26 Eylül 1930 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 2

w—— 2 — VAKIT 26 eylül 1930 mmm ğini beyan etti. !'Bu kürsüden efkârr umumiyeye Bunun üzerine yeni Gümüşhane söylüyorum. Tahminata göre bu ka meb'usu yemin kürsüsüne davet onun altı, yedi ay kadar paramızı lundu. İmustakar tutmağa kifayet edecek» Fethi Bey, küsüde yemin sure-İtir. Bu fili istikrar zamanında hü- tini kelime kelime, hatta hece hecelkümetin en mühim vezaifi paramı» okudu ve yerine oturdu. Bu suretle|zm altın esastan göre istikrarı için muhalefet liderinin meb'us olmasılciddi tedbir almaktır. Hükümet bu için geçirmesi lâzım gelen bütün)tedbiri almakta çok kalmıştır. merasim geçirilmiş oluyordu. Bir iki sene evvel alabilirdi. Hükü- Yozgat mebusu Süleyman Sırrı|met sadece bazı ufa ktefek tedbir- Bey, söz aldı, Ve: ler aldı. Başlıcası mütehassısların — İntihap' mazbatası elimize)fikirlerini, reyini sordu. Fiseringin gelmemiştir, binaenaleyh ben şulraporunun ne netice verdi ğini bil- kanaatteyim ki, o mazbata elimizelmiyorum. Efkârı umumiye bundan gelmeden yemin edilemez. bihaberdir. Müllerin raporu ne ol- Sırrı Beyin bu kanaatine meb'-İdu? Gayet mahrem surette kasa- uslar iştirak emtediler. larda saklandı. Bir gazete ele geçir Tam bu esnada Gazi Hz. İoca-İdikten sonra neşretti. Meclis azasın! larını teşrif etmiş bulunuyorlardi.İdan bile gizlenmesi neye hamlolü- Mali kanun lâyihasımın müzake| nabilir? Sivasta söylendiği gibi bu resine geçildi ve Maliye vekili kür-rapor yalnız şimendifer masrafını süye gelerek Meclise izahat verdi.İve masarifi harbiyeyi tetkik etmiş Saraçoğlu Şükrü Bey, bu izahatın-| değildir. Bütün mali ve iktısadi hası da hulâsatan ihracat böyle devam talığımızı ve tedavi çaresini gös ederse yükselen Türk parasının is- termiştir. Meclis azası tarafından tikrarına imkân bulunduğu ve alı-mütaleası pek istifadeli olur. (Oku nan tedbirlerin neticesi muvaffa-duk, okuduk sesleri.) kiyet olduğunu söyledi. Milli paaryı koruma kanunu pa- |, Bundan sonra Fethi Bey, söz al-İramızım panik halinde sukutuna dı ve hulâsatan şunları söyledi: mâni oldu, fakat bazı ahkâmı kredi FETHİ BEYİN SÖZLERİ yi kesti, Bankalarda faiz miktarı — Epey zamandan beri gaybu-|yüzde yirmiye çıktı. Hakimiyette bet ettiğim bu kürsüye bu defa bir mukabil fırkanın reisi sıfatile geldi im zaman hükümetin fırkamızın prensiplerle tearuz eden siyasetini tenkit için söz söylemek isterdim. Fakat işitiyorum ki hükümet bu ka» mMunu meclisten geçirdikten sonra is tifa niyetindedir. Bugün, yarın is- tifa edeceği anlaşılan bir hüküme- tin siyasetini tenkit etmekten ise yeni hükümetin programın dinle- mek ve şimdiye kadar takip ettiği Siyasette ne gibi tashihi meslek et- tiğini anlamak ve bilhassa ne gibi/rür eder. Bunu üç dört ay evvel ko- tesirat altında istifa mecburiyetin-İlayca tahmin edebilirdi. Meclise 'de kaldığını tetkik için. intizar lâ-Jiçtimamdan evvel vermek kabil de Zımdır. Bugünkü sözlerim kanunun)gil mi idi meclisi fevkalâde