8 Eylül 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 5

5a PAZAR TÜRKİYEDE KAMUSAL ÜRETİMİNİN GELİ Endüstrileşmemizin tekniği fleri birçok ülkelerde bile türlü ya lar doğurmaktadır hızı, ikı, Çumuriyetten ön. ce ve sonreyr kıyaslayan birçok yaban- G yazılar endi ilerlediğimizi ve daha ne kadar ilerle- memiz gerektiğini saptamaya yor, Bu yazı, türk vuzu isimli kitaptan özeterek almmış- tar: i alanında ne kadar * alman ticaret kıla- Büyük barptan önce Türkiyede ka- muğası için elektrikten hemen biç fay- dalanılmıyor gibi idi. Batının — teknik ilerleyişine yalnız güvensizlik gösteril- mekle kalınmıyor, aynı zamanda onunla bir anlaşma y: rilmiyordu ulması arzusu da göste- i osmanlı imparatorlu. kunun ekonomik ve sıyasal ilgisi doğu ve güney doğu ile idi. Çünkü o zaman- lar büyük harptarı sonra ya erkinlik ka- zanmış yahud yabancı bir devletin man- dası altına girmiş bulunan Irak, Filis- tin, Maverayı arap ve Hicaz hükümet- leri Türkiyeye ait bulunuyordu. O za. m memleketlerindeki yatı tekniğinin — girememesini büyük bir etke olmuştur. Bu sebeblera den dolayı büyük savaştan önceye ka- lektrik endüstrisi yapık- Tarını Türkiyeye sokmak çok sordu. Ve bu sebebten eğer 1902 de Tarsusta ku. beygir kuvvetindeki su. gösteren onstalasyon bir ta rsa bütün Türkiyede ancak bir İstanbul elektrik fabrikası yapıla bilmişti 1918 tarihinde büyük harb Avrupa bittikten — sonra Türkiye Önderin arkasında bugünkü varir ganı elde edebilmek için sınırlarını dış saldırmalara karşı korumak ve erkinli. #ini kazanmak için yıllarca harp etti. Ancak bunu kazandıktan sonra memle- ketin bayındırlığına bakmağa imkân bulmuştur. Türkiye bir taraftan ulusal endüstrisini kurarken öte yandan da ü. rünlerine Avrupa — pazarlarında — müş- teri aramağa başlamıştır. Bu arada elek- trik endüstrisi hiç unutulmamıştır. Tür. kiyedeki elektrik enstalasyonunun bü- yük bir kısmı ya özel girişimler tara- fından yahud da uraylarca yaptırılmış. ter. Bunlar finans durumlarını ve ka- pitallerini göz önünde bulundurmak yükümünde bulunduklarından bu ens. telasyonu mümkün olduğu kadar ucuza kurmak gayesini güdmüşlerdir. Büyük savaştan sonraki on yıl de yapılmış olan elektrik enstelasyo- nunun kurulmasında o yerin ekonomik durumu gereğinden — olan iki etke rol oynamıştır. Birincisi kapitalin azlığından dola- yı bu enstalasyonun kabil olduğu kadar veuz kurulmuş olması ikincisi de bu enstalasyonun işletilmesinden elverişli sonuçlar almak için işletkenin (kuvvei muharrikenin) orada en ucuz ve en ko- day bulunabilen bir madde — olmasının göz önüne alınmasıdır. Bu sebeblerden dolayı bugün elektrik fabrikalarının i- kisinden başkası ufak enstalasyon olup bemen bepsi dizer motörleri veya em. #LU n romanı: Tefrika: 23 —— ELEKTRİK İMİ Yazan: Pohi,-Berlin. yonu veya Jokomobil- k oenstalasyo- şaftler gökteren ştur. Türkiyede elek. trik enstalasyonunun kurulması Bayın- dırlık programının pek ufak bir kısmı. nt teşkil etmesinden ve bu enstalasyo. nun az kapftale sahip özel girişmlerle uraylar tarafından yapılmış — olmasına karşın 1932 yılıma kadar aşağı yukarı yüzbin beygir küvvetinde elli elektrik istihtal merkex