3 Ağustos 1930 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 9

7 — VAKIT 3 Ağustos 1730: Sabık Hidiv Doktorsuz bir kaza ! Abbas Hilmi Pş. p vi ne diyor? Si — Savur şarkın en güzel şehir. | Mana sabık Hidir Abba lerinden birisidir i Dünyanın en büyük asma köprüsü Hilmi Paşa Şikago Tribün gaze- tesine beyânatta bulunmuş ve Mısırın bugünkü vaziyetini nasıl telâkki ettiğini izah etmiştir. Abbas Hilmi Pş., amcası olan Kral Fuadm, Veft fırkası aley- hinde hareket etmekle hata ettiğini, bir kaç bin asker ile vaziyete hâkim olmanın tamami- le faidesiz olduğunu söyledik- ten sonra şu sözleri ilâve etmiş- tir; “Ingiltere ile itilâf edeceğimiz dakikada kıralımız gayri meşruti bir siyaset takibine başlamış ve bütün memleketi aleyhine çevir- Abbas Paşa Sudan meselesin- den de bahsetmiş, İngilterenin Sudanı idare etmesine itiraz et- mediğini, Sudanın kendi arzusi- le Mısıra avdet edeceğini söy- emiştir, Diğer taraftan Şikago Tribü- nun Londra muhabiri Abbas Hilmi Paşanın Veft fırkasına 5 milyon dolar teberrü ettiğini söylemektedir. Buna mukabil Veft fırkası Sarurun uzakfan görünüşü Hasnst muhabirimiz yaziyor sında ve takriben şimal « cenup iş- " Sekizinci içtimar ikmal eden)tikametinde bir sırtın üst ve yan Tü » Irak daimi hudut komis-| satıhlarını kaplar. Şark ve garp ci- mea li buraya kadar bir) hetindeki vadiler: Bir çok memba tenezzüh (yaptıklarını (telgrafla suların ihya eylediği kesif meyva e ve Savur ri e kia iirie şüslenmişlerdir. Bu etinden memnun ol arını bil-/bahçeler aşağı nihayetlerinde, ka- ilk fabaları dirmiştim, Vilâyetin güzel bir 'me-|lenin eteklerini ihata ederek — ae sabık siresi olan bu kasaba hakkinda|kenarma kadar uzanırlar. Kaza di a en “Vakıt,, ın muhterem karilerine|dahilinde, membadan itibaren mü-| ğını. yazmagtır. biraz malümat vermeği faydalı t6Vali kavisler ve zikzaklarla lâtif gördüm. manzaralar arzeden bu çayın teş- Savur; Mardinin şimali şarki-|kil eylediği vadi, Savuru üç kile- sinde ve otuz kilometre mesafede,/metre geçtikten sonra şark istika- kaza merkezi bir kasabadır. Arzi metinden gelen “Kıllıt,, deresinin teşkilâtı rüsubidir. Dağları umumi- iska eylediği ve arazi ve manzara- yetle “kalker,, suhurundan mürek. ca çok zengin ve muhteşem olan kep'olup yalnız cenup kısımların-| diğer bir vadi ile birleşir. Mütead- da gayri şeffaf “Kuars - Ouartz, dit su değirmenleri ve bunlara su- taşları zümresinin gayri muntazam yu sevkeden bentlerin teşkil eyle-) yumrular halinde “Silks - Silex,.|diği uzun ve geniş göllerle; az ir- tabir olunan çakmak taşlarına te-itifalı ve fakat çok munis ve ahenk- sadüf olunur. İklimi mutedildir.ltar çağlıyanları, kasabanm civarı- Bazı fevkalâde seneler müstesna|na hususi bir letafet veriyorlar, olmak üzere; dört mevsim hüküm-| o Gerek b usu ve gerci Avine ça lerini icra ederler. yı kaza dahilinde dolaşa dolaşa Susuz yaylaları, susuz ve sulu takriben kırkar kilometre tulunde- vadileri olduğu gibi, Savur