15 Ağustos 1930 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 2
r— 7 — VAKIT 15'A Ağustes 197) Serbest Cümhuriyet 5 hakkında mütalealar (Üst tarafı 1 inci sayfada) kamız teşkilâtı yapıldıktan i az zaman zarfında taraf- tarlarımızın çoğalacağına emi- nim. Parayı tesbit etmek demek, © parayı altm kıymetine irca et- mek demektir. Her hangi bir © bankaya götürülse altın gibi “alınır demektir. Avrupada da bütün dünya piyasasında da > bu böyledir. Bu hususta lâzım - gelen her türlü tedbirleri almak lâzımdır. © Milletin hariçte ve dahildeki itibarı malisi memleketin şerefidir. © Bu şerefi yükseltip herkesin hü- kümet hazinesine karşı itimadını © takviye etmek en büyük eme- >limdir. Vergi vermediklerinden dolayı © hapisaneye girenlerin < adetleri - ziyade olduğuna göre vergilerin — tahammül fevkinde olduğu anla- aşılıyor. © Tenkidatımızın madde üzerin- de olması tabiidir. Bu münaka- şaların mahalli cereyanı meclis kürsüsü olacaktır. Münasip vesilelerle fikrimi izah Fethi Bey Dün Vakıf muhar- ririne neler söyledi 1Gat tarafı 1 inci sayıfada) — İcranta bir an evvel girişme: niz için meclisin feshi ve yeniden intihap yapılması bu suretle zaman ae eee mevzubahis mi — Mesele zannedildiğinden da: ba mühimdir. Ve meclisin hitamr| na zaten altı ay kalmıştır. Feshi mevzubahis olamaz. Zaten gay İmiz Cümhuriyet idaresinin normal sekilde ifayı vezife etmesidir. Te: kilâtı esasiye haricindeki sureti haller bu gayeye muhalif olacağ için memleketin menfaatine muva fik olamaz kanaatindeyim. — Fırkanız sağa mı, yoksa 80 la mı müteveccihtir ve üçüncü bii fırka teşkili kabil olabilir mi? — Bilcümle hürriyetlerin tesisi: taraftar ve tatbikatında da hürriyetlerin cari bulunmasını i i emesi itibarile fırkam sola mü eccihtir. Ve artık üçüncü bir fır! eşkili mevzubahis edilemez. Çün kü bundan solu sosyalizm olur kij gm A ettiğim ( veçhile * memleketteki fuzuli israfatın ber halde önüne geçilmesi için şiddetle mücadele - edeceğim. Memlekette iktisadi varlığı “ihya etmek, iktısadi teşebbüslere serbest meydan açmak, hüküme- tin bu gibi müdahalelerine niha- i pa vermek lâzımdır. — Dolayısile . iktisadi. sahada-iş bulacak ve kazanacak vatandaş- Jar bükümet kapısına muhtaç ol- |* pm kurtulurlar. Ve hükümkte arel kolay .kolay.: seve erler. * mik fer siyasetine gelince, “açık söyliyeyim ki, memlekette — Gşimendifer yapılmasın, diyen yok- > tur. Şimendifer yapılmalıdır. Fa- kat fazla masraflar tenkih edil- meli we--masraflar -iktidarımızı tecavüz etmemelidir. Bunu bil- o bassa istifade edecek gelecek © mesilleretaksim ve tahmil etmek 'di ile görüşmüşlerdir. — Serbest Cümhuriyet | fırkası lideri Ermeni gazetecilere şun- ları söylemiştir: «.— Sizin de söylediğiniz veç- — bile, son zamana kadar bazı ya- bancılar, Türkiyedeki gayrimüs- © lim anasırı kendi siyesi emelle- rinin tahakkukunu temin için tah- “rik ediyorlar, aldatıyorlardı. Ar- tık bu gibi igvaatakapılmamak “beklenilir. Herkesin gayesi, Cüm- huriyeti yükseltmek olmalıdır. — Türkiye'de bilâtefrik cins ve mezhep, herkes kanunun bak- .şettiği hukuka maliktir. Bu hukuku istimalde her vatan- daş serbestir. Binaenaleyh bir “dereceli olmasını arzu ettiğimiz > intihabatta da her vatandaş, iste- —diğine rey vermek hakkına malik olacaktır. Bu reyler, fırkamıza verilirse ( bittabi — kabul edeceğiz. Bana ermeni emvali metru- kesinden bahisle bir sual sor- — dunuz. Türkiye cümhuriyetinde, Memeye İ kıyan « giderek Fethi Beyöfen- İmemleketimizde bir sosyolist fırk. teşkili için hiç bir eleman yoktur. hmet Emin Beyle. fırkanı naşiri efkârı olarak bir gazete çı karacağınız hakkındaki © rivay. ns dersiniz? Ve şimdiki İstanbu İmatbuatınm vaziyetini