ve fabrikası kurulmuş- tur. Türkiye istatistiklerine göre bu fabrikalardan dört tanesi bubar türbü- nü, dört tanesi lokomobil, üç tanesi cm- me gaz, on bir tanesi su, yirmi sekiz tanesi de dizel matoru ile işlemektedir. Elde edilen yüzbin beygir kuvvetin- den ise yüzdo 77 buçuğu buhar kuvveti olarak İstanbul ve İzmir, yüzde $8 i su kuvveti, yüzde 16,7 de dizel motörü ile işletilmektedir. Nisbetleri gösteren bu rakamlardan anlaşılacağı üzere şimidiye kadar bütün Türkiyede aşağı yukarı an. cak 5800 beygir kuvvetinde su İle işle- yen on bir küçük elektrik “istihsal texi- satı,, yapılmıştır. Türkiye etüd kaynak. larma göre, Türkiyede 450 - $00 bin bey. girlik su kuvveti olmasına karşın bu. gün ancak bunun yüzde birinden fay- dalanmaktadır. Bu rakam ve izahlardan anlaşılacağı veçhile Türkiyede su kuv- vetlerinden elektrik — is | suüretile faydalanmak işinin büyük bir yarını vardır. Fakat kuruş parasının azlığın dan dolayı şimdilik hararetle — işliyen makineler Üstün tutulmaktadır. Bun- dan başka ilk kurulduğu zaman ve ih- tiyaç alanının azlığı da sudan elektrik istihsal edecek enstalasyondan ekono. mik faydalar elde edilmesine engel ol- maktadır. Aynı zamanda — nehirlerdeki cereyanların daha tamamen saptanma- mış ve İncelenmemiş olması da bu bu. susta yapılacak plânlara kesinlik vere. memektedir. Fakat apaçıktır ki memle- ketin gerçek ekonomik asığları ancak su kuvvetinden elektrik istihsalindedir. Bu suretle yapılacak elektrik enstalas. yonu memlekete dışardan sokulacak İş- letici ve yanıcı kuvvetlerden kurtaraca ği gibi memlektin tabif bir kuvvetinin başka ekonomi alanlarında ucuzca kul- lanılmasını sağlayacaktır. Bu sebebler eğer Türkiyede elektrik — kuvvetinden fazla mikdarda faydalanacak merkez- ler kurulur ve ciddiğ etüdler sonucun- da yapılacak plânlar gereğince bu ens. talasyon için ikaş ital bulunabilirce artık su kuvvetinden elektrik istihsalinin bir zorağ olduğunu kolaylıkla anlıyabiliriz. Kömürle işliyen ve aşağı yukarı 77. bin 500 beygir kuvvetinde bulunan & lektrik fabrikalarından İstanbula — yet- miş bin ve İzmire (6) bin beygir kuv. veti düşmektedir. Bu fabrikalarda işlet- ge olarak kullanılanr kömür 'Tünkiyede gçıkarıldığından Türkiyenin ckonomik faydalarile uygun bir şekildedir. Elektrik kullanma — alanlarının bir. leştirilmesi, yerli kömürlerin taşıma harcalarının indirilmesi ve lüzümu ©- Tan kapitalin bulunmasile Türkiyenin rde kurulmi ya elini dirseğine kadar daldırırken Levis, ULUS ulusa) ve ekenomi asığlarının gereğin- den olan kömürle işliyen elektrik fabri- kalarının kurulmaları kabil olacaktır. Bugün dize) motörlerilye işliyen & lektrik fabrikaları sayı bakımından çok- tar. Bu fabrikaların-sayısı 28 € varmış ürettikleri — clektrik kuvveti aşağı yukarı 16.700 beygir kuv. vetidir. Şu halde İzmir ve İstanbul bir rafa bırakılı olmasına kargın Türkiyede elektrik ü- minde l lmektedir Çünkü dizel motörl ile işleyen elektrik enstalasyonunda yresel ekonomi gere- ginden olarak kurulma masratımın ve işletme kapitalinin azlığı en büyük bir etke olmuştur. Fakat #öylenildiği gibi. bu hal memleketin ulusal ve ekonomik asığlarına uygun