içtima- mütaleasına teallük edecektir. a davet etmek halkı endişeye düşü- Muhterem Başvekil meclisi fev-|rür: W kalâde içtimaa davet eden esbabı) | Ali Bey (Rize) — Bu kanun ve- izah ederken diyordu ki: silesile zatrâlinizi dinlemek şerefi- — Milli paranm sukutu endişe-|ne nail olduk. Dedi. sinden azade bulunuyoruz; bugün) ( Fethi Bey devamla: > yükselmek ihtimali karşısındayız. , Bu kanundan maksat para is- Bu sözler paramızın bugünkü va|tikrarını temin etmektir. İstikrar Ziyetini ifade eden sözler midir, fırkamızın prensiplerinden en mü- yoksa milli paramızın bugün yarm!him bir noktadır. Bu itibarla bu ka Yaziyeti ifade eden söz.|nuna rey vereceğiz. Fakat hüküme- İer mi? Anlamıyorum. Bugünkütn siyasetine itimat ettiğimizi ifa- vaziyete munhasır ise doğrudur..de etmez. Bu kanunda fırkamız İstikbaldeki para vaziyetni ifade i|fırkanızla birleşmeği memleketin çinse doğru değildir. Çünkü bu ka-|menafiine muvafık görmüştür. Mu Mun paramızın yükesimesine karşı| halefetimiz şuursuz bir mul #edbirlerdir. Esasen paramızın su-|değildir. Memleketin (o menfaatine kutu için ittihaz edilen tedbirlerlmuvafık işlerde fırkamız muhale- yardır. Şimdi yükselmesine karşı,|fet fikrinden azade olarak hareket bu tedbirle paramızın bundan böy- eder. Bunu efkârı umumiyeye gös- e sabit bir kıymeti haiz olması lâ-termek için rey vereceğiz. ge zımgelir. Halbuki paramız musta- kar değild S. Şükrü B. Bu rakamları nereden almışlar. — Mahmut Bey (Siirt) Ristin raporundan, Fethi Bey: — Bu kanunu geçirmek kümetin meclisi fevi idir. Çünkü bu kanunu mucip olan ihâdise hariçten fazla ingiliz geli- yor, her sene bu mevsimde teker- al mustakar olabilmesi İçn altın esası üzerine tesbit edilme . a e eek deki Tenkitlere çok kuvvetli yerden mukabilinde altın almabil) o ve mukni cavaplar mesi demektir. Bankanın depola- rında paraya mukabil bir miktar ali #m bulunması lâzımdır. Halbuki vaziyet bu merkezde değildir. Bu tedbir paramızı daimi istikrara güö- türecek bir tedbir değildir. Her sene üç dört aydan ibaret bulunan ihracat mevsiminde hariç ten fazla miktarda İngiliz lirası ge- Tir. Bu sene milli parayı koruma A unu mucibince ecnebi dövizi mubayaa etmek serbest değildir. Yalnız ticaret erbabına munhasır- dır. Bu kayit dolayısile milli piya-! samıza dahil olan ingiliz liralarına mukabil kâfi talep olmadığı için Türk parası yükseldi. Eğer ingiliz serbest bırakırsak alıcı zuhür eder; ona mukabil Türk parası kesbi kıy-'yeden görülüyor. Bu kanuna hükü- met eder. Müstahsil buan mukabil'met lü fazla kıymet at- daha az türk parası elde edecektir, in Çetin bir mücadelenin i- mutazarrır olacaktır. Bu itibarla|kinci safhasında bulunuyoruz. İkt- hükümetin düşündüğü tedbir müs-|sadi mes'eleleri bir sözle, bir ka- tahsillerin menfaatine ve paramı-|lemle tebdile imkân yoktur. Fransa zn istikrarma hadim olduğu için|bile on sene mücadele etti, istikrarı e. tarafından, tasvip edil-İo zaman yapabildi. E miştir. Reyimizi vereceğiz. Çok fakir topraklarda