10 Eylül 1930 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 4

—w4— VAKIT 10 Eylisi 1930 © Yeni fırkanın Avrupadaki ilk tesirleri Dresden: 340 /8/ 930 i Bizün Dresden'deki büyük | dağılmıştı. İnklâp Türkiyesi için bir otelin holünde Ho'landa- | ne büyük bir şüphe uyandırmıştı. ; dan gelmiş bir tanıdığımı bekli- | Böylemi olacaktı? Böyle bir yordum. Hava çok güzeldi. Sak- | tenkit yolu mu seçilecekti? Ben sonya İsviçresi (Deresden'in aşağı | yurdumdan uzak yaşadığım için vukarı otuz ki ometre dışarısında | mi birçok şeyleri bilmiyordum? başlıyan ve Çeh sınırlarına ka- | Hayır, öyle değil. Biz böyle bir dar süren dağlık, çamlık yerler). | uçuruma düşmemişizdir. Böyle de bir otomobil gezintisi yapa- | bir uçurum; mahvolmuş bir in- saktık. Istanbul'dan yeni gelen | kılâp demektir. Halbuki inkılâp | “ Wakıt , gazetesini oOcebim | yaşıyor, bütün gençliği ile ya- ; den çıkardım, okumağa baş- | $iyor. ? :adım, Karşı tarafın beyanatı, karşı e Ohalde seni biraz daha dinlemek isterim. Bu, yalnız bir opaganda mı demek istiyorsun? le ise, bu iyi bir yol değil Bütün dünyaya kendiniz hak- kında fena bir fikir veriyorsu- nuz. Bunu biliniz ki bu gibi söz- ler yabancı sermayesini çok kor- kutur. Inkılâbınızın bütün dünya- da uyandırdığı büyük itimadı sarsar. ... Dinleyiniz o azizim: Yeni bir fırka adamının O sözünden böyle geniş neticeler çıkarmak doğru (değildir. £ Cümhuriyet Türkiyesinin böyle bir muhale- fet sözü ile kat'iyyen ölçülemiye- cek kadar büyük eserleri var- dır. Yeni Türkiye; yaratılan ye- ni eserler demektir. Memurları- kız çok (fedakâr insnnlardır. Ararat isyanında canını en bü- yük tehlikeye koyarak makine- si başından ayrılmıyan telgraf- çılarımız vardır. Bunların aldık- ları maaş hiçtir. Böyle can:cö- ,mertliği yapanlar; idealist insan- | lardır. Onlar beş on kuruşa kendilerini (o satmazlar. İstiklâl sarafa geçenler. Tenkitler. Kıl kırka yaran madde tahlilleri. Dalmıştım, düşünüyordum: bun- lar ne? Yeni fırka, öteden beri bildirdiğimiz bir sözle işe başla- mıştır, fikirlerin çarpışmasından hakikat şimşeğini,, yaratacaktı, Fakat hakikat nedir? Biz bunu ne ile ölçeriz? İşte en çetin iş bu.. Hakikate kavuşmak için iki fikri göreştirmek © yetişiyorsa, bundan daha kolay birşey yok. i At koşusunda, horos düğüşünde ; bile hayvanlarda bazı meziyetler aranır. Fikirler de böyledir. Ha- kikatin doğmasma yardım ede- cek fikir çarpışmaları için de başka çeşit fikirler lâzımdır. Ba- zı fikirler vardır ki çarpıştıkları vakit ömür olurlar. Sirklerdek” tubaf güreşleri andınrlar, Ba>. fikirler © vardır ki bizi düşünü; derinlikleri ile başbaşa bırakır © Bazılarıda vardır ki insan rubum- © daıyarstmak alevi tutuşturur. m Karşı" tarafın, muhaliflerin bize » © beklettikleri - hakikat şimşeği hangi çeşit fikirlerin çarpışma: | sından hız alacak? karşı tarafın bugünkü bulutlaşmasından yaratıcı bir şimşek, daba sonra âğır dam- lalar beklemek o kadar kolay değildir. Çünkü: bu bulutlanış öyle bir bu.utlanışa benzemiyor. Bu rengi bulanık bulutun daha ziyade “dolu,, sundan korkuyorum. Ya- pılan tehkitler ilkönce verilen sözlere uymuyor. Cen bu düşünceler içinde iken a dokundu: Ne dalgınlık? Şimdi gra gidelim aym 1 e Şey soracağım. Doğrusu hayrette kaldım. Makinelerin yeni bir fırka var, Bunu zaten biliyorum. Türkiye'deki yolsuz- cepane taşıyanları, cepane mer- mi sürükliyen kadınları unuttu- nuz mu? Memurlarımız ya on- lardan, yahut onların kardeşle- rinden başka bir şey