19 Kasım 1929 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 3
ilyarderler Nasıl zengin oldular ? —————————p okfeller:8 | “Standart Oyl, hükümeti Petrol Tröstünü vücuda getiren «Rokfeller» ellikadar kumpanya müdürü ve müessese sahibini eli altına toplamıya muvaffak olmuştu Artık *Rokfeller ,in nüfuzu altında idiler. Aynı zamanda “ St- andard Oil ,ün sermayesi üç bu- çuk milyon dolara iblâğ edildi. Şirketin giriştiği mvamelât daha o vakitten yirmi beş milyon dolar yani yüz yirmi beş milyon altın franğı buluyordu. 1876'da Pitsburg ticaret oda- sina mukayyet yirmi beş taktir hane buhran dolayısile tatili faa- liyet ettiler. Üç bin amele açıkta kaldı; halbuki Standard Oil Kom- pani aynı zamanda sermayesini işletmesini . fazlalaşlırıyordu. * Rokfeller , şirketinin bu suretle tevesüü petrol piyasasi lâplara göğüs gerebilmesini temin etti. Müessese diğer küçük ser- mayeli müesseseler gibi batmadı. .“Rokfeller,, yeni sisteme göre teçbiz "ettirdiği cesim depolar yaptudı. Piyasadaki tebeddülâtı asla al- dırmıyordu. Bu suretle bir çok rakiplerini içerletti. Malı stok ederek piyasayı yükseltiyor ve ya bilâkis piyasayı petrola boğarak müthiş bir fiat tenezzülü temin ediyordu. Bu usulün büyük bir faydası daha oluyordu; basarat ve kârla kapatılıyordu. Böylece sigorta! masarifi de kalktığından mesarifi | umumiyede görülüyordu, “Standard Oil, ün teşkilâtı da- hiliyesi artık kemale gelmişti. Şirket bütün Amerika petrol fir- malarına hâkim olmuştu. O sira- da kırk yaşında olan “Rokfeller,, müğssesesinden hariç ilk olan mu- amelâtına yeni bir şekil verdi. 2 kânunusani 1889 da *Rokfeller,, in idaresi altında petrol tröstü teşkil olundu; bu teşkilât bundan sonra tesis olunan muhtelif tröst- lere nümüune olmuştur. Kısmı a zZamı “Standard Oil, ün nüfuzu altında olan elli kadar müessese müdürü ve petrol şirketi direktörü tevhidi menafi zımnında işlerini birleştirdiler. Bu suretle birleşen firmaların bütün aksiyonları bir takım “tröste,, ye yani “sadık eller,e tevdi olundu. İşte “tröst, limesinin menşei budur. Bu “sadık eller. komitesi nez dinde bulunan esham ve diğer zikiymet evrakın yerine yeni “es- amı müvehhide, çıkarır. Bu es Jâma “tröst esrtifikat,, ismi veri- ir ve elde edilen hasilatı safiye Muayyen bir nisbet dahilinde şe firmalar arasında taksim olu- Hülâsa on iki sermeyedar- 9 mürekkep bir icra komitesi Zihelerce şirketin başına geçe- , Onlara bir direktif verir. ip tesisatı mürakaba ve idare iy, >ükellef olan yeni *tröst, ler lek eden bütün müesseseleri ini irerek menfaat ve mesaile- Viki tevhit eylediklerinden bu teş- mesaide artık ne rekabet ne Yaşı ainelâtı işkâl edecek nokta ie, büyük bir tenezzül Nür, dü, “ . öte, le komitesi başında Mh rot oilof Okyo, şirketi Mayor “Con D, Rokfeller,, bulu- w. "Rokfeller,in o zamanki ıdaki inki- | | | bulunmazsa | yeti