10 Şubat 1937 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 5

TYürkiyede başarılan nafıa işleri Asiler Malaga, Vaîaniy ve ileride başarılacak işler (Başı 1 inci sayfada) mülyona baliğ olmaktadır. 1935 mali se- nesi zarfında yol işleri için büdceden yarım milyon lira verilmiştir. İçinde bu- Tunduğumuz sene zarfında ayni işler için bir milyon lira sarfolunacaktır. Yol vergisinin büyük kısını vilâyetle- ze, kendilerinin yapmakla — mükellef ol dukları yol ve köprüleri inşa etmek ve tamiratına sarfetmek üzere kenditerine bırakilmaktadır. 1935 mali senesi zarfın da vilâyetler şose ve köprü inşaati için altr mülyon lira sarfetmişlerdir. Vilâyetlerde bulunan yol şebekı hüsnü hal derecelerine göre yekünu 9.178 kilometresi iyi şose, 7.550 kilo- metresi tamire muhtaç şose, 14.064 kilo. netresi toprak tevsiye olmak üzere 30 , bin kilometredir. Yolların inşaatında takib edilen usul umumi surette makadam sistemidir. An- kara civarındaki yollarda beton asfalt sistemi tatbik olunmuştur. Londra-İstan- bul yolu üzerinde bulunan Edirne « İ tanbul şosesi de beton asfalt olarak ya- pilmaktadır. Köprüler: Büyük köprüler inşaatına şimdiye kadar 3.800.000 lira sarfolunarak 59 köprü yapılmıştır. Hali hazırda 24 köp- Yü inşa edilmekte olup kısa bir zaman zarfında 20 köprü daha münakasaya çı- karılacaktır. Bu 44 köprünun tahmini bedeli 2.000.000 liradır. Bunlardan başka İstanbul'da Haliç üzerine 445 metre tulündeki Atatürk köprüsü 1.586.000 liraya mütcahhidinc i- bale olunmuştur. Kara yolu nakliyatı Hali hazırda nakliyat belediyeler vi- Jüyetler ve bunlar arasında nakliyat da Nafra Vekkletinin mürakabesi altında bulunmaktadır. Nakliyat şirketlerine imtiyazları bulundakları mahallin teş- kilâtları tarafından verilmektedir. Şehir dahilinde işleyen otomobil ve kamyonlar vergiye tâbi olup bunun nisbeti de nakil gir küvvetlerine göre hesab - olmaktadır. hususi nakil vasıtaları bu miktarın yas Tdi nisbetinde vergiye tübidirler. Bun dan bazka hükümet ve belediyeler de ayrıca benzin resmi almaktadırlar. Şe- hirlerde umumt nakliyat işlerini gören girketler de ayrıca belediyeye bir hisse verirler. 1930 da sekiz bin olan nakil vasıta- darı 1935 de 10.000 i aşmıştır. İthalâtta otomobil, benzin, yağ ve yedek aksam mühim bir yer tutmakta- dır. Bu husus için her sene 20 milyon türk lirası sarfoluraktadır. - Demir - yollarını beslemek gayesiyle otomobi den azami sürette istifade etmek gör önünde tutulmaktadır. Bu maksatla de- miryol idaresine bağlr motörlü vasıta Jarı işletecek teşekküllerin inkişafına yardım edilmektedir. Husust teşci lere farla külfetli gelen ahvalde - dev. Jet umumi memafil temin maksadiyle büyük fedakârlıkları üzerine almakta- dır. Netekim İran ve Türkiye arasında. ki nakliyatı kolaylaştırmak için Trab. zon - İram transit yolunda motörlü vezait işletmeğe devlet tevessül etmiş- tir. Buradan alınacak neticeler daha esaslı tecrübelere yol açmış olacaktır. Hava yolları Hava yollarile nakliyat devlet işi e Jarak iki defa Milli Müdafaa Vekâle - tine merbut olmak üzere 1933 de ihdas edilmiştir. 