15 Ağustos 1930 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 4
x i b İ j K e ŞI ET ETOL Yy Avrupa gazeteleri veni fırka hak- a © Taymis ne diyor ? 10 Ağustos tarihile İstanbul- dan Taymis gazetesine bildiri liyor: “Sarabaten anlaşılmaktadır ki 1923 senesinde Başvekil olan Fethi Bey yine ayni mevkie geç- mek arzusundadır. Kendisi Yalovadan Ankaraya bir telgraf göndererek Paris se- firliğinden istifa etmiş ve istifası kabul olunmuştur. Fethi Beyin fırkası Serbest Cümhuriyet Fırkası ismini taşı- yacak ve sureti katiyede (Lâyik) olacaktır. Geçen Nisan ayı zarfında hü- kümete karşı şiddetli bir müca- dele açmış olan (Yarın) gazete- sine vaki olan beyanatında Fet- hi Bey, fırkasının programında başlıca neler bulunacağını an- latmışlır. Muhabir, burada bu beyanat- tan bahsettikten sonra diyor ki: “Bu yeni fırkanın Avrupa ile sıkı bir teşriki mesaiyi müdafaa edeceği ve ecnebi sermayesine karşı daha müsaadekâr davra- nacağı söylenmektedir. Henüz tavazzuh etmiyen nok- ta, Fethi Beyin ne suretle resi- kâr geçeceğidir. Kendisi Büyük Millet Meclisi azasından değil dir, fakat bu noksan kolayca te- lâfi olunacaktır. Fethi Bey, Ga- zi Paşanın yakın dostları olan meb'uslardan müzahirler bulmuş- tur. Usthi Beyin fırkasına .müza- â i harci etmekte olan Gazi Paşa- nın Halk fırkası umumi reisli- ğinden çekilip ( çekilmiyeceği henüz malüm olmamıştır. Evvelâ Yalovada iken sonra Ankara gitmiş olan İsmet Paşaya zahiren Fethi Beye kar- şı dostane devrânmakla bera- » ber bütün bu muhalefetin Ma- — İiye ve Adliye nazırları hakkın- da şiddetli tenkidattan ibaret alınmasına rağmen, herkesten evvel kendi şahsına mâtuf olduğunu bilmektedir. Daima Gazi Paşa ile hali muhaberede (bulunan Fethi Beyin zamım zaman mü- şarileyh e memlekette iktisadi mali ve adli siyasetin yolunda gitmediğine dair bazı mektuplar göndermiş olduğu (anlaşılıyor. Fethi Bey Lozan sulhünün ak- tinden beri iktisadi sahada gö- ze görünür hiçbir (Oiş görül mediğini de söylemiştir. Topladığımız malümata göre, efkârı umumiye yeni bir fırkanın teessüsünden dolayı memnun olmuş ve gazeteler Fethi beyin dahili siyasete avdetini güzel karşılamışlardır. Bu teşekkülün bir neticesi olarak Türk borsasında esham birdenbire yükselmiş ve Düyunu umumiye mesailinin Fethi bey idaresindeki bir kabine ile mü- zakeresinin, şimdiki kabine. ile müzakereden daha kolay olaca- ğı tavazuhz etmiştir. Bu bapta ibtiyatkârane bir söz sarfetmek — lâzmdir. Fethi bey halihazırda mevkii iktidarda değildir. Yakın bir za- manda İsmet paşayı istiblâfda etse (memleketteki mali ve iktisadi müşkilâtı ortadan kaldır- ması uzun zamana mütevakkıftır. kında ne yazıyorlar ? Bundan mada Fetki B. bu | gün meclisde ve mevkii iktidar- da bulunan bir çok mebusların hizmetlerinden de istifade et- | mek mecburiyetinde kalacaktır.,, Deyli telgraf re diyor? Deyli telgraf (o gazetesinin Istanbul muhabiri de gazetesine gönderdiği bir telgrafta Serbest Cümburiyet Fırkasının, teşekkü- lünü haber vermekte ve demek- tedir ki: “Gazetelerden birisi Londrada- ki Türk sefiri Ferit Beyin sefir- likten istifa ederek Serbest Cüm- huriyet Fırkasının umumi kâtip- liğini deruhte edeceğini yazmış- tır. Bu fırka yeni rejimin teşek- külünden beri, bütün meb'us- ların dahil oldukları Halk fırka- sının muhalif olarak teşekkül eden ilk muhalefet fırkasıdır. Yeni firkanın lideri Türkiye- nin Paris sefiri Fethi beyeir ve meb'uslardan altmış beş kişi kendisine müzaheret edecekle- rini vadetmişlerdir. i Fırkanın programı arasında son zamanlarda Türkiyede pek teammüm etmiş bir manbaı va- ridat olan inhisarların ilgası, ei ee YE kayıtsız, şartsız serbestisi, efkâr hürriyeti, Avrupa devletlerile mütekabil menfaatüzerine mües- sis bir teşriki mesai, ticaretin ecnebi sermayesine