21 Mayıs 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 2

f . ——— ——— Ü —— Tahdir otmek zz Kılavuz için dersler KĞ a Sevki tabii, insiyak — İçgüdü Fikri muzmer — Gütge Emri vaki — Sevki tabil'yi uzun bularak, veya anlamını zayız sayarak sonraları şu “insiya k,, kelimesini çıkardılar, (Çünkü bizim medrese - filozollarının kalemi ve dili bir tür! türkçeye gitmez. Kılavuz bunlar için içgüdü Bulmuştur: “Bunun böyle olacağını iç güdüml e sezdim.,, Yahut: “hayvanların içgüdüsü, enikonu insan zekâsının yerini tutar. *. Bu adamın bana böyle davranmakta bir. gütgesi yvar ama,ne olduğunu bir türlü anlıyamıyorum,, cümlesinde gütge, eskiden arab yazısiyle belki doğru bile okuyama- dığınız - fikri muzmer'in karşılığıdır. Emri vaki! Her gün gazetelerde geçen bir deyim| Bunun fransızcası da iki kelimeden yapılmıştır. Kılavuz türkâ çe olarak kısaca olut karşılığını öne sürmüştür. “Almam ya, birdenbire silâhlanmakla, komşularını yeni bir olut karşısında brraktı., DA Viche —« Yönerge Bu karşılık Başbakanımız İsmet Inönü'nün, Parti Kurult tayını kaparken vermiş olduğu söylevin bit yerinde kullamli mıştır: “Gelecek yıllar için Büyük Partinin verdiği y öş nergeler çok değerlidir.., Bu misallerde geçen yeni kelime; Deyim — Tabir ».. 'Tahlil etmek — Çözemek 'Tahlil — Çöze 'Tahlili — Çözel Tekitler meselesini kamtkan değildi. Avrupa durumu üstüne en doğru Çözeyi sizin son yazdıklarınızda buldum. Bu misallerde geçen yeni kelimeler; İnhisar — Tekit İnhisar altına almak «« Tekitmek Mukni — Kanıtkan Vaziyet — Durum çözeyen dünkü söyleviniz pell *e8 Muvazene — Denklik, denge . Tevzin etmek «« Denklemek, değiştirmek Mütevazın — Denk, dengeşik Merkezi siklet -« Dengey İsmet İnönü bükümetleri için hakikiğ bir büdet dönki Üiği Hinans sıyasasında esas tutulmuştur. Den g e'si bozulan adam, düşer. Birkaç yıldanberi Türkiye'nin dış tecimi, dengöeşik'i 'Denk büdceden şaşan, çok geçmez ne yapasağını şâx gırır. Komisyon üç gündenberi evkaf büdcesini dengeş, tirmeğe (denklemeğe) çalışıyor. Harbsonrasında geniş ölçüde ekonomik kınavların d e n$ Bey'i Amerika'ya geçmiştir. Bu misallerde geçen yeni kelime: Kınav <« Faaliyet Kmnay - Faal Kımmak —« Faaliyette bulunmak Ka Öngörü — Basiret Yalgörü — Vuzulu nazar Uzgörü -« İsabeti nazar Gengörü — İhatai nazar Karşılarına osmanlıcalarını türkçe kelimelerle ne anlatılmak kavrardınız. (Ön), bBaşına öyle güzel yapışıyor ki türkçede örnek bulunmadığını ve yapmak da imkânsız olduğunu söyliyenler bir an duruksa- yacaklardır. Öndgörüsü olmayan, büyük devlet adamı olamaz, Bu meselede sizin uzgörünüz bizi birçok zorluks lardan kurtarmıştır. Yalgörü melekesi kolay kazanılmaz, Dün İsmet #npnü'nün söylevini dinlerken, büyük devlet adamının gengörüsüne bir daha derinden hayranlık duydum, Bu misallerdeki yeni kelime: Duruksamak — Tereddüt etmek istendiğini kendiliğinizden O;nıllır: Kanunları ancak | — yazmamış olaydım, bu yenil (yal), (uz) ve (gen) kelimeleri ( görü)nüri Bhaç | lanuyoruz. — Şimdi biz eko- nomik gelişimin en nazik ev- Önemli değişkeler vardır. resinde Değerlemek M:Hdh,uüı'çı'n çalışanları ergeç değerler. Bu iş için çektiğiniz sıkıntıyı lzğerlümiyer değdü 8. — Merhale — Yüğrüm ?——Sı!lu:Em 5. — Tekâmül — Evrim Tekâmül etmek — Evrinmek evrimci değiliz. etmektedir. — Kültür dumlarla Not: Gazetemize Biz inkılâpçıyız, tekâmülcü değiliz -« Biz. devrimciyiz, Maarif müesseselerimiz, her gün, yeni hatvelerle, tekâmül ku- rumlarumnız, her gün, yeni a- evrinme, gönderilecek Örnekler: Dil işi büyük hare; | yazılardz bu kelimelerin osmanlı- ü c.