1935 de bu iş Nafta Vekâle tine devrolunmuştur. Devlet, hava yolları — ile nakliyata büyük ehemiyet vermektedir. Bu iş ilk kurulduğundanberi biri alman - diğeri amerikan malülâtı olmak üzere elde mnevcud iki tayayre vardı. Bundan baş- ka personel ihtiyaca kâfi olmadığından Rakliyatın temini gayri kabildi. Nafıa Vekâleti bu işi üzerine aldık- fan sonra personel adedini - arttırmak. Ja beraber Dragon Rapid tipinde ç tar e yeni tayyare satın almıştır. Bundan €vvel pilotluk ve makinistlik - kursları görmek üzere bir heyet Londra'ya gör derilmiş ve orada yeni uçuş usüllerini öğrenmeleri temin olunmuştur. Şimdilik yalnız İstanbulla Ankara arasında muntazam tayyare - seferleri yapılmaktadır. Çok yakın bir istikbal 'de memleketi baştan başa kat eden yol- vasıtalarının dar açılacak ve aynr zamanda — komşu memleketlerde. mevcut olan veya tees- süs edecek Hava yolalrı ile irtibat tex min edilecektir. Bu suretle Avrupa ile Asya arasında bulunan Türkiye Hava nakliyatında mühim bir rol oynıyacak- tar. Bu maksatla daha büyük tayyareler in alınmasiyle / uğraşılmakta - olup 4 motörlü tayyarlerin satın — alınmasına görişilmişii Servislerin intüzamıma — rahatlığına ve Hiatların ucurluğuna çok dikkat edilmekte olup halkın tayyareye alış « masına ehemiyet verlimektedir. Nakl. yatın emnieytle yapılması için havat tarassudata önem verilmekte ve tayya- zelerde telsizden istifade edilmektedir. Posta, telgraf ve telefon işleri Cumhuriyet hükümeti ” memleketi telgraf, telefon, telsiz telgraf, telsiz te lefon ve posta şebekeleriyle - birbirine bağlamakta ve şehirler arası İle mem- deketler arası muhaberat ve müraselât hususunda büyük faaliyet — göstermek- falkın bu vasıtalardan azami su- stifade etmesini temin etmek için| Hcuz ve uygun tarifeler tatbik etmek- tedir. Posta muhaberesi: Mektup — teatisi memleketimizde günden güne artmakta ve mevcut pos- 'ta merkezlerinin adedi. 639 a ve bey'- iye şubeleri 259 a iblağ edilmiştir. Köy- derin mektup muhaberelerini kolaylaş- “tırmak için mevcut köy posta kutuları 28481 © iblağ edilmiştir. Şimdiki halde bilumum seri ve hafif katatlarda dahi- N ve harici mektup, kart gazete ve ri - sale kabul edildiği gibi 35 adet otomo- bil posta hattında; taşınacak paketlerin ağırlığı 10 kilodan 20 kiloya çıkarılmış- 'tır. Son zamanlarda yapılan tenzilât (, $0 raddesindedir. temin etmek için yeni tip bir çok alât ve malzeme alınmış ve takviye edilen devrelerin tulü 29.593 kilometreye - ve tellerin tulü de 68.041 kilometreye çı- karılmıştır. Telgraf hatlarını icabr ha linde telefon hattr olarak - kullanmak için lüzımgelen #letler alınmış ve bun- dan başka mevcut posta merkezlerine ilâveten 327 demiryolu - istasyonu da telgraf kabul etmek üzere teçhiz edil - aniştir. Telsiz telgraf ve telefon — mubabe- Telsiz telgraf muhaberatının gün - den güne artması sebebiyle mevcut tel- siz telgraf ahizelerinin ihtiyacı karşı- dayamadıklarından dolayı telsiz ahize