8 Eylül 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

tougıın; 2 n d sahifemizde: Musiki hayatı Halid Ziya Uşaklıgil. Siyasî lcmal Kü çük Anlaşma ve Tuna Andlaşması tasavvuru. 3 üncti sahifemizde: Anadolu notlan Reşad Nuri Güntekin. 5 inci sahifemizde: Bir kahramanlık ve insanhk hatırası Abidin Daver. 9 uncu sahifemizde: Haftalık radyo Drogramı. > Onbirinci yıl umhuriyet dflfiR o İSTANBUL . CAĞALOĞLU Cumh K Te m e k t U p adresl: ari7et. îstanbuı . Posta kntnra: tstınbul. No 248 n matbaa kumlto Matbaacılık re PBZar B Eylul 1935 Neşrtyat Şirketi 24299 2429a n n lAl , Basmnharri, re erl: 22368. Tahrir htyetl: 24288, tdare Medeniyet llerllyor Habeş davasında son çare Cenevrede yeni kurulan beşler komitesi ihtilâfı halledemezse Ingiliz, Fransız ve İtalyan Başbakanları Stresada toplanacaklar Fransızlar bedbin, «Harb muhakkak olacaktır» diyorlar, İtalya Habeşistandaki elçiliğile konsolosluklarını kaldırıyor, harb başlarsa Ingiltere derhal Tsana gÖlü civarînı işgal edecekmîş Üzüm piyasası nizama girdi Inhisarlar üzüm alıyor, fiatler yükselmeğe başladı Ankara 7 (Telefonla) Izmir ü züm piyasasından memnuniyet verici haberler gelmeğe başladı. Ekonomi Bakanı Celâl Bayann bizzat aldığı tedbirler, günden güne düşmekte olan piyaşada derhal kalkınma hareketleri uyandınnıştır. Ziraat ve İş Bankalarının iştirakile vucude getirilen teşekkül de daha şimdiden nâzım rolünü göstermege başlamıştır. Bu mühim teşekkülün meydana gelmesi haberi bile müspet tesirler göstermiştir. Nihayet inhisarların mubayaaya başla ması da fiatlerin yükselmesinde mühim bir amil olmustur. Inhisarlar dün ilk parti olmak üzere îzmir borsasından 400 çu val üzüm almıştır. Bu mubayaa üzerine fiatlerde derhal 20 para fazlalık görülmüştür. Diğer taraftan Izmir vilâyeti de, mallannı tedricen piyasaya çıkarmaları için müstahsillere tavsiyelerde bulunmak (Arkan 7 nei aahifede) Teklif ediyoruz! Dünyanın en büyük sinema şirketlerinden bırıne Turku ve Ataturk Turkıyesını tanıtan bir filim çevirtmeliyiz! Türk, can çekişen bir devletı diriltti.. Ona dünya camiasmda, en canlı ların bile asırlarla uğraşmadan sonra edinebildikleri bir mevki kazandırdı.. Türk, birkaç asnn başaramıyacağı bir devrimi on yıla sığdırdı.. Türk, dünya muvazenesini temine çalışan titrek terazinin kefesine çelik yumruğunu, tunc iradesini koydu; «ben buradayım!» dedi.. Dünkü harb âmili Osmanlı împaratorluğunun yerıne, Türk banş ve baysallık vasıtası olan genc ve dinc bir Türkiye Cumhuriyeti kurdu.. Beş bin yıldır, kat kat kül tabakalarının altında gömülü duran gözler kamaştıncı ve akıllar durdurucu tarihini ortaya çıkarıp, medeniyiz, diyenIere, medeniyet güneşinin hangi maşnktan doğduğunu gösterdi.. Doğuda, batıda, günevde, kuzeyde, hâlâ bunu bilmiyenler, duymıyanlar, görmiyenler var! Modern nakil vasıtalannın bir iki günlük mesafeye kadar yaklaştırdık | lan yeni dünyada bizi barbar sanıyor| lar. Bizi böyle tanıtan, tanıtmak için çalışan Türk düşmanlan var. Bunları yalnız Amerikada değil, dünyanın her tarafında çevrelerini bizim aleyhimizı de zehirlemekle meşguller. Yurdu muzu, kendimizi, inkılâbımızı, yabanı cılara, kâfi derecede tanıtmıyoruz. Kâfi derecede değil, hiç tanıtmıyoruz. I Güneş bile sırası gelince propagandaı edilir. Asrın propaganda denilen bu yaman silâhının kudretini inkâr etmekl çok muzır bir şeydir. Düşmanlarımızın propagandalan na karşı, elimiz, kolumuz bağlı durur1 sak, varlığımızı körletiriz. Ve bugün böyle elimiz kolumuz bağlı durduğul muz için Almanyanın kovduğu bir' Yahudi aleyhimizde