karşı hüsnü. niyet ve cihan sul- hünün Kabem sanar. Ki m Gazete, bu habere şu notu ilâve etmektedir: Dün Türk sefaretaneside yap- tığımız tahkikat neticesinde Ferit bey hakkındaki bu haberlerin ne teyit, nede tekzip edilme- diği anlaşılmıştır. Kotidiyen ne diyor? Istanbul 10 Ağustos (Kotid- yen) — Fethi beyin yakında fa- alyieti siyasiyeye avdeti bütün ma- hafıl tarafından müsait bir su- rette karşılanmıştır. Fetbi beyin aldığı karara çoktan intizar edi- liyordu. Fethi B. fırkasının hali- hazır kabineye muhalif bir va- ziyet alacağı tahminedilmek- tedir. Fetbi B. ilk . inbilâlinde meb'usluğa namzetliğini vazede- cekmiş, Şimdiye kadar etrafına altmış kadar meb'us toplanmıştır. Fethi B. programı siyaseti da- biliyede inhisarlarm. lâğvini ver. gilerin tenzilini, tek dereceli in- tihabı, masumiyeti şabsiyeyi ve siyaseti oharciyede Balkan itti- badını, serbesiii ticareti, ecnebi sermayesine karşı vâsi mikyasta tesamübü talep etmektedir. Tür- kiyenin bir Avrupa devleti adde- dilmesini twwsiye ediyor ve bü- yük siyasi cereyanlarla temasa girilmesini istihdaf ediyor, maama- fih cemiyeti akvamı açıkça tas- rih eylmeiyor. Infilâk Dün sabah Çubuklu gaz de posunda ecza dairesinde bir in- filâk olmuş, etrafa sirayet et- mesine meydan verilmeden sön- dürülmüştür. : ——— İTIZAR “Bu kadın katil değil, * Mahalle ,, “Cennet fedaileri , teftikalarımız münde- recatmızin — çokluğura mebmi Bügün dercedilemedi okuyucularımızdan özür dileriz. “İBelediye- fırka grupu toplan Muhtelit mübadelede eni fırka ve Avrupa matbuatı Büskü içtimada Zagvedilen komisyonlar ve efabli vesikalarının fevzii Muhtelit mübadele komisyo- İ nu dün akşamki içtimamda ikinci büro raporu tetkik (o olunmuş ve mevcut iki takdiri kıymet İ bürosunun ilgasına karar veril Açıkta kalan Türk memurlar | komisyonun diğer hizmetlerine ahnacaklardır. Etabli vesikala- rının tevziine dün mukarrerdi, beklenen listeler gelmediği için dün tevziat yapı- lamamıştır. listeler geldiği tak- dirde cumartesi günlü vesikaların ağ başlanacaktır. arbi Trakyadaki dokuzuncu tali mübadele komisyonu da yakında faaliyete başlıyacaktır. Bu komisyona tayin edilen on bir Türk memur cumartesi günü (Gümülcüneye (hareket edeceklerdir. Emanetto Şehir bütçesi Cemiyeti belediye bütçe en- cümeni dün muavin Hamit Beyin riyaseti altında (toplanmıştır. Emanetin yeni şekle göre umumi bütçesinin hazırlanmasına devam edilmiştir. Gelecek hafta niha- yetinde cemiyeti belediye e içti- maa çağırılacak ve bütçe mü- zakere edilecektir. Umumi büt- çenin eylülden evvel tasdikine çalışılmaktadır. Belediye intihabetı Yeni belediye âzalığı intiha- batma “ait rilmiştir intibabın sureti icrasına ait talimatname ge cetvel- Jer mahallelere dağıtılacaktır. © C.H F. Müfettişlğ.nden; i 16 ağustüs 930 cumartesi günü saat on dört buçukta cemiyeti umumiyei belediye fırka grupu içtima edecektir. Muhterem âza- nın teyin edilen saatte beheme- bal fırka merkezinde hazır bu- lunmalarını rica ederim. Metterdürlelter” Fenerbahçe önünde batan vapur Epey müddet evvel Fenerbah- çe önlerinde batan Todor vapu- runun enkazını bir Italyan dak gıcının çıkarmakta olduğu, hak buki bu enkazın Maliyeye ait ölduğu için demir parçaların memleket eli Si ere menedildiği azı berra Defterdarlığa müra- caat ederek: “teminat göstere- i .anın gitmesine mâni ol- ear m Defterdarlık bunun üzerine vekâlete müraca- * etmiş, ne yapmak lâzim gel- Klm me hakkında bazı izahat ist fakat, enkazın çıkarılıp çıkarılmaması için hiç bir işiarda bulunmamıştır. Ra- por hakkında Ticareti babriye- den alınan malümat vekâlete bildirilmiştir, Kapalı çarşı esnefi şikâyetçi Kapalıçarşı esnafı Defterdar- lığa müracaat ederek kendile- rinden fazla miktarda kazanç vergisi — alındığından O şikâyet etmişlerdir. Defterdarlık şikâyeti tahkik edecektir. 