sipariş edilmiştir. Beynelmilel 'telsiz muhaberatı evvelki senelere na - zaran bariz bir surette artmıştır. Anka- a ve İstanbul radyo şirketleri 10 sene- lik bir hizmetten sonra bu kerre Nafıa Vekâletine devrolunmuş ve P. T. T. i- daresi tarafından işletilmeğe - başlan - mıştır. Her İki radyonun neşriyatı hal- kmm memnuniyetini muctp olacak şekil- de tanzim olunarak işe devam olunmak- tadır. Neşriyatın memleketin her köşe- sinden duyulabilmesi için biri 120 ve diğeri 20 kliovatlik iki sitüasyon daha Ankarada inşa olunacaktır. Bu — istas- yonlar bir buçuk sene sonra ikmal edi- decek olup 700.000 liraya mal olacaktır. Telefon mutmberesi: Devlet telefon muhaberesine de 18- zimgelen ehemiyeti vermektedir. 1935 de İstanbul telefon şirketi de satm alı- narak P. T. T. idaresine devrolunmuş- tur. Bu tesisat üzerinde bazı ıslahat ya- pilmakla beraber şebeke tevsi ve esaslr bir aslahat programı hazırlanmıştır. 'Tevsi ve ıslah işi bittikten sonra 11.000. abone siasında bulunan bugünkü şebe- ke bu haddin çok yükseğine çıkacaktır. Şehirler arası telefon servisi için #antrallarda kuran portör tesisatı ya - pilmiş ve güzergâhtaki merkezlerde tak- viye edilerek konuşma adedi ve aynı an da konuşanların miktarı İki devre üze- tinden Üçten sekize çıkarılmıştır. Şe - hirler arası telefon devrelerinin — tulü 3240 kilometre ve tellerin tulü 6480 ki- Tometredir Üç senelik telefon şebekesi inşası 1936 senesinde ikmal edilmiş ve bu su- retle birçok şehirler telefonla hükümet merkezine bağlanmıştır. -Önümüzdeki seneler içinde Suriye, Irak, İran ve Rasya istikametlerinde telefon hatları Anşasına başlanacaktır. Bu suretle mem- deketin her tarafı telefonla biribirine bağlanmış olacaktır. /Amme hizmetleri gören ecnebi 've milli sermayeli imtiyazlı şirket ve müesseseler Osmanlı hükümeti devrinde âmme bizmetleri gören imtiyazir şirketlerin hemen ekserisi siyasi tesirlerle ecnebi #ermayesiyle kurulmuş ve pek az kont- yola tâbi tutulmuştur. Bunlar vazifele- rini görürlerken imtiyazlarının ve mu- kavelelerinin emrettiği vecibeleri ifa edip etmemek hususunda kendi arzu - Jarına birakılmış ve bunlar. da yalnız para kazanmak kaygusuna düşmüşler - dir. Cumhuriyet hükümeti memleketin yükselmesi için tenebi — sermayesinin memlekete girmesini takdir etmiş an - Cak bu hususta yalnız ecnebi sermaye- Sinin gelmesini beklemiyerek aynır işler Ti milli sermayelerle görmek yollarına da tevessül etmeği ihmal etmemiştir. Ancak cenebi şirketlerin - kendilerine verilen hakları mukavelelerindeki şart- Jara uygun bir surette tatbik etmeleri hususunda gayet kıskanç davranmak - 'tadır. Cumhuriyet hükümeti — osmanlı devrinde teessüs etmiş olan ecnebi ser mmayeli imtiyazlı şirketlerin kendi pren- #iplerine ve gayelerine uygun - olarak devam etmeleri esasını muhafaza etmiş ancak mukavele ve imtiyazlarında hü - kümetin satın almak hakkı gelmiş bu » hunanları aşağıda yazılan mali şartlar. 