yoktur. Toptan istihsal ve kudretini anlamak için şunu dü- şünmek kâfidir ki “Standard Oil Tröst,ün sermayesi yetmiş milyon dolârdı ve bir kaç sene sora doksan beş milyona iblâğ edildi. “Tröst, on dokuz şirket ve yirmi altı şubeye tevhit edi'miştir; buna diğer müesseseler de iltihak etti. Her tarafta “Standart Oil Tröst, ün sözü geçiyordu. Rakipler müs- takil kalırlarsa mabvolacaklarını hissederek korkuyorlardı. * “ Rokfeller , in tesis ettiği teş- kilât, bir ahtapot gibi ayaklarını açıyor ve neye rast gelirse kanı- nı emiyordu. İptidasında bu tröste istihza makamında “Ahtapot, diyorlardı. Bu tabir “ Rokfeller , iröstünü okadar güzel temsil edi- ! yordu ki, “ Rokleller , ve şerik- leri bu tabiri ettiler. “Ahtapot ,, nasıl olup da bayatı iktisadiyede bu fevkalâde mevkii elde edebilmişti ? *“Rokfeller,, emsalsiz bir muba- sipli: Her vesile ile kâr etmeğe çalışırdı. Teşkilâtta deha sabibi | olduğu gibi şayanı takdir bir ma- liyeci idi. O kadar muhasipti ki petrol taktirinde satışında yirmi sene muvaffakiyetle çalış- tığı halde, hâlâ madeni, yağ ma- denlerinin işletilmesine girişemi- | yordu. Ancak malı elden geldiği kadar ucuza verilse bile bir alıcı fora etmez. İşte kendilerine alem ve “Rokfeller,, teri toplamağa sarfediyordu. Petrol sarfı teşkilâtını fevkalâde tekâmülettirmişti. Alıcı asla zahmet çekmiyor, istediği malın fabrika- törünü ve ya tacirini gidip ara- mağa mecbur olmiyordu. Mal ayağına kadar sevkedilerek ken- disine arzediliyordu. “Standart Oil, gerek şehirlerdeki amelenin bütün mesdisini müş- gerekse köylülerin tenvirini te- min için binlerce vagon petrol gönderiyordu. Petrolu evlerine kadar nekledi- yordu. toptan / satışı lüzumsuzlaştırdı. Kendi satış şube- leri perakende satışı muntazaman temin eyliyordu. | “ Standart Oil, ün sarfiyatı | azaltmadan ticaretini tezyit ede- bilmesi petrol gibi münferit bir mahsul sattığındandı. Petrol bir zevk meselesi değildir. Her bayiin ayrı ayrı hoşuna gitmek mecburi- Böylece toptan satışın Standart Oilce te- min edilebilmesi ancak toptan istihlâk karşısında bulunulduğun- dan mümkün olmuştur.. Ç Bitmedi » Teşekkür Yeni ve güzel bir şekilde çık- mağa başladığımız için bizi tebrik etmek nezaketinde bulunan “Yeni Mersin , , Afyonda çıkan “ Son haber , ve sair reliklerimize te şekkür ederiz. ambiyo 1 İngiliz Kirası Kr. eşi *T.L mukabili Dolar a Frank lret Belgi Örabesi Frask Veva Fioris Kuron Siliag Part Mark Zor Pevgö Kuruş 1 Türk lirası Diner Çervoneç . Karaş 20 Tey Nukut Hsterlin “Cirgilte) 1Doler Amerika) 20 Frank (Fransızl ! Rayşmarı Almanya Ziot *Lehistag I Pengö (Macaristan! 