çalışan! Kanunun mekanizması ögsteri-arkadaşlarının bu muvaffakıyetle- yor ki bu kanun bazıların zannet!rini Fethi Beyin takdir edeceklerini tiği gibi enflâsyon değildir. Bunu ümit ediyordum. Fethi Bey tarife “karşı fırka reisi sıfatile efkârı tat- dolayısile fazla ithalât yapılması-! minetmek için ifade ediyorum.! buhrana sebep verdi Fethi Beyin bu sözlerinden son- ra kendisine ilk mukni cevabı Ma: liye Vekili Saracoğlu Şükrü Bey istifa bahsine temas ederek verdi. Şükrü Bey dedi ki: “Fethi Bey sonra tenkit edece- ğim diyor. Zannederim ki bundan maksadı hükümetin bütün kusurla- rı bundan ibarettir, demiş olmak: tadır. Biz kanatimizi sonuna kadar müdafaa ederiz. Fethi Bey her aklı selim sahibinin söyliyeceği sözler- le kanunumuzu takviye etti. Te- Kanunumuz dahilde ve hariçte, hatta ecnebi bankalarda ayni zavi- nm geçen seneki | peter iel zikrettiğim rakamı yan Ilış anlamışlardır. Ben 150 milyon- iluk fazla ithalât oldu “demedim. Dört ay içinde yüz milyonluk ka- dar emtia getirtildi dedim. Bize Fi» İseringin raporu neşredilmemiş ol- duğundan tariz ediyorlar. Maliye Vekâleti kendisine merbut olmıyan bir müessesenin raporunu neşret- meğe salâhiyettar mıdır. Fethi Bey isterse, İş Bankasma birlikte gider, rica eder, görürüz. Fakat bu rapor, Fethi Beyin mütalealarını takviye etmez, Zaif düşürür. Başkalarının fikrini mahzı ha- kikat telâkki etmek boş kafalı in- sanların kârıdır. Meclisin bu kanun için fevka- lâde içtimaıı musip görmüyorlar. Mevsim hâdisesidir. Tatilden evvel düşünüp kanun yapılırdı, diyorlar. Piyasaya mütemadiyen ingiliz lira- sı arzederek geçirdiğimiz günlerde bugünkü vaziyeti tahmin edeme- mek kusur işe mazur görsünler. Fet hi Bey, paranın istikrarı demek, kâğıt parayı bankalara verince al- tm almaktır diyorlar. Bu vaziyet parası istikrar bulan Fransada bi- le yoktur.,, Şükrü Beyin bu iskât eden söz- Şükrü Bey nihayet “türkçe öğren,, demeğe mecbur oldu. İ NAIM HAZIM BEYIN ZARIF BIR CEVABI Bundan sonra söz alan Na- im Hazm B., Yeni fırkanın iman ettiği Müller raporunun Konyadaki elektrik fabrikasının işlemediğinden bahsettiğini söy- ledi ve ilâve etti: — Raporda bunu okuyunca mütehayyir oldum. Çünkü Kon- ya elektrik istasyonu işlemek- tedir. işlemiyen bir şey varsa oda Müllerin kafasıdır. FETHI B, TEKRAR KÜRSIDE Müteakiben söz alan Fethi B. şunları söyledi: — Maliyemize birkaç nokta- dan dokundum, vekil Beyi ziya- desile sinirlendirmiş oldum. An- laşılıyorki şimdiye kadar muha- lefet fikrile o kadar itiraz din- lememiş. Temin ederim ki mak- sadımıza muvafık görmediğimiz bütün teklifatını o samimiyetle, ciddiyetle tetkik edeceğiz. Takdirlerimizi esirgediğimizden bizi tektir ettiler. Kabahat bizde değil, Hakikatleri saklamayalım, Gümrük istatistiklerindeki raka- ma ait itirazıma uzun cavap verdiler. Evelce bu izahatın ya: nsını verseydiler, bu itiraza se- bep kalmazdı. Fethi B. Mazhar Müfit Beye ima ederek şu cümleleri ilâve etti — Anlaşılıyor ki Mazhar Mü- fit B. başka vadilerde.. | Halbuki