'a tasfiyeleri cihetine gitmiş ve dev - detleştirmiştir. Bunlar arasında İstan - bul Terkos su şirketi, Telefon şirke- d, rıhtım girketi satın alınmışı Kadi- köy su şirketiyle İzmir Telefon şirketi Ge satın alınmak üzeredir. Cumhuriyet hükümeti halkın men - faatlerini ihtiyaçlarını selâmeti umu- yeyi düşünmeyen — osmanlı hükümeti Bibi âtıl ve bu esasları ihmal eder bir waziyette kalamazdı. Cumhuriyette bü- *tün gayeler âmme hizmetlerini ifa eden mücsseselerin balkın ihtiyaçlarını en vcuz ve iyi bir surette tatmin edilmesi- mi gaye ittihaz etmiştir. Bu itibarla be- lediye kanunundaki bir madde ile bu gibi âmme hizmetlerini yapmak mec - buriyeti belediyelere tahmil edilmiştir. Bugün Türkyede âmme hizmetleri- ni gören belediye ve vilâyetler günden güne artmakta ve bu müesseseler maki- nelerini hariçten - getirmek - suretiyle #nme hizmetlerini görmekte ve serm: yeleri günden güne artmaktadır. Bu teşekkülün merkezi yeni teşekkül eden Belediyeler Bankasıdır. Bugün Türki- 'yede mevcut 340 kasabadan yalnız 145 tanesinde elektrik tesisatı mevcut ol - duğuna göre daha 200 kadar kasahada elektrik tesisatı yapılması icab etmek- tedir. Havagazı şebekesi mevcut şehirler yalnız üç tanedir. Tramvay, tünel, oto- büs ve vapur servisleri olan şehirler mahduddur. Türkiyedeki mevcut imtiyazlı - şir- ketlerin sermayeleri aşağıda — gösteril- miştir. Lira Osmanlı hükümeti — zama- nında verilen imtiyazlar — 37,093214 Osmanlı hükümeti — zama- 'nında imtiyazı verilen mil- 1i şirketler 204,980 37,298,144 Cumhuriyet hükümeti — za- manında / imtiyazı - verilen milli şirketler 4,388,000 Cumhuriyet hükümeti za- manında / imtiyazı” verilen ecnebi girket sermayeleri — 5,237,500 9,625,500 Cumhuriyet hükümeti za- ananında — satın alınan - gir- ketler. 13.221,005 Bunların satın alma bedeli ödenen ve ödenmekte olan: 136,431,502 - Fransız Frangr 200050 Türk lirası. 800,000 İngiliz hirasıdır. 13 Üncü yılda imtiyazlı şirketlerde milli ve ecnebi sermaye 46,923,644 ve imtiyazı belediyeler tarafından verilen sermaye 10,661,522 türk lizası olup cem- 'an yekün 57,485,166 türk lirasıdır. olarak yolunu da kestiler (Başı 1. inci sayfada) ve dünkü hücumda ei kıtalar tüfek kur ganlarından korunmak için göğü ve başlarına zirh Jevhalar takmışlardı. Malaga eyaletinin her tarafından gelen mülteciler çok acıklr bir haldedirler. Benzin depolariyle - Malaga istasyonu ve Kapacince'ların kışlası alev alev yanmaktadır. Şehrin bütün binalarma Franko bükümetinin bayrağı çekilmiş. tir. Asiler, Malaganm 30 kilometre ile- risindeki Veles'i işgal ettiklerini ve ge- Tecek hafta da, şimdi hükümet kuvvet- lerinin çekilmiş bulundukları Almeria gehri üzerine İerliyeceklerini - bildir. #mektedirler. Asilerin bir çok esirleri kurşuna dizdikleri haberi çıktığı için, Lalinca ve Alceziras'daki binlerce ka- dın ve çocuk, kocalarının ve babalarının akibetleri hakkında - endişe içindedir. der. Asiler Madrid - Valansiya yolunu kestiler Arnajuez bölgesinde son — gönlerde cereyan eden şiddetki harblerden sonra Asi kaynaklar Madrid - Valensiya yo- Tunun dün kestiklerini bildirmektedir. der, Aviladaki