ılırı kullanılmamasını rica ede- İSTANBUL TELEFONLARI Deri ve lâstik ayakkabı- cıları anlaşmazlığı İstanbul, 20 — Deri ve iâstik ayak- kabr yaprerları arasındaki geçen yıldan- Deri süren anlaşmazlık kotarıJsmamıştı. Bu yıl ayak kabrorlar kooperatili üstü keten, altı kösele ayakkabı yapmaya Başlamışlardır. Jandark geliyor İstanbal, 20 — Mayısın J1 inde fran- sız okul —gemisi Jandark — İstan - bula gelecektir. Gemi, $ hazirana kadar İstanbulda kelacaktır. Prens Bibesko Bükreş'e gitti İIstanbul, 20 — Konyadan geçetken tayyaresi sakatlanarak inmek zorunda Ralan tayyareci Prens Bibesko İstanbul âzerinden uçarak Bükreşe gitmiştir. Japon uçakçı Yeşilköy - den uçtu dİstanbul, 20 (A.A.) — Londradan Tokyoya gitmek üzere dün İstanbula gelen Japon uçakçı bu sabah Eskişebir » Konya - Adana yolu ile gezisine de- vam etmek üzere Yeşilköyden uçmuş- tur, İstanbul'da işini bırakan yabancılar İstanbul, 20 — Küçük ertikler kanı- mundun yeritilmesi Üüzerine İstanbulda 3000 kadar yabancının işini bıraktığı anlaşılmıştır. J Di Yurdda 19 mayıs şenlikleri Atatürk'ün Samsun'a ilk çıkışının 16 ancı yıldönümünden ötürü 19 mayıs gü- nü memleketin her tarafında şenlikler yapılmıştır. Türk ulusunun kurtuluş ve büyük devrim başlangıcı olan bu gü - nün büyük önemi halkevlerinde verilen söylevlerle halka anlatılmış, bugünü canlandıran piyesler verilmiştir. 19 mayıs her yerde büyük bayram olmuştur. Adana pamuklarında bir kurt üredi Adana, 20 (ALA.) — Adananın Karahan kamununa bağlı birkaç köyde pamuk ve kozalarda bir kurt türemiştir. Ağrotis ipsilon a- dındaki bu kurt fidanların kökle- rini keserek kurutmaktadır. Kur- dun ürediği yer aşağı yukarı 1200 hektardır. Birçok köylü tarlaları- nı bozup yeniden ekmektedir. Bursa Tarrm okulu talebesi Adanada Adana, 20 (A.A.) — Bursa ta- rım okulu talebeleri yanlarında di- rektörleri olduğu halde şehrimize gelmişlerdir. Talebeler birçok ta- rım şubelerinde araştırmalar yap- maktadırlar. Buradan Tarsus, Mersin, Antalyaya gidecekler ve oradan da Bursaya döneceklerdir. Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Merkezinden: Maraş Saylaveülüy Nuri Uralım evin- den kurumumuda T7 parça e$tya arma - Zan edilmiştir. Bu hayı: seven saym Ba- ya Gencl Merkez teşekkürlerini sunar, DUYUKL KAMUTAYDA (Başı 1. ci sayıfada) Bakan, barut ve patlayıcı mad- deler tekitini işletmek hakkını hü- kümete veren kanunda, hükümete bu tekitin, doğru göreceği tarz ve şekilde işletilmesi yetkesini de vermiş olduğuna işaret ederek demiştir ki: “— Hükümet bu salâhiyeti al- dıktan sonra, ilk şekil olarak şir- ketlerle itilâf yapmak tarzı tercih ve bunun için teşekkül eden şir- ketlere bir tarife tanzim ediyor ve kanunun kendisine verdiği salâhi- yete dayanarak bunlara, prim ver- mek hakkını da veriyor. Bu şir- ketler işliyor, fakat neticede bun- ların feshine lüzüum hasıl oluyor. Feshedildikten sonra muvakkat bir idare teessüs ederek ayni şe- rait altında inhisarı işletmekte- devam ediyor. Yani hükümet vak- tiyle şirketleri teşkil ederken na- sıl inhisar kanunundan aldığı sa- lâhiyete istinaden şirketlere tari- fe yaptırdı ve prim verdi idiyse muvakkat idare ile bunu doğru - dan doğruya kendi yapmaya mec- bur olduğu gün de gene o salâhi- yete istinaden şatış tarifesi yapı- yor: Mallarını satabilmek için di- ğer inhisar işlerinde olduğu gibi ptim veriyor. Bilirsiniz ki, bütün inhisar malları primle, beyiye ile satılır. Kanunda “ticari kaidelere göre satılır,, diye bir kayıt vardır. Ticari kaidelere göre de malı sa- tacakların intifa etmeleri, malı sürmek için en iptidai bir şarttır. Bu suretle kendi inhisar maddele- rini sürebilmek için tuttuğu acen- telere primler vererek, iskontolar yaparak inhisar maddelerinin sü- nununa istinad ediyor. Bugünkü