değildir. Çünkü Tür. kiye toprağı içinde İranla Irak petrol kaynakları damarlarının kolları bulun. masına karçın bunlar daha işletileme mektedir. Şu halde dizel motörlerinin işletgeleri olan yağların dışardan geti. rilmeleri zorağı vardır. Tükiye ista: tistiklerine göre her yıl bu yüzden dı- şarı giden para on milyon maktadır. liraya var- Türkiye artık ulusal ekonomi sıya- sası gereğinden olarak ancak, su kuv- vetinden faydalanmak kabil olmayan ve yerli kömürlerin taşınması kabil bulun mayan yerlerde dizel motörleri tesisa- tinm kurülması uygün — görülmüştür Gerçekten dizel ancak, yedek bir ener- Hi kaynağı olarak tavsiye olunabilir. Fa, kat kamusal hayat için gerekli olan bir şeyin dışardan getirtilerek sağlanmas elverişli bir iş değildir. Şimdiye kadar yalnız elektrik fiat. an devlet örgütlerini şim- n de ulusal asığlara uy. gün olmasını göz önünde tutmaktadır Şimdi devlet endüstrisi için lâzım olan elektrik enstalasyonu yapılırken kömür ile işliyen makineler tercih edilmekte veya su ile işlemekte olanlar büyütül mektedir. Şimdiye kadar yapılmış olan utak yersel clektrik enstalasyonu ile; ihti- yaçlar doğduktan ve kurulmakta olan endüstri kurumları He de büyük yoğal tım kaynakları kurulduktan sonra mem- leket ekonomisine uygun olarak genel elektrik üretim merkezlerinin kurulma. 81 ve bu süretle uzak yerlere kirevet ve teryan gönderilmesi bir zaman mesele- si almuştur. Son düzeltmelere göre Kılavuzdaki yeni kelimeleri Nasıl kullanmahıyı: Bu adla çıkan — kitapta (Ulus) daki (Kılavuz dersleri) - toplanmış ve en son türkçe yazılardan örnek- ler konmuştur. Kitabın sonunda 32 sayfalık bir endeke vardır. Burada kılavuzdaki birçok yeni kelimelerin türkçeden osmanlıcaya ve osmanlı- cadan türkçeye karşılıkları gösteril- miş ve bunların Örnek yazılarda bangi sayf: kullanıldıkları da işaret edilmiştir. Kitap 168 sayfa- dır. İstanbulda Ahmet Halid ve An- karada Akba kitapevlerinde 50 ku- ruşa satılmaktadır. daki eski kriket sopalarile rinoseros kafa- larını, Gabi Deslis'in &! Hava Kurumu furnuvası Beşiktaş Beykozu, Gala- tasaray İstanbulsporu yendi , İstanbul, 7 (A.A.) — Hava Kurumu turnuvasına — bugün de devam edildi, Stad oldukça kalabalıktı İlk maç Beşiktaş - Beykoz taktınla- rı yaptılar, Yarğıç Gâlatasaraydan B. Subhi. Birinci devre Beşiktaşın üstünlüğü ile geçti. Beykoz büyük bir enceji ile çalıştığı halde Beşiktaş'ın güzel ve ha- kim oyununun sonuç almasmına mani ©- lamadı. Beşiktaşlılar gittikçe artan bır taz- yikk ve sırası ile Muzaffer'in, Hakkı- nın, gene Hakkı'nın ayağiyle üç gol ka- zandılar, Devrenin bitmesine doğru Eş- ref, penaltıdan bir gol daha yaptı. Bey- kozlular, buna karşılık Daniş'in güzel bir kafa vuruşu ile biricik - sayılarını yaptılar. İkinci devrede — Beykoz aanz canlı oynadı. Bununla beraber Beşiktaşlılar da, devrenin ikinci yarısında, müdafaa battını ilerde oynatmak ve muhacimle ti geri almak gibi lüzumsuz bir tabiye kullanarak Beykozluların vaziyetini ko- laylaştırdılar. Neticede bir gol kazanan Beşiktaş alandan 5-1 galib çıktı. ve İstanbul spor takımlarını karşılaştırıyordu. İkinci maç Galatasaray Yargıç: Şazi Tezcan. Oyun Galatasarayın