hezeyanlarla do lu bir eser yazabiliyor ve dünyanın her! tarafında bunu okutacak, buna inandıracak yüz binlerce, milyonlarca in(Arkan 3 &nc3 aahifede) Kesemediğin Eli öp te Başına koy Londra 2 eylul 935 abeş ülkesinin en önemli topraklannda madcnler ve sular gibi tabiat kuvvetlerinin 75 sene müddetle işletılmesi monopolunun bir Ingiliz Amerikan kumpanyasma verilmiş olması dedıkoduları, kolayca düşünülebilen etkilerle karşılandı. îtalyadan çıkan ilk yankı şu oldu: Milletler Cemiyeti paktı mı, yok>a petrol mü? Bilindiği gibi Ingilizler şimdiye kadar hep elbirlğile güven ve banş düstufunu kovalıyorlar, bunda Milletler Cemiyerini yıkılmaktan koruyarak onun bütün insanlığa bir rahatlık desteği olması fıkrini güttüklerini ileri sürüyorlardı. Derken ortaya bir Ingiliz Amerikan lumpanyasının Habeşistandan kopardığı bu imtiyaz işi çıkınca bunun îtalyada uyandırdığı ilk etke tabiî perde arkasında tasarlanıp ortaya atılmış bir plân dofcunakhğı oldu. Onun için yarıresmî italyan gazetesi Curnala Ditalya îngilterenuyordu: Milletler Cemiyeti paktı mı, yok«a petrol mü?.. Böyle anlamakta ve böyle sormakta Italyanlara hak vermemek elde değildir. Bunu kim olsa böyle düşünürdü, ve hâlâ bunun başka türlü olduğuna ve bu iş yapılıncıya kadar ondan lngilterenin hiç haberi bulunmadığına dokunan sözlerin doğruluğuna inanmak imkânlı değildir. Bununla beraber îngiltere resmî bir beyanname ile bu işten kendinin hiç haberi olmadığını ve onu bir siyasa araçı olarak kullanmaktan uzak bulunduğunu llan etti. Dün akşamdanberi Londrada bulunuyoruz. Londra mahfillerinin bu imtiyaz işi karşısında belki İtalya kadar sıkılmış olduğunu yakından gördük. Îngiltere Habeş işinde îtalyaya karşı zecrî tedbirler (sanctions) almak fikrinde çok yumuşamış ve ondan uzaklaşmıştır. Bunun anlamı Italyayı kendi yapacaklannda başıboş bırakıp yalnız Ingiliz asığlarını korumakla yeterlik göstermeğe karar verilmiş olmasıdır. îngiltere uzun düjünceler sonunda Italyanın zaten hep Âkdenizde olan kuvvetlerini kendisinin şimdi orada bulunan ve sonra bulunabilecek kuvvetlerine karşı yeter derecede güclü bulmuş olmak karanna varmış ve İtalya ile yalnızbaşma boy ölçüşmeğe gitmeçi her yüzden tehlikeli saymıştır. Basit bir halk dili ile söylenilmek lâzım gelirse Îngiltere Italyanın manevralar içinde 42 lik toplar tarrakasile ileri sürdüğü çok yüksek meydan okuyuşlarına pekâlâ kuzu gibi boyun iğmeğe gidiyor, buna katlanmağı göze almış bulunuyor. Ingiliz siyasasının genişliğini ve derinliğini bilenlere göre bunda şaşılacak fazla birşey bulunmaz. îngiliz siyasasında yeri öyle gelince böyle yapmak ta vardır. Bugün burada böyle yapan siyasanın yarın ve öbür gün gelecek sonsuz siyasa gösterilerinde ne gibi gösterilerle sürüp gideccğini şimdiden tahmin etmeğe bile hakikaten imkân yoktur. îngiltere Habeşistanın özünde Milletler Cemiyetini tutmak fikrini içten gelen bir doğrulukla istiyordu. Kendi imparatorluk asığları nın korunması bunda idi. Birçok milletlerin güvenleri de ancak böyle bir siyasanın tutulmasile elde edümiş olurdu. Fakat ne yapsın ki îngiltere bu davada yalnız bırakıldı, hatta Fransa tarafından bile tutulmadı. M. Musolini: Milletler Cemiyetinde zecrî tedbirlere karşı kuvvetle söz söyliyecek bir YUNUS NADI (Arkan 7 nei aahifede) Cenevre 7 ( Ö zel) İtalyan Habeş ihtilâfının halli için bulunan yeni formül Uluslaı Kurumu mehafilin de biiyük bir nik • binlik uyandırmış tır. İlk günler zarfındaki endişe ler çok hafiflemiştir. Italyanın beşlc komitesine muhale Stresada •toplanmalart ihtimalinden