29 Mart 1931 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 5

Dünyada Olan Biten Meraklı Şeyler | şa 5 — VAKIT 29 MART 1931 — Sadri Maksüdi Beyin kitabı etra- Iyona vardı | fında bir münakaşa Yazan : Aptullah Baf, —1— söylemek gibi bir anakronizm (tarif Geçenlerde, Ankara hukuk mektebi|yanlışlığı) ndan başka bir şey değildir. profesörlerinden Sadri Maksudi Be- VA - Nü Bey orta Türklerde dil yin (Türk dili için) atlı çok mühim birlmes'elesinin bugünkü vaziyetini öğren Amerikada işsizler 8 mi'yo! Alay alay açlar nümayiş yapıyorlar ve kapitalistler aleyhinde bağırıyorlar Amerikada işsizlik O meselesi Son derece hazin bir vaziyete girmiştir. En son statistiklere göre Amerikada işsizler sekiz milyona yüselmiştir. işsizlerin bu müthiş yeküna yükselmeleri Amerikanın her ta- rafında, elim manzaralar vücuda getirmiştir. Amerikanın Şarkın- da, Grbında, Şimalinde ve Ce- nubunda gerek zirai gerek sınai sabalarda buhran, bütün şiddet ve dehşetile göze çarpmaktadır. Nevyorkta binlerce genç adam saf saf kahve önlerinde bir fin- can kahve bekliyorlar. Havanın dondurucu derecede soğuk ol diseler sırasına girmiştir. Sos- | perverler, bu propagandayı ileri yalistler tarafından tertip olunan | sürmektedirler, bu mümayişlerde “Bit, EDİ) Bu itibar ile 1932 de tekrar sermayedarlar Yağ ii ” . namizetliğinin vaz'ı, çok Şüphe- | rap rn damla çibi | Jidir. Reisicümhur (Hover) resi- bütün e eri di ge — kâra geldiği zaman kendisinden er yi aütbiy bie içtimai bir lider vazifesi beklen- nba tesadüf olunmamıştı. ra Buna rağmen pen Halk sükünetini muhafazada | bi$ bir veçhile mes'ul olmadığı devam ediyor. Amerika ticareti ikıtsadi buhran dolayisile ve tabit halinden yüzde on beş, | vaziyeti çok parlak tasvir etti yüzde yirmi geri olduğu halde | inden müvaheze ediyor. Amerika yene ticaret itibarile | 1932 ye kadar Amerikada en ileri memleket bulunuyor. iktisadi vaziyet salâh kesbettiği takdirde Mister Hoverin vaziyeti Amerika gazeteleri, işsizlik yüzünden hasıl olan sefaletin iyileşecektir. o Fakat / iktisadi buhran devam ettiği takdirde masına rağmen bunlar saatlerce bekleşiyor ve ancak bir fincan kahve ve bir dilim ekmekle aç- hğa karşı gelmek istiyorlar. Amerikanın Obher tarafinda açlık nümayişleri, gündelik ba- aa Tâlili kâtibeler | AYRAN Son zamanlarda bazı ingiliz bortlarının ve zenginlerinin karı- arın ve çocuklarını servetlerin- den malirum ederek paralarını bir takım kâtiplerine veya dakti- olara bıraktıkları görülmekte- | "r. Geçenlerde bir milyoner, | iz a ve çocuklarını, bilhassa tsim beş parasız bırakmıştı. a ka'bir ingiliz zengini, bütün kç yetini büsbütün yabancı bir adına terketmişti. AÇ gün evel vefat eden yi eliz bei lort Vilten- la milyon lirayı kâtibi, res- Ovduğumuz Mis (Posley)e isirika numarası: 94 p., Garp cephesinde ., müellifi aris Remarguc Çay ibri m Dışarda ki $u F sağanakla yağıyor.! tüy Akikağz. omuzlarımı silkiyorum. Biddeşi ikame terkedip yağmu timda $âmurlu bir yolu bi Sym i T Yevnakla ışıldıyor. ir, okurdu Save şe Yağı tafsilâtile fazla meşgul olmamak- ikindi ken İn iiliğe onun vaziyeti çok nazikleşecek- karşı salim tedbirler düşünük | ti Cümburiyet fırkası ona sa- ektbdir. Balli eremhda; işsiz. dakat göstermekte devam et- liğe karşı sigorta te'siside en mekle beraber bu fırkanın mu- ileri safta bulunuyor ve bu nokta vaffak olmasına imkân kalma- üzerinde ısrar ediliyor. yacaktır. ingilterede