150liklerden birisi öldü! Vaktile İzmirde müsavat ga- zetesini çıkaran 150 lik listeye dahil, hafız Ismail Mısırda bir hastanede ölmüştür, .. . Irak Kürtleri (Üst tarafı 1 inci sayfada) Bir tahmine güre Irak hükümeti Kürtlerden tahsil ettiği vergi- lerin üç mislini onların memle- ketlerine sarfetmiştir. Irak bü kümeti ve ahalisi Kürtlerin böyle bir vaziyet almalarından memnun olmamakla (beraber bir hadise çıkmamasını temin için bu vaziyete tahammül et- miş ve bu suretle İrakın vah- detini muhafaza etmek iste- akat Kürtlere gösterilen tes- hilât onları son derece şimart- mış, nihayet bu ayın mebadi sinde büyük nümayişler yaparak tam bir muhtariyet istemisler ve Irak hükümetine karşı tehdidamiz bir vaziyet almışlardır. Irak veliahti Emir Gazi bu sırada Kürtlerin mukim oldukları havaliyi ziyaret etmiş, Kürtler onu son derece hürmetsizce ka- bul ettikten başka Bağdatta Ingiltere fevkalâde komiserine, Cenevrede Akvam Cemiyetine telgraflar gö Iraktan yen istediklerini bildirmiş- lerdir. İrak hükümeti bu vaziyet kar- şısında Kürtleri teskin etmek mecburiyetinde kalmış, İrak baş- yel vekili ile bazı nazır- lar Süleymaniyeye giderek Kürt- lerle uzlaşmağa karar verilmiştir. irak O veliahtinin Süleymani- yede bulunduğu sırada Kürtler tarafından (kendisine (vârilen arizanın bir suretini elde ettiği- mizden bunu aynen tercüme « Herşeyden evvel zatı fehi- manelerine bütün Kürt milleti namına beyanı medi eyler, ivamızı ini; de- takdim: ile * kesbi şeref eylerler: Malâmu samileri Kıral Fey- sal hazretlerinin hükümeti bu lerde; İrakın dahili (Ove arici mi bir muahede . Bu imzalanmıştır. muabede mucibince manda ilga olunmuş, Irak hükümeti dahili iş- lerinin idaresinden mes'ul olmuş- tur. Bu münasebetle şunu batır- latmak isteriz ki Akvam cemiyeti tarafından Musul meselesinin hak li için gönderilen heyet, Kürtle- rin milf ananeleri ve lisanlar..: diğer hususatı milliyelerini mu- hafaza için cenubi Kürdistana muhtariyet verilmesini tavsiye etmişti, Akvam cemiyeti mukar- reratının 3 ve 4 üncü maddelerile İrak kanunu esasisinin 109 ve 110 uncu maddeleri bunu teyit et- mektedir. Fakat irak manda- sını ilga eden muahedede Kürt- lerin bu meşru ve müeyyet hâk- kında, onlara mubtariyet itası ras ettiğinden bahsolunmamak- tadır. Buna mebni bütün Kürtler bu muameleyi sarih bir tecavüz telâkki ederek tanınmış hakları olan e la nıma, yani Keri eymaniye ve Erbil livalarile Musulun şima- lindeki kazalara ve Dian vadisinin yüksek kısmına muhtariyet veril mesini talep ederler ve bu ari- tayı, muktezasınca amel edilmek üzere hükümete havalesini te- menni eylerler..... Irak © veliahti bu arizayı aldıktan sonra Süleymaniye be- | lediye reisine onu babasina takdim edeceğini söylemiştir. Kürtler tarafından ve Cenevre ile matbuata gönderilen t arın birçoğu ka rının (imzalarını da ihtiva etmektedir. Bağdattan sureti hususiyede pldağımız malümata göre Kürt- İ leri bu hareketlere teşvik edenler Iraktaki Ingiliz makamatının emri -4 — VAKITIS Ağustos 1930 > de ayaklandı ile bareket eden ve kâmilen Ingilizlerden olan idare müfet- tişleridir. Bu idare müfettişleri: Kürtleri istedikleri zaman karekete geçi- rebilmekte ve onlarla Iralıları tehdit etmektedirler. Halihazırda İngilterenin Irak © hükümetine teklif | ettiği muahedeye karşı umumi bir hoşnutsuzluk Bulun” duğundan Kürtlerin alacağı tehdid- amiz vaziyetle efkârı umumiyenin teskini istihdaf olunmaktadır... Çünkü Kürtlerin aldıkları vas ziyet, Irakta ecnebi (işgalini idameye bizmet edeceği gibi onların omubtariyet ihrazından maksatları Türkiye ve İran ba- valisinde bulunan Kürtleri tahrik ederek ecnebi bir devlete alet olmakta devam etmektir. Ö.R. Şükrü Mehmet haini İstanbul Seririyatında Mazhar