bahsedüen fette devam etme Ingiliz, Fransız ve italyan Bafbakanlart mesini, Roma hükumetinin Uluslar Ku Tevfik Rüştü Aras ve Ingiliz, Fransiz, rumuna karşı koyamıyacağını anladığına Leh delegelerinin iştiraklerile toplanmışdelil addedenler vardır. tır. Bu toplantıda Ingiliz delegesi Eden Fırtına dindiği için iki gün gece gün ağustosun başında Pariste toplanan üçler düz çalışan Fransız Başbakanı Laval konferansınm çalışmalarile ve bu münasebugün saat 13,20 de Parise gitmiştir. betle tatlyanlara yapılan teklifler hak Laval ancak salı günü Cenevreye döııe kında uzun izahat vermiştir. Bu izahatbileceğinden, kendisine Heryo ile Pol tan sonra komite üyeleri aralannda koBonkur vekâlet edeceklerdir. Bu iki de nuşmalara devam etmişlerdir. Beşler komitesi pazartesi günü öğleden sonra teklege yarın buraya geleceklerdir. Konsey bu sabah toplanarak içinde rar toplanmağa karar vermiştir. önemli bir madde bulunmıyan ruznameUluslar Kurumu genel sekreterliği tanin tetkikile meşRUİ olmustur. rafmdan neşredilen bir tebliğe göre komite bu sabahki toplanhsından sonra IBeşler komiterinin toplantıst Diğer taraftan beşler komitesi lspanya talya ve Habeşistana müracaat ederek, delegesi Madriaganm başkanlığı aitında^ (Arkan 4 üncti Ortaköye dökülen mazutun yaptığı Yağlar ta Bandırma kîyîlarına kadar gitti Amerika gazeteleri de işe karıştılar Hükumetimizin «Musadağında 40 gün» filminin çevrilmemesi için yaptığı teşebbüsler münasebetile bize h"rum edî^orlar italyan Habeş meselesi ve Yunanistan Venizelistlere göre, Yunanistanın Ingiliz siyasasmdan ayrılması mümkün değildir Atinada çıkan, Venizelist Eleftron Vima gazetesinin başmakalesinden: «Dış îşleri Bakanımız M. Maksimosun Cenevreye gitmesi münasebetile îtalya Habeşistan arasında çıkması muhtemel muharebe ve bunun İngiltere ile îtalya arasında doğurduğu ihtilâfta Yunanistanın güdeceği siyasa hakkında bazı vazıh olmıyan mütalealar görüldü. Bunlann (bu meseleye karşı Yunanistanın du rumu Âkdenizde ayni suretle ilgili bulunan müttefik Türkiye ve Yugoslavya hükumetlerile konuşmalardan «onra taııııtımımmmtı Ortaköyde dün keşif yapdırketş Geçenlerde Ortaköy açıklannda yanlış bir manevra neticesinde Standar Oil kumpanyasma aid mazut yüklü bir duba batmış; denize dökülen mazutlar, büyük, küçük limanda bulunan bütün deniz vesaitini kirletmişti. Bu hal günlerce devam ettikten sonra akıntı bir dereceye kadar limanı temizlemiş, gemi, sandal ve motör gibi vesait te kurtulmuştur. Fakat haber verildiğine göre şimdi de bu mazutlar olanca kesafetile Bandırma sahillerine yığılmıştır. , (Arkan 7 nei aahifede) ahhüd edecektir) demelerine karşı biz de cevab veriyoruz: Yunanistan kamoyu (efkârı umumiyesi) îtalya ile Habeşistan arasında muharebe çıkmasını nekadar istemezse Italyanın sömürge siyasasının Akdeniz devletlerinden ikisini karşı karşıya getirmesini ve hele muharebenin Avmpaya ve bilhassa doğu Akdenizine sıçramasmı hiç istemez. «îngiltere ile italya arasındaki mücadelede Yunanistanın tutmağa mecbur ol(Arhan 7 nei aahifede) Mahud «Musadağında 40 gon» kitabt ve sinema sehri olan Holivuddan bir görünüf Almanyadan koğulmuş Fransez Werfel isimli bir yahudinin aleyhimizde al çakça uydurulmuş iftiralarla dolu «Musa Dağında kırk gün» isimli bir roman yazdığı, yalnız Amerikada 170,000 nüsha satılan bu romanın Metro Goldvvin Mayer Amerikan sosyetesi tarafından filme çekilmek üzere satın alındığı, hükumetimizin Vaşington elçimiz vasıtasile bu filmin çevrilmemesi için teşebbüslerde bulunduğu malumdur. Şehrimize son günlerde