20 Ley (Romasya) 0 Dinar (Yeşosloryaj | ! Çevüneç ISevyet Alta ) Mecidiye Banknot Tahviter | İetikraz dahili *yadeli Robtm Dek ve Antrepo Issanbul anonim “ei © Hisse #öneetiri İş bankası Osman'ı bankası Ticaret ve zahire Fiatlar Ticaret barsasn kribiuranstlıği tarafındam verilmişti Okkan Azami Asgari di em e Buğday Yumuşak Kizılen Sert Dönme — Zabireler — Çavdar Aspa Basur Fasulya İstanbul erkek muailim mektebi mü- dörlüğünarn: Avrupada hükümet hese bına ticaret tahsili için yapılan müsaba- kada ismleri aşağıda yazılı olan talip- ler muvaffak olmuştur. Bir an evvel muamelelerinin ikmali için maarif eminliğine müracaatları. Ticaret mektebi mezunlarından kazananlar: Hayrettin, Zeki Hayrı, Nihat, Adnan. Arif, Orhan: Salt, Mebruke, Muazzez, Abmet Kemal Cavide hanım ve efendiler. Vakıtı: Use mezunlarından kazananlar: Esat, Ömer Cevat, Refli, Nuret- tin efendiler. şa 5) Memleketmiz senede Için bir milyen İlraya yakın bir para sarfediyor. Resmi istatistiklere göre 1926 (senesinde 757,500; 927 senesinde 694,500; 928 senesinde de 418,527 liralık kibrit hıhal edilmiştir. Aldığımız malümata göre hükümet, ilk banarda inşasına o başlamak Gzere büyük bir kibrit fabrikan yaptıracaktır Bu fabrika için şimdiden hazırlıklar yapılacaktır. Yeni kibrit fabrikan için hükümet 800 bin lira tahsisat ayırmıştır. Kibrit fabrikası en son sistem İsveç fabrika- fabrikalarına o muadil tertibatı ihtiea edecek şekilde oacak hatta o harice ihracat te yapılacaktır. o kibrt | | o ARUS EN © 9. — VAKIT. — 19 Teşrinisani 1929 * n bulmacası Dünkü bulmacamiızı ka Sekil öğeler bugünkü halledilmiş şekle bakarak yeni bulmacamızın sırrını meydana çıkarabilirsiniz. Bunun için aşağıdaki tarifeyi tatbik ederek üç beş dakika meşgul olmanız kâfidir: 1234. 5 6 7 8 9100 Bugünkü balmasamızın belledilecek yeni şekli Soldan sağa: — Yüs sene (4), şakul! hayvan (0 Yem (2), göz yaşı (3), da hil (2) İç (2), nota (9) Ön değil (3) Siz (2), not (9) Hayret sesi (4), kayık (4) Nota (2), nota ( Evin üstü (3) Ekmek neden bir nevi yapılır? (2 mâ yanl im- | (9 2 (3) kalbe gi- Fena adam (4), nahif (4) | Küçük haberler Polis müdürlüğü Mardin valisi Tevfik Hadi Beyin Umumi Emniyet müdürlüğüne tayini ile beraber İstanbul polis müdürü Şe- rif Beyin de vezifesine avdet edeceği şayıaları yeniden canlanmıştır. askeri İ Deveran eden şayıslara nazaran Şerif Beyi esbak Polis müdürü Sadettin B. istihlaf edecektir. LE) İngiliz riyaziyat akademisi aza- sından OPİ. Yung üç O gündenbel şehrimizde bulunmaktadır. Mumaileyh fen (fakültesi omüderrislerile | temas etmiş ve Türkiyat enstitürünü ziyaret İ etmigiir. Bugün memleketine avde | edecektir. BI ib Moarif müdürü muavini Sat Beyin mülkiye mektebi Fransızca muallimliğine tayin olunduğu yazılmıştı. Mumaileyhin yerine ilk tedrisat mü- fettişlerinden Ömer Sıtkı Bey tayin edilmiştir. BI) İcra datresi resi Refik Bey | Mahkemel Temyize tayin edilmişti. Onun yerine İzmir icra relsi Sadettin | bahsolundu. Haber aldığımıza nazaran icra riyaseti, İkinci üceret relsi Osman Nuri Beye teklif edilmiştir. İtanbul Eytam idaresi tarafın- dan