22 Mayıs 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 3

22 MAYIS 1935 Ç4 DÖRDÜNCÜ BÜYÜK KURULTAYDAKİ DİYEVLERDEN | ULUS aa rası A BÖRDÜNCÜ BÜ YOR UKT . Kültür Bakanımız kültür işlerimizi Partimizin Dördüncü Büyük Kurultayında geçmiş ve gele- cek işler hakkındaki düşün- celerini anlatan bakanlarımı- zın söylediklerini dercetmiş- tik. Bunlar arasında ancak dün ele geçirebilmiş olduğu- muz Kültür Bakanımızın di- yevini, özel önemi dolayısiy- le, biraz geç de olsa, okurla- rımıza sunuyoruz: — Sayın arkadaşlar, Dilek encümeni kültürel işler için dilenen maddeleri birkaç cümle içinde toplamış ve komisyonda konuştuğu" muz, orada birlikte kaldığımız şekik lerde tamamile tesbit eylemiş ve yapfi. masına manen imkân bulunmıyan me- seleleri tavzih —etmiştir. Şu balde kültür dileklerinde encümenin vardığı kararlarla aramızda hiç bir ihtilâf nok- tası yoktur. Çok güzel telhis olunmuşp tur. Encümen kültür işinde esaslı kas rarlar almış bulunuyor. Komisyonun birkaç maddede topladığı kültür işleri hemen memleketi baştan başa ilgilendi- ren işlerdir. Mesela, ilk okutmaya, 0r- ta, ertik (mesleki) tedrisata temas ©- lunmuş, sonra kitab meselesine geçil- miş. Bunlar genel mesaildir. Birçoğu da halledilmiştir. Kültür işleri her âi- leyi doğrudan doğruya alâkadar eden işler olduğundan kültür hususunda dört senedenberi yapılan, çalışılan İş> ler tamamile maarife çok hevesli olan büyük ulusumuzu tatmin edecek ve ie- tediği gayeye eriştirebilecek şekilde değilse de vasıtalar ve imkân dahilinde yapılan işler her balde istifadeli ve bi linmiye iâyik işler olduğundan dolayı üzerinde şöyle bir göz gezdirmek su- retiyle beraber görüşmemizi muvafık gördüm. Biliyorsunuz ki en zor şey imtihan denen, bu ismi taşıyan iştir. İmtihan denince herkes, milletin her çöcuk sa> hibi ailesi-senei dersiye başından imti. hanlara kadar çocukla beraber azab çe- ker. Her aile ocağında ekseriyetle ko- nuşülan ya çocuğun mektebinde imti- handa muvaffak olup olmryacağı, Ya- hut mektebsiz kalmasıdır. Bu kadar ehemmiyetli, önemli olan ve herkesi alâ- kadar kılan meseleyi temelinden başlı- yarak ve fakât dört sene içindeki şeklini görerek umumi noktadan arzediyorum. Birisi ve birincisi ilk okuma işidir. İlk okuma işi dört senedenberi inkişaf ede- rek gidiyor.. Bunu şöyle bir istatistik malüma- tına müracaat ederek bilmek istersek memleketimizde 1913 -1914 ders sene- si içinde 3S00 olan mekteb sayısı 1933 - 1934 ders senesi içiride 6477 ye çık- mıştır. Bunun tamamile çocuklarımızı okutur derecede olmadığını biliyorum. Okuyan çocukların sayısımı da ayrıca gim, Yalnız bu ilerlemede git- seydik eyi olurdu, yine hayırlı bir işte yürümekte olduğumuzu gösterirdi. A- şağıda arzedeceğim noktalar ve bazı engeller dolayısiyle içinde bulunduğu- muz ders senesinde mekteb adedi biraz eksilmiştir. Yani 1934 -1935 senesi içinde 6351 e inmiştir. Mektebliler sa- yısını aşağıda arzederim. Mekteb azal- makla beraber okuyan çocuk adedinde artma vardır. Mekteb sayısı düşmemiş olsaydı talebe sayısı daha fazla olacı'ıe tı. Mektebin azalması bizim için bir kayıptır. Bir mekteb mevzuu bahsolun- €a evvelü bina akla gelir. Dört sene- denberi mekteb binası için de, ilk mek- tebleri kastediyorum, çok emek yeril- miştir, Köyde ve şehirde 931 den 934 € kadar yapılan mekteblerin sayı&ı 4080 8 erişiyor. Şehir ve köy