14 Mart 1936 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 2

B S&AYFA 2 OLUS 14 MART 190 C.. e. : ' Düşünüşler ü — Belediyeciliği : HABERLER Bir memleket, medeniyet sevi- | tâbi kılacak kadar otoriteye sahib İSTANBUL TELEFONLARI_- yesini yabancı gözlere, her şeyden — önce, şehirlerinin dış manzarasiy- — le haber verir. Fransız muharrir- a lerinden biri, Atina'dan bahseder- ken “medeniliğin ifadesi olan ge- — niş ve düz caddeleri var” diyordu. Yeni Ankaranın, inkılâbımızı dı- şarda tanıtmış olan edebiyatta ne © ehemiyetli bir yer tutmuş olduğu- — nu hepimiz biliyoruz. - Güzel ve düzgün bir şehir, yal- z nız yabancı gözlere karşı bir pro- - paganda süsü olmakla kalmaz, içinde yaşıyanlara güzel ve düz- — gün yaşamayı da öğretir: Ankara — halkının yaşama itiyadları üzerin- de yeni Ankara kurulalıdanberi meydana gelmiş olan değişiklik- leri göz önüne getiriniz. Bu müşahedelerden sonra he- men itiraf etmeliyiz ki umumi he- yetiyle belediyeciliğimiz inkılâbı- — mızin hiz temposüuna en az ayak uydurmuş bir çalışma şubemiz- |— dir. Bunun sebebini ben, belediye- — ciliğin, bizde, bir âmme hizmeti — olmasına rağmen en az devletlesş- — tirilmiş bir müessese olmasında — buluyorum. Neden merkezden uzaklaştıkça şehircilik sahasındaki çalışmala- rm yavaşladığına ve hattâ büsbü- tün durduğuna şahid oluyoruz? — Önikiinkılâb ylılı içinde bir tek — düzgün cadde bile açamamış be- -l İi — lediyelere rastlayışımız neden- Edir? “Belediyelerin fakirliğinden, gelirsizliğinden” diye atılanlar o- — Jlacak, biliyorum. Fakat ben, bir ü — Memleketin kalkınma ve inşa -— hamlelerinde, paranın ancak ikin- — ci derecede rol oynadığına inanan- lardanım. Her şeyden evel, yapı- cılık, enerjik, inanlı ve bilgili bir. : insan işidir. Birçok sahalarda ol- — duğu gibi, burada da, yapılan ve- — ya yapılamamış kalan işleri, baş- — larımda bulunan adamların kapa- sitesiyle ölçmek zorundayız. — Çok daha dar imkânlar içinde - çok daha büyük işler başarmış bir belediyeye rastladığımız zaman, — bunu, başında lâyık olduğu adam- — harı bulmak taliine borçlu olduğu- nu derhal anlarız. Belediye reisi ve azaları seçim yeliyle iş başma geliyorlar. Bun- — JTar, çoğun, hepsi yerli halktandır. — Ömürlerinde bir defa olsun ufacık şehirlerinden dışarı çıkmarmış ve- — ya, iyi yaşamak itiyadını alacak — kadar bir büyük şehirde oturma- mış belediye reislerimizin sayısı ,V “oldukça kabarıktır. Şu halde nasıl O istersiniz ki onlar, — içinde yaşadıkları ve alıştıkları bu f şehrin kötü ve bozuk taraflarını Z yadırgasınlar. Kendi evinde en — * basit medeni konfor şartlarından . mahrum yaşıyan bir insanın düz '-4 ve geniş caddeler, parklar, âbide- — ler fantezisine mühayyelesinde B iyer bulamıyacağını kolaylıkla an- > - larsınız. — Dahası var: Bu seçilen reis ve — azalar, onlara rey temin etmiş o- lan şehir halkının ve bunlar ara- — — sında bilhassa sözü geçen bir zen- —— gin zümrenin isteklerini kolla- | mak