2 Kasım 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 1

ON ALTINCI YIL. No: —..0 Kamutay beşinci devre çalışmalarına dün başladı Büyük milletin yüce vekilleri, ğ— Kamutayın Beşinci devresini çarken sizlere derin saygılarımı unarım, (Alkışlar) Kamutay, arsrulusal durumun çok önemli bir zamanında çalış- maya başlıyor. Hadiseler, Türk Milletine, iki E hermtmiyetli düsturu yeniden ha- tırlatıyor: Yurdumuzu ve haklarımızı mü- dafan edecek kuvvette olmak.. ulhu koruyacak arsrulusal çalış- ma birliğine “nem vermek.. Sulbun bo ulmuş olmasından izdirap duym- tıak mümkün değil- dir. Her halde, bugünkü, ağır ih- tilafların ortadan kalkması, me- deniğ insanlığın başlıca dileği ol- malıdır. (Alkışlar) Bizim sulh ülküsüne ne kadar bağlı olduğumuzu, bu ülkünün gü- mlik altına alınmasındaki dile- mizin ne kadar esaslı bulundu- ğunu izaha lüzum görmiyorum. Bu hususta çalışan Uluslar So iyetesinin, tecrübelerden istifade derek prensiplerini tekâmül et- tirmesi ve sulhu koruma kudreti- ni artırması samimiğ arzumuz- dur. (Alkışlar) Sayın arkadaşlar! İçidare teşkilatımızı, yurdun doğu bölgelerinden başlıyarak ge- işletmek ihtiyacını duymaktayız. E Yeniden iki genel ispektörlük E ve yeniden bazı vilayetlerin ku- rulması da lüzumlu görülmekte- E dir. Bu arada Dersim bölgesinde E alı bir ıslahat programının tat- biki de düşünülmüştür. Vilayetlerimizin devamlı tefti- şini ve müşterek işlerinin bir. el- den takibini kollayan genel ispek- törlerden çok faydalar bekliyo- ruz. Dağu vilayetlerimizin bellibaş- 1 ihtiyacı, orta ve batı illerimize demir yollarla bağlanmaktır. Şar- ka ilerliyen iki ana demir yolu. nun hızla bitirilmesini ve bunları rbirine bağlıyacak yollar örü- ğüne şimdiden başlanmasını lü- zumalu görüyoruz. İran - Türkiye transit yolunun eşkilatlanması özenle bitirilmeli- dir. Liman ve sulama işlerinde ace- e yapılacak şeyler vardır. Sağlık avaşı da yeni icaplara göre ge- işletilmek zaruretindedir. Saydığım bütün bu işleri, Hü- kümetin kesin bir program içinde gütmesini bekliyebiliriz. Üzerinde önemle durmak iste- diğim bir ciheti de bildirmeliyim. Türk ülkesi içinde köylere va- rınmcıya kadar küçük büyük bütün şehirlerimizin birer genlik ve ba- yındırlık göreyi olması önde tut- tuğumuz “#inaçlardandır. Türke ev bark olan her yer sağ- lığın, temizliğin, güzelliğin, mo- dern kültürün örneği olacaktır. (Alkışlar) Devlet kurumları yanında, doğ rudan doğruya bu işlerle ilgin o- lan urayların bu görüş ve düşü- nüşle çalışmalarını istiyorum. Urbayların devlet merkezinde toplanışı bu işin sonucu değil baş- langıcıdır. Bayanlar, Baylar; Endüstri programımız, nomal gidişindedir. —Bununla " beraber yurdun endüstrileşmesine daha çok hız verilmesi ve, yakın bir çağda, yeni bir ikinci programa başlanması lüzumuna dikkatinizi uyandırmak isterim. Mağden işleri yeni bir açılma devresindedir. Mağden mühendis- ihtiyaca yeter sayı ve yetiştirmeyi önemek ge- Kömür havzasının rasiyonel iş- lemesi için tedbirler almak ta lâ zımdır. (Alkışlar) Bir de arkadaşlar; köylümüzün genlik düzeyinin yükselmesi ted. birlerine daha geniş ölçüde özen le devam edeceğiz. (Alkışlar) Aydın Saylavlar; Kültür kınavımızı, yeni ve mo- dern esaslara göre, teşkilatlandır- maya durmadan devam