nasıl bulu. İyorsunüz? — Şimdilik hiç bir gazete İmam .. leğildir. Bütün kabul ü ğü gibi eler aldali azeteleri: Yalnız. mi yebarsinn ga ğlegeblneni sip itibarile prensiplerimi kibul et iğini söylemek istemiyorum. Su dece programımın gayesine hizmeti iklerini memnuniyetle görüyo rum. — Fırkanızın cemiyetlere vaziyeti herkesin intihap ve hürri karsa hükümet aidatından mü him bir kısmmı kaybetmiyeceki imi? — Fırkamın cemiyetlere mı ayrica rica ederim. enizde bu ricamı yazarsınız. tilere malik olan ermenilerin de tasarruf haklarına malik olma- ları için gene kanun ahkâmı da- hilinde olmak üzere hiç bir mani yoktur. Haydar B. ne diyor? Sabık şehremini ve İstanbul meb'usu Haydar B. yeni fırkaya girdiğini ve fırkanın İstandul teşkilâtını yapmak Üzere bir minlerinin halk tarafından itihap edilmesi, belediyenin bir halk müessesesi olması lâzım geldiği, halkın demokrasi usullerini bele- diyelerden öğreneceğini beyan etmiş ve demiştir ki; “Ben o iddindayım ki Cümhu- riyetimizin tekâmölü için bir fırkası mebdei tarih aramak lâzım ge lirse bu, Fethi Beyefendinin vü- cüde getirdiği teşekkel “olabilir. Çünkü bu büyük teşebbüs hakika- ten bizde Cümhuriyetin tekem- mülüdür. Eski fırkam vadettiği umdelerin biçbirini (o tahakkuk ettirememiştir. Bunun için ayr- lıyorum. Bilhassa vergilerin ağır- lığı ve İkhsadi buhran mühim- dir. Bu mabzurlar izale oluna- bilir, Pek “ağır vergiler irat te- min edemez, iradı mahveder. Umumi harbe tekaddüm eyliyen Akvam Cemiyetine gireceğiz Yeni fırkanın umumi kâtibi izahat veriyor Bu noktada iki fırka arasında fikir taaruzu yoktur Yeni fırkanın programında Cümturiyet Halk fırkası hüvümetinin siyâsetineszıt görülen iki noktadan birinin de,-yeni firkanin Ak- vam €emiyetine kayıtsız ve şartsız girmeyi kakul etmiş olduğundan bahsedilmişti. Umumi kâtip Nuri B. bu hususta bir muherririmize şunları söylemiştir: ; — Yeni fırka Akvem cemiyetine gi mek içinhiçbir kayıt ve şart düşünmüyor değil, İsmet Paşa hükümeti Akyam cemiyetine gir“ senelerin (bhesabatına (nazaran Balkan harbinden evvel Türkiye- nin umumi serveti 20 milyar frank hesabedilirdi. Ilk bütçe- miz takriben 25 milyon lira ola- rak tahakkuk etmişti. Haydar B. bu bapta rakamlara müstenit biraz daba izahat ver- miş, ve sonra birçok memleket- lerin bizden ayrıldığından, yani varidat menbalarımız e eksildiği halde vergi nisbetinin aynı' kal- dığından, hatta idarei hususiye Kirleri arttığından babsede- rek demiştir ki: “Buna nazaran bir hesap ya- pacak olursak < verginin. irada nisbeti yüzde elliden “aşağıya düşmez. Bu yözden yalınız: mu- tavassıt tabaka değil, müreffeh- ler bile tasarruf imkânını bula- mamaktadırlar. Bence üç, dört senedenberi geçirmekte olduğumuz buhranın mek için cemiyeti Akvam heyetinde Türkiyeye daimi bir - âzalık mevkii istemekte idi, Fırkamız münhal tutulan bir yarı daimi âzalığı kabul etmeyi Cemiyeti Akvama girmek için kâfi görmektedir. Son günlerdeki fikir taatisinden öğrendiğime göre İsmet Paşa hükümeti de bu noktai nazara muarız değildir. Bu sebeple Ce- miyeti Akvama girmek hususunda bir voktâi nazâr İsarumu kal- mamış sayılabilir. Eldeki meb'us intihabı kanunu nisbi temsil esasına göre değiştirilecek Önümüzdeki intihap devresinde meb'us intihabının bir dereceli olarak ge ve bümün için gelecök içtima senesinde eldeki intihap kanununun eği yazılmıştı. Mevsuk olarak öğre mize göre bu tadil yalmz bir dereceli olmakla kalmıyacak, ayni zamanda karşı “fırkanın da meclisde temsiline müsait bir şekilde olacaktır. en ehemmiyetli sebebi budur.,, Esbak (Şehremini, &o bundan sonra kelâm ve kalem hüfriye- tinin olüzumundan © bâbsetmiş, bunlarsız hayatın durgun sular gibi