ve Ayi-|ki vadiler arazisini ihyadan sonra ne çaylarının dolaşa dolaşa teşkil| simal istikametinde “Deşt,, tabir eyledikleri feyizli vadiler ve bu va-| olunan Diyarbekir ovasına iner ve dileri süsliyen meyva bahçeleri ve' oradan Dicle nehrine atlar, Asma köprü, Istanbullu gözünün gördüğü bir şey olmasa bile, İstanbullu kulağının sık sık duyduğu bir kelimedir. O itibar ile bir Ingiliz gazetesinde gördüğümüz şu resmi koymaktan kendimizi ala- madık. Bu resim, Sidneyde yeni yapılan ve dünyanın en büyük asma köprüsü olduğu söylenen asma köprüdür. Bu köprü meşbur Sen Pol kilisesinden 75 kadem daha yüksektir. Reisicumhur Harding Karısı tarafından nasıl öldürülmüştü? Amerikalılar harikulâde şeyler ib-Jhiri müttefika baş müddei umumisi damda emsalsizdirler. İbda kuvvetleri| “Harri dö Kerti,, ile rüfekasından mü» o kadar mükemmeldir ki meydana koy-İrekkep bir kumpany'a burasını merkezi dukları şeye inanmamak mümkün ol-/umami ittihaz etmişlerdir. “Dökerti,, muyor, Son zumunda ortaya Çıkarılan'den korkan Madam Harding onu zev- bir haber eğer hakikat değilse bileleinin en büyük düşmanı görüyordu. Amerikalıların bu fikri icadındaki mü-| Hardingin metresleri arasında “Tan kemmelliğe en güzel bir nümune ola-| Briyon,, isminde bir kız var, Madam Sabık Hidivin yeni bir resmi Harding bu kızın Hardingle münâseba- ör... wimnss| bilir. bilhassa yetiştirilen külliyetli ka- vak'ormanları şayanı (o dikkattir. Her sene, bu kavakların kırk, elli bin tanesi Dicle nehri vasıtasile! direk halinde Musula ve Bağdada' sevkolunarak memlekete külliyetli varidat temin eder. Mahsulât mahallerinde ve kaza haricinde ekseriya satılmak ve kıs- — Savur; umrana, terakkiye çok müsait ve muhtaçtır. Sıvas - Diyar- bekir tren hattının ikmali üzerine Türkiye - Irak yolunun yegâne gü- zergâhı üzerinde bulunması hase- bile başkaca ehemmiyet ve kıymeti baiz olduğundan istikbali emin gö- rülmekte ve bu husüsiyetleri; Sa. vurun merkezi vilâyet olacağı hak- Yerli mallar Küşat resmini kim yapacak 11 Ağustos ikinci yerli mallar sergisinin dünden itibaren tezyi- natına da başlanmıştır. Bu hafta içinde mallar paviyonlara gönde- rilecek ve resmi küşadın yapıl- Eski zabıtai hafiye memürlurından “Gaston Melni,, isminde biri reisicüm-| hur Hardingni zevcesi tarafından ze hirlenerek öldürüldüğünü iddia etmek- tedir. Madam Harding bunu “Melni, ye bizzat söylemiş imiş. “Melni,, nin ifşatta bulunduğu kim- se Mis May Dikson isminde bir roman- ına bir türlü inanamıyordu. Melni de kendisinin hâlâ güzelliğini muhafaza ettiğinden bahsediyordu. Melni, kadın tarafından tahkikata memur edilmiş “Tan Briyon,, un Hardingten bir kızı olduğunu öğrenmiş, bu kıza Harding tarafından verilen hediyeleri hafiye memuru vasıtasile çalarak bir odaya toplamış, sonra zevci ile fevkalâde hir ması başvekil ve kâzım paşalar- |cıdır. Mis May Dikson eski hafiye me. men biribirlerile mübadele suretile|kinda bazı şayialarm vakit vakit dan rica