28 Eylül 1930 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 7
me enne Büyük şehirlerimizin derdi İstanbullular hayatlarından neden memnun değildirler? İmperatorluğun istikraz ve a ümrük siyası çık gümrük til | halkını asırlık bir ıstırabasürüklemiştir. m le ai a İstanbulda buğün gayri memnun bir)tarı erkektir. mre vardır. Dün de bir gayri mem-| (Bu nüfus şeması İstanbuldaki vazi- yet tabidir. Meselâ Dedenğaz Bulgar- lar için pek âlâ bir mahreçtir. Selânik sun zümre vardı. İmparatorluğun en)yeti ve onun neden gayri memnunları Yunanlılar ve Yugoslavlar için olduğu e kuvvetli zamanında bile İstanbul gayri|sinesine topladığını izah eder, memnundu. Bizansta da bir sürü gayri N ae vardı, Niçin İstanbulda zamanma gü göre ha-İrile mütesanit olmadı; Sn Şikâyet eden bir ozümre|ltamamlamadığını erik, sami Biz uzak zamanları bırakalım.| O Meselâ bir memleket ki akın hadiselere dönelim. ziraatle, sanayile ve serbest al a Vakın, bu süale cevap verecek nice) çinen kısmı 97 27 olduğu halde ti: miri ga pplar vardır. Onlarm ne söy-İmeşgul olan. nüfusu <7 elim yz eklerini daha şimdiden biliyorum, Bu İşsiz ve yak bien dm size de haber vereyim, onlar/kik edilmek şartile Mer > iyeci i: a elem hars demektir. İstan nl Mini e ela 2 - Mille n : Irakamı w Türkün hars merkezidir. Binaena-İhif Mİ gili meh ili e — Türkiye İstanbul demektir. Fikir nüfusun </ 304 ü il si. © ” İ eme “e hareketlerile bu şehir bütün'gul olduğu kald şey tle e kalbi demektir... retle, Kastamonuda 94 Kl Ride zaktan cazip görünmesine rağmen!3,83 Şt M 3,85, bu sakat bir isagoci oyuncağıdır. Buje, Ta ei kar a mantıkla hareket ederek koca Türkiye- meşguldür. i A ye Yİ bir binanm, ve hatta bir tek adamm) İstanbul nüfusunun ©; 80 i çif, so 1 çılçı ©- kafasi içi kabilirs - Ki sokabilirsiniz. lan bir ziraat memleketini öşesi. ai ri oyununa başlıyalım.İdir. ERİ il et harsı, mütekâsif bir kü 1 er ir kütle de. Türkün hars merkezi olan te da hasın en müte tanir; kâsif olduğu yer, gibi. İstanbuladki nüfusun mesleklere na- Ayni zamanda zaran tasnifinde bu mesleklerin biribi- daki ticari tavassut tefevvukunu da kay İstanbul Anadolu- betmiştir. Çünkü muntakaların ithalât - ve ihracatı ile meşyul olan mahalli W- Bu şehir, tam bir ziraat i pazarı mı.manlar kendileri mütevassıt vazifesini si 2 bir sanayi memleketi mi.|İstanbala gi olmadan görüyor. ? Hayır, bir transit şehri midir?)lar. Transit işine gelince, gemilerin bo- 7 — VAKIT 78 Eylül 1940 — Orta Anadoluda Seyahat Mektuoları : 17 Çorumda imar faaliyeti Çorum hastanesi civarındaki vilâyetlere birnümü ne olacak derecede mükemmelve muntazamdır Çorumda park ve yatı mektebi Pum: , orta Anadoluda çok ileri gitmiş bir vilâyettir. Bu in- kişaf gün geçtikçe pek bariz bir surette kendisini göstermektedir. Çok düz bir ova üzerine inşa olunmuş bulunan nefsi Çorum, ayni zamanda çok mükemmel bir imar faaliyetine sahne olmak- tadır. Evelce uzaktan uzağa