hesabıni ayrıca Söyliyerek vaktinizi israf etmek İste- mem. 2089 bina Manarif Vekâletinin yaptığı projeler üzerine kuruülmüş sıih- hiğ ve het halde bir köyün ©n eyi bi- nası bulunan yapılardır. İlk olumada kullandığımız muallim adedi 1934 -35 Vers yılr için 18629 duür Talebe sayrd' 31 denberi muntazam surctte artımaktâ- arzede nasıl anlattı? dır, 1930 -31 sencsinde 451.900, 1031 » 32 de 486.600, 1932 - 33 te 536 bin, 1933- 34 te ST bin, 1934 - 35 ders senesi — ki içinde bulunduğumuz senedir — ö31 bine varmış oluyor. Mektep sayısının gittikçe 1933 sene- sine kadar artıması ve ondan sonra eksil- mesine sebep hususi idarelerin, hepimi- zin bildiği gibi, bütçelerinde husule ge- len noksanlıklardır. Bilfarz 1930 sene- sinde husust idareler ilk tedrisat işi |- çin 18 milyon Tira ayırırken, 1934 yı- lında bu, mütekâmil bir tenakusla 12 milyona inmiştir. Umuml gelirin aral- masile mahallt idareler mektep sayısını azalttıkları gibi diğer tertiblerden ona göre eksiltme yapmışlardır.) Büyüklerimizin, Partinin ve doğru- dan doğruya ulusun gayesinin, yurtta akulu bulunduğunu; bunların 2729 tale- besile 242 öğretmeni olduğunu anlat- maştır. Bakanlığın ana okullarına karşın ol- madığını söyliyen B. Özmen, ilk okul- da okuma çağında olan 1.800.000 çocuk varken ve bunların ancak yüzde 33 ü, yani üçte biri okutulabilirken başka ku: rumlar açılmak istenmediğini ve ilk o kul çocuğunu okutmanın bakanlığın başlıca ödevi olduğunu anlatmış ve or- ta öğretime geçerek demiştir ki: “— Bizim 99 orta mektebimiz ki bunun 17 sine bir kanunla ikmal mek- tebi adını verdik. 36 tane de lisemiz var- dır. Bu lise ve orta mekteplerde okuyan talebenin sayısı günden güne artmakta- dır. 931 senesinde orta mekteplerde 12 bin 1933 senesinde 13600, 1934 de 18500, Kültür Bakanımız B. Abidin Özmen okumayı elden geldiği kadar yaymak olduğuna işaret eden Kültür Bakanımız, finans bakımından fazla yük altına gir- meden bütün memleket yavrularını okut- mak için araştırmalar yapıldığını ve bunun için Kamutay grupundan bir ko- misyon kurulduğunu, ilimsel ve finan- gal olarak iki kola ayrılar bu komisyo- nun bu yolda araştırmalar yaptığını; bir az para bulunabilirse eldeki paranın da buna ilâvesile daha çok talehe okut- mak için tedbirler alınacağını; bu işin ana hatlarının parti ptrogramında da ya- zılı olduğunu onun için, talebelerin tam beş yıllık okuldan çıkmaları müm- kün olmasa bile, ulusu fazla okutmağa ve bilimsizliğe karşı durup entellektüel sayısınm arırılmağa çalışılacağını an- Jatmıştır. Her tarafta ilk okul açmak imkânı olmadığı için pansiyonlu okullar açmak ysulünün daha iyi gömldug-.ınü ve 520 okulda bu usulün kullanıldığını; gün- düz talebesinden başka 3181 talebenin böylelikle ilk okulu bitirmeğe çalıştık. Jarını söyliyen Kültür Bakanı, Bakan- lığın programların her yerin gereklik- lerine uygun olmasını göz önünde tuta- rak köy öğretmenleri vt kültür ispekter- m kursları açtığını; tarım, leri için tarı iylerin k, konpcrnilçilik ve kö; yumları hakkında kitaplar ha- e ispekterlere hayvancılı sıhhiğ düri zırlatarak öğretmenleri dağıttığını anlattı. İnk okullardaki koruma kurullarının yoksul çocuklara çök faydası dokuündü- guna İşaret eden Kültür bakanımız, ilk okullarda öğretmenler için trahom kurs- ları da açıldığıtı söylemiştir. Bundan — sonra, ilk okula — gi- ren çocuklarla okulu