edilecektir. murunun sözü üzerine müheyyiç hir|kavga çıkarmış. Harding bunun Melni sarf ve istihlâk olunurlar. Bademi» halk arasında - zühuruna sebebi- ve mahlep gibi hasilâtın ekserisi Suriyeye sevkolunur. Fakat kaza- nın en mühim ve en şayanı dikkat ihracatı: Yukarda söylediğim gibi ahşap sevkiyatıdır ki, memlekete celbettiği para senevi (150) ilâ (200) bin Türk lirasına baliğ olur.) “ Kazanın umumi, hususi hazine varidatı yekünu yüz bin lira etra- 'eşekkülâtı bedeniyeleri müte- mii bünyeleri sağlâm ve fitreten zeki olan ahalisi, ayni zamanda çalışkan ve mükerremdirler. Hü- kümete merbutiyetleri çok büyük- tür, Merdut hiç bir düşünce bunla- rın dimağlarına aslâ uğramamış, hisleri, zihinleri; kelimenin bütün bekâret ve nezahetini muhafaza etmiştir. . Yalnız eski devirlerin teseyyüp ve idaresizliğinden yerleşen kan davaları ve intikam hislerile bazı kabilelerden bazı eşhasın. bazan biribirlerine tecavüzleri işidiliyor- yet vermektedir. Savurun başlıca derdi: maddi, manevi yegâne ıstırabı; m N te bir doktor süre sl mariğ çi tı sene evvel buraya gönderilen bir İoktor, iki senelik mecburi hizme- tini bitirip gitmiş ve ondan sonra! bir daha doktor gelmemiştir. Nok- sanm büyüklüğü hakkında söz söy- doktor, lemek fazladır. Vali Tevfik Hadi Beyefendinin! şayan: kayit ve şükran himmetleri» her tarafında yapılmış tekerlek le kazanım hemen tesviyei türabiye yolları ve “kalü belâ, danberi yüzü görmemiş olan yollarmızda asri vesaitle “tayyı mekân,, saade- ti hasıl olmuştur, Bu çok büyük nimete karşı ebe- şükran hislerile meş- bu olan Savurun ikinci bir derdi - “gs A tesviyci türabiye yolunun, vaaz la nisbetle çok fazla olan uzunlu» ni yol 57, eski yol 27-30 klometredir. Bunun için otomobil- di minnet ve Mardinle Savur arasınd ğudur. Yeni sa da; cümhuriyetin şuurlu idare- sinin şayanı tebcil hassasiyet ve| faaliyeti karşısında bu çirkin hal-| ler de akamete uğrama! ricen sönüp gitmektedir. Kazanın merk sabasına gelince: yi ve 2000 nüfusu saba, bir tepe ve bi den gayri umum münakalât, hat, kâmilen yarı yarıya Mal olan — — — yor ve binaenaleyh her türlü mü- nakalât; hayvanlar ve kervanlar vasıtasile, gene kâmilen eski yola inhisar ediyor, yeni yolun çamur-! dan kurtarılması, ancak ferşiyat ile şose haline getirilmesine bağlı- dır; hesaba nazaran bu da asgari 450 bin liraya mütevakkıftır ki başka yollarla meşgul olmamak şartile vilâyetin bütçesi, bunu an-| cak yirmi senede başarabilir. Bu-| nunla beraber bu yoldan edilecek istifade, eski yola nisbetle pek mahduttur. Zira çok uzundur. Aza- mi altı saatten ibaret olan eski yo- lun güzergâhı sert ve kıraç oldu- undan çamur yapmıyor. Bu yolda “balık artı,, şeklinde yapılacak bir tesviyei türabiye; münakalâtı se- nenin on iki ayında bilâ arıza te- mine kâfidir. Yalnız Savurun de- gil, kısalığı itibarile, Mardinden itibaren bütün şark vilâyetlerinin! yegâne güzergâhı olduğundan; bu- nun islâhile araba ve otomobil mü» ruruna müsait