Mazhar Müfit Beyin | birşey söylediği yoktu. Fethi B, Tokat meb'usu Hüseyin Hüsnü Beyin bazı kısa mukabelerini Mazhar Müfit Beyin yaptığını Mü- fit B. sinirlenerek şu mukabele- de bulundu: — Senin sözlerin hükümetin | bir taraftan lehinde, bir taraftan da aleyhinde... Böyle sözleri dinlemeğe tahammülüm yok... Fethi B. Devam ederek ; — Ben Fiseringin raporunda israr etmedim. Müllerin rapo- rundan bahsettim. Vaktile Mec- lise neden verilmedi? KUVVETLI CEVAPLAR Bunu müteakip İzmir mebusu Celâl Bey söz alarak Cumhuri- yet devri o maliyesinin bü- tün safhalarını teşrih ederek İ termiş Tenkitler Lat taralı 1 inci sayfamızda) kararı vermeğe mecbur kalmış» lardır. Fakat aynıramanda ken- dilerinin O meclis müzakeratına henüz ilk defa O iştirak © eden muhalif bir fırka azası olduk- larını büşünmüşler bu muhalif vaziyetlerine hiç olmazsa efkârı umumiye karşısında birdelil gös- olmak için hükümetin mali siyaseti hakkında bir takım tenkidat yapmak istemişlerdir. Bu suretle manası güç anla- şılan mütenakız bir manzara ve bir hal almışlardır. Kabul etmek lâzımdır ki 'Mil- let meclisine meşru ve makul münakaşa getirmek istiyen Fet- hi B. ile arkadaşlarında saklan- ması mümkün olmıyan marazi bir muhalefet hassasiyeti var- dır. Bu itibar ile Serbest fırka- cıların dünkü tenkidatlarını din- liyen birçok kimseler: Acaba tasvip ettikleri bir kanun aley- çıkan bir makalede faizin pahalı ol|leri her cümle sonunda alkışlanır hinde bu kadar söz söyleyenler ması bize munhasır değildir, Ro-|Yordu. Ağaoğlu Ahmet Bey müte-| yarın tasvip etmedikleri şeylere manyada daha fazladır, deniliyor.lmadiyen anlamadığından bahsetti. karşı nasıl hareket edecekler.? demişlerdir. Mehmet Asım takip olunan maliye siyasetini ve muvaffakıyetlerini çok kuv- vetli bir mantık ve ilzamkâr bir eda ile müdafaa etti, Tekrar kürsiye gelen maiiye vekili şu sözleri söyledi: — Ben buraya mali bir kanun lâyihasının müdafaası için gel- miştim. Her kesin neleri bilme- diğini evvelden kesdirmek kud- retine malik değilim. SUALLER “ i Müteakiben “suâller başladı. Nuri Bey ( Kütahya ) Devlet bankası kanun lâyıhasının hususi bir komisyona verilip verilme- diğini sordu. Bu sualile ne demek istediği eyice anlaşılmayordu. Mamafih cevaben komisyonda okunduğu söylendi. Nuri B. cevap alama- mış bir vaziyet oarzediyordu. Komisyonda azâ olan Afyon meb'usu İzzet B: Komisyonda bizzat ben okudum dedi. Ankara, 25 (A.A ) — Büyük Millet Meclisinin bugünkü içtima- ında Maliye vekili Saracoğlu Şük- rü Beyin izahatından, bazı mü- . nakaşalardan sonra mevcut 269 reyin ittifakile Türk parasının kıymetini korumak için teklif edilen kanunu kabul etmiştir. Muhalif ve müstakil meb'uslar da kanun lehine rey vermişler- dir. Kanuna nazaran kar- gılığı altın veya filen başa baş altına tahvili kabil ecnebi dövizi mübayaa etmek Üzere ihtiyat evrakı nakdiyesinden ihtiyaç ve lüzumu kadarını tedavüle çıkar- mak suretile istimali için hükü- mete mezuniyet verilmektedir. Satın alınacak