gelen ecnebi gazetelerinden bu teşebbüslerin Ameri kan matbuatında çok garib akisler uyandırdığını anladık. Elçimizin teşebbüsleri bazı gazeteleri çok haksız ve yersiz bir asabiyete düşürmüştür. Bu meyanda Amerikanın en büyük gazetelerinden biri olan Newyork H e rald Tribune 11 ağustos pazar nüshasında Vaşington elçimizin teşebbüslerinden (Arkan 4 üncü aahifede) Doğu Afrikaya yiyecek sevki İtalya 1,000,000 liraya yakın mubayaat yaptı Italyanın Habeşistan seferi dolayısile dışarıdan önemli miktarda yaptığı mübayaat işinin müstaceliyeti mesafenin kısahğından ötürü bilhassa memleketimiz üzerinde tekâsüf etmektedir. İtalya son bir ay içinde yalnız şehrimizden bir rmlyon liralığa yakın fazla mubayaat yapmıştır. Bu mübayaatm hemen hepsi de yiyecek maddeleridir. Yulaf, ktıru bakla, bezelye, arpa bu maddelerin başında gelmektedir. Şimdiye kadar, son aylarda Istanbulun genel çıkısı 500700 bin lira raddesinde iken geçen ay yani agustosta bu çıkı birdenbire 1,5 milyon liraya yükselmiştir. Bu fazlalık kâmilen îtalyan mübayiatından doğmaktadır. Deniz yolculuğu ucuzladı ve çok kolaylaştırıldı Halk biletlerinin müddeti uzatıldı, dönüş biletleri Vapurculuk Şirketi gemilerinde de muteber olacak Ankara 7 (Tele fonla) Kabota? hakkı kendilerine verilen müesseselerin tarifelerini tesbit için toplanan komisyon gidip gelme vapur ücretleri üzerinden yüzde yirmi tenzilâtlı aylık biletler ihdas etmişti. Ekonomi Bakanhğı dört aylık tecrübeleri göze alarak yolculara da ha fazla kolaylıklar gösterici tedbir ınnııııııntııınınııııııııiHtınııııııınııııııiHiıınnıııııııtııınnHiıiHHinnıiıııinıııtıııımııııııınıııııııııııııııınııııııııııı ınnııııtiHnııtııiHimınMNiniHimınnnıııııiMiınrnnnnıııııiNnnniNiııiMnmmmnnmnniııınıınıııınıııiHHiniMniMiııııııııiıılinıııııııılıl^ıl Hava kupası maçları Dün Beşiktaş, Beykozu 5 1 , Galatasaray d a İstanbulsporu 6 1 mağlub etti İtalyanın memleketimizden aldığı arpa ve yulaf Ankara 7 (Telefonla) îtalyanlar memleketimizden arpa ve yulaf almak •çin bazı firmalara tekrar müracaatte buler aldı. Denizyolları tşletmesinin vapurlanndan Ege lunmuşlardır. îlk parti olarak 100 ton Evvelâ bu biletlerin müddeti 45 güne Bundan başka 45 günün sonunda yol ıstenmektedir. Müracaatlerde, bilâhare çıkarıldı. Eskiden, hangi müesseseden bi cu % 20 tenzilâtı nakden iade ettiği tak daha çok mal alacakıarı da bildirilmıştir. let alınmışsa o müessesenin merakibine dirde elindeki bilet yanmıyacak, 6"ay dabinmek mecburiyeti vardı. Bu mecburi ha muteber olacaktır. yet dolayısile bir kısım yolculann biletEkonomi Bakanhğı Deniz Yolları işleri de yanmaktaydı. ,letmesindeki halk biletleri üzerinde de yeE r c ü m e n d E k r e m i n bu güzel Bu mahzurun önüne geçilmiş ve bu bi ni kararlar alarak yolculara mühim ko hikâyesini b u g ü n 6 ncı sahi letlerin dönüşte gerek Vapurculuk şirketi, layl'klar göstermiştir. Birinci Mıntaka olan Marmara havzagerek Deniz Yollan vapurlannda muteber femizde o k u y u n u z ! (Arkan 7 nei aahifede) olması temin edilmiştir. Ç Çelebi tstanbulspor kalecisi güzel bir kurtarış yapıyor Gazetemiz tarafından tertıb edılen labalık bir seyırcı kutlesinin toplan « hava kupası maçlarına dün Taksim masma sebeb olmustu. Beşiktaş Beykoz maçı stadvomunda devam edilmiştir. Karsıîlk maç geçen senenın fınalısti Be lasacak takımların birinci kümeden olması ve içlerinde Galatasaraj'la Beşik şıktaş ve Beykoz takımları arasında oytaşm bulunması aralarında Tüze Ba nandı Bu maçı Beşiktaşlılar hâkim bir (Arkan 8 inci aahifede) kanı Şukrü Saracın da bulunduğu ka