bir hale ifrağı; şa- yanı temennidir. En hücra nahiye merkezlerine kta ve ted-'eski yola münhasır kalmıştır. Gü- zergâhınm ekserisi gayri kabili nü- ezi olan Savur ka- fuz kaba topraklardan ibaret olan 600 kadar hane-'yeni yol; yağışlarla çamur ve ba- havi olan bu ka-|takirk halini aldığmdan altı ay kış ir tabii kale arasİzarfında sefere tamamen kapanı- varıncıya kadar yollar açtırmak suretile bütün vilâyeti ihya eden âli himmetlere karşı hürmetle eği- en halk; bu hayati yolun bir an evvel islâhını şiddetle arzu ve te- menni eylemektedir. | roman tefrika etmiştir. Romanın hulâ- sasını kısaca karilere arzediyoruz: 1921 senesi teşrinievvelinin son gün- re nezareti me #Ini,, gizlice reisi lerinden birinde murlarından olan hükümetin ikame za davet edilmiş, orada Teisicimhur Hardingin doktoru kendisine Madam Hardingin bir hastabakıcı kadınla ül- fet ettiğini ve bir takım siyasi ve hatta hususi vesaiki bu kadma tevdi ettiğini söylemiş. Melni hemen işe başlamış, küğitlar! rın bulunduğu mevkii keşfederek Ma- dam Hardinge iade etlirmeğe muvaf- fak olmuş. Madam Harding ise bakı- âhr olan Vayithav cının sözlerinden bit türlü ayrılamıyor! kendini büyük mukadder maruz ve reisi hükümet Hardingi vi kayeye memur addediyordu. Madam Harding bütün âile hususiyetlerini Melniye söylüyordu. Bir gün Madam Harding hafiye memurunu çağırarak! kocasının kadınlara pek düşkün oldu. ğundan şikâyet etmis, bir kaç gün son- ra Harding adi bir barda fazla içerek dansözlerden birinin kafasını bir şişe lile varmış, Muharrir burada “Melni,,| nin evini tarif ediyor. Tahtelarz deh- Vizleri, kasaları #le asa» “Rokambol,, m larını hatırlatan bir bina, Burada Mel-iy ninin şantaj sayesinde biriktirdiği beşi yüz bin dolarlık servet gizlidir. Cema- tarafından yapıldığını anlıyarak Mej niyi memuriyetinden kovdurmuş sonra “bu küçük ihtilâfın., unutulmasını söy» liyerek tekrar bir memuriyete tayin et- tirmiş, Reisicümhur Harding bir iki günlük bir hastalıktan sonra San Fransiskoda birdenbire ölmüştür. Vefatında başın. da yalnız zevcesi vardı. Ve son dakika da kendisine bir içki içirmişti. Melni reisicümhurun cenazesinin Vaşingtonâ geldiğinden yarım saat sonra Madam Hardinz gelip kendisini bulduğunu ve Hardingi 'Tan Briyonun clirden kurtarmak için zehirlediğini söylemiş, m garibi bu romanı andıran veka» amanlarından Madam Harding üddei umumi “Harri dö Kerti, ğerleri kâffeten ölmüşlerdir. Sağ kalan yalaız hafiye memuru Meinidir, Melni ise müteaddit defalar hepse gir. miş çıkmış bir adamdır. Son defa rakı kaçakçılığından dolayı bir sene hapiste yatmıştır. Bu adamın şahsi ifadesi ile meselenin doğruluğunu kabul etmek biraz güç geliyor. Maamafih o neşrolu. nan eser Amerikada fevkalâde rağbet bulmuş ve sırf hakikat eddedilmeğe başlanmıştır. Bereket versin vak'a eş hasından hiç biri dünya yüzünde değil, oksa şüphesiz müellife ve muhbire da. va ikame ederlerdi. Ve bu suretle gi rültülü bir mesele meydana sıkardı,