Modern memleketlerde iş mücs seseleri mütekâsif çalışan işçi fazla ve müesseselere düşen işçi miktarı çoktur, Halbuki bizde çalışan işçinin müessese ye nâzaran nispeti İlerlemekte olma: mıza rağmen pek geridir, Üç kişiye ka dar çalışan milesseseler Türkiye sona yilnin bugünkü karakterini çizer. Türkiye — sanayiini, modern (san atlar yanma çıkarmak için Ya- pılacak en kuvvetli hareket bilhassa teşviki sanayi kanununu mün| hasıran yerli sanayi sahasına teksif etmek kücük sanayii ecnebi sermayesi l iiştereken çalışan, daha doğrusu yabancı sermayenin muvazaalı bir sek Ti olan, sadece Tür” isminden istifade ederek ve yerli sermaye muafiyetlerin den kuvvet alarak yerli küçük sanayii (9) milyon çiftei istihsalât yapmıs. İte vakkıf olduğuna da vakıf bulundu- line girmiş olmasından zaptedilmiyen bir sinir buhranile ağladım. Yeğüne tesliyet verecek cihet kita- bın Ebuuzziya matbaasında o basılmış, ve v matbaaya has nefis ve selimi zevk ile güzel bir kisveye girmiş olmasıyâr. Turuncu renginde kabının üstü muh telif yazılarla birkaç serlevha taşıyor. ©, bermutat gülüp benim cür'eti- me bir lâtife ile nihayet (vereceğine, bilâkis bu tasavvuru olanca ciddiyet ve samimiyetle teşvik (etti: Hatta tenim terceme edilecek parçalarda wwuktedir olabileceğimde pek şüphedar olduğuma ilişerek ; — Onlar için de sizinle teşriki mesai dem, Ben icap edrse Veysiler Nerdisi- ler tarzında da yazarım; demişti. Onların garnbeti şive ve Üslübuna! hiç şayanı taklit nazarile bakmamakla beraber o tarzda yazı yazabilmenin ne büyük bir hayal ve lisan kuvvetine mü- Garptan şarka seyyalei edebiye Diye şairane bir sernamei umumi- den sonra: “Fransız tarih ve nümüune edebiya- tı,, serlerhası geliyor ve sonra geli bir sütünle bu ilk kitabın hir (medhal) ol- duğu işaret ediliyordu. gündan genç şairin bu iddiasını şüphe Kitabın yalnız kabına bakmak ile telâkki ettikten başka terceme olu- nacak eserlerin aslını anliyabilecek kâdar Fransızcada iktidarı olabildiği ne de hemen karar vermemiştim. He- İmen karar verilen iş faili bir teşebbüs oldu: Onun teklifi üzerine derhal xa» manın en muktedir ve en cesur (o tabii olark tanılan Arakel Efendiye müra- caat ettik. Erakil Efendi cesaretini teklife he men muvafakat suretile ispat (etti ve daha ben bir kelime söylemeden eserin formasına bir Tira ücreti tahririye| jverileceğinden dem vurdu. İşte hiç beklenmiyen bir haber!... | Biraderimin Hocapaşada küçük «© vinde misafirdim, o hir odada ekseri- İyet üzere yatağından çıkmıyarak mek. İtebi hukukun huruç imtihanlarına ça- lışırken ben. bana tahsis olunan oda- nın ortasında Kitaplarımı yaymış, sec- cadenin üzerine uzanmış, işe başladım.' Ne kadar züman sürdü, bilmiyorum, her halde pek uzun olmıyan bir faali-| yet sıtmasından sonra elimde bir yı. ğtm müsveğde ile Adakel Efendiye git- tim. Hulâşatan eserin esas hatları anlattım, © bir yanda işlerile meşgul, sürem mame ememaree eya PEN PENA KESME MAYAN mahveden sinsi cepheye karşı vaziyet almak lâzımdır. Yerli sanayi ancak bul suretle himaye edilebilir. SADRİ ETEM ile gün Arakel Efendiye sci bir mektüp yazmak için acel cevap gelmedi. da gelmedi, züten 0 tarihten sonra ta- mâmen başka bir cereyana kapılmış ol- düm. Bu suretle tarihi edebiyat | illetin. den bir müddet şifayap olmuş oldum: bu ilet birkaç sene sonra daha şiddet- le, harareti daha yüksek bir hummn ile nüksedinciye kadar... Holt Ziya: Uşşaki zade Helyom gazı mayi haline getir'lebildi Herald gazetesinin Pariste çı- kan nüshasında intişar eden bir habere göre Helyom gazının bu yakınlarda ilk defa olarak mayi haline konmasına muvaffakıyet hasıl olmuştur. iştıal etmiyen ve müövellidülbumuzadan sonra en bafif gaz olarak tanınmış bulu- nan Helyom Fahrenhayt miza- nülhararesine göre sıfırdan aşağı 456 derecede so'utulmak süre- iktifa mümkin olsaydı belki hemen ©-| etmiyecektim. Runa| bittabi eserin arkası! tile mayi haline getirilebilmiştir. | madıklarından bu gibi işçilerin yevmiyeleri erkeklere nisbeten biraz dun olması pek tabiidir. İ o Son günlerde bazı fabrikaları hıfrıssıhha O kanununa mugayir ! olarak 16 yaşından küçük kızları | da mesai saatlerinden fazla ça- lıştırdıklarını haber aldık. Ko- misyonumuz bu meseleyi tetkik edecektir, Fakir çocuklara muavenet ko- misyonu bu sene bu iş için 700 lira kadar bir para sarfetmiştir. Birçok mekteplere elbise vesaire temin ettiği gibi hususi ana mekteplerine de birçok çocuk yerleştirmiştir... PAT DİKKAT «> Pariste hastanelerde- ki ve mekteplerdeki i diş servislerine hal- | | kım müracaatı Parise geldiğim gündenberi takdir. kârr ölduğum bir şey de halkın dişle- rini tedavi ettirmek için milraenat et. tiği servislerde gösterdiği terbiye, mü- İâyemet ve teslimiyettir, Servislere mü racaat eden her hasta tsul mucibince) Aldiği randevusunda İç şaşmından is! patr vücut ediyor, Erken gelmişse ke-! mali şükünet ve terbiye ile srrasını hek liyor. İtişmek, Kakışmak, bağırmak ça ğirmak yok. Elindeki marka numara sırasını gösteriyor; başkasının sırısma ve saatine tecavüz etmeyi hatırından bile geçirmiyor. Bir de balk ekseriya dişinin hasta İlığı henüz başlangıç devrinde iken mü İracaat ediyor; bu, hem kendi için, hem) de çalışan için kolay oluyor; öyle yü: | sı ği İntizam ve yumusak hayranıyım. Bundan d0 gozun oğlu, : ayni lede oturan bir kın kizm ailesi telâş içinde müracaat etmış, kayıp kif miş, taranmış; nihayet evinde, bir dolabın Junmuş. Bir marangoz oğlu içif lisini hem manen, hem m dolaba koymak yak marifet değil hani... Toplu İzcilerimiz İsveçe Yakında dünya izcileri te toplanacaktır. milletler iştirak bir Bu miktar izci toplanışta lara 40-50 kişilik bir izci ka derilmek suretile iştirak © haber alınmıştır. Muallimler Birli, Buna ederek pi, Muallimler birliğinde, “Toplu tedris ve bizdek leri,, mevzu etrafi kaşalara devam edili Birlik üçüncü gece nı perşembe akşamı Bu servislerde çocuk U 4 ne rahat çalışıyor *€ dar istifade ediyor?! Paris: Digtabidi yay” “ m d zü şişinceye, çenesi çürüyü j beklemek yok, Ağzında ** hiçbir arıza olmadığı hald€ / ayeneye gelenler de oluyo” rada mutat. Bir hasta mi serviste eni küçüğünde şefe kadar herkes sıra İl€ der ve münakaşu edilir. * lacak şeye karar verilir.