bitirip çıkan ço- cuklar arasındaki nisbetten bahseden ba- kan, bizde bu nisbetin yüzde otuz seki- zi bulduğunu; başka memleketlerin (s- tatistiklerini bilmediği için örnek ola: rak aldığı Bulgaristanda üç yıllık talebe kayıbı yüzde 60 olduğuna göre, bizdeki durumun umud kırıcı olmadığını anlat. iğretmen okullarına getire- kekler, be- mış ve sözü ö| .rek, memleketimizde sekizi eri şi kızlar için olmak üzere 13 öğretmen 34-35 de 20000 çocuk orta tahsile devam ediyor. Liseler de şöyledir ; 1931-32 de 2.000, 932-33 de 2693, 933- 34 de 3719, 934-35 de 3860 çocuk oku- maktadır. Görülüyor ki orta tahsil ve liseye hücum fazladır. Bugün, 34-35 te de 38651 çocuk oku. maktadır. Herkes ilk tahsili yeter görmemekte, orta tahsili de yaptırmak için oralara müracaat etmektedir. Bu kadar adedi az olan orta tahsil mücase- selerinde çocuk adedinin fazla olması müesseselerin şube adedinin fazlalığın- dandır. Her yt bir çok şubeler açılmak- tadır. Lise merunları da son sene fazla olumuştur. Geçen sene büir çok imtihan gürültüleri işitilmiş olmakla beraber evelki yıllara nararan mezun adedi tale be adedine göre artmıştır. Nisbeti mü- hafaza etmiştir. 1930-1931 de 600, 1931- 32 de 687, 1932-33 de 834, 1933-34 te Mİ kişi liselerden çıkmıştır. Orta ve lise okuması için her sene görülen talebe artmasına karşı her ne kadar yeni mek- teb ıçmıyoruk da, mektep ve lise adedini artırmıyorsak ta bir çok şube ilâve edilmek zarureti karşısında kalı- yoruz. Maarif vekâleti talebe hücumuna karşı vaziyet almak mecburiyetini bis- setmiştir. Bu şekilden dolayı 32-33 senc- sinde 91, 39434 senesinde 14i, 34-35 ke- nesinde 127 şube ilâvesine mecbur kal: mıştır. Esasen bü şubelerin hepsi 359 şubedir ki her üç şubeyi bir mektep sa- yarsak gerek mali vaziyot gerekse mu- allim vaziyetinin müsait olmaması yü- zünden hiç mektep açmamağı zaruri ©- larak kararlaştırdığım:z seneler de 359 şube açmak guretile 119 mektep açmak vaziyetine, bilmecburiye, düşmüş olu- Bu vaziyetler muallim bulama- mak şeklini ihdas etmiş ve muallim bul- mak için de büyük müşkilâtla karşıla- şılmıştır. Bu vaziyet karşısında bir yar- dımcı muallimler kanunu teklif etmek suretile Jiserve ortt mekteplerde muah limlik yapması lâzım çelen şahıslarda aranan vasıflardan daha aşağı vasıflarda muallii aramak zaruretini hasıl etmiş- kteplesde muallimlerin vasıfları yoruz. tir. Mç — —. ee — o kdar zarar görür. Onun içindir ki bu sene gübe açmak tarafını yek iltizam e- demiyeceğimiz gibi dileklerde bahste dilen bir çak orta mektepler ve lisele- ne kadar aşağı düşerse tahsil hayatı da rin de açılmasına imkân görmiyeceğiz. Esasen parti programımız orta mektep- lere müsaade etse bile liselerin açılma- sına müsaade etmiyor. Mevcut liaeleri te- kâmüle doğru sevketmek birinci emeli- mizdir. Orta mektep işi yalnız memle- ketimizde değil, diğer memleketlerde de hergün maarif idarelerini uğraştıra ge- len meselelerdendir. Hattâ pek açık o- larak arzedeyim ki bu hücum karşısında bazı memleketler orta tahsil kurumları- ni tahdit edelim diye düşünmeğe baş- lamışlardır. O husustaki detay bilgileri söylemeden geçiyorum. Orta mekteple- rimizde talebe adedini artırmak, İntizam vermek için çalışıldığı gibi bina, veszit levazım işi için de birçok fedakâirlıklar yapılmıştır. Bir çok mektebe lâboratu- var, fizik alâtı, bina temin edilmiştir. Lise