tefeaslih edeceğini söylemiş yeni fırkanın beş on güne kadar teşkilât » yapacağını, ne zaman mevkii iktidara çıkacaklarm bil- menin kehanet “olacağını. ilâve eylemiştir. C H.E. kâtibi umumisi diyor ki... Saffe Bey, “yeni fırkaya ilti- İ hak edecek meb'uslara dair ya- pılan tahminler hakkında demiş- tir ki; « İltihak edenler ve edecekler isimleri malüm beş meb'usdan ibarettir. Bnun haricinde ber hangi bir iltihak. olmamıştır ve olmıyacaktır. Bunun haricinde söylenen sözler muayyen mak- satla uçurulmuş yalanlardan iba- rettir. Yeni fırkaya giren meb'- usların istifaları Fethi Bey fır- kasının resmen teşekkülünden sonra Halk firkasına resmen bildireceklir. Lider teşekkür ediyor Dün gece Yalovadan a Gümhuriyet | fırkası lideri Ali Fethi imzasile bir telgraf aldık, Fethi B. bundan kendisine gön- derilen yüzlerce tebrik mektup ve telgraflarına ayrı ayrı cevap vermek imkânmı bulamadığını ve teşekkürlerini bu suretle tak- dim © etmek © mecbüriyetinde kaldığını. bildirmekte ve yeni müzahereti “intihap zamanında da görecağini ümit ettiğini ilâve etinektadir. Talât B ge Ankara, 14 (Telefon) — kura meb'usu Talât B. . İstanbula bareket etti. “Anka- raya gelişim fırka işlerile alâ- kadar gi Çalışmıya diyo: rum ;, i, Talât beyin An- kara teşkilâtı için yakında bu- raya geleceği “söyleniyor. Komünistler hakkındaki tah- e devam va B.. dün de etmiştir. lardan Hatçe H. ım kocasi ter- EK, de tevkif olun- meydana çıka ie ii İzmirdeki komünistler Buraya gönderilmeleri ve bütün maznunlar hakkın: daki tahkikatın burada vapılması mubtemeldir bulda olmak itibarile “bunlarla alâkadar olarak İzmirde yakala- nan kömünistlerin de (büraya gönderilmeleri, bütün maznunlar ©“ hakkinda buraca tahkikat “yapıl... ması kuvvetle muhtemeldir. Muhakemenin ağır ceza mah- kemesinde icra orpaiii zanno- lunmaktadır. Telgraf haberleri in Tali B. Diyarbekire vâsıl oldu Diyaribekir 14 (Vakıt) — U- mumi müfettiş İbrahim Tali bey Urfadan hareketinde çok sami- mi bir surette uğurlanmıştır. Yolda bütün köylüler ve aşiret halkı kendisini karşılamış, bu münasebetle Cüömhuriyet idare- sinden çok memnun olduklarını her türlü hizmete hazır olduk- larını, can ve mallarını feda için bükümetin ufak bir işaretini beklediklerini söylemişlerdir. Mü- fettiş Bey Siverkte mühim bir nutuk söylemiş, Diyarıbekirk gi- rerken hararetle istikbal edil- miştir. Maryoseranın telgrafı Sabık Yıldız mösleciri ( Mar- yosera ) Fethi Bey Efendiye bir telgraf çekerek yeni siyesi teşeb- büsünü tebrik etmiştir. Fırkanin tescil müamelesi Serbest Cümhuriyet Fırkasının tescil muamelesi ikmal edilerek evrak Yalova kaymakamlığına gönderilmiştir. Meb'uslar Yalovada Ankara 14 (Telefon) — Bu- rada meb'usların Yalovaya ha- reketleri devam ediyor. Konya meb'usu Refik bey de hareket etti, Asfalt yol Nafia vekâleti tavzih ediyor Ankara, 14 — (A.A) —Na- fia vekâletinden tebliğ olunmuş- tur : Mili şosalar inşaatı hakkında bir çok yerlerde zaman zaman yanlış haberler intişar ediyor, ve Ankara ile İzmir, İstanbul ve sâire yerler arasında asfalt yollar yazılacağı hakkında hüva- disler yapılıyor. Asfalt yol yal- nız devlet merkezi olan Ankara şehrinin ciyorında yapılacaktır. KİD İYLAY gt iğ Adliye vekili Yozgat, 14 (A.A) — Adliye Vekili Mahmut Esat Bey dün Yozgada gelerek adliye ve ha» Pisaneyi teftiş etmiştir. Vekil Bey bugün Çoruma haraket ey- lemiştir. Tütün ve fındık mahsulü Trabzon, 14 (VAKIT) — Trab zon fındık mahsulü bu sene çok iyidir; milli bankalar mutedil faizle zürrsa yardım ettiği tak- tirde istifade çoktur, tütün mah- sulü de çok ve nefistir. İnhisar idaresinin şimdiden fiatların dü şürülmemesi için tertibat alması lâzımdır. Bayraktar