vaizyet işin üçüncü safhasıdır. Şimdi meri olan yeni kanunla artık satış şeraiti de bir- leşti. Her yerde ayni suretle ve i- darenin doğrudan doğruya memu- ru olan yerlerde memurlar tara- fından - ki ekseriyetle böyledir. - satılmaktadır. Barut acenteleri kalkmıştır. Bugün bu primlerin verilmesi mecburiyeti yoktur. Bu vaziyet arzettiğim gibi eskiden şirkete nasıl beyiye verildiyse hükümet şirketin ortadan kalkması ve ken- disinin bu işi doğrudan doğruya yapması zarureti hasıl olması ü- zerine ayni şeraiti ticariye dahi- linde bu muameleye devam etmiş bulunuyor. Bendeniz zaten bu mazbata i- çin söz almıştım. Arzedeceğim de aşağı yukarı bunlardı. Encümen mazbatasını bitirirken, kanuna lü- zum olduğundan bahsetmektedir. Bendeniz de şimdi söylediğim sözlerle arzetmiş bulunuyorum ki, bugün bu muamelelerin istinat et- tiği kanun mevcuttur. Benim an- Tadığıma göre encümenin istediği daha vazih hükümler bulunması- dır ki bunu meclise arzetmek için fırsat bulunacaktır. Çünkü şimdi birleştirilmiş olan tütün, müski- rat, mevaddı infilâkiye inhisarları için daha vazıh bir lâyihayı mec- lise teklif etmeyi düşünüyoruz. O vakit istenilen vuzuh tesbit edil- miş elur. Yoksa bugüri muamele- lerin istinad ettiği kanun mevcut- tür, Gümrük ve Tekitler bakanmın büu sözleri üzerine mazbata oya konularak kabul olunmuştur. Bundan sonra, Kamutay gün- deminde bulunan maddelerden, Kamutay ve ekitlerindeki eşyanın yerli yerinde ve tam olduğu hak- kındaki mazbata okunmuş ve Si- vereğin Tüverek köyünden Halil oğlu Abdullahın ölüm cezasına çarpılması için olan mazbata ka- bul edilmiştir. Költür bakanlığının özgütleri sez — xa Vö e SALI ve ödevleri hakkındaki kanunun görüşülmesinde, kanundaki dev- let örgütleri icin kullamlan deyim Jerin olduğu gibi brrakrlmasını is- tiyen B. Refik Sevket İncenin di- lergesi üzerime, kantin komisyona geri gönderilmis ve çarşamba gü- nü toplanılmak üzere toplantıya sön verilmietir. .. Adanada pamuk fiatları Aadana, 20 (A.A.) — Bursa- mızda pamuk fiatları gittikçe yük selmektedir. Dün ve bugün pa- muklarımızın kilosu 43-44 kuruş- tur, Yeni arpanın kilosu 90-100 para arasındadır. Bugünkü saymı&âa ge- çen kılavuz kelimeleri Asığlanmak — İstifade etmek Ayrım — Fark Aytar — Mubabir Aytışmak — Münakaşa etmek Bağıt « Taahhüt Bağlaşık — Müttefik Başsağı — Taziyet Belitmek — Tayin etmek Berkitmek — Teyid etmek Bırakışma — Mütareke Çevenler «« Mehafil Çıkat — İhracat Etke — Amil Etki « Tesir Erke — Mevkii iktıdar Finans * Maliye Genlik — Refah Gerçekleştirmek — Tahakkuk ettiri mek Girgi — Teşebbüs (Dömarebe) Göret — Ziyarct İnanca — Teminat İnançlamak — Temin etmek İçtem — Samimi İncelemek m Tetkik etmek Kesin & Kati Kıya »e Cinayet Kmav — Faaliyet Kip — Tip Kurağ — Bina Kurul — Heyet (Conseil)y Onür * İzzeti nefis Oranlamak — Tahmin etmek Oruntak « Mümcasil Öy — Rey Oylaşma — Tcatli efkât Ödev — Vazile Ölçüm — Merhale Önem — Ehemmiyet Önerge — Teklif Özel — Hutusi Özellik — Bususiyet Özgürlük — Sedbestlik Özveri — Fedakârlik Sağlamak — Temin etmek Savsanmak -— İhmal edilmeli Sonuç — Netice Sorav <— Mes'uliyet Sömürge * Müstemleke Şarbaylık — Belediye Tam tersi « Bilâkis Taptamak — Tatbik etmek Tarım — Ziraat Tecim - Ticaret Tecimel — Ticari Tensik etmek — “Tevilemek Tike — Cürü Tinet « Manevi Tutsu — Vasiyetname - Türel — Hukukf Uçak — Tayyare Uğraşmak — Meşgul olmak Utkan « Muzalfer Uykaz — Mütenazıt Üzün — Teesstir Yankı * Aksi sada Yapma — Sımni Yaraç * Alkıt Yasavsızlık < Disiplinsizlik Yetkeli — Salâhiyetli Yora — Tetsir Yönet — İstikamet Yönetge « İdare Yönetger » Müsteşar Yüöküm * Mesuliyet Zocağ — Mecburiyet Zerunda olmek — — Mecburiyetinde