ve orte mektepler için muallim yetiştirecek mekteplerimiz Üniversitenin fen, edebiyat şubelerile yüksek muallim mektebi ve Gazi terbiye enstitüsü gibi mücsseselerden ibarettir. Gazi terbiye enstitüsü yüksek muallim mektebi ve Hiniversiteye nazaran bir sınıf noksan- drr. Oradan ancak orta mektep mualli- mi çıkabilir. Diğerlerinden çıkanlar li- #elerde muallim oluyorlar. Gazi terbiye enstitüsünde riyaziye, türkçe, tarih, coğrafya ,tabiiye derslerile resim ve he- den terbiyesi muallimleri yetiştirecek Burette dersler bulunmaktadır. Beden terbiyesine, resme, güzel sanatlara V8- yik, olan ehemmiyeti kültür bakanlığı- nız her zaman vermekte ve bu hususta çokça çalışmaktadır. Mevcud muallim- lerimizin sayısı, lise ve orta mektepler- de, 2243 tür. Bunların hepsini tam lise we orta mektep muallimi vasfına getir- meden başka mücasese açmak tarafını pok iltizam etmek istemiyoruz. Mektep- | derin mevcud muallimleri arasında ge- rek mahreçleri İtibarile ve gerekse çok eekiden mektepten çıkmış ta halihazır terbiye ve pedagoji usulünü kavrayama- mış olması ihtimaline binaen — birçok kurslar açılmış ve orada usulü tedris ve kendi esas İlmine aid dersler okutturul- muş ve bu kurslar da faide vermiştir. Liselere, orta mekteplere alınacak mec- cani talebe için bazı dilekler de konu- gauldu. Hepimizin bildiği bir şeydir ki lise ve orta mekteplere kanunu mahsus mucibince imtihanla talebe alınır. Evve- 14 alınacak miktarın berhangi bit kısmı lişesi olmayan vilâyetler talebesinden seçilir diğer bir kesmı da lisesi olan ve olmıyanlar arasından seçilir. Biz bu se- ne 300 talebe aldık bunların 100 kada- rını hiç Hisesi olmayan vilâyetlerden kendi vilâyetindeki talebe arasından müsabakayı kazananlardan tefrik ede- rek aldık. Üstünü de lisesi olan ve ol- mayan vilâyetlerden, bir seri Üzerine derece kazananlardan aldık. Bunların pansiyon Ücretlerini bükümet verir, E- gsasen meccani demek parası verilmez demek değildir. Önümüzdeki sene pan- siyon üÜcretlerini tenzil ettiğimiz yerler oldu. Hattâ 50 lira tenzil gören yerler de var, Çocuk babaları geçen sene bilk farz 225 lira verdilerse bu sene 200, 300 verdilerse bu sene 250 lira verecekler- dir, Bunun tistesi Bütçe encümeninde- dir. Listesi ayrıca bütçe ile de çıkacak- Hit Liselerden bahseden Kültür Baka. nımız, Hiselerimizden çıkan talebenin tam yetişmiş olduklarına kanığ bulun- duğunu, memleket dışında bile talebe- terimizin yurdun yüzünü ağarttıklarını ve bunun, liselerimizin zayıf olmadık- darına bir belge olduğunu söylemiştir. B. Özmen bundan sonra ertik okul larına geçerek yurtta erkek ve kız sa mat, kız öğretmen, tecim, yapı usta ve terzilik okullarile enstitü bulunduğunu; bu okulların ekonomik hayatın en bü- yük destekleri olduğunu ve zamanın gi- dişinin kültür alanında ertik okulaları- üzerinde toplandığını; cekiden özel yö- netimler tarafından çevrilen ve bu yüz den para bulmakta güçlük çeken bu Bi- bi ertik okulları bu yıldan sonra “muva- zenci umumiye,, ve alındıkları için da- SAYIFA 3 AAA — ha çok ilerliyoceklerine kanağatı oldu- ğunu; bu okullardan çıkanların, mem- lekette endüstrinin gelişmemesi yüsün den şimdiye kadar — iş bulamadıklarınış g:ç:ııyılçhnmkıdupıshh— lusal fabrlkalara yerleştiklerini; butr ların nasıl yetiştirildiği gösterilmek zere sınaçlara — ulusal fabolikalar — orulk taklarının da