bu fa- aliyeti işitiyor ve bu güzel vilâ- yeti biran evel görmek istiyor- dum, Şehre gelir gelmez ilk işim Çorumun görülmeye değer yer- lerini gezmek oldu. rumun kıymetli bir evlâdı olan vilâyet matbaası müdürü mustafa beyin delâletile bu güzel şehrin hemen ber tarafını gezdim, Anadolunun en mükemmel hastanesini, doğum evini parkını, milli kütüpaneyi, atı mektebini orta mektebi, ilk mektepleri, stadıyumu bep do- laştım.. Ve: bu < ziyaretlerimden 3 rini alarak inşayı da üzerlerine almışlar. Bütün malzeme gelmiş olduğundan bina ikmal oluncıya kadar şimdilik hastanenin bir pavyununda faaliyete başlanıl- mıştır. Çorum, doğum evi ile mükemmel bir müesseseyi si hiye kazanmış olacaktır. Çorum. sıhhiye müdürünün himmetile miştir. Bu müzed kirli hastalıkların sureti sirayet” leri açık olarak halka gösteril mekte, hastalığa yakalanmamak çareleri hakkında tavsiyeler de bulunulmaktadır.Ayrıca hükümet tababetinde bir muayene ve te- davi dairesi tesis edilerek mü- racaat eden her hastanın muayene ve tedavileri icra kılınmaktadır. Çorumda inşası kuvvei kari- beye gelmiş mükemmel birde stadyum inşa olunmuştur. Stad- yumun yalnız tesviyesi noksandır e ee rs milli mimarinin, milli musikimin, llililnlara rağmen hayır... O halde,lğazlardan gelip geçmesi, düdük çalma- rinin, milif muxikinin, milli anannin mütekdsi Beyazıtla Şehzadebaşı arasıdır. daki insanlar, Şehzadebaşile Be azıt arasındaki kahvelerdş ve evlerde ie rurlar, O halde Türkiye demek Paya. Milli Kanın, Çorumda zirai, faaliyet... ber biraz gıpta karışık li e ey şeyin fevkindedir. Esasen top- nüfusun onda birine yakm bir kısmını|sr, hat #ececik limanımızda kak le bislerile meşbu olarak ayrıldım. ne yaparlar? Istanbulun ticaret nüfusu uzun bir £ olduğu yeri tyaği hin neticesi ola; Bura-İ hafuza Vaka bu kesafeti mu- | Mtsanbul şehrinin nüfus kesaf, ivücuda getiren ve ona ticaret mü zıtla Şehzadebaşı kahveleri demekdir |— ini ihdas ettiren milleri kısaca hi Hatta isterseniz bu oyunu birg ilerleterek Türk milletini ii en bir adama kadar indirivetelim, Bakınız bu iş ns kolay olacak! Millet demek hatvı taşıyan münev- verler ve deha demektir. Mademki Türk milleti Şehzadebaşı ile Beyazıt arasın. daki sahadadır, o halde oradaki münev verler bir kaç adüm ve bu bir kaç ada- mı temsil eden, onların iştiyaklarını, arzularını keşfeden insan Türktür. Bu hesaba göre, Türk demek, İstan. bul demek, İstanbul demek, Şeh. zadebaşı demek, Şehzadebaşı de mek, halk kahvesi demek, halk kahvesi demek Nazmi Acar demektir, Binaenaleyh, TErk —- Nazmi Acar. Di- ye bir hüküm vermenizde hiç hata yok- tur, Her hadiseyi kendisine mahsus ölçü ile ölçmemenin hatasmı gayet sâ- rih surette anlatmak için bu uzunca süren yanlış misali gösterdim. Gayri memnunluğun sebeplerini aramak için başka ölçüler, başka görüşler lâzım- dır, Şimdi gelelim asıl sebeplere. Gayri memnunluk, işsizlik ve refah. sizlıktan ileri geliyor. Bunu iyi