midir? Her yerde olduğu gibi, bizde de birkaç zaif harakterli olabilir. Fakat Türkiyede onlara karşı sert hareket eden bir hükümet vardır. Bazı yolsuzlukları için Bahriye vekili bile hapsedildi. Almanyada bir sürü fırka var, Fırkalar zayıf karakterleri or- tadan kaldıramazlar. Barmat ve ve sui istimalleri meydan- Alman matbuatı buna ne ya- pabildi? İş; matbuata gelinciye kadar olmuş bitmiştir, ile. ıklarlı a bir mücadeleye | Mahkeme kararlarından, ini ei üni lemurlarınız. baştanba- cezalardan korkmıyan (O bozuk zulmuş. Beş on kuruş için ruhlu insanlar fırkaların O konto- merit yapıyorlarmış. Ben, şa- | yoluna metelik vermezler. Onlar m, v. Abdülhamit | Patilogik tiplerdir. eyer böyle idi, Mustafa Ke- amam lekeliyenlerin | Va ma inkılâptan | maksadı çok başkadır. & Onlar | m kalktığım | bu suretle Halk Fırkası hükü- zannetmiştik. Öyle değilmiş me- ğer. Ecnebiler için çok fena bir şey bu.. Biz, artık, orada hakkımızdan emin olmiyacağız. Sen bana inkılâp Türkiye'sinden metini lekelemek istiyorlar. Yoksa, onlar da, memurları- mızın yüksek bir ruh taşıdığını .İ bilirler. Onlar da İsmet Paşanın yolsuzluklara karşı ne şiddetli harbini unuttunuz mu? Sırtında | bahsederken, hayalimde ideal bir düşman oldi ğunu bilir! ler. bir memleket O canlandırmıştın. ! Fakat alla bu mantıkla Anlat bakalım, doğru mu bunlar?. yapılmıyan şeyleri © kara boya Bütün varlığımı sarsan çok | ile yapar. Kendinize Almanyayı derin bir teessürle cevap yer- ' misal alınız. dim: se Hayır, azizim, doğru değil.. Sana ber vakit anlattığım Tür- kiye; en doğru Türkiye'dir. Düşünüyordum: — Tanıdığımın sözlerini tahlil ediyordum. Nuri Beyin sözleri ne çarık her yere Birkaç rey için fırkaların ne gibi yollara baş © vurduklarinı görmüyor musunuz? Verdiğim izahat arkadaşımı yatıştırmadı. Otomobil otel ka- pısı önünde bekliyordu. Arka tarafını yolda da konuşabilirdik. Yılbaşı ilmem s'rası değil gibi gö- lanılmıyor. Ben, ders senesinin yılbaşın- dan bahsedeceğim. Fer eylül bu böyledir. İlkin zamanla de- gişir sanmıştım. Sonra zamanla eksilmiyip arttığım acı aci gör- düm. Bu görüşün gönlümde bı- raktığı hissi, ne vakit tahlile çalışsam, iki zıt duygu ile kal bim dolar. Evet her üylül, tanıdık, tanı- madık imzalı mektuplar alır, tanıdık tanımadık insanların zi- yaretlerini kabul ederim. Bun- ların hepsi yalnız bir şey, pek meşru, çok haklı bir şey ister- ler: Çocuklarının mektebe kabulü. Sade mantık çerçevesi içinde kalırsanız işin içinden çıkamaz- sınız. Oyleya, mektepler çocuklar için yapılmıştır. Çocukların ora- ya girmeleri muayyen bir tabsil vesikasına sahip Joldüktan son- ra en tabii bir şeydir. Bu ka- dar tabi bir hak için Oneden evlât babaları en uzak tanıdık- lara bile baş vurmak mecburi- riyetinde kalıyorlar? Zihnin ilk hamlesi böyle bir sual oluyor. Fakat ne yazık ki hakikat hiç te mantık çerçevesine sığa- cak takımdan değildir. Evet mektebe girmek, çok defa bir şefaat köprüsüne, bir delâlet kanalına muhtaç bir ik- bal sayılıyor. Bü'hiçin böyledir?” i Ve kaç türlü zararlı neticelerini göğüslemek mecburiyetinde ka- yoruz? Bir vatan yavrusunun mektep- lere yüz suyu dökerek girme- si acı bir şeydir. Mektepsizlik yeni hayatın vatandaşlara aşıla- dığı irfan aşkından o duyduğu- muz zevki çürütmese ne kadar iyi olacak. o * Sonra ikinci bir felâket te şu tavsiye mektupları meselisi- dir. Yavru daha ilk adımda tavsiyenin l0zumunu, onsuz yo- la çıkılamıyacağını görüp ahlâ- ki bir sarsıntı geçiriyor. Bunun