zorundadırlar. Halbuki çok — küçük bir azlık teşkil eden bu — zümre şehrin her tarafma dağıl- mış olan evleri ve arsalariyle, be- — İlediyenin, her yapıcılık hamlesin- | dekarşılaştığı bir engeldir. Bu — zümreden birinin dükkânı yıkil- - mamak için, yeni açılan bir cadde | daralır veya sapar. Her yeniliğe v : 5 Ğİ zümrenin arasından çıkar. ÜĞT Medeni şehir hakkinida bir fik- ri ve bunu vücuda getırecck tek- mhbılgısı ve görüşü olmıyan, ça- olamıyan bir belediye reisinin, va- zifesi, her gün iskemlesine oturup kalkmaktan ibaret bir kukladan başka bir şey olamıyacağı mey- dandadır. Belediyeciliğimizin, — inkılâbın umumi gidişine uygun bir seviye- ye çıkarılması için bu şartları kö- künden değiştirmemiz lâzımdır. Nasıl? Belediye işlerini de vali ve kay- makamlara vermek suretiyle, der- dim. Eğer her vali ve kaymaka- mın ideal bir insan olmasına im- kân bulunsaydı. Ayrıca iki kuvve- tin karşılıklı surette biribirini kontrol etmesi de daima faydalı bir şeydir. Bu noktalar göz önün- de tutulunca belediye reislerinin, şehir halkından olmamak şartiyle merkezden tayin edilmesi dava- nın tek hal şekli gibi görünüyor. Fakat bir hamlede istenilen şartlara sahib yüzlerce belediye reisini nereden bulacaksınız? İşte hatıra gelen cevabı güç soru bu- dur. Bu işi bir hamlede yapmanın inikânsızlığını tabiidir ki kabul e- diysrum. Fakat derece derece işe girişerek on yıl içinde belediyeci- liğimizin manzarasını baştanbaşa değistirmiye imkân vardır. Her şeyden önce bize lâzım o- lan bir belediyecilik mektebidir. Sıyasal bilgiler okulu derecesin- de, fakat idari ve siyasi ilimler yanında, şehircilik tekniğini im- kân derecesinde öğreten bir mek- teb. Yarının bütün belediye reis- lerini böyle bir mekteb pekâlâ ye- tiştirebilirdi. YAŞAR NABİ Bir ev çöktü İstanbul, 13 — Dün gece Ciba- hide milli- emlâke ait bir ev çüktü. 7 yiat yoktur. Gelecek talebe grupları İstanbul, 13 — Nisanm beşinde ve 12 sinde Romanya üniversitesin- € a iki t.lebe kafilesi gelecektir. Profesör Matin İstanbul, 13 — Viyana üniversi- Usi şark memleketleri tarihi profe- sözü M.'in bu hafta içinde İstanbu- la gelecek ve etütlerde bulunmak ü- zere Ankaraya gi Buğday yolsuzluğu İstanbul, 13 — Buğday yolsuzlu- ğu ile uğraşan ziraat müsteşarı B. Atıf Bayındır tahkikatını bitirdi. An- karaya gidiyor: Devlet deniz yollarının vapurları ııhnbul, 13 — Devlet demzyoı ları için yaptırılacak vapurlarım iki senede tamamen teslim alımması ka- rarlaştırılmış bulunuyor. Bazı grup delegeleri cllerindeki işlerin çokluğu dolayısile bu müddetin - uzatılmasmı istemektedirler. Fakat bu talepler kabul edilmiyecektir. Fen heyeti şart- name üzerindeki son tetkiklerini bi- iştir. İhale mart sonuna kadar | bitmiş olacaktır. Bir çarpışma İstanbul, 13 — _Selîmîye açıkla- <anda bir motorla bir balıkçı kayığı çarpıştı ve balıkç kayığı battı. — Moskova Radyosunda Türkiye için konser " Geçen kış şehrimize gelmiş olan sov- yet ses artisti Bayan Barsova'nın da