anla- mak için geliniz sizinle biraz nüfus is- tatistiklerini karıştıralım. İstanbul hal kınım ıstırabınt oradan okuyalım. Bunun için evvelâ İstanbul halkının! ayrıldığı meslekleri nazarı itibara ala- lim, Nüfusun 9, nisbeti 11.27 Ziraatle meşgul 656 Sanayi işlerile 882 Ticaret işlerile 6,19 Serbest mesai sahibi 503 Umumi hizmetlerle meş- gul 6203 Mesleksiz. “Mesleksizlerin ancak 9; 33,80 mik- NİZ. yol lâsa edelim: | İstanbulun en müreffeh larının deniz yollarma b — ğu ve , Asyanın Avrupa ile Rizang işle birleştiği zamandadır. İstan. e gerhasi, hs pe şehri olmaktı, İrili vefatına sekte vurdu. smanlı imparator siyasi ve askeri bir süne Mİ muştu. Ayni zamanda küçük bir ri Ye Licaret şehri idi. Halk, e lun hinterlândı vaziyeti, lu hariçle Istanbul görü ediyordu, ve Li ie eni açılması, İstanbu. alcilı sarstı, si İstanbuld imha etti, | temleri ve rüklere hâ bulun ve Türkiyenin lile yeksan oldu, İlarla Ksadlieyl laa gemi den ticaret müesseseleri bi tı. Bunlar İstanbulun ü torluğunun merkezi sahip olduğu devirl, aki denizcilik san'atlarını! İharpler ve cihan iktıka, İliği bahranlar Meticesinde en idir. Meselâ liman meselesi dadir İstanbul eski Oymaşı peyan torluğunun geniş sut işekilde çalışırdı. bulda ise milli mima. eden ticaret işlerile uğraşanlar)ması bir şey ifade etmez İstanbulda anlar İstanhy.| hangi madeyi yarı mamul hale koyaca” bir transit limanıdır sma Yasıtasile münase |sartları başkadır. Irandan gelip giden hali ticareti İstanbulu doyurmaz. Bi naenaleyh Istanbulun transit merkezi Ge tari vaziyetini adam olabilmesi için daha evvel sanayileşmiş emilerin buharla işleme. olması lâzım gelir. Asıl sıkmtı buradadır. İstanbul hin- mparatorl i 1 z ayak lr alandı ayet ale ep al erme im-j| olan unsur! 5 im olmama Yüzünden İstan|di, Onlar dar olan sahaya nazaran ken- yerli sanayii hak) dilerine yeni bir vaziyet veremediler. Eski işlerinde israr ettiler Gerçi tees- yk sevke-| sün etmiş olan bir ticaret müessesesi Osmanlı mpara e kr beğ Si sistemi, y bunun a ve e rim bizim kârımız değildir. Bugünkü vazi» V€ geniş ülkelere ra rağmen şartlar değişmiştir. Ve bu ral bir iye ener meri Lea ekdiği tohumun lerin asgari haddine indirilmesi Türki) bii neticesidir. İmparatorluğun istiki yede asrımızın €n mühim nüfus barelyaz siyaseti, liberal gümrük siyaseti bu neticeyi vücuda getirdi. Imparatorlu ere naza lanmış, açıl ene çuazaran hesap-|tebeddüller ne hükümetin, me de ler ve eyi müesseselerdi. Halbuki inkılâp ferkasının iradesi dahilirde vu: geçir-İku bulmuş hadiselerdir. Büyük Iktısa-/ Mİ bu ticaretldi hareketlerin büyük ve zaruri netice” ni muhafaza edelleridir. Bu neticeleri bugün görüyoruz. Se vaziyetinden müşteki-İ raileşme hareketlerine geçenler pek a7 dır. Buna mukabil iş arıyanlar derhal sahiplerinin impara:| ticaret sahasına (atılıyorlar. Evvelkilcip ederken arazisine © tavas-sene yapılan bir hesapta Istanbulda|hadise em yim , başka) 