muayyen vade faizle, emlik mu kabili olarak mülga Maliye nezaretine verilip te vaktile ödenmiş olan 400 bin Isalık borcun faizi hakkında hükümet, B. M. Meclisine bir tefsir talepnamesi tevdi etmiştir, (2) Cemiyeti belediye tetkiki he- ısbat encümeninin Karaağaç mezbahası idaresi hakkinda esaslı tenkidleri ih- iva eden bir mazbata hazırladığını yaz- mıştık. Bu meyanda idare meclisi Beyin tayininden arasına verilen hakkı huzur, ve memur adedinin. çokluğu | bilbasma zikredil mektedir. (E) Malol gaziler cemiyeti sene İlk kongresi önümüzdeki cuma günü topanacaktır. Kongraya diğer vilâyet- © | MI) 2 tef mim — Kr jim >) O me pculi > VE AAM REN imMr>umzal->» »>orm>zliz>»zrja eee ere a) İM am anime öi zi ül Np amwrmul nü rx si A! L s3 Mm Dünkü Bulmacamızın halledilmiş şekli Yukardan aşağı: I — Tahta kömür temeli (4) Eşeğin büyüğü (2), bire (3), ah (9) Arka değil (2), mal leziz (2) Biçim, tavır (3) Nota (9, metgâh (2) Güneşin — çıktığı podra den ilâ Yisanın “, (2), birden- en iptidal İka- (5) 4 yer Madeni çanak (3) En ipddal kurşun (2), gun (3), İstifham (9), düz kayık (3) Trabzondan sonra (2) Mıh (4), e (a) deniz (4) karadenizde bir lerde bulunan 18 şubeden birer mu rahhas iştirnk edecektir. Gİ Piyasada fındık bubrani ok duğundan bahsetmiştik. Bir kaç hafız Trabzon ve Giresondan piyasasına fındık dan beri şehrimiz meketedir. Sebebi evvelce de yazıldı gibi bu sene fındık mahsulünün pek az yetiş şehrimize gelme İlk zamanlar haltada elli altmış çuval mal gelebili- yordü. Bir haftadanberi Börsanın cetvellerinde fındık satışlarına ait bir kayt yoktur. E) Son gönlerde bogaz hastalıkla- n çoğalmıya başlamıştır. Hemen evde boğazından taya tesadüf ediliyor. Bir hastalıkla ihtilet etmemek şarti- le boğaz hastalıklar vebameti mucip değildir. E) Şehelmizdeki evkaf teşkiln ev. velce 9 daire esasına göre taksim edil m'ş ve bu dalrelers göre evkaf vari- datı tahakkık ve tahsil edilmekte bu- lunmuştu. Bu taksimat bilâhere lâğve- dilmiş, şehrimizde tahakkuk ve tahsil şöbeleri açı! miş olmasıdır. fat her Mi,tar, Bu şubelerin açılmasından maksat cibayet edilmemekte olan vergilerin sör'atle tahsili içindir. Yeni şubelerin memurlari tayin edilmiştir. () Kibrit inhisar müdürü Tahir Kevkep Beyin müskirat inhisarı müdür- iüğüne tayin edildiği hakkındaki haber kendisi terahından tekzip edilmektedir. (Cİ) Dün Ağırcezn mahkemesinde 3 kız bozma, taarruz 3 fili şeni davası rüyet edilmişir. o Altına hukukta son iki gün zarında 08 dara rüyet edilmiştir. Birind ve ikinci cezada 35 davaya bakılmıştır. G) Möskirat fabrikalar bakkallara peşin para ile içki satmıya başlamış tr.Buna karşı bakkallar içki salınamakla mukabele edeceklerdir. Bunun için bakkallar bir harekette bulunacaklardır. Sanayı ve Mandin Bankası es ki malal gaziler pazarında yeni bir salış mağazası açacaktır. 7 arza muztarip birkaç has- 2