ağır baskısı al. tında geçti. İi takım da çok çabuk ve sert oynuyordu. Galatasaray birinci devrede 1x1 gol çıkardı. Fakat ikinci devrede Galataşa- rayın üstünlüğü çok daba bariz bir şe. kil almıştı. Gündüzün biribiri arkasına çıkardığı üç gölden sonra; Kadri altın- ci gölü de attı ve maç, İstanbulspor da penaltıdan bir gol yaptığı için 61 ga latasarayın galibiyetiyle bitrti. Galatasaray bu galebeden sonra doğ. rudan doğruya turnuvanın finaline kal- mıştı. Yarın oynanacak Güneş . Arna- vudköy maçının galibi Beşiktaşla karşı- laşacak ve bu maçin galibi de Galata saravla finali oynayacaktır. Bölge eskrim birinci- likleri yapıldı Dün öğleden sonra — beş buçukta Halkevi spor salonunda Ankara etkrim birincilikleri yapıldı. Birincilikler kı- hç, €pe ve flöre olmak üzere üç türlü idi. Yarışmalara muhafız Gücü, Genc- ler Birliği, Altınordu - kulüblerimizin sporcuları girdi. Temiz kıyafetli, çevik genclerimizin bu yarışmaları çok zevkli ve beyecanlı oldu. Epice bir kalabalık Halkevine toplanmıştı. Bu yarışmaları yönetme” ve yargıçlık yapmak Üüzere, imünden sonra onun seniz, ne boşuma gid SAYIFA 5 Deniz yolları bilet- leri ucuzlatıldı (Başı 1 inci saytfada) Denizyolları işletme id. üzerinde halk biletleri çıkarmıştı. Birin: ci bölge, Marmara havzası: ikinci bölge İstanbul Si ile başlıyarak M mara havza- ber, Ege denizinden İzmir'e kadar (İzmir'le beraber), Karadenizde, Samsun'a kadar (Samsun'la beraber): Üçüncü bölge bütün Türkiye limanları. Birinci bölgede : bi. mevki bilet 20, ikinci 15, güverte 5; ikinci bölgede; birinci mevki 50, ikinci mevki 42, güver: liçüneti bölgede - birinci mevki 6$ 7, güverte 20 lira idi. Bu bilet » lerle yolcular birinci bölgede biray <üd- detle diğerterinde ikâ ay diledikleri | * manlar arasında gidip — gelebiliyorlardı. Şimdi Ekonomi Rakanlığı birinci böl. gede yolculuk süresini 45 güne cık - » mıştıf Aynı zamanda ücretler de önem K sürette indirilmistir — $imdi, bölgede birinci 15, ikinci 10, güverte 3: ildnci bölgede: birinci 40 ikinci 32 ü verte 10: üçüneli hölgede - birinci Sa, ikânci 47, güverte 15 Hra olmuştur , birinci RADYOLAR ANKARA 19.30 . Eğitim sasti 19.40 - Musiki Vivaldi ; Konserto Necdet Remzi: Keman Ulvi Cemal: Piyano 20. —. Yurd içinde gezi 20.10 . Musiki Francocur: Parçalar Granados: Espanyol dansı Necdet Remzi: Keman Ulwi Cemal : Piyano 20.30 . Tranamisyon 20.50 . Haberler ANBUL Hafif musiki ve dans Si (plâk) Dane musikisi (plâk) Çocuk saati Hikâyeler. Mecud Cemil Konferans. namına nasıl Ziraat Bakanlığı Verem siitten insana göçer? Yükse tarafından Apdurrahman 20.30 21.35 21.S0 Radyo caz ve tengo srk Son haberlei İhsan Balkır. Türkçe sosru € serler. Şan Piyano refakatile, 22.10 Muhtelif plâklar eskrim federasyonu balkın şampıyonu B. Enver'i şehrimize g 'Teknik sonuçlar şun Kulıç: Muhafız Güc Geneler Birliğirden Rarf, İkine Altınordu'dan Muhib, üçüncü Epe: Gencler Birliğinden Zihni, bisbuci Altmordudan Muhib, Gencler Birliğinden Mustafa, üçüncü Flöre: Gencler Birliğinden Mustafa, birin ” " Reşad, ikinci Altınordudan Muhib ndermişi srdır n Ha'im, bırlaci üçüncü yor. Bana elinizi veri- Levis ve İren Yazan : Pol MORAN Türkçeye çeviren: Nasuhi BAYDAR Solon amca tekrarlıyordu: — Üç yıla varmıyacak, bugün gördük- lerimizden hiç bir şey kalmıyacaktır. Büyük fikir “Megalo idea,, için, kenq)i parasiyle elli milyonluk iki zırhlr ve Venş zelos için de, toprak altındaki mahzenleri- ke birlikte istihkâm gibi sağlam bir köşk yaptırmıştı. İren, babalarının Jüpiter'e karşı göster- dikleri söz hürriyetini ele alarak: — Solon amca, canımızı sıkmak istemem #mma söyleyim ki ben her şeyi kara gören- lerden değilim. Hapisevi kurması için Ati- ma şarbayımna on bin ingiliz lirası verdim. Xu Cigara odasına girerler ve Solan amca da adını taşıyan sigarlarla dolu akoju kutu- İren'e: P — Benim o bahtsız. San Luçido işimi Triyestede, buna benzer bir sarayım ıe”î.î' liği içinde boğduğunuzu sanıyorum, dedi. — Bu evle alay etmeyiniz. Ben onu l_’ı' duğu gibi severim. Kızlığımı burada geçir- dim. O zaman Mayda Val'da talebe ve Ho- key takımının da kaptanı idim. Her akşam sis kalınlaşırken eve dönerdim. Dün akşam, tavan arasındaki eski odama çıktım. Bomboş —duruyordu. Oradaki katı yatağımın içinde manasız hulyalara dalmış olduğum aklıma geldi. — Yani? — Unuttum onları. İnterlaken'den alıp getirmiş olduğum bir kukumavlı saat di- varda asılı duruyordu. ği — Odanızı bana göstermenizi isterdim. — Niçin?, — Çünkü.... İren, daha çok rica ettinmiverek, sade- ce- — Mademki istiyorsunuz... dedi Levis cevap verdi': — Ben, ünlü odalar kolleksiyonu yapı- vorum. Sasil Rods'ün talebe ndasmı ve ora odasını gördüm. Knigsbriç'te, Marsilya'dan gelen anası, krem rengindeki kadife yatağının üzerinde yükselen güneşin karşısına geçmiş hüngür hüngür ağlıyordu. Tavana resmedilmiş olan gökte bir takım uçaklar geziniyordu. Bun- lar Gabi Deslis'in o zamanki dostu uçmanın uçakları idi.. Sonra Şönbrön sarayında im- paratoriçe Zita'nın odasını gördüm. Yüz havlusu, sabun, kaçarken bırakmış - olduğu gibi, duruyorlardı. Bütün bunların sizin o- danızla bir ilgisi yok ya... İren'in odası beyaza boyanmıştı. Yalnız dıvarlarda — vapurların su kesimi gibi — bir yeşil çizgi, pencerelerde de gül işlemeli sert perdeler vardı. Levis yaklaştı. t — Siz büğgün bile bir genç kız gibisiniz. İren çekildi. — Biırakınız beni. Burnü titredi, kapalı burun delikleri a- çıldı ve şakaklardan biraz ileri duran açık alnı ortaya çıktı. Levis İren'in omuzlarına dokundu. — Sizin bu hulyacı ve uslu yüzünüz, bil- niz. Avucunuzu açınız. İşte ;tali çizginizin ortasındayım. İşte şu yamacı cıkıp aşmış olan ben.. görüyor musunuz: şuraya var- mam |âzım... — Herkes elimin erkek eli, parmakları- mın para saymak - için yaratılmıs bankacı parmakları olduğunu söylüyor. Birakmız beni... — Uzun boyunuz, uzun kollarımız, ince beliniz... — Beni bitrakmız. — © tabiüiğ ağzınız, o bizanslı gözleri- niz, tavus tüyündeki renkleri bir araya top- layan gözleriniz.. Seviyorum sizi, Sizin met- resim olmanızı istemiyorum. — Bırakınız beni, diyorum. — Karım plmak ister misiniz? — Hayır. Bir kere evlendim, bu bana ye- ter. — İren yalnız sizi düşimüyorum, Ancak sizi bekliyerek yaşıyorum. D — Beni bırakınız — Ve sizden başka bir rum. — Bırakmız. boynunuz, ince sey beklemi