ne fena neticeler vereceğini söy- lemek lâzım mı? | Başlarken de söyledim — ya şu yılbaşlarından O adamakıllı bezğinim. Kim bilir bu sâatte kaç kişi daha şu benim duydu- ğum eziyetle kıvranıyor. Seyyak Kendi kendime diyordum; .. Biz lekesiz insanlara bile hürmet etmiye çalışmamışız. Fi- kirlere hürmet? Bu çok daha güç bir şey. Böyle çarpışmalar- dan da hakikatin büyük şimşe- ğini beklemek, yalnız, aldatıcı bir hayal olmaz mr? M. Nermi Hamiş: — Bu makslevi bize gönde. ten Nermi İB arkadaşımız husus! bir mektup şunları da söylemektedir : Yeni İtrka, çok biçimsiz bir zamanda biçimsiz bir tenkit yolu açm Bizdeki tenkitlerin iğrenç biriedikoduya döne» ceğine hiç şüphe yok. Bundan zarar görecek, doğradan doğruya Cümhuriyet idesleridir. Biz bunun farkında değiliz. Sana. bügün bir yam gönderiyorum. Yaşadığım bir vak'a. Yazımdan hiç bir $ey çıkarmamanı çok rica ederim. Eğer “nezih muhalefet, fikrine hürmet ederek Yazımı neşretmezsen, Dana haber ver. Başka bir gazetede neşredeyim. Çünkü : Yazımda anlatığım vak'a beni çek mü- rünür, amma şaşmayın, bu | yılbaşı biten bir seneden son- | ra gelen günün adı olarak kul- Hükümet merkezinde es MM Idu. Şakak örtile ri kaç a vardı ve bunların birincisi Sebe oğlunun arkadaşları muay-| jik, Haşimlik cereyanı idi. Şimdiy* yen yerlerine gittiler. Kendisi de kadar Haşimilerin biri de ikbal V* Medineye hareket etti. Onun aldığı iktidar mevkilerine yükselmemi$" tavur, ehli kitaptan islâmiyeti ka-ç Buna mukabil Emeviler, devi” İbul etmiş bir adam tavrı idi. Çünkü!) gin en büyük mevkilerini "ellerin# başka türlü bir şekilde Meieyei almışlardı. Hazreti Örer zamani” girmek imkânsızdı. Onun Medine- dani arabi #İlsuli kardeti İye gelişi, hiç bir şüphe uyandırma-| Yezit gbi, Amr bril Al gibi Eme İğ data eden b mi viler, “ yalilikler, kumandanlıkla' Sebe oğlu, mescitten çıkmıyordu. deruhte ettikten başka Ömerder Vaktinin kısmı azammı namaz ve|sonra devlet riyasetine intihap ve niyazla geçiriyor, dalma peygam-/nan Hz. (Osman) ın kendisi berin ashabile düşüp kalkıyordu.) Emevi idi. Onun Ümeyye oğulları" O zaman, Hazreti Muhammedi gör|dan olması, bu ailenin, onun dev müş, onun tarihine Karışmış büyük-|rinde daha fazla tebarüz etmesin” lerden bir çokları hayatta © idiler.İsaik olmuştu. Haşim oğulları bu Sebe oğlu bunlardan Hazreti Mu-| vaziyetten memnun değillerdi. Bi: hammedin tarihini öğreniyor, onun|lâkis onlar, kendilerini haksızlığ ölen va hayatta kalan bütün asha-|uğramış, kadir ve meziyetleri ihm# bı hakkında malümat alıyor ve iler-| olunmuş görüyorlardı. Hatta bu” de istismar edeceği noktalar üzerin)lar kendilerini devlet riyasetinde” de israr ediyordu. Bu sayede Sebe|başlıyarak bütün devlet memur” oğlu kısa bir zamanda islâmiyet| yetlerine kadar herkesten fazla li” tarihini öğrenmiş, Hazreti Muham-yakatli sayıyorlardı. medin hangi aileye mensup olduğu-| © Sebe oğlu bu cereyanı son der©” nu, islâmiyeti neşrü tebliğe başla-|ce ehemmiyetle takip etmiş ve Pb“ dığında kimler tarafından muhale-|cereyandan büyük bir istifade ui” fet ve kimler tarafından (o yardım|muştu. gördüğünü, sonra Mekkeden Medi- Onun nazarı dikkatini celbede" neye ne gibi şerait içinde hicret etti|bir cereyan daha vardı. ğini, Medineli ansarın onu nasıl kal (o Devletinmerkezi Medinede ok karşılandığını, Mekkelilerle kaç ke duğu halde, devlet işlerinde bu şeh” re muharebe ettiğini, yahudlerin hu|rin halkından fazla, Mekkelile”" İsumetine nasıl ileri den, istifade