1500 komisyonucunun bul | albuki Türkiyeden) şılmıştı. Halbuki 36 mily ye müstakil ticaret merkez ani ancak 300 komisyo: kendi Mile dedir. Balkanların dır şte Istanbul müfusünun e Sa? sinilte başladılar. hâkim olmaları ga: teşkil eden hu unsur yaşamak İçin işİgul olan bir & unduğu anla:İdini gösterdi, Trabzonun nüfusu 30 se on möfüslujnede 35 bin artt. Kastamonuda şehre h evi varJakın edenlerin mühim bir kısmı ticare- Ve ithalit ticaretile meş-| mez. Her şeyden evel şunu söyleyim- ki Çorumlular çok değerli bir valiye malik olmaları itibarile çok bahtıyar kimseler... Esasen vali ile (Çorumlular arasmda, kalpten gelen çok derin bir mu- babbet ve sevgi bulunduğu her zaman görülüyor. Onun için Ço- rumlular ona hitap ederlerken yalınız Cemal bey diyorlar. Cemal B. beni fırkada müsa- fir etmet mezaketinde de bulun- du, gerek beni ve gerekse “Vakıt,ı çok samimi karşıladı" ” Çurumdaki hastane, adeta ci- var vilâyetlerin bir nümune ve mıntaka (hastanesi (sayılabilir. Her hastalık için güzide muta- hassıslar var. ize bir röntgen, buz fabrikası, hep mev- cut. Sıhhiye vekâleti tarafından Türkiyede tesis olunan beş do- ğum evinin birisi Çorumda ya- pılıyor. Çorumlular bu evin ye- asama se000an pensi ticesi olarak hayatı paha ve bunun ne! u nüfus burada gay ulaştırmaktadır. B ri tabildir. Gelelim mesleksizlere: rakların kuvvei inbatiyesi bübu- bata çok müsaittir. Bire 10-15 mahsul alınmaktadır. En mühim ihracatı buğdaydır, fabrikalarda un yapılarak veya doğrudan buğday şeklinde yapılmaktadır. Hergün buğday pazarı denilen meydanlık ta buğday çuvalların- dan bir taraftan kaleler yapıl- makta ve bir taraftan otomobil- lerle iskelelere sevkedilmektedir. Bu havalide de köylü buğday satışları diğer vilâyetlere maza- ran müreffeh bir hayat geçirmek” tedir. Çorumda faaliyet de fena değildir. Belediye bu sene rin su ihtiyacın temine çalış” maktadır. 200 bin liralık bir te'sisat vücuda getirilerek bütün menbalar birleştirilecek ve €Ws lerin öst katlarına kadar çıkabi- lecek mükemmel bir te'sisat ya” pacaktır. Telât Mümtaz dejkişiye bir dükkün isabet ediyordu. Bir kısım insanlarsa işsiz kaldılar Bu nüfus akını Istanbulda da kem dini gösterdi. Bugün hâl âbu şehir kem dini gösterdi. Bugün hâlü bu şehir kem Osmanlı imparatorluğunun İstikrazllı ki dünyanm aksine hareket etmek ketini yaptı; Köylerden kasabalardan sahil şehir. lerine doğru bir akm başladı. Bu akr bire mahvolmasıdır. Bu vaziyet san'at şehirlere akımını omü oldu. o Orat (Anadoluda bütün fecantile ken ok dükkânlar açıldı. 16 ğun do- po â N Cümhuriyet ve inkılâp fırkası bir gün de temizliyemezdi. halli için ya İstanbulun sanayileşmesi, ş — bet haricinde kalan fazla nüfusunun Anadoluya geçip zirai istismarla meğ- gul olması lâzımdır. bir asırdır mütemadiyen, seneler- aylarca, günlerce işlediği cinayeti Esnsen bu İşin ahut ta İstanbul halkının zaruri nis Zira bu terazu o kadar sikleti çek: Sadri Etem