Havas muhabiri diyor ki: iler, bütün geceyi - Giperlerde dizlerine kadar çamura batmış olduk- Jarı halde geçirdikten sonra sabahleyin erkenden taarruza - geçmişlerdir. Bu Dııldııi’l)l—)&dlk işleri Ti buçuk sene kadar evvel çıkan bir kanunla Devlete ait binaların inşa ve tamiri ve Türkiyedeki bütün şehir ve kasabaların hali hazır ve - müstakbel Amar plânlarmın yaptırılması Nafıa Ve- kâletine verilmiştir. Bu kanun ci - bince Devlet, Belediye ve mülli şirket- dere ait binaların inşa ve tamiri ya doğ- rudan doğruya Vekklet Fen heyeti ta- rafından tanzim ve inşaatı “mürakabe edilir ve yahut bunlara nit proje ve ke- gif evrakı tasdik olunarak mahalli fen heyetlerince yaptırılır. Derlet büdcesinden senede 15 mil- yon lira sarfiyle - yaptırılmakta “olan devlet binalarının başmda Ankaradaki devlet mahallesi gelir. Hali hazırda bu mahallede yapılmış yedi büyük Vekâ - dt binası vardır. Bu binalar diğer mem- deketlerde yapılan emsalleriyle muka- yese edilebilir. Büdcenin elverdi bette memleketin her köşesinde hükü- et daireleri, mektebler, hastaneler, ca. mmiler, hapisaneler ve kışlalar inşa edi- mektedir. Bunlardan maada belediye ve milit girketlere ait binalar için senede 10.000.000 Tira sarfedilmektedir. Bütün bu inşaat türk mühendisleri, türk mimarları ve türk mütcahhitleri tarafından mürekabe ve inşa olunmak - tadır. Bazı mühim binaların projeleri- nin tanzimi için tertip olunan beynel- milcl müsabakalarda türk fen adamları avrupalı meslokdaşları arasında çok Yeni kanuna göre Türkiyedeki bö- dün gehir ve kasabaların hali hazır ve müstakbel imar plünlarının mütehassıs fen adamlarına yaptırılması — mecburi ki Şizadiye kadar birçok gehir ve kasa- baların haritası alınmış ve imar plân ları tanzim olunmuştur. - Büyük şehir- lerin imar projelerinin tanzimi — için beynelmilel müsabakalar tertip olun « maktadır. Su işleri Su işlefine aid yapılması lâzım ge - den hususları Türkiyenin topografik vafiyeti tayin etmektedir. Hemen he - men seylâbi karakterde olan memle. ketin akar sularında birkaç mahdut ne- bir istisna ile seyrisefain meselesi yok gibidir. Buna mukabil bilhassa nehir dilerinde sulama ve ekseriyetle mansap. Jarda kurutma vaziyeti vardır. Bu - va- ziyete göre sulama işlerinde halkın me- aisine hükümet tarafından yardım e - dilmekte ve sulama kanalları açmak - tadır. Sulama ve kurutma - vaziyetleriyle gıkı bir surette alâkalı bulunan nehir- derin ıslahr meselesi de Türkiyedeki su işlerinin başında gelmektedir. Orta Anadoluda mahdut mikdarda- sulamanın ki yağışların az olması ve Küvvetler, yatağından çıkmış olan Ja aa nehrini aşmak teşebbüsünde mmamışlar, / Manzanares - istikametir #imale doğru ilerlemişlerdir. Jamar ve Manzanares nehirler iltisak noktasında Asilerin top ve mite talyözleri Valansiya yolunu işgal et mmüşlerdir. Bu yol üzerinde hiç bir. tetle münakalât icrasına imkân yoktur, Asilerin baş kumandanlığı, hükümet küvvetlerini payitahattan mümkün Ku kadar üzak ve açık bir sahada harbı. kabüle