olunuyordu. düğunu, nihayet nasıl ol! Bu hal itaht ahalisini mem” duğunu, Medine ile Mekke arasın nun etmiyordu. Bunlar, gerçi hü da vukubulan muharebelerde kim- kümete itaat ediyor, hükümetin $* lerin öldüğünü, bu ölenlerin hangi! hirlerinde kalmasından istifade © ailelere mensup olduklarını, Hz. diyor, fakat hükümet kendileri” Muhammedin ölümünden sonra İden başka kuvvete, yani devlet ve hükümet başma gelenle-| olan Kureyşin kuvvetine istinat © ira nasıl geldiklerini, meyrik pet olan Kureyşin kukvvetine istinat * uhammedin akrabasından bir za-|tiğinden ve Mekkeli olan Kureyf* tın devlet başına getirilmediğini ehemmiyet verdiğinden derin bir, anlamağa çalışmış, bütün bunlarla) iğbirar hissediyorlardı. Demek Ki islâmiyetin bütün akaidini tahkik|ortada bir (Mekke - Medine) rek#” etmiş, e derinden izel el beti de vardı. i a sonra zamanın viii . ni rh takip olunan iy e eli LR A sete kimlerin muhalif, kimlerin mü-| gullarmdan birine, bilhassa H£ zahir olduklarını uzun uzadıya ta-| (Ali) ye müzaharet edeceklerini « mik etmiş, nihayet muhtelif fırka- ünkü Hz, Ali gibi bir şahsiyeti? lar ve hizipler hakkımda, ehemmi:| odinelilere itikaie sz daha fazla Medinelilere istinat yeti haiz menfaatler hakkında et- deceğini anladı. O-halde hü ye EN kindle, yg landı hn sünni Seba oğlunun Medinede bulun- ie sür ia maille dükküM4izi) duğu sırada nazarı dikkatini en bsi ğin eğe sani çok celbeden simalardan biri, Hz. *p ören (Ali) idi, Bazı dini müşkülleri hal| , Bundan baska bir cereyan dak için, ve ilmi münakaşalara girmek vardı. Hz. Muhammedin de ç için (Ali) ile bir çok defalar görü-| örmüş olan bir çok güzide mü” ven ae oğlu, onu dikkatle tahlil|lüraanlar, er e iyor; onun temayüllerini, onun|rine servet ve refahiyetin y bükimez hakkındaki fikirlerini. ve) istilâ etmesinden, büyükk menfasi” talealarını ehemmiyetle tesbit İlerin vücut bulmasından, ederek bunlardan nasıl istifade e-|menfaatler etrafında had reknbe' deceğini düşünüyordu. lerin mücadele etmesinden ürkmüt Sebe oğlu, Medineden çıkıyor-İler, bu hayata karışmaktansa ip3i” ken bütün fikirleri (Ali) -İvayı tercih etmişlerdi. Bu zümreniP — e etmişti. Bu şahsi-lde kendine göre bir noktai naz8'' yetten istifade ve onun vaziyetini idü islerin? istismar etmek mümkün ve kolay»! Kizir “ Se le pa yele dı. Yalnız bunun şeklini tayin et-| Hatta b slip iie irat mek icap ediyordu. Sebe oğlu Me. ti Hatta bunlardan bazıları ifri dineden çıkıyorken hükümeti mer. #iderek servet inhimakini siddet keziye hakkında, devletin resi kâ:| takbih etmişler, servet topl rmda bulunan Hz. Osman hakkın. Tın en fena akibete lâyık ve müst”” da, onun valileri hakkında tam ve hak olduklarını söylemişlerdi. pe mufassal malâmat elde etmiş, her ların başında Ebuzer bulunuyord #eyi yakından görmüş, yakından! O Sebe oğlu bütün bu cereyanlar* tetkik etmiş bulunuyordu. Devletin ehemmiyet vermiş ve hükümet * bütün işleri yollu yolunda gidiyor. leyhinde dedikoduya meydan açar er Yüklem ba hi | bütün hadiseleri tesbit etmişti. AZ çok dedikkoduya sebep olan büyü küçük meselelerden hükümet 8le?" hinde az çok bir esasa dayanan bü” yük ve şiddetli bir propaganda t©” tip etmek mümkündü. (Bitmedi) ie essir etti. Yurt-kardeşletimin Dünü bil: mesini isterim. Ben börsda büsbütün yalnız bir insanım. Gönlümün bütün adlârnı yalimz taşıyorum. İayfet ediyo- rum: Gazetelerimiz “Bezih muhalafet, € inanıyorlar. Avrupa'daki fırkaları göz önüne getirelim. Bu vetişir.