ediyoruz. Türk tarih ve dil çalışmaları, bü- yük inanla beklenilen ışıklı ve- rimlerini şimdiden göstermekte- dir. Ulusal musikimizi modern tek- nik içinde yükseltme çalışmaları- na, bu yıl daha çok emek verile- cektir. Ulusal kültür için pek lüzumlu olduğu gibi, arsıulusal ilgi kımından da yüksek olan radio işine önem çok yerinde olur. Sayın arkadaşlar; Maliyede, geçen yıl, cosaretle aldığınız tedbirlerin, ne kadar ye- rinde olduğu sabit olmuştur. Tuz vermeniz Adımız, andımızdır ve şeker fiatlarının düşürülmesi, halkı hoşnut etmiş ve yoğaltımı artırmıştır. Bu yıl, başka konularda da, bu yönden tedbirler alacaksınız. Sa- yım vergisinde ve bina kıymetlz - rinde indirim faydalı olacaktır Erazi ve yapı vergilerinin hususiğ idarelere deviri önemli ıslahattan sayılacaktır. Vergi indirimlerini Hazinenin karşılayabilmesi, ülke ekonomi kudretinin yüksekliğine değerli bir belgedir. (Alkışlar) Ekonomik teşkilat, teknik te- meller üzerine yerleşerek yüksel- dikce yurdun verimi çok daha zi- yade olacaktır. Ancak bütün öze- nimizi vererek Vatanın teşkilât - lanması hızını artırmak gerektir. Arsıulusal sıyasanın gidişi ulu- sal korum araçlarını artırmaya da lüzum göstermektedir. Bunun m: liğ çarelerini dikkatlı ve isabetli bir surette araştırmanızı dilerir Tayyare filolarımızı vücuda getirmek için büyük milletimizin yüce ilgisini heyecanla anmak borcumdur. (Alkışlar) Son arsıulusal hadiseler, türk milleti için kudretli bir hava ordu. sunun, hayatiğ önemde tutalması na bir daha hak verdirdi. Çok e mekle kurduğumuz, canımızla ko- rumaya andiçdiğimiz kutsal yur- dun, havadan saldırışlara karşı güvenlik altında bulunması de- mek, bize uld'_rlüklırm, kendi yurtlarında bizim de aynı zarar ları yapabileceğimize güvenimiz demektir. (Sürekli ve devamlı al- kışlar) Bu güveni, hergün, artıra- cak araç bulmakta, büyük Tür' lusunun, ne göksel bir duyguyu kalbinde taşıdığını, her ferdinin vatan' için tutusan gözlerinde o- kumaktayız. (Alkıslar). Havacılarımız, bütün ordu ve donanmamız gibi, vatanı koruma- ya anık kahramanlardır. (Alkış- İar). Büyük millet, bu soyak ev- lâtlarile kendini mutlu sayabilir. Sevgili arkadaşlarım ! İşlerimiz çoktur, geniştir, ö- nemlidir. Fakat başarılacağına sarsılmaz güvenim vardır. Çün kü, Kamutay vatan severliğin çalışkanlığın, tedbirde isabetin i deal örneğidir. Kamutay, yurdun korunması, onun bayındırlığı için en yüksek ulusal ilham ve kudret kaynağıdır. (Sürekli alkışlar). ESKAUYAYOYKANTDCOKUK TFT RRECRA CK KOUK KKT KAUNKAKAYANU GK AKCANKLRSRYA KDKM CALAKYAKKALIOYUNUKAOKAA L GOKU LA OU TCKKEKLAK L DATAKARA YKUK KOKOYT IADAL UKUNU 2 SONTEŞRİN 1935 CUMA RTESİ | Son haberler | 2. ci sayıfada Her yerde 5 kuru “Ülus, un Dil Yazıları N İLLET - ULUS Her iki söz, ana kaynakları araştırılınca türk kökünden çıkıyor MİLLET Kelimeyi etimolojik koyalım: şekline 0) () ) im * il * İl4 et (1) “im”: Köktür, burada kuv- vet, hayat, hareket, işaret, hedef, iş... v. s. anlamlarındadır. (2) “il”: Kelimenin orijinin - de “iğ” dir; “1” (3) teki I" dır, uzatma vazifesi görmek üzere “i ği” de (ği) yerini tutmuştur. Türk sözlerinde aynı- cinsten iki konson yanyana gelmez; birin- cisi daima uzatma için ikincisinin tekrarıdır. O haldı (1) kök olan “im” ile (2) ek