iş- tirakiyle 15 martta Moskova radyosun- da Türkiye için verileceğini daha önce haber vermiş olduğumuz konser, By. Barsova'nın rahatsızlığı dolayisiyle ge- ri kalmıştır. Günü ayrıca haber verile- cektir. Cenubi Amerikada tetkikler Nevyorkta bulunan ticaret konseyi- miz B. Muzaffer, cenubi Amerikada bit tetkik gezisi yapmağa memur edi! — — B. “"-zaffer bu memleketlerda ihrac-* marldelerimiz icin pazar arayacak ve tetk'lkderinin neticesini bakanlığa bil ” recektir. Bir ingiliz firmasının isteği İ Londrada Pol B. Berlizheimer adın- daki firma, memleketimizde Dol * Oil satan ticaret evlerinin adresler' * sörmüuş ve kendisine Londra ticaret mü- messilliği vasıtasiyle gereken malümat gönderilmiştir. Hind yağı çıkarılan ' nebat yetiştirilecek Milasta bir çiftçi, hindyağı çıkarılan nebatın tohumundan ekerek yaptığı d-- nemeden sonra iyi bir netice ab> / - Milas ticaret odası, çok mıkdarda ekil- diği takdirde bu nebatın dış piyasalarda satılmast mümkün olup clmadığını 4 — nomi bakanlığından sormuştur. İlgili da- ire bimir ineslamekteadir. kücüktenberi * ilsşmalarını şehir halkınım arzusu- . 'na değil gelecek menfaatlerine “Ulus,, un Dil Yazıları (Başı I. inci sayfada) Morfolojik şeklinde vokalle biten “gelmeli” ve “gele” gibi şe- killerde sondaki (iy) ve (eğ) ler bu (im) rolünü de ifa edebildiğin- den oralarda düşen (im) ler, ben- zetme (analogie) yoliyle “gelmiş, gelir, geliyor, gelecek” gibi sıyga- lardan da düşmüş olacaktır. Bu (imiz) mürekkep ek - za - mirinin fiil tasriflerinde dile ağır geldiğini ve bir değişmeye tema - yül gösterdiğini, bundan önce a- naliz ettiğimiz (ik) şeklinden de anlarız. (Orhon) yazıtlarında (geldimiz) diye yazılı olan sıyga- nın (geldık) şeklini alması, yal - nız (z) nin (k) ya çevrilmesiyle değil; bir de (im) in düşmesiyle olmuştur. Bundan da anlaşılır ki - isim- lerin sonunda olduğu gibi duran (imiz) mürekkep ek - zamiri, fiil sıygalarında ilk önce (im) ini kaybetmiştir. İşte “gelmişiz, geli - riz, geliyoruz, geleceğiz, gelmeli- yiz” şekilleri bu haldedir. Daha sonra bu (iz) in de (z) si (k) ya çevrilmiştir. İşte “geldik” ve “gel- sek” şekilleri de bu — değişmeye varmıştır. Halk konuşma dilinde “gelmişik, gelirik, geliyoruk . ve- ya - geliyük, geleceyük, gelmeli - yük” şekilleri, “katışık sıygalar” ın da bu değişmeden büsbütün ay- rılmadıklarını gösterir. Yalnız “iltizam” sıygasında “ge- leyiz” veya “gelevüz” şekli, başka bir yol tutarak, bu seriden ayrıl - mış, “gelelim” şeklinde görülen, “lim” mürekkep ek - zamirini ya- ratmıştır. Eski metinlerde “gele- vüz” şekli çok görülür: (Mevlut) daki “Bir nasihat kılavuz illâ size” mısrağında olduğu gibi. LİM Bu (lim) mürekkep ek - zami- rini analiz edelim: (2) (0) G1 4 im) (1) İl: Yapıştığı fiil sıygasmın manasını en yaygın ve şamil bi sahaya naklederek oradaki gayri muayyen süje ve objelerin hepsini bu fiilin anlattığı işte: * (2) İm: ile gösterilen (ego) ile birleştirir. Bu halde (il 4 im — İim), öyle bir yapıcı süje gösterir ki bunda (ego) - yani (ben) - ile beraber onun en geniş sahasında bulunan bütün gayri muayyen süjeler or - taktır. (Bı'z) ve ( siz) kelimelerinde ve (iz, imiz, iniz, siniz) ek - zamir - lerinde (ben) ve (sen) süjelerine katılan ortaklar, (z) mıntakasına kadar yayıldığı halde, burada ©o sahayı da aşarak ta (1) mıntaka- sına kadar varışın sebebi nedir ? Bunu anlamak için “iltizam sıy- gası” denilen bu' “-eli katışık sıyga” nım gidişini tetkik etmek lâzımdır: İltizam fiilleri, gramer tarihi içinde iki yol üzerinde yürümüş - tür: (1) Bütün öteki katışık sıyga - larım yürüdüğü yol; (2) emir sıy- gasiyle karışmaya meyleden is - tisnaf yol. “Osmanlı lehçesi” dediği garp Türkçesinin büyük bir gramerini yazmış oları Bay Jean Deny (gi - delım ; yapalım) gibi şekıllerı “emir” sıygasının birinci cemi şahsı diye alır ve iltizam sıygası- nın birinci cemi şahsını (gideyiz, yapayız) şekillerinde tasrif eder. Bu, iltizam sıygasmın iki akışı ü- zerinde bir sezgi göstermekle be - raber, bugünkü kullanışta (gide - lim) in tamamiyle (gideyiz) yeri- ni tutmuş olduğu hakikatini orta- dan kaldıramaz. Bu noktayı iyice izah için, ilti - zam sıygasının tarihi tekâmülün- deki iki akışı kısaca gözden geçir- mek lâzımdır: L “Gide” şeklindeki fiil sıyga- sınım sıyga eki “eğ” dir. Buradaki “ğg” bir yandan “y”, hır yandan da “v” olabilir. İşte “gideyim” ve “gideyiz” 9ehllennde hı ıığ y” Ğeğlıımını “gidevüz” şekli ise “g — v” teba- dülünün örneğidir. Bu sıyganın (eğ) eki düşerek (gidem) ve (gi- dek) şekilleri de vücut bulmuştur ki tamamiyle (gittik) ve (gitsek) ile birdir. Halk dilinde ve eski me- tinlerde görülen “haydi gidek” yollu söyleyişler bu normal tekâ- mülün işaretidir. n H. Yavaş yavaş bu iltizam sıy - gası mütekâmil konuşma şivesin- de silinmeğe başlamıştır. AÂrtık bugün garp Türkçesinin ileri ko- nuşma şivelerinde “gidesin, gide, gidesiniz, gideler” gibi fiiller he - men hemen hiç kullanılmamakta- dır. İşte iltizam sıygasının bu şa- hısları kullanılmaktan düştükçe, tek başına gibi kalan birinci şa - hıslar, (iltizam) dan (emir) sıy - gasına doğru kaymıştır. Bu halde emir sıygası üç şahıs- h tam bir sıyga haline gelmekte- dir ki tasrifi de şöyledir: Şahıslar (1) (2) (3) Müfret Gideyim Git Gitsin Cemi Gidelim Gidin (iz) Gitsinler Burada (gidelim) şeklindeki “(Tüm) ek zamirinde yine iki ele- man vardır : ). (d I - im) Bu iki elemanı tam olarak an- lıyabilmek için kelimenin bütün etimolojik şeklini yazalım : (1) A2) -) A9 ) (g 4 id - eğ 4 il 4 im) (1) İğ: Hareket anlamma bi - rinci derece prensipal köktür. (2) İd: Bu hareketin müessir ve nafiz bir mahiyette olduğunu anlatan failiyet ekidir. (3) Eğ: Bu nafiz ve müessir hareketin süje veya objesini gös - erir. (4) İl: Bu süje veya objeyi gay- ri muayyen, şamil bir sahaya ka - dar yayarak çokluğunu, sayısızlı- gını anlatır. (5) İm: Bu sayısız süjeler ara- sında (ego) nun da bulunduğunu gösterir. İşte (lim) ek - zamirinin de mahiyeti bundan ibarettir. ' A DILMEN Afyon - Karakuyu Bozanönü - İsnarta Yeni hatlar 23 martta açılıyor Bozanönü - İsparta ve Afyon - Ka- rakuyu hatlarının açılış töreni bu a- yımn 23 üncü pazartesi günü yapıla- caktır. Afyon - Karakuyu hattı üzerinde heyelan olan kısım düzeltilmiştir. He- yelanı doğuran bir su akıntısının, he- men 40 metre kadar derinlikte gale- riler kazılarak kaynağı bulunabilmiş ve su bu suretle akıtılarak toprak kayması önlenmiştir. j | | İ y | Afyon - Antalya hattının başlan- giıcini teşkil eden 113 kilometre u- zunluğundaki bu hat, Anadolu ve Aydın hatları arasında kısa bir irti- bat sağlaması ve varacağı Antalya li- manı vasıtasiyle de Akdenize yeni bir kapı açılması bir ehemiyet taşımaktadır. Masrafı 3 500.000 iirava varan bu hattın ya- pılışı; keşif ihalesi, bir yıl içine sığ- dırılmak gibi cumuriyetin on iki yıl. hk demiryolu tarihinde bir hız reko- ru olmuşstur. dolayısiyle de hususi İbnirrefik gecesi Boş yer kalmadı Bir yıl önce ölen değerli sanatkâ- rımız İbnirrefik Ahmed Nuri Seki- zinci adına bu gece Halkevin - de ilecek mü: ede boş yer kal- madığı için bilet almak üzere müra- caat edilmemesi Halkevi reisliğiice sayın halkımızdan rica edilmektedir. B. N. Ali Küçüka'nın könferansi bugün önemli saatlerinden birini yaşa- dı. Denizli saylavı Necib Ah Küçüka - salonumuzu doldurup taşıran büyük bir W LA SA ll | iüh L ilk konferansmı verdi. Antalyanın inki- lâba yürekten bağlı halkının ruhların- da heyecan yaratan konferans zevkle dinlendi. Ve bir çolı yerlerinde alkışlar- a kesildi. Halk £ tan ayrılırken türk inkilâbının harikalarımı dinlemekten duydukları gurur ile devrin büyüklerini saygılarla andı. Tütün için bir komisyon Pek yakında tütün ihracatını arttır- mak için gereken tedbirleri konuşmak ve bir karara varmak üzere ekonomi ve gümrük ve inhisarlar bakanlığı delege- lerinden mürekkeb bir komisyon kuru- lacağı haber alınmıştır. Motosiklet kazası Saraceddin adında biri idare ettiği motosikletle, son süratle Akköprü cad- desinden Çiftlik istikametine doğru git- mekte iken karşısına çıkan 8 yaşlarında İsmete çarparak yaralanmasına sebebi- yet verdiğinden yakalanarak adliyeye ve rilmiştir. Zilede yumurta murakebe komisyonu Dahilde yumurta toplama merkezle- ri olan yerlerde murakabe komisyonu toplama hakkındaki yeni yumurta ni- zamnamesi hükümlerine göre, ilk dafa olarak Zilede bir komisyon kurulmuş- tur. Ekonomi bakanlığı buraya bir yu- murta eksperi göndermek istemektedir, daki Kızılayın kongresi Öteygün çoğunluk - olmadığınd yapılamayan Kızılay Ankara merke. zinin kongresi, bugün saat 15 de Ha- vuzbaşmdaki Kızılay genel merkez binasında yapılacaktır. Bir düzeltme Dünkü sayımızda yerleri deş” -& emniyet direktörleri arasında Konya em- nüiyet direktörü B. Kerim Elnhrıye. E- dirne emniyet direktörü B. Ahmed De- müir Bitlise yazılacak iken bir yanlışlık olmuştur. Özür dileyerek düzeltiriz. MAT KER W_._wb ....J..c.â_onj