dövizler evrakı nakdiyenin depoziteri olan ban- kada muhâfaza edilerek munha- sıran tedavülde bulunan evrakı nakdiyenin piyasadan çekilme- sinde ve imhasında kullanılacak- tır. Tedavüle çıkarılacak olan evrakı nakdiye bugün tedavülde bulunanların kavuni evsafını haiz olup bu suretle tedavüle konmuş bulunan Türk lirası miktarı ile karşılığı olan döviz miktarı her hafta sonunda hem Maliye ve- kâleti, hem de depoziter banka tarafından neşir ve ilân oluna- caktır. Mahmut Esat B. Adliye vekiliğinden €€ kilmesi münağebeti Adliye vekilliğinden istifa! münasebetile dün Mahmut Est B. den Istanbul Müdüziumu ğine bir telgraf gönderi Bu veda telgrafı, şu yekildedi. di “Vekillik kayitlerinden azade gi halde vatan ve millete faydalı olabileceğimi düşünerek Adliye vekâletinden istifa € Türk adalet müessezesinin selmesi uğrunda altı scne fasıla” sız ve müşterek bir çalışm $ sonra aranızdan aynlırken f i duğum leessürleri mesleği ç büyük şerefi etrafında sarfed” ceğim devamlı mesai ile t çalışacağım. z f Kalbim ve bütün varlığın * zinle beraberdir ve sizindir. Geri ş inkılâbının en büyük hamleleri” den birisini başarmak rolü ei hâkimlerine. ve Türk hukukçulf” i rına mukadder oldu, Bu ii zam bamlelerin kavradığı ağı. 5 ve büyük işler, sizlerin Türk mik letine has yüksek kabiliyet < zekâlarınızla, ölçülmez fı g nizle başarıldı. Baştan başa “8 lığına kavuşan ve yenileşen wi ton, Gazi inkılâbının Türk z kurduğu bir armagandır. Gö” lerinizi bu armgaana di göreceksiniz ki inkılâp yolund ölenlerin kanları, öksüzleri, ları onun ölümsüz şi 4 Yaşayan 14 milyon Türkün b“ kukile beraber bütün bu muka€ desatı koruma sizlerin elinizde kanunlara ve onları ifade hükümlerinize emanettir. Inkılâbın tehlikeye, imaruz kalabilecek her p nin, yeniliğin dayandığı kurtu yeri, sizlerin bükümlerinizdir. Her yıl önünden iki mil; K insanın adalet payını alarak € kildiği yüksek ve şerefli hük kürsilerinizi o bürmetle hepinize candan n dileklerile veda ederim, aziz lekdaşlarım.., Liman şirketinde | pe İ içtima a Liman şirketi heyeti umumi yesi dün fevkalâde bir içtim# aktet- miştir. Yakup Beyin f£ yaset ettiği bu içtimade evveli © şirket sermayesinin 1,000,000 : liraya iblâğı görüşülmüş ve Şİ” ketisminin “ Tahmil tabliye yi keti,, unvanına tebdili konuşuk muştur. Fakat bir çok âza bu iki maddeye de itiraz e! ii ve inhisarlar hakkında müs9 kere cereyan ettiği bir sırad# burada bir karar verilme! doğru olmayacağını söylemişle”; dir. Neticede bu fikir kabul edilmiş ve şimdilik müzakerati9 tehiri münasip görülmüştür. Bundan sonra idare meclisi intihabı yapılmış ve eski in i ittifakla ipka edilmiştir. i Liman şirketinin yarım milyo” liralık bir istikraz aktederk yeni tesisat vücude getireceği 8 söylenmektedir. Bu hususta V* 4 pılan proje iktisat vekâleti denir Ü müşavirliği - tarafından ti ? edilmektedir. M. Venizelos Atina 24 (A.A) — M, Veni zelosun Ankaraya gitmeden ©” vel garbi Makedonyada bir der vir ve teftiş seyahatina ğı söylenmektedir. ”