olan “iğ” birleşince “imiğ,, olur; bu, “emek” sözüdür; kuvvet sarfetmek, yaşamak, hare ket etmek, bir şey işaret etmek, bir hedefe gitmek, iş görmek, yorul - mak, zahmet çekmek demek olur. (3) “il” : Büyük, çok, gayri şümul gösterir; demek ki, iğ 4 il — imiğil” sözü, bü- yüklük, çokluk, şümul içinde ya - mak, hareket etmek, çalışmak, bir hedefe gitmek olur. (4) “et” : Cok kuvvetli yapı- cılık, yaptırıcılık, hakimiyet, sa - hiplik anlamlarını gösterir. Görülüyor ki, son ek (4) ge - linciye kadar, kelime, — “imiğil” umumiğ ve gayri muayyen bir manada iken, “et” ona muayyen varlık verdi, müşterek yaşayan, çalışan bir hedefe giden sahip bel- li oldu: MİLLET. (*) Kelimenin: (4) “im 4 iğ 4 il £ şekilden, son “mil - let,, morfolojik ve fonetik - şeki geçişi burada çok basit oldu: “im' köküne birden ziyade ekler gelin- ce, kökün baştaki vokali düş ü; kök ve ekler kaynaşınca, fonetik ap hakim oldu, “miğilet” söyle - nişindeki ahengi beğenmedi, “mi t * let” şeklinin ortasındaki 'ğü” uzatımı yerine, öndeki “1” yi tekrarlamayı daha ahenkli buldu. Anlaşılan manasiyle, “Millet,, sö- zü, tam modern ve ilimiğ izahla - ra uygun “SocistE& Humaine,, de - mek olur. (*) Bu türk kelimesi arapçada (din) ve (şeriat) anlamına alınarak — kullanıl. meştir. ULUS Kelimenin etimoloji şekline ba- kalım: v (2 “uğ d ul 4 (L) “uğ”: Köktür; burada bü- yüklük, yükseklik, çokluk, geniş- lik mefhumlarını gösterir. (2) “al”: şümul ve gayri şah - silik anlatır. “Uğ — ul — uğul” umumiğ ola- rak büyüklüğü, çokluğu, genişliği gösterir ve yayılmış, şümul almış demek olur. 6) (© uğ * us” Burada, kök ile ekin kaynaşmast neticesi olarak, morfoloji ve fone- tiğin yaptığı şekli alalım: “al” (il, el şekilleri malâmdur.) (*7 (3) “ağ”: Ek olarak (. 4 ö) nin rolü kelimenin manasını sa - hiplendirerek tesbit ve ifade et - mektir. (k, gibi). O halde: uluğ — (burada da “3” vazifesinin vokali olan “w” nun uzatılmasına bıra - kıyor). Ulu — büyük, yüksek, çok, veya böyle olan demektir. (4) “us”: (. 4 &) eki, herhan- gi bir süje veya objenin oldukça geniş bir sahada bulunduğunu ve- ya o sahayı kapladığını gösterir; (4, ç, c, z) de böyledir. Demek oluyor, “ulu 4 ue —« ulus,,: bir çokluğun kendi muhi - tini taştığı zaman aldığı anlam - dır. Onun içindir ki, “alus” — sözü, umumiğ olarak, meseolâ bir ailenin çoğalarak vücude getirdiği bir kabile'ye, onun daha büyüğü olan bir aşiret'e, bir kavme, herhangi bir cemaata, bir taifeye, birkaç kabileyi toplıyan bir daireye den- diği gibi bir ümmete de denebilir. Vasi kabile ittihadı, millet ve dev- let anlamları da “ulus” — sözünün çerçevesi içindedir. (I Aşiret, belde, halk, kabile, ka. vim, memleket anlamlarının ifadesi ol. müş. ——— — — —a ——— Dil hakkında Etimolojik ve Morfolojik ITI üncü Anket 1 — Ağız 2 — Bağız 3 — Gırtlak 1 — Dil 5 — Diş 6 — Dudak 7? — ÂAlın 8 — Göz 9 — Burun 10 — Kulak D, Yukardaki kelimelerin — ilk ve asıl kökleri nelerdir? ID) Bu kelimeler nasıl teşeklcül etmişlerdir? HND Bu kelimeleri teşkil etmek için köke ilâve olunan ekler nelerdir ve eklerin herbiri - nin mana ve farkları bakı - mından rolleri ne olmuştur? Bu araştırma neticesinde : A - Türk dili kökleri ve, B - Türk dili ekleri, ve, C-. Türk sözlerinin tesekkü- Sayıfayı çeviriniz IV)