çağırıldıklarını ve bustlar rın, talebelerin güzel yetiştirilmeein- den dolayı okulları beğendiklerini bll- diren bir belge verdiklerini anlatmış tar, Yurtta beş tane olan kız sanat okul- larma çok önem verildiğini ve Adana- da da böyle bir okul açmanın düşünül- düğünü; bunlara öğretmen bulmak ve yetiştinmenin ayni derecede önemli ol- duğunu söyliyen bakanımız, öğretmen olarak yetişmek Üüzere — Avrupada 58 gencimizin okumakta olduğunu ; ayrıca Tsmet İnönü enstitüsünde beş yıllık o- kulu bitirdikten sonra 3 yıl daha ola- yan talebelerin de öğretmen olacaklae- rını; çırakların ertiksel bilgilerini an tırmak İçin kır sanat okullarında açılan kurslara 2500 kişinin devam ettiğini ; |- yi unsurlar yetiştirmeğe çalışan tecim okullarımızın de fayda verecek bi. dü- ramda olduklarını söyliyerek Üniversi- teye geçmiştir. Bu dört yıl içinde ulusal kültürün vekiştirilmesi için en büyük eser ola- çak kurulan ünivereltede evrensel şöh- tetleri olan yabancı profesörlerle ken- di değerli profesörlerimizin bulun'tuğu ve kitapsaray, lâboratuvar ve tıp faktil- tesi için hasta yurdu açmak Üzere 3.000, 000 lira harcandığını söyliyen B. Öz men, böylece: “Ulusu yürütmekte olan müspet bilgiyi saptayacak ve ileri gö- türecek olan, kurulumuz Üniversitedir., buyuran Atatürkün emrinin yerine ge- tirildiğini anlatmış; Ankarada kurule» cak olan üniversitesin — şimdilik tarih, coğrafya've dil fakültelerinin açılması- na karar verildiğini söylemiştir. Yüksek öğretmen okuluna da değe- ten Kültür Bakanı bu okulun, lise öğ- retmeni yetiştirecek en önemli bir kur ru! olması dolayısile üzerinde çok dili- onuncu yılımda verdiği direktifle, ar ve müzik için Kültür Bakanlığınca birçok tedbirler alındığını; İstanbul ar akade- misinden yetişen mimarlarımızın güzel eserlerile kendilerini gösterdiklerini; müzik için uzman bulmak ve kadroyu genişletmek için kanun gçıkarıldığını; Almanyadan getirilen Ünlü bir uzman orkestra ile mürik okulu Üzerinde e- tüd yaptırıldığını; müzik öğretmen e- kulunun yalnız Öğretmen değil, batı müzikini yurtta yayacak ynsurlar da yetiştirdiğini söylemiştir. B. Özmen bundan sonra halkevlerk nin açtıkları okuma odalarile ulus okul- larınen, okuma yazma bilmiyenlerin sa- yısmı azaltmak bakımından çok fayda- ları görüldüğünü; Gört yıl içinde bu okullarda 428.000 yurttaşın okuduğu- nu ; eskiden okuyanlarla beraber resmiğ diploma alanların sayısı 1.288.000 i bul: duğunu söyliyerok, okul kitaplarının u- cuzlâtelması için alman tedbirlerle, ikl yıl önce Zi kuruşa satılan olej) itapla- rının, verilen emirle geçen yıl 12.5 ku- ruşa kadar indirildiğini; yeni dilimizle yazdırılıp Devlet basım evinde bastır. tılacak kitapların çok ucuza satılabile- ceğini anlatıp sözlerini şöyle bitirmiş- tir: *— Üç dereceli tahsil için yani ilk, orta, mesleki ve yüksek tahsil için ma- ruzatım budur. Başkaca bir noktayı ar- zedeceğim: Maarif teşkilâtında u'acık bir tebeddül yapıyoruz. Bu da hepimi- zin arzu ettiği beden terbiyesi, güzel sanatlar, bususi mektepler ve basın, ya- zın işlerini yakından takip edecek bazı kurumlar vücuda getirmek içindir. Bun. Yarın bu işleri daha iyi kavrıyarak esas- h bir surette takip edeceğini ümid edi- yoruz. (Alkışlar.) Tuna Caddesinde No 4 Mükemmel bir ev. Mobilye- li veya mobilyesiz. Bir sene ve- ya daha uzun müddetle kira- lıktır. Yukarıki adrese müra-