zorlamak tasavvurundadır. metçilerin kumanda heyeti de bu yeyi kabul mecburiyetinde bulur tadır. zira Madrid tamamiyle kuşatılmak tet likesi altında bulunuyor. Son askeri vaziyet Ş Sevil'deki Havas mubabiri” bildir yör; ğ Malaganın zabtı ve Valensiya yolı 'nun kesilmesi / üzerine askeri - vaziş tamamiyle değişmiştir. Valensiya 'mun kesilmesi hükümet merkeriyle eyaletleri arasmdaki / münakalâtı du dürmüştür. Şimdi Franko kıtalarını süratle ilerliyecekleri tedir. Filvaki Malaganın işgali âsilere dülüste bulunan kıtalarını Fastan kola bir gekilde iaşe etmek imkânınr vere Mmektedir. Bu kıtalar şimdiye kadar Al- cesiras vasıtasiyle iaşe edilmekte idi. Haricindeki aylara —inhisar etmesi anımtakada suların toplanması ve kı aylarda tarfedilmesi lüzumunu Koymuştur. Bunu teminen Ankara varında Çubuk Barajı yapdmaştır. yük mikyasta su kuvvetlerinden isti Ge meselesi eiyevm tatbik el le beraber küçük su kuvvetlerinden i tifade edilmekte ve büyük kuvvetlere #a etütleri de yapılmaktadır . —— Ummumi hatları yukarrya kaydedi. den ve mütenevvi sahalara iakisam et « miş bulunan büyük su işleri, Giye kadar yapılanları hakkında ca malömat verilmiştir. 1 — 1929 senesinde 3 milyon lira ihale edilen Nilüfer çayı harajı Bur ovasının sulanmasını temin edecekti 2 — Küçük Menderes nebiri havra: sındaki bataklıkları ve Cellât - göli kurutmak için 3, 5$ milyon lira - sarfo « Tunmatkadır. j 3— Ankara ovasını salamak ve şehe in ihtiyacını karşılamak için 4 milyon Jira sarfolunarak Çabuk barajı inşa e- dilmiştir Şehirlerin sulama tertibatına el miyen verilmekte olup — Ankara'da 600,000 tira sarfedilerek terşih - darı inça olunmuştur. d Teknik elemanlar yetiştirilmesi Cumhuriyet Nafrası derahte eyle « Giği imar işlerini” gördürecek / teknil elemanı da gene kendi vesitiyle yeti türmek zaruretade kalmıştır. Eski devirde ordunun idaresinde 0- 'dan mühendishane namındaki mektebe mülhak olarak 1889 senesinde sivil mü- bendis yetiştirmek örere açılan hendes ülkiyenin yetiştirdiği talebe cum » huriyet ilânında ancak 267 idi. Bu ziyette Naftanın aldığı mekteb, tedr cen tekemmül ve 1 — Yol ve Demiryol 2 — Su 3 Taşaat ve mebani 4 — Elekto $ — Posta ve telgraf ihtisas şubelerini de ihtiva etmek üzere tevsi edilmiş ve geçen on üüç sene zarfında 306 kendis — yetiştirmiştir. Ayar surete de mühendislerin iş — mahaflerin deen. faideti / yardımcıları olan Nas fıa fen memurları yetiştirmek için 9il tarihinde bir mektep daha açılmış ve bu mektebin de yetiştirdiği 68 mex mür bugün umran sahasında yer almış bulunüyor. Nafıa Vekâleti, memleketin dahilir de kurduğu bu mücmeselerden - yetişe | tirdiği fem adamlarının tahsille etmelerimi temin için her fırsattan isti - fade ile yabancı memleketlere / göndes Terek muasır terakkiyattan istifade mmelerine imkân vermekte olduğu gibi dise tahsillerini ükmal edenlerden seçi den talebeyi de doğrudan doğruya mü terakki memleketlerin fen mektebleri « me sevk ve tahsil ettirmek hususunda. daimi ve husust bir dikkat sarfetmek « | tedir.