hükümet, işsizlere yardım etmektedir. Yalnız hayır cemiyetleri bunlara ufak tefek yardımlar da bulunuyor. Haliha- zırda birçok plânlar te'min olun- maktadır. Bununla beraber, umu- EEE mİ Güneş banyoları eseri çıkmıştı. Dil yenilenmesi mes'e-İmek istiyorlarsa, iyi bilsinler ki orada lesine dair pek mühim esaslara ilişen vejki türk dili bugün tam bir dağılma ve birçok şayanı dikkat fikirler ileri sü-İbozulma devri yaşamaktadır. Binaena ren bü kitabın intişarı münasebetilelleyh (ikinci bir türk yazı dili) ne dair muhtelif gazetelerde 4 « 5 tane maka-İsöz söylemek için azimet noktası (Ka le yazıldı ise de, bu makalelerin hiçbilzanm merkezliği)gibi tarihe karışan bir rinde kitabın içine girilmemiş, yalnız|hadise değil, bugün yaşanan şu (dağıl onun çevresinden dolaşılmış ve (dola-İ|ma ve bozulma) hadisesi olmalıdır. yısile) bir takım fikirler söylenmiş vel © Sunu da söylemeliyim ki oralarda asıl mes'eleye pek te alâkalı olmıyan|hükümferma olan bu (dil inhilâli) ne şeylerden bahsedilmiştir. Ben bugün-İkarşı bir aksülâmel olarak, gerek Tür lük bu (tenkit) makalelerinden ikisini|kistanın içinde, gerek taşrada siyasi bahis mevzuu edeceğim. (1)(akşam) da|muhacirler arasmda umumi bir orta Vâ - Nü Beyin yazısı ve (2) (Cümhu-İTürk dili yaratmak cereyanı baş göster riyet) te Yusuf Osman Beyin makale-İmektedir. Bu cereyanm taraftarları or si. Başlıyalım Vâ - Nâ dan. ta Türkler arasında şimdiki günde ya Vâ - Nü Bey S. Maksudi Beyin umu)|ratılmakta olan birliğin (edebi diller) mi bir türk yazı dili yaratmağa dairlin gerçi tefessüh edeceğine Özbek, Ka olan fikrini beğenmiyor. Onun fikrine)zak, Kırgız, Kazan Türkleri ve Baş- göre, (bir tek) türkçe olamaz, olsalkırtlar için umumi ve müşterek bir e- olsa İki tane olur, fakat bunlardan bildebi Jisanm meydana geleceğine kani- ri türkçe değil (tatarca) olacaktır. dirler. Onların kanaatine göre bunun Türk dünyası için tek bir yazı dilililmi temeli ve coğrafi imkânı da var olmalı mı, yahut iki tane mi? Yoksa dır. birkaç tane mi? bir ırk için umumi bir Türk diline dair ciddi bir eser hak yazı dili sadece arzularla vileude ge-|kında tenkit yazmağa kalkışan Vâ Na Tir mi, yahut bunun vücude (gelmesi) Bey bu dile ait en basit mütearifeler- için bir yığın müsait siyasi, coğrafi,İden bile haberdar değildir. Onun iddi iktrsadi ve içtimaf âmillerin de Tüzu-Jâsma göre vücude gelecek iki tane mu var mıdır? İşte bu mesteleler üze) Türk edebi dilinin biri (Tatarca) ola- rine bitmez — tükenmez münakaşalar) cakmış. Bu orta türk lehçelerinin şira yapılabilir, fakat Vâ - Nü Beyin buldiki günde Kazana mütemayil olduğu sahadaki bilgi hamulesile bu gibi birlna dair yanlış mazariyesinden doğan münakaşaya girişmenin imkânı yoktur.! Yanlış fikirden başka bir şey değildir. miyetle Mister Hoverin idaresi ademi omuvaffakıyete — uğramış sayılmaktadır. Vaşingtondaki ta- rakkiperverler, (Hover) in Ame- rikayı tehdit eden en büyük buhran karşısında aciz kaldığını söylüyorlar. Kongredeki tarakki- Defierdarlk anat No. 407-417, mektepaltı, Tophane, senelik kirası 120 lira kiralamak açık arttırma 8 Nisan 931 Çarşamba günü saat 15 te Deftedarlıkta (M-30) Darülbedayi Temsilleri | Bu akşam saat İSTANBUL BELEDİYESİ 2130 da Bal ayı i a) | nl il ) Mişe hergün saat (3 ten itibaren açıktır Alo yaşından aşağı olan Çocuklar tiyatroya kabul edilmez Nakleden: | L Galip Piyango müdürlüğünden: Nümunesi veçhile 4000 adet defter o tabettirileceğinden taba | talip olacakların pey akçeleri ile | İ birlikte 30-3-931 pazartesi saat müdürlüğünde | 15 te pivango tutuyorum. Ateşin okşayişi ne hoş! Uzun müddet böyle duruyorum. Kar şımda Luiz Vesling bir tahta koltuğa oturmuş. Pazar akşamıdır. Ondan baş ka ziyaret edecek kimse yok. Villi bir vaftiz merasimine davet edilmiş, yal. nız kalmağa hevesim yoktu. Buraya geldim. ai Ellerimi kızgın mika önünde oyna. tyorum. Kızıl ziya sıkıştırdığım par. İ hatça çok müstefit olmaktadırlar. İ Tevrattaki tasvir edilen çocuklar gibi Vâ - Nü Bey (bütün turani lehçele- rin daha bugünden) ya Kazan yahut Istanbul merkezine mütemayil olduğu nü söylüyor ve bundan türk dünyasın. da iki türlü yazı dilinin vücüde gelece ğini istidlâl ediyor. Halbuki bu iki tür Yü temayül çok eski bir hadisedir ki, bugün ortalıkta öyle bir şey yoktur. Bugün de Rusyada türkçe yazı dilleri mselekinde merkeze ukme kuvveti de; gil, merkezdön kaçma kuvveti hüküm fermadır. Son Rus inkılâbından evvel dil ve fikir sahasında Kazanın umum orta türklere (1) tesiri ve bir derece ye kadar merkezliği olmuş ise de, ini kılâptan sonra Türkistan için daha ge niş imkânlar açılımca, (Kazanın bu (merkezi) gevşemiş, inkılâbın derinleş mesi) ve (siyaset) zikzakları orta Türkler arasında mahalli Tehçelerden Dünyanın ber tarafında kışın | (edebi dil) Ter yaratmak temayülleri son derece şiddetle hükümferma |doğurmuş ve nihayet ortadaki | her olduğu sırada miyâmay sahilinde |Türk kabilesiycin ayrıca bir yeni alfabe güneş banyoları yapılıyor. Bu |tatbik edilerek bu temayüllerin inkişa- vi - İfrmr kuvvetlendirecek mecralar açılmış sene güneş banyosu için Yepyeni |. Pilaki, orta Türkler arasmda dil bir tarz kabul olunmuştur. Ka- | sahasında eskiden bir merkez olmuşsa dınlar bütün sırtlarını ve göğüsle- |o merkez artık ortadan kalkmıştır ve | rini açık tutan elbiseler giyiyor |onun yerine yeni bir merkez de var. ve güneşe karşı “çıkıyor. Kadım- |lığa gelmiş değildir. Bugünkü dilde bir çok Türk lehçelerinin Kazan merke; İzine mütemayil olduğunu . söylemek Ee (Rusyada buzün Kerenskinin hükü- Resmini dercettiğimiz Mis (Markot | met başında bulunduğunu) yahut (Rus Blarum) Nevyorkun maruf san'- |ya merkezinin Petersburg olduğunu ri e lara İT) Orta Türklerden maksat, Radol — İran Türk lehçelerini tesnifine göre, mübayaat | özöek, Kazak, Kırgız, Kazahlilar, Baş kırlar, Nogaylar ve sairedir, lar bu şüneş banyolarından sıh- yım. Belki de maksadım sana bunların ne kadar garip olduğunu söylemektir.,, Fakat kadınım omuzlarına dokun- duğum zaman beni bir heyecan kaplı- yor. İşimde yakm bir o mevcudiye- sormak İsterdim: “Allahım! ne yapmal:İtin şuuru var. Ve hatta bir savlet e- yız!, Evin etrafında huşunetli sağu-)meli uyanıyor. Fakat ümitsiz bir e- maklar biribirini takip ediyor. o İçimilmel.. İçim titriyor daha sonra elle- garip bir endişe kaplıyor ve ayni za-İrim, dudaklarım titremeğe ( başlıyor. manda ebedi sual dimağımda tekerrür) Gözlerimi kapıyorum. Liviz Vesling ediyor: “Neye yarar ki... insanı asılİniçak sada ile soruyor: boynu görünüyo şu odada berabe riz.. Gece oluyor. Saatler rakkasları- nın kavsi ile yaman aşmdırıyorlar, Dı şarda fırtma hüküm sürüyor, Ben ise Türk kavimlerinin atları arasında (ta tar) isminin mevkiinin pek gevşek ol duğu erbabına malümdur. Çünkü bu isim bazı türk kavimlerine yabancılar tarafından takılan bir isim olup, tarih çe ve ilimce kıymeti yoktur. Şu halde Türkiye dışında, diyelim Türkistanda ve Edil havzasındaki Türkler için müş terek bir edebi dil vücude gelirse bu g0) behemehal (tatarca) değil, (türkçe) olacak ve belki de (orta türk varr dili) adını taşıyacaktır. Vâ - Nü Bey (Istanbula mütemayil) olan lehçelerden bunları yazmıştır: Osmanlı, Azeri, Özbek ve Türkmen lehçeleri. V. N. Beye ilk önce şunu ha- tırlatalım ki, (Osmanlı) tabiri etnik bir isim değildir. Yalnız bir sülâle ile ve muayyen bir tarih devresile alâkalı olan bu ismin Türk etnik isimleri ara sında ve ilmi tasnifte yeri yoktur. Tür. like türkü umumen Osmanlılıktan türk lüğe geçince, artık bu yanlış ismi attı- Zından bizim tenkitçinin haberi yok mu dur, acaba? En gülünç nokta, tenkitçinin Özbek lehçesini (İstanbula mütemayil) Tehçe- ler yani Uğuz zümresi arasında göster mesidir. Özbek lehçesinin orta türk Jehçelerinden ve Kıpçak zümresinden olması türk lisaniyatının bir mütearife sidir. Demek muharririn kendi nazari» yesine göre bu lehçe elbette (Kazanı mütemayil) lehçeler arasında gösteril meliydi. S. Maksudi B. in eserini bir günde okuyup bitirdiğini iddia eden Vâ - Nü Bey Türk lehçelerinin nasıl tasnif edildiğini hiç olmazsa oradan öğremniş olmalıydı. Çünkü (orada (Türk dil ve lehçelerinin ilmi tasnif tecrübeleri) denilen bir fasıl yardır. (125 - 135 S, ler) yoksa 495 sahifelik bir kitabı bir günde okumak anlama. dan okumak demek midir? Doğrusu Vâ - Nü Bey bu işin acemi sidir. Acemi tenkitçinin bu gibi gaflar yapmasına elbet te hayret edilemez. (V. B.) bu sahada acemiliğini bundan evvel (H. Zübeyr) Beyin (9 ötküne) allı eserini tenkit ederken de bir defe göstermiştir. Asıl hayret edilecek bir şey varsa o da gazetenin, ciddi ve mil rasından geçiyor. Sanki bu değil de şeffaf cisimlere bi gözüküyor. Ellerimi ge mahveden kendi şahsi düşünceleridir. “Sen şurada karşımda oturmuşsun,, (başka bir mahlük, başka (O bir hayat- maklarım â eller benim İn: dudaklarıma dokunduruyor. — Ne kadar titriyorsun! Ve bir saniye müddetçe dudakları» O va- him eserler hakkında fikir yazmağı bu kabil acemi (kitabiyater) ya yüklet- mesidir. i İte gözüküyor. aitmişler gi rip kapatıyo lar bana meçhu teşli pençeler &İ ikisi birden yanl Zulmet şimdi f: i h önünde ağaçlar simsiya| ni aldı. Her küçük dal, ba: rum. Fakat birdenbire on 1 bir boğaza sarılan a- ma düşüyor. 'azlalaştı. Pencerenin gölgeler hali bi gözüküyor. O vakit Onların ahenkli hatları beni riz bir suret-'yor, Fakat hissettiğim he sevinç ne delyet.. Yüzümü elbisesinin büklümleri Jarzudur. İçimde nihayetsiz bir yeis'arasina sakiryorum. Bir taraftan ke. koltuğunda oturmuş.) vardır. Bu yeis bir elem değil bir yanık keliyorum. Ağzımdan sonsuz ibareler, kit artık kendime hâkim olamıyorum. Her tarafımda bir galeyan hasıl olu- yor. İçimde gizli olan bütün hisler beni sarsarak yere atıyor. Artık (ka- dın) r unutuyorum. Yalnız bir düşün. Bir muhabbet, bir mevcüdi. sın. o Aşkım olanca kuvveti ile bile se) nin şahsiyetine hulül edemem. Aşk ne dir ki derinliğini göstermek için uçru- ma düşen bir meş'ale değil mi?.. “Omuzlarının üzerine iğiliyorum. cezbedi.|cem var. Luiz Vesling tur. Yüzü tamamile gölgededir. Yalnız bk hiç.. Ellerim düşerken uzaklarda- (Bitmedi) (Devamı yarın) — mama BEYNELMİLEL BACAK öLÇ z Dün bacak müsabakası ya- zısında neşredilen beynelmilel ölçüde bilek kalınlığı yanlışlıkla